YGS Tarih

İlk Uygarlıklar – YGS Tarih | 1
İlk Uygarlıklar
Bu yazıda ne anlatıyoruz?
İlk uygarlıklar hakkında sınava yönelik bilgiler ile hazırladığımız bu yazı hem YGS’de hem de
LYS’de çıkması muhtemel soruları yapmanıza yardımcı olacaktır. Tüm medeniyetlerden ziyade
soruların gelebileceği uygarlıkları anlattığımız bu yazıda kronolojik sıralama takip etmedik. Daha
kolay anlaşılması için bölge bölge ayırarak hazırladık.
MEZOPOTAMYA MEDENİYETLERİ
Mezopotamya, İlk Çağ’ın önemli medeniyet merkezlerinden biri olmasına rağmen, bu
medeniyetlerden günümüze fazla eser kalmamıştır. Bunun temel nedeni, bölge yapılarda kerpiç
kullanılmasıdır.
SÜMERLER
Sümerler, M.Ö 4000 yılında Aşağı Mezopotamya’ya yerleştiler. İlk geldiklerinde bölge bataklık
olmasına rağmen, bataklığı kurutarak tarıma elverişli bir hale getirmeyi başardılar.
Sümerler, site devletleri şeklinde yaşadıklarından dolayı merkeziyetçi devlet anlayışından
yoksundurlar.
Site devletlerinin başında Patesi adı verilen rahip krallar yer alırdı. Bu da Sümerlerin
teokratik bir yapıda olduklarını gösterir.
Bilindiği gibi Sümerlerin en büyük icadı çivi yazısıdır.
Ziggurat adı verilen yedi katlı tapınaklar inşa edip pek çok alanda bu tapınaklardan
yararlanmışlardır. Örneğin, Zigguratların en üst katında bir rasathane (gözlemevi)
yer alır. Bu da Sümerlerde astronominin geliştiğinin göstergesidir. Bunun yanında bir
dairenin 360 derece olduğunu, ay ve güneş yılına dayalı takvimleri, 5 gezegeni ve burçları
da yine Sümerler bulmuştur.
Sümer şehir devletlerinden Lagaş Sitesi Kralı Urgakina, tarihin bilinen ilk yazılı
kanunlarını hazırlamıştır. Bu yasada kanunlar fidye esasına göre hazırlanmıştır. Yani
suçun bedeli maddi olarak ödenebilmektedir.
Edebi eser olarak ise; Yaratılış Manzumesi, Gılgamış Destanı ve Tufan Menkıbesi’ni
günümüze bıraktılar.
Not: Bazı tarihçililere göre Sümerlerin sondan eklemeli dil kullanması Orta Asya’dan
göçtüklerine işarettir. Ancak bu konuda kesin bir bilgi yoktur.
AKADLAR
Akadlar, Sümer şehir devletlerini yıkarak Orta Asya’da ilk merkezi imparatorluğu kuran
Tüm hakları ogrenmelik.com'a aittir. İzinsiz çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.
İlk Uygarlıklar – YGS Tarih | 2
topluluktur.
BABİLLER
Babil Kralı Hammurabi, Sümer yasalarını Sami geleneklerine göre yeniden düzenlemiş ve
tarihte bilinen ilk anayasa olan Hammurabi Kanunlarını hazırlamıştır.
Sümer yasasıyla Hammurabi yasası arasındaki fark; Sümerlerde yasa fidye esasına
dayalıyken Hammurabi Kanunlarında yasa, kısasa kısas esasına göre hazırlanmıştır.
En önemli eserleri ise Babil Kulesi ve Babilin Asma Bahçeleridir.
ASURLAR
Ninova merkezli olarak kurulan Asurlar, Anadolu’da koloni kurarak ticaret yapmış; Karum
adı verilen pazarlar kurmuşlardır.
Not: Asurlar, Anadolu’da tarihi devirleri başlatan kavimdir. M.Ö 2000’lerde Kültepe tabletleri ile
çivi yazısını Anadolu’ya getirerek burada tarihi devirlerin başlamasına neden olmuştur.
MISIRLILAR
Nil Nehri çevresinde yerleşim ve uygarlığını kuran Mısırlılar, önce nom adı verilen şehir
devletleri halinde örgütlendi. Sonra ise bu şehir devletleri birleşti ve merkezi yönetime
geçildi.
Tarıma dayalı bir ekonomiye sahip olan Mısır, Nil Nehri’nin taşma zamanlarını hesaplamaya
çalışmış, bu da geometri ve astronomi alanında gelişmelerini sağlamıştır.
Mısırlılar, Nil Nehri’nin akışına göre mevsimleri buldular ve güneş hareketlerini de
gözlemleyip bir yılı hesapladılar.
Mısır’da ölümden sonraki hayata inanılmış, ölülerin bedenen dirileceği kabul edilmiştir. Bu
nedenle mumyalama geleneksel bir hale gelmiş, bu da tıp, eczane ve anatomi dallarında
gelişmelerini sağlamıştır.
Hititlerle Mısırlılar arasında Suriye’de hakimiyet kurmak için M.Ö 1296’da Kadeş Savaşı
yapılmış, sonucunda ise tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşması
imzalanmıştır.
Not1: Mısırlılar coğrafi şartlarından dolayı tüm tarihi devirleri sırası ile yaşadı.
Not2: Kadeş Antlaşması aynı zamanda Asurlara karşı yapılmış bir ittifak antlaşmasıdır.
FENİKELİLER
Fenike, Doğu Akdeniz’de tüccar kavimler tarafından kurulmuştur.
Bölgenin tarıma elverişli olmaması nedeni ile ticaretle uğraşan Fenikeliler, deniz ticareti ve
koloniciliğe yönelmiştir.
Harf yazısı, cam ve boya gibi icatlar Fenikelilere aittir.
Tüm hakları ogrenmelik.com'a aittir. İzinsiz çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.
İlk Uygarlıklar – YGS Tarih | 3
Not: Fenike kolonilerinin siyasi ömrü hep kısa süreli olmuştur. Bunun nedeni kolonilerin sadece
ticaret amaçlı kurulmasıdır.
ANADOLU MEDENİYETLERİ
Coğrafi ve iklim açısından yaşama oldukça elverişli olan Anadolu, Yontma Taş Devrinden bu yana
insanların yaşadığı bir bölge olmuştur. Kıtalararası geçiş üzerinde yer alması nedeni ile sık sık
istilaya uğrayan bölgede sayısız medeniyet kurulmuş, bu medeniyetlerden günümüze birçok eser
kalmıştır.
HİTİLER
Kafkaslar üzerinden Anadolu’ya geldikleri varsayılan Hititler, Hattuşaş merkezli olarak
Kızılırmak yayı içinde kurulmuştur.
Hitit devlet yönetiminde kralın yanında “Pankuş” adı verilen bir meclis görev almaktaydı.
Ülke siyasetinde etkili olan Pankuş Meclisi’nin zaman zaman kralın yetkilerini
sınırlandırdığı görülmüştür.
Kralın karısı olan “Tavanana” ülke yönetiminde en yetkili 2. kişidir.
Tüm hakları ogrenmelik.com'a aittir. İzinsiz çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.
İlk Uygarlıklar – YGS Tarih | 4
Hitit Kralları, tanrılara hesap vereceğine inanmış, bunun için de anal adı verilen yıllıklar
yazmıştır. Analların en büyük özelliği ise zafer ve mağlubiyetlerin eksiksiz olarak
yazılmasıdır. Bu da kralların yıllıklarını tarafsız olarak yazdığını göstermektedir.
Hititler, medeni kanunun ilk örnekleri olarak sayılan, aile ve miras hukukunu düzenleyen
yasalar yapmışlardır.
Hititler, tarihin bilinen ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşması’nı Mısırlılar ile
imzalamıştır.
Not: Hititler; Eski Krallık Dönemi, Yeni İmparatorluk Dönemi ve Geç Şehir Devletleri olmak
üzere 3 bölümde incelenir. Hititler en parlak zamanını Yeni İmparatorluk Dönemi’nde yaşadılar.
Not2: Hititler, önceleri feodal bir devlet yapısına sahipken merkezi yönetimi güçlendirmek için
düzen değiştirilmiş ve devlet, merkezden gönderilen valilerce yönetilmiştir.
Not3: Hitiler çok tanrılı dinlere inanmanın yanında Ön Asya toplumunun tanrılarını da kutsal
saymıştır. Bu da Hititlerin “Bin Tanrı İli” olarak anılmasına yol açmıştır.
FRİGYALILAR
Ankara, Polatlı ve Eskişehir arasında Gordion merkezli olarak kurulmuştur.
Frigyalılar, tarıma verdikleri önemle bilinir. Tarımsal üretimin devam etmesi için sert
yasalar hazırlamışlardır. Örneğin; bilerek saban kırmanın ya da öküz kesmenin cezası ölüm
olarak belirlenmişti.
En önemli kralları Midas’tır.
Frigyalılar günümüze “tapates” adı verilen halı ve kilim örneklerini bırakmış ve Anadolu
kültür uygarlığına önemli katkıda bulunmuşlardır.
LİDYALILAR
Lidyalılar, Sard merkezli olarak kuruldu.
Ticarete önem veren Lidyalılar, M.Ö 700’de parayı buldu ve takasla alış verişe son verdi.
Bunun haricinde, uzun süre ticaretin merkezi olan Kral Yolu’nu da yapan Lidyalılardır.
Lidyalıların askeri bir ordusu olmadığı için en parlak döneminde Persler tarafından
yıkılmıştır.
İYONLAR
İyonlar, siyasi hayatlarına önce şehir devletleri ile başlamış, ardından oligarşiye geçiş
yaptıktan sonra demokrasi ile varlıklarını sürdürmüşlerdir.
İyon şehir devletleri arasında siyasi birlik yoktur. Ancak buna rağmen İyonya’da kültürel
birlik sağlanmıştır.
Dorların istilasından kaçarak İzmir ve çevresine yerleşen İyonlar, deniz ticaretinde oldukça
gelişmiştir.
Tüm hakları ogrenmelik.com'a aittir. İzinsiz çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.
İlk Uygarlıklar – YGS Tarih | 5
Bilinen en büyük şehir devletleri; Efes, Milet ve Foça’dır.
İlk çağın en önemli bilim ve kültür merkezi olan İyonya’da, refah seviyesin yüksek olması
bilim çalışmalarının önünü açmıştır. Bunun dışında ticaret yollarının sonunda yer alması da
kültürel açıdan zenginleşmelerini sağlamıştır.
Tales, Pisagor ve Hipokrat gibi önemli bilim adamları burada yetişmiştir.
URARTULAR
Urartu, Doğu Anadolu’da, Van Gölü ve çevresinde Tuşpa merkezli olarak kurulmuştur.
Maden işlemeciliğinde oldukça ileridirler.
EGE MEDENİYETLERİ
Miken, Girit ve Yunan medeniyetleri Ege ve çevresinde yaşamış olan topluluklardır. Ortak
özellikleri, deniz ticari ve deniz koloniciliği ile uğraşmalarıdır.
Not: Yunan ve İyon kolonileri diğer koloniler gibi sadece ticari amaçla kurulmamıştır. Buraya
yerleşen insanlar, yerleştikleri yeri vatanı gibi görüp gerektiğinde korumuşlardır.
YUNAN MEDENİYETİ
Şehir devletleri, oligarşi ve ilkel demokrasi biçimlerinde yönetilmiştir. Şehir devletleri arasında
siyasi birlik olmamasına karşın, kültürel birliktelik vardır.
Yunan şehir devletleri arasında çatışma çıkması ile “Arhon” adı verilen kanun koyucular göreve
getirilmiştir.
Not: Yunan Medeniyetinde kültürel birlik olmasının sebebi olimpiyatlardır.
Büyük İskender’in ulaştığı en büyük sınırlar
Tüm hakları ogrenmelik.com'a aittir. İzinsiz çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.
İlk Uygarlıklar – YGS Tarih | 6
BÜYÜK İSKENDER ve HELENİSTİK DÖNEM
Büyük İskender ( Alexander III. Macedon), Makedonya Kralı II. Filip’in oğlu, Aristo’nun
öğrencisidir. İskender, babası tahtayken Yunanistan’daki şehir devlerini hakimiyeti altına alarak
“Helen birliğini” sağlamıştır.
Tahta geçtikten sonraki ilk seferini, Yunan şehir devletlerini tehdit eden Perslere karşı yapmış ve
kazanmıştır. Bu noktadan sonra ise hayali olan dünya hakimiyeti için durmadan zaferlerine
yenisini eklemiştir.
Not: Büyük İskender’in, Asya seferleri sırasında yanında götürdüğü bilim adamları, Doğu
medeniyetlerine ait eserleri inceledi ve yeni eserler yazdı.
Not2: Büyük İskender, Asya seferini Saka Türklerine mağlup olduktan sonra durdurmak zorunda
kalmıştır.
ROMA MEDENİYETİ
Birçok film, dizi ve kitaba konu olan Roma, İlk Çağ’ın en önemli medeniyetidir. Roma, 5. yüzyılda
Kavimler Göçü ile Doğu ve Batı olmak üzereye 2’ye ayrıldı. 476’da Batı Roma’nın, 1453’te ise
Doğu Roma’nın yıkılmasıyla siyasi hayatları sona ermiş oldu.
Roma’da halk 3 sınıfa ayrılmıştır. Bunlar; patriciler, plepler ve kölelerdir. Patriciler,
asillerden oluşan en üst sınıftır.
Roma, İmparator Kostantin tarafından yayınlanan Milano Fermanı ile Hristiyanlığa geçiş
yapmıştır.
Roma, sınıflar arası mücadeleyi önlemek amacı ile 12 Levha Kanunları’nı hazırlamıştır. (
Bu kanunlar laik hukuk devletlerinin temelini oluşturmuştur)
Roma İmparatoru Julius Ceaser (Jül Sezar), Mısırlıların bulduğu güneş takvimini
düzenleyerek Jülyen Takvimi’ni oluşturmuştur.
Roma’da profesyonel askerlerden oluşan orduya “Lejyon” denilirdi.
ÇİN MEDENİYETİ
Başlarda feodal bir yapıya sahip olan Çinliler, M.Ö 2000’lerde ilk merkezi krallıklarını kurdular.
Tarımsal faaliyetlerinden dolayı Çin’de yaşayan toplumlar yerleşik bir hayat sürmüşlerdir.
İpek üretimi, ipek kumaş dokumacılığı ve porselen yapımında oldukça gelişmişlerdir.
Barut, pusula, kağıt, matbaa ve mürekkep gibi buluşlar Çinlilere aittir.
Not: İpek Yolunun başlangıç noktası Çin’in başkenti Pekin’dir. Orta Asya’da yapılan savaşların
büyük çoğunluğu bu yola hakim olma düşüncesi ile yapılmıştır.
Tüm hakları ogrenmelik.com'a aittir. İzinsiz çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.
İlk Uygarlıklar – YGS Tarih | 7
HİNT MEDENİYETİ
Hint medeniyetinin kurulduğu alan, yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından bölgenin en zengin
yeridir. Bu nedenle ilk zamanlardan bu yana sürekli göç ve istilaya uğramışlardır.
Özellikle göçlerle birlikte nüfus artınca siyasi hakimiyetlerini devam ettirebilmek için kast
sistemini kurmuşlardır. Halk; Brahmanlar (din adamları), Kşatriyalar (asiller ve askerler),
Vaysiyalar (tüccar, esnaf ve çiftçiler), Südralar (işçiler) olmak üzere 4 sınıftan oluşur.
Bunların dışında bir de “parya” adı verilen, kendi gruplarından atılmış bir sınıf vardır. Paryaların
ülkede hiçbir hakkı yoktur.
İRAN MEDENİYETİ
O dönemde bölgenin 2 önemli gücü olarak Medler ve Persler bulunmaktaydı. MÖ 550 yılında
Medleri yıkan Persler, giderek güçlenmiş ve İran Medeniyetinde önemli rol oynamışlardır.
Persler, sınırlarının genişlemesi üzerine ülkelerini, satraplık adı verilen eyaletlere
ayırmışlar ve devlet merkezinden atadıkları valilerce bu şehirleri yönetmişlerdir.
Ülke içi haberleşmeyi sağlamak için ilk posta teşkilatını Persler kurmuştur.
Tapınaklarına Ateşgede adı veren Persler, çivi yazısını kullanan son Ön Asya
topluluğudur.
Tüm hakları ogrenmelik.com'a aittir. İzinsiz çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.