kimya her yerde konu anlatımı-3

KİMYA HER YERDE KONU ANLATIMI-3
1
POLİMERLER
Çok sayıda küçük moleküllerin uzun bir zincir şeklinde birleşmesiyle büyük moleküller
oluşturması olayına polimerleşme, oluşan büyük moleküllere de polimer, bu tepkimeye
de polimerleşme tepkimesi denir.
Polimer molekülü içerisinde tekrarlanan küçük ve basit kimyasal birime mer
(tekrarlanan birim) polimeri elde etmek için başlangıçta kullanılan küçük moleküle
monomer denir. Monomer moleküllerde karbon atomları arasında ikili (=) ya da üçlü
bağlar bulunmaktadır.
Çok sayıda monomerin birleşmesi sonucunda oluşan büyük yapılara polimer,
monomerin polimere dönüşmesi olayına da polimerleşme denir.
En az, bin monomerin birbirine bağlanmasıyla oluşan maddeler polimer olarak
adlandırılır.
Polimerler doğal ve yapay olabilirler. Doğal polimerlere, karbonhidratlar, ipek,
enzimler; yapay (sentetik) polimerlere, naylon, kauçuk, teflon, PVC, polietilen örnek
olarak verilebilir.
Polietilenteraftalat (PET) pet şişe yapımında, mikrodalga ambalajı yapımında, kevlar
polimeri kurşun geçirmez zırh, yanmayan giysi yapımında, akrilikler de sentetik elyaf ve
boyalarda kullanılır.
Polimerlerin günümüzde en çok kullanıldığı maddeler plastiklerdir. Polimerler çok
yaygın ve kullanışlı olmalarına rağmen, doğaya atılan plastikler dayanıklı yapılarından
dolayı uzun süre bozulmadan kalırlar. Bu nedenle geri dönüşüm amacıyla toplanırlar.
Geri dönüşüm sayesinde hammadde ihtiyacı azalır, ekonomik katkı sağlanır, çevre
kirliliğinin önüne geçilmiş olur.
Etilen
Kolay şekillendirilebildiğinden günlük hayatta
ambalaj malzemesi, poşet ve torba yapımında
telefon kablolarının yapımında kullanılır.
Polietilen
Ayrıca plastik olduğu için elektriği iletmez.
Tetrafloretilen (Tetrafloreten)
Monomer + monomer= dimer
Monomer + monomer + monomer = trimer
 Monomer + monomer + monomer + monomer=
tetramer
n[monomer]= polimer (n > 1000)
Yapışmaz tava ve tencere yapımında,
otomobil ve uçak sanayinde kullanılır.
Politetrafloretilen(Politetrafloreten)
(TEFLON)
Vinil klorür
(kloretilen, kloreten)
Polivinil klorür (PVC)
(Polikloretilen)
Stiren
Günlük hayatımızda elektrik kablolarının
yalıtımında, kapı, pencere yapımında, çatı ve
yer kaplamasında ve atık su borularının
yapımında kullanılır.
Çatı kaplamasında, köpük boru, çiçek saksısı
…
Polistiren
Doğal ve Yapay Kauçuk
İzopren molekülünün polimerleşmesi ile oluşur. Doğal kauçuk fazla esnek olmayan, sıcakta yapışkan, soğukta ise kırılgan yapıya sahiptir. Bu
nedenle kullanım alanı sınırlıdır.
Sentetik kauçuk, petrolden elde edilen bütadienin polimerleştirilmesinden elde edilir.
Sentetik kauçuk otomobil lastikleri, su ve yağ hortumları, ses yalıtımları, balonlar, araç tamponları, ameliyat eldivenlerinde kullanılır.
Polietilen teraftalat (PET) meşrubat, yiyecek ve içecek kapları, sentetik fiber gibi kullanım alanlarına sahiptir.
Kevlar, zırh, sağlam halat yapımı ve yanmayan koruyucu giysi yapımında kullanılmaktadır.
Akrilik elyaflar giyim, ev tekstili ürünlerinde, araba tavanı, branda yapımında, inşaatlarda dolgu maddesi olarak kullanılır.
Polimerlerin Geri Dönüşümlerinin Önemi
Kullanım dışı kalan polimerlerin tekrar kullanıma kazandırılması günümüzde büyük bir öneme sahiptir. Doğal kaynakların hızla yok olması,
doğanın kirlenmesi ve yaşam üzerindeki olumsuz etkilerin belirginleşmesi sonucunda çevre ile ilgili kaygılar artmıştır. Polimerlerin geri
dönüşümlerinin başlıca avantajları,
Dönüşümleri bazen yüzyıllar alan polimerlerin çevreyi kirletmelerinin önlenmesi
Çoğu petrol türevi olan polimerleri sıfırdan üretmek yerine dönüşümleri ile enerji tasarrufunun sağlanması
Hammadde ihtiyacının azalmasıNüfus artışı ile tüketim arasındaki dengeyi korumak olarak sıralanabilir.
Polietilen tetraftalatı gösterir. Kolayca geri
Yüksek yoğunluklu polietileni
Polimerlerin geri
dönüşebilen plastik ürünleri ifade eder.
gösterir. Genellikle geri dönüşüme
dönüşümlerine ait işlem
uygun olmayan plastik malzemeyi
basamakları;
ifade eder.
Polimer atıkların toplanması
 Preslenip yoğunlaştırılması
Yüksek yoğunlukta polietileni gösterir. Pek çok
Polipropileni gösterir. Geri dönüşümü
Sınıflandırılarak işlenmeleri
geri dönüşüm programına uygunluğu ifade
kabul edilebilir plastik malzemeyi
eder. Çok yönlü bir plastiktir, birçok maddeye
ifade eder.
şeklindedir.
geri dönüştürülebilir, anlamına gelir.
Uygun yöntemlerle toplanan
polimerlerin sınıflandırılmasının
Polietilen tetraftalatı gösterir. Kolayca geri
Polistireni gösterir. Çoğu zaman geri
amacı polimeri mümkün
dönüşebilen plastik ürünleri ifade eder.
dönüşümü yapılamaz plastik
olduğunca saf olarak elde
malzemeyi ifade eder. Geri dönüşümü
etmektir.
zordur. Bazı geri dönüşüm
programlarınca geri dönüştürülebilir.
https://hasanfirat.com
KİMYA HER YERDE KONU ANLATIMI-3
2
KOZMETİK MALZEMELER
Kozmetik ürünler olarak bilinen cilt kremleri, saç bakım ürünleri, yüz maskeleri vb. deri, tırnak, saç, ağız ve diş gibi organların görünüşünü güzel
hale getirmek için kullanılan maddelerdir. Kozmetiklerin başlıca bileşenleri; boya, nemlendirici, parfüm bileşenleri, çözücü ve anti-mikrobiyal
maddelerdir.
Boyalar : Ürünün değişik renklere sahip olmasını sağlar. Demir (III) hidroksit, titandioksit, azoboyar maddeler, alüminyum oksit ve çinko oksit
örnek olarak verilebilir.
Nemlendiriciler: Cildin nemlenmesini sağlamak için kullanılır. Gliserin, etilen glikol, pantenol ve sorbitol örnek olarak verilebilir.
Parfüm Bileşenleri : Ürünün güzel kokmasını sağlamak için kullanılır. Benzil asetat, fenilasetaldehit ve bitkilerden elde edilen kokular örnek
olarak verilebilir.
Çözücüler: Kozmetikteki maddeleri çözen ve homojen görünüm kazandıran maddelerdir. Etil alkol, lauril, oleil ve aseton örnek olarak verilebilir.
Anti-mikrobiyal maddeler: Üründe mikroorganizmaların büyümesini engeller. Sodyum benzoat, benzoik asit ve salisilik asit örnek olarak
verilebilir.
Kozmetiklerde kullanılan bu maddelerin birçoğu toksik etkiye sahiptir. Özellikle saç boyaları çok tehlikelidir. Saç boyaları, boya dışında
ağartıcılar, amonyak (NH3) ve hidrojen peroksit (H2O2) içerir. Saç boyalarının bazılarında kanserojen etkisi olan pigmentler vardır. Saçlarını çok sık
boyatan kişilerde lenfoma kanserine yakalanma olasılığının çok yüksek olduğunu araştırmalar göstermektedir.
Saç jöleleri de dikkat edilmesi gereken bir kozmetik maddedir. Saç jölesinin yapısında su, gliserin, alkol, boya ve emülgatör bulunur. Saça şekil
vermek için kullanılan jöle, sürekli kullanılırsa saçlarda dökülme, kepeklenme yaratırken sinüzit ve migren gibi rahatsızlıklara da neden olur.
İLAÇLAR
Hastalıklardan korunmak, hastalıkları iyileştirmek ya da hastalığın vücuda verdiği her türlü etkiyi baskılamak amacıyla genellikle bitki özlerinden
ayrıştırılarak elde edilen kimyasal maddelere ilaç denir
İlaçlar Neden Farklı Formlarda Üretilir?
Gerekli aktif maddelerin hasta tarafından ilaç halinde kolaylıkla alınabilmesi için etken maddelerin taşıyıcılarla karıştırılarak belli bir forma
sokulması gerekir. İlaçların özel kalıplara sokulmuş hallerine ilacın farmasötik şekli denir.
İlaçlar, canlılara ağız yolu, solunum yolu, damar yolu, kas altı dokusu gibi değişik yollardan verilebilir. Tablet, sıvı, toz, granül, kapsül, krem, jel gibi
kullanılacağı yere göre birçok formda hazırlanabilir. Farmasötik şekiller, fiziksel özelliklerine ve uygulama şekillerine göre sınıflandırılabilir.
Ağızdan Kullanılan Katı Farmasötik Şekilli İlaçlar
Tablet: Toz halindeki ilaçların çeşitli bağlayıcı maddeler karıştırılarak özel makinelerde sıkıştırılması ile elde edilir. Bu ilaçlar mide-bağırsak
kanalında su alıp şişer ve dağılır. Köpüren (efervesan) tablet ve çiğneme tableti gibi şekilleri de vardır.
Draje: Tabletlerin şeker, çikolata gibi maddelerle kaplanması sonucunda elde edilen, içimi kolaylaştırılmış formdaki ilaçlardır.
Pilül: Toz halindeki etkin maddelerin bal, koyu şurup gibi yapıştırıcı maddeler ile yoğrulduktan sonra küçük küreler haline getirilmeleriyle elde
edilen ilaç formlarıdır.
Kapsül: Lezzet ve kokuları hoşa gitmeyen katı ve sıvı ilaçların kolay alınmasını sağlayan zeytin veya silindir şeklinde koruyuculardır. Bunlar
bağırsakta açılır ve bağırsak kaplamalı (enterik kaplı) kapsüller adını alır.
Kaşe: Lezzet ve kokuları hoşa gitmeyen ilaçları koymak için hazırlanmış, nişastadan yapılan yassı silindirik şekilli koruyuculardır.
Toz (Pudra): Sentetik veya doğal kaynaklı çeşitli ilaçlar toz haline getirilerek kaşık veya diğer ölçeklerle ağızdan alınır.
Paket: Toz halindeki ilaçların bir kullanımlık dozlar halinde kağıttan yapılmış küçük koruyucu kılıflara konulması ile hazırlanır.
Pastil: Toz halindeki ilaçların yapıştırıcı maddelerle oluşturduğu tatlandırılmış formlardır
Diğer Yollardan Kullanılan Katı Farmasötik Şekilli İlaçlar
Supozituvar (Fitil): Kakao yağı, hidrojenlenmiş bitkisel yağ veya gliserin-jelatin-su karışımı gibi oda sıcaklığında katı, vücut sıcaklığında eriyen sıvı
yağlar ile hazırlanan koni şeklindeki farmasötik şekillerdir.
Transdermal terapötik sistem (TTS): Etkili maddenin bir flaster içine yerleştirilmesiyle hazırlanan farmasötik şekillerdir.).
Sıvı Farmasötik Şekiller
Solüsyon (Çözelti): İlacın etken maddesinin su, bitkisel yağ ya da başka bir çözücüde çözünmesiyle hazırlanır. Ağız içine uygulanan şekillerine
gargara denir.
Süspansiyon ve emülsiyon: Birbiri içinde çözünmeyen iki fazlı sistemlerdir. Emülsiyonlarda iki faz da sıvı, süspansiyonlarda ise fazlardan biri sıvı,
diğeri katıdır.
Şurup: %60'tan fazla oranda şeker içeren sıvı ilaç formlarıdır.
Posyon: Az miktarda şeker içeren, içinde etkili maddenin çözünmüş olarak bulunduğu sıvı ilaç formlarıdır. Ağız yoluyla alınan, alkol ve su içeren,
şeker ile tatlandırılmış, kokusu düzeltilmiş çözeltilere eliksir denir.
Damla: Küçük hacimlerde verilen, damla saymak suretiyle kullanılan çözeltilerdir.
Merhem (Pomat): Etkin maddelerin vazelin, lanolin gibi sıvı yağlar ile karıştırılması suretiyle hazırlanan, dışarıdan sürülmek suretiyle kullanılan ilaç
formlarıdır.
Aerosol: Özel çözücüler içinde hazırlanan ve solunum yoluyla kullanılan ilaç şekilleridir.
Ampul: Enjeksiyon uygulamalarında kullanılan ilaçların saklanmasında kullanılır.
Flakon: Üstü lastik kaplı küçük steril çam şişeciktir. Çoğunlukla içinde enjeksiyonluk toz bulunur.
Farklı İlaç Formlarının Özellikleri
Farklı ilaç formlarının temel özellikleri birbirinden farklıdır. Örneğin enjekte edilir ilaçların ozmotik basıncı çok önemlidir. Enjeksiyon
çözeltilerinin izotonik özel­likte olması gerekir. İzotonik çözeltiler, kan sıvısı ve gözyaşı gibi vücut sıvılarıyla eş ozmotik basınca sahiptir. Örneğin
%0,9'luk serum fizyolojik (NaCI) çözeltisi kan ile aynı ozmotik basınca sahip olup izotonik özelliktedir.
Vücut sıvısından daha düşük ozmotik basınç gösteren sıvılar hipotoniktir ve eritrosit hemolizine neden olur. Vücut sıvısından daha yüksek
ozmotik basınç gös­teren sıvılar hipertoniktir ve eritrositlerin büzülmesine neden olur.
Tabletlerin elde edilmesinde; dolgu maddeleri, seyreltici, yapıştırıcı ve ısla­tıcılar, kaydırıcılar, sürtünmeyi önleyiciler, dağıtıcılar, ıslanmayı
kolaylaştırıcılar, emiciler, tat verici ve tat düzelticiler, koku vericiler, renk vericiler gibi inert maddeler kullanılır. En çok kullanılan seyreltici ve dolgu
maddeleri şeker, glikoz, sorbitol, tuz, nişasta, selüloz ve laktozdur. Bu maddeler etken maddenin yapısını bozmamalıdır.
Şuruplar, şekerin sudaki veya diğer su içeren sıvılardaki derişik çözeltileridir. Genel olarak etken madde içermeyen fakat koku verici maddeler
içeren şuruplara aromalı şuruplar denir. Bunlar, koku ve tat düzeltmek için taşıyıcı olarak kullanılır. Arap zamkı şurubu, kiraz şurubu, kakao şurubu,
portakal şurubu bunlara örnek ve­rilebilir. Tedavi edici bir etken madde içeren şuruplara etken maddeli şurup denir.
https://hasanfirat.com