1. dönem 1. yazılı sınavı

1. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 22)
1. Başkan, tartışmayı bir sonuca bağlar (5 puan) / ve sonucu rapor haline getirir. (5 puan)
2. Slaytlarda cümleler kısa (3 puan), öz (3 puan), açık (2 puan) ve etkili (2 puan) olmalıdır.
3. Panellerde dinleyiciler soru-cevap vb. yollarla konuşmaya katılmaz. Eğer bu gerçekleşirse, yani dinleyiciler
de konuşmaya aktif biçimde katılıp fikir beyan etmeye başlarlarsa, panel “forum”a dönüşür. (10 puan)
4. Cümle özneldir. (5 puan) / Çünkü cümlede “düşünce tembelidir” şeklinde eleştiri yapılmıştır ve cümle, söyleyenin kendi düşüncesini içermektedir. (5 puan)
5. Anlatımda gereksiz söz bulunmaması, anlatımın “duruluk” ilkesidir. (10 puan)
6. İslamiyet’in ilk zamanlarında yaşayan (zaman – 2 puan), Mecnun, Leyla’ya (kişiler– 3 puan) âşık olduğu ve
kavuşamadığı için (olay– 3 puan) çöllere (mekân– 2 puan) düşer.
7. Yazar, sanatsal bir amaç taşımaktadır. (2 puan) / İzlenim ve duygularını yazısına karıştırmış, (2 puan) / okuyucuyu etkilemek ve ona estetik bir haz vermek istemiş, (2 puan) / öznel cümleler kurmuş, (2 puan) / sanatsal
ifadelerle metni süslemiştir. (2 puan)
8. Parça özneldir çünkü yazarın duyguları parçaya hâkimdir (4 puan). / Parçada somut olan “yağmur yağışı”
anlatılmıştır (3 puan). / Parçada yazar doğrudan kendisi okura hitap etmektedir (3 puan)
9. Çiçeklerin yüzünün gülmesi (5 puan), / yağmurun “merhaba” demesi (5 puan).
10. Parçada “tamlama hatası” vardır, sıfatla isim aynı tamlanana bağlanmıştır: “Düz lisesi, Anadolu lisesi”.
(5 puan)
Cümlenin doğru hâli şöyledir: “Düz lise ve Anadolu lisesi ayrımı ortadan kalkınca bütün liseler düz oldu.”
(5 puan)
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
1. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 24)
1. Bu parçanın anlatım biçimi “açıklayıcı betimleme”dir. (4 puan) / Çünkü betimleme nesnel tarzda yapılmış,
izlenimler işe karıştırılmamış, sanat yapılmamıştır. (3 puan) / Amaç sadece bir nehrin tasvirini yaparak okura
bilgi vermektir. (3 puan)
2. Buralarda: İşaret zamiri (3 puan)
Bazıları: Belgisiz zamir (3 puan)
Kendi: Kişi (dönüşlülük) zamiri (4 puan)
3. Parçanın anlatım biçimi “sanatsal öyküleme”dir. (4 puan) / Çünkü yazar, kahramanların yaşadığı tatsız bir
olayı, okuru etkileyecek tarzda hikâye etmiş. (3 puan) / Bunu yaparken de kahramanların iç dünyalarına girmiş, neler hissettiklerini belirtmiş. (3 puan)
4. Bir: Belgisiz sıfat (4 puan)
Dermansız: Niteleme sıfatı (3 puan)
Bu: İşaret sıfatı (3 puan)
5. Edebi türlerde kullanılan bu anlatımda amaç, okuru duygusal açıdan etkilemektir. (3 puan) / Heyecan, mutluluk, keder, hüzün gibi duygular yoğun şekilde işlenir. (3 puan) / Kelimeler daha çok yan ve mecaz anlamlarıyla
yer alır. (2 puan) / Dil heyecana bağlı işleviyle kullanılır. (2 puan)
6. Anlatım bozukluğunun nedeni “nesne eksikliği”dir. (5 puan)
Cümle şöyle düzeltilebilir:
“Bu roman çok satılıyor ama nedense ben bu romanı çok beğenmedim.” (5 puan)
7. Dizelerdeki sıfat-fiil “sevdiğin” kelimesidir. (5 puan)
“Sev-” fiiline “-dık, -dik” sıfat-fiil eki getirilerek türetilmiş, ekin sonundaki “k” ünsüzü yumuşayarak “ğ” olmuştur:
sev-dik-in. (5 puan)
(Not: dizelerdeki “değince” zarf-fiil, “olurdu, ağlardım, sevmiyordun, bilirdim, duyardım” kelimeleri ise fiilimsi
değil çekimli fiildir.)
8. Parça, lirik bir şiirdir. Anlatım türü de “coşku ve heyecana bağlı lirik anlatım”dır. (4 puan) / Şairin amacı, okuru
duygusal açıdan etkilemektir. (2 puan) / Keder, hüzün, kıskançlık gibi duyguları yoğun şekilde işlemiştir. (2
puan) / Kelimeleri daha çok yan ve mecaz anlamlarıyla, dili de heyecana bağlı işleviyle kullanmıştır. (2 puan)
9. Çiçek reng-i: Belirtisiz isim tamlaması (5 puan)
Ülkeler-in dil-i: Belirtili isim tamlaması (5 puan)
10. “Gömülmek” (5 puan) / “Gömül-” fiiline “-mek” isim-fiil eki getirilerek türetilmiştir. (5 puan)
Delta Kültür Yayınevi
2. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI (SAYFA 42)
1. Parçada “emredici (buyurgan) anlatım” türü kullanılmıştır. (5 puan)
Çünkü okuyucu ya da dinleyiciyi bir iş yapmaya, bir eylemde bulunmaya, bir davranışa yöneltmeye çalışılmıştır. (1 puan) / Emir, talimat ve öneri cümleleri kullanılmıştır. (1 puan) / Dil, alıcıyı harekete geçirme işlevinde
kullanılmıştır. (1 puan) / Uyulması gereken kurallar kesin ve emredici bir dille anlatılmış, tereddüde yer verilmemiştir. (1 puan) / Dil, alıcıyı harekete geçirme işlevinde kullanılmıştır. (1 puan)
2. Davranmalıdırlar: gereklilik kipi (-malı) (1 puan)
III. çoğul kişi (onlar) (1 puan)
Türemiş yapılı fiil (“tavır” isminden “tavır-an-mak” → “davran-mak” biçiminde türetilmiştir) (3 puan)
Verilemez: geniş zaman (olumsuzu) kipi (1 puan)
III. tekil kişi (o) (1 puan)
Birleşik yapılı fiil (“veril-mek” fiili “e-bilmek” yeterlik fiilinin olumsuzu ile birleşmiştir: veril-ebil-ir → veril-e-mez)
(3 puan)
3. Parça, lirik bir şiirdir. Anlatım türü de “coşku ve heyecana bağlı lirik anlatım”dır. (4 puan) / Şairin amacı, okuru
duygusal açıdan etkilemektir. (2 puan) / Keder, özlem, aşk gibi duyguları yoğun şekilde işlemiştir. (2 puan) /
Kelimeleri daha çok yan ve mecaz anlamlarıyla, dili de heyecana bağlı işlevde kullanmıştır. (2 puan)
4. Ömrümce: Durum zarfı (2 puan)
Her: Belgisiz sıfat (2 puan)
Yer: İsim (2 puan)
Başka: Belgisiz sıfat (2 puan)
Seni: Kişi zamiri (2 puan)
5. a) Kal-an: Sıfat-fiil (5 puan)
b) Dön-ünce: Zarf-fiil (5 puan)
(Not: Parçadaki “gidiyordun, üşürdü, bilemezdin, sarılır, ısınırdım, anlayamazdın” kelimeleri fiilimsi değil çekimli fiildir.)
6. Meydandan: İsim (2 puan)
Geçerken: zaman zarfı (zarf-fiil) (2 puan)
Toplanmış: Niteleme sıfatı (sıfat-fiil) (2 puan)
Kısa: Niteleme sıfatı (2 puan)
Görüştü: Fiil (2 puan)
7. Yüklem: görüştü
Nesnesine göre: Geçişli çatılı fiil (nesne alabilir: konuyu görüştü) (5 puan)
Öznesine göre: İşteş çatılı (“gör-” fiili “-ş” ekiyle işteş çatılı yapılmış: gör-mek → gör-üş-mek) (5 puan)
8. Araba-nın çevre-si (5 puan): Belirtili ad tamlaması (5 puan)
9. Bak-ma-malı-y-dı-k (5 puan)
Anlı-yor-sa-n (5 puan)
10. Anlatım bozukluğunun nedeni, “tamlayan eki eksikliği”dir. (5 puan)
Cümledeki “anlatmaları” tamlananının tamlayanı “Öykü yazarları” biçiminde eksiz yazılmıştır. “Öykü yazarlarının” yapılırsa cümle düzelir:
“Öykü yazarlarının, yaşamdan gerçek kesitler anlatmaları gerekir bence.” (5 puan)
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
2. DÖNEM 2. YAZILI SINAVI (SAYFA 74)
1. Parçada kullanılan anlatım türü “gelecekten söz eden (ütopik) anlatım”dır. (4 puan) / Çünkü yazar parçada
gelecekte yaşıyormuş gibi bir dünya çizmiş. (3 puan) / Öngörülerini, beklentilerini, dünyamızda olabilecek
olumlu-olumsuz değişiklikleri, gerçekleşmiş gibi anlatmış. (3 puan)
2. 1. Ulaşmak için → Edat grubu (2 puan)
2. Cep telefonlar-ı → Belirtisiz isim tamlaması (2 puan)
3. Bir matematik problemi veya formül → Bağlama grubu (2 puan)
4. Organ-ın yapay-ı → Belirtili isim tamlaması (2 puan)
5. Bazı ülkeler → Sıfat tamlaması (2 puan)
3. Parça, lirik bir şiirdir. Anlatım türü de “coşku ve heyecana bağlı lirik anlatım”dır. (4 puan) / Şairin amacı, okuru
duygusal açıdan etkilemektir. (2 puan) / Yalnızlık, özlem, aşk gibi duyguları yoğun şekilde işlemiştir. (2 puan)
/ Kelimeleri daha çok yan ve mecaz anlamlarıyla, dili de heyecana bağlı işlevde kullanmıştır. (2 puan)
4. Ey: Seslenme ünlemi (2 puan)
Her: Belgisiz sıfat (2 puan)
Kendi: Kişi (dönüşlülük) zamiri (2 puan)
Ve: Bağlaç (2 puan)
Gibi: Edat (2 puan)
5. a) Düşsel anlatımda yer hayali bir dünya, gelecekten söz eden anlatımda yer gerçekçi bir dünyadır. (4 puan)
b) Düşsel anlatımda bireysellik, gelecekten söz eden anlatımda toplumsallık ön plandadır. (3 puan)
c) Düşsel anlatımda olaylar abartılır, gelecekten söz eden anlatımda idealize edilir. (3 puan)
(Ayrıca: Düşsel anlatımda kahramanlar olağanüstü varlıklar, gelecekten söz eden anlatımda normal varlıklardır. Düşsel anlatımda zaman belirsiz geçmiş, gelecekten söz eden anlatımda zaman gelecektir.)
6. Söyleşmeye bağlı anlatım; sohbet (söyleşi) (2 puan), tiyatro (2 puan), roman (2 puan), hikâye (2 puan), röportaj (2 puan) gibi türlerde çok kullanılır. (ayrıca: mülakat)
7. Kara mizah: Güldürüyü keskin bir yergi ile birleştiren mizahtır. (4 puan)
İroni: Söylenen sözün tam tersini kastederek yapılan mizahtır. (3 puan)
Humor: Kişiler ya da olaylarla dalga geçen, onları hafife alan mizahtır. (3 puan)
8. Parçanın anlatım biçimi “tartışmacı anlatım”dır. (4 puan) / Çünkü parçada yazarın amacı okuru kendi fikrine
çekmektir; (2 puan) / bunun için yaşlı yazarlara sataşmış, onları eleştirmiş, (2 puan) / kendisi gibi genç yazarların farkını karşılaştırma yaparak dile getirmiştir. (2 puan)
9. a) “düzeltmek için”: Bir isim-fiille (düzeltmek) bir edattan (için) oluşmuş, “amaç” anlamı kurmuş edat grubudur.
(5 puan)
b) “insanlarımızla”: Bir isimle (insanlarımız) bir edattan (ile) oluşmuş, “birliktelik” anlamı kurmuş edat grubudur. (5 puan)
10. Yaşlı: Niteleme sıfatı (2 puan)
Hâlâ: Zaman zarfı (2 puan)
Seslenerek: Zarf-fiil (seslen-erek) (2 puan)
Bize: Kişi zamiri (biz) (2 puan)
Düzeltmek: İsim-fiil (düzelt-mek) (2 puan)
Delta Kültür Yayınevi
TARAMA TESTİ: SUNUM, TARTIŞMA, PANEL (SAYFA 6)
1. Sunum yapan kişi, kendine güvenli bir görünüm
6. Yarış biçiminde yapılan bu tartışma türü, genellik-
vermelidir. Dinleyicilerle göz teması yapmak, bu
nedenle çok önemlidir. Bundan kaçınmak, dinleyicilerde konuşmacıya karşı güvensizlik uyandırır. Diğer seçeneklerde verilen bilgiler doğrudur.
le okullarda uygulanan “münazara”dır.
Yanıt: B
Yanıt: A
2. Slaytlarda ayrıntı yoktur. Slayt, olabildiğince özet
7. Paneller, güncel ve sosyal konularda yapılır.
olmalı, kısa ve öz hazırlanmalıdır. Ayrıntılı slayt okunmaz, amaçtan uzaklaşır, dinleyiciyi sıkar..
“Ankara’nın başkent oluşu” gibi tarihsel nitelikli ve
güncel olmayan bir konunun panelde tartışılması düşünülemez. Diğer seçenekler panel konusu
olabilir.
Yanıt: C
3. Panellerde sadece konunun uzmanı 3-5 kişi konuşur (A), bu katılımcılar önceden belirlenir ve
duyurulur (B), dinleyiciler soru sormaz, sorarlarsa o panel değil “forum” olur (C), her toplantıda
olduğu gibi panelde de amaç, verimli olabilecek
sonuçlara ulaşmaktır (E). Seçenekler arasında
tek doğru bilgi, panelin bir başkan tarafından yönetilmesidir. Yanıt D’dir.
www.deltakitap.com
Yanıt: E
8. Sözü edilen tartışma türü “açık oturum”dur. Özellikle “stüdyoya davet edilen dinleyiciler önünde
veya dinleyici grubu olmadan da radyoda ya da
televizyonda yapılabilir” özelliği, açık oturuma aittir.
Yanıt: A
Yanıt: D
4. Bir konunun çeşitli yönleri üzerinde, aynı oturum-
9. Bir konunun, bir yeniliğin, bir araştırma sonucu-
da, konunun uzmanı değişik kimseler tarafından,
çoğunlukla akademik konularda yapılan seri konuşmalara “sempozyum” denir.
nun dinleyicilere aktarılmasına “sunum” denir.
Sunum, bir tartışma türü değildir, o nedenle “münazara” ve “tartışma” seçenekleri yanlıştır. “Söylev”, kalabalıklara yapılan coşkulu konuşmalardır.
“Bildiri” ise resmi vb. bir durumun topluluğa iletisidir.
Yanıt: C
Yanıt: B
5. Tartışmacılar, karşılarındaki ve dinleyen konumundaki insanları inandırmak için vücut dillerini
doğru kullanmaya çalışırlar. Bunun için de jest ve
mimikleri yerinde olmak kaydıyla kullanırlar. Donuk ve hareketsiz bir tartışmacı, inandırıcı olmaz.
Diğer seçeneklerde verilen bilgiler doğrudur.
10.“Mülakat”, bir kişiyle yapılan soru-cevaplı görüşmedir ve bir tartışma türü değildir.
Yanıt: B
Yanıt: E
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
TARAMA TESTİ: ANLATIM VE ÖZELLİKLERİ (SAYFA 24)
1. Cümledeki çocuğun sınıf tekrarına kalması, iste-
6. “Bağlaşıklık hatası”, dil bilgisi ile ilgili anlatım
nilen bir durum değildir. Bu nedenle “umarım ki”
kelimesinin kullanılması yanlıştır. Bunun yerine
“sanırım ki, korkarım ki” gibi bir kelime kullanılmalıdır.
bozukluklarına denir. D seçeneğinde özne “Dört
müşteri”dir. Sayılarla çoğullanmış öznelerin yüklemleri tekil olmalıdır, bu nedenle “bekliyorlardı”
yüklemi cümlede özne-yüklem uyumsuzluğuna
yol açmıştır. Yüklem, “bekliyordu” olmalıdır.
Yanıt: A
Yanıt: D
2. Dörtlükte ozan bir kızı sevdiğini ve onu başkala-
7. Anlatıma hazırlıkta, anlatıcı, elbette konu hakkın-
rının aldığını söylüyor, bu durumda da “elim koynumda kaldı” diyor. Bu deyim, “çaresizliği” anlatır.
da başkalarının da kendinin de deneyimlerinden
yararlanır. D seçeneği dışında söylenenler doğru
hazırlık aşamalarıdır.
Yanıt: C
3. “Alışılmamış bağdaştırma” hâlin gereğine uymayan tamlamalar vb. mecazlarla yapılır. Sözgelimi
“fırtınalı deniz” olur da “fırtınalı hayat” olmaz. E
seçeneği dışındaki sözlerde alışılmış bağdaştırmalar vardır.
Yanıt: E
4. Bağlaşıklık, kelimelerin tamlama vb. yollarla
www.deltakitap.com
Yanıt: D
8. Parçada yazar, kendi öznel fikirlerini dile getiriyor, çeşitli iddialarda bulunuyor. Bu tür parçaların
anlatım biçimi “tartışma”dır. Tartışmacı anlatımda
da amaç, “yerleşik kanıları değiştirmek”tir.
Yanıt: C
9. Sanatçının “farklılık yaratması, alışılmışın dışına
kurduğu dil bilgisi ögeleridir. A’da “zihinleri parlatacak olumlu kelimeler”, B’de “iyimserlik, umut,
neşe saçan kelimeler”, D’de “zihinlerde karanlık
görüntüler yaratacak kelimeler” ve E’de “olumlu
konuşanların sözlüğü” birer bağlaşıklık örneğidir.
C seçeneğinde ise her kelime bir öge olarak yalnızdır ve bağlaşıklık oluşturmamıştır.
çıkması, kendisi olabilmesi” özgünlükle ilgilidir.
Yanıt: A
Yanıt: C
5. B seçeneğinde hem “Orhan Pamuk” denilerek
10.Nesnel anlatımlı cümlelerde yorum, duygu, me-
kişi hem de “son romanı” denilerek nesne verildiğinden en çok sınırlanan konu bu cümle olmuştur. Diğer seçenekler çok daha geneldir.
caz vb. kişisel tutum olmaz; bu cümlelerin yargısı
kanıtlanabilir. E seçeneğindeki cümlede hiçbir yorum yapılmamıştır, bu cümle nesneldir.
Yanıt: B
A’da “bence” ile verilen kişisel yargı, B’de “hava
akrobatı” ve D’de “felç oldu” benzetmeleri, C’de
“kamçılar” yorumuyla verilen kişisel yargı, bu
cümleleri öznel kılmıştır.
Yanıt: E
Delta Kültür Yayınevi
TARAMA TESTİ: ANLATIM TÜRLERİ (SAYFA 42)
1. “Dolaylı anlatım”, aracı kullanılan anlatımdır. Yani
4. Parçada Tanpınar’ın anlatımıyla ilgili edilen “çok
sözü söyleyen başka, bize ileten başkadır. D seçeneğinde “söylerdi” denilerek babanın sözü çocuğu tarafından bize iletilmiştir. Bu cümle, dolaylı
anlatımlıdır.
boyutluluk, derinlik, anlam çoğalması” sözleri,
onun anlatımındaki “yoğunluk”tan söz edildiğini
gösterir.
Yanıt: B
Yanıtı C ya da E sandıysanız, tırnakla yapılan
alıntılı cümlelerin de doğrudan anlatımlı sayıldığını kaçırdınız demektir.
Yanıt: D
5. “Canevin-den (ayrılma hâli); düşmey-e, kahrın-a,
zehrin-e (yönelme hâli); Cibali-de (bulunma hâli)”
olmak üzere beş tane hâl eki almış kelime vardır.
Yanıt C’dir.
cümlede yazar “içimde kuş sesleri ve yeşillikler
bütünleşiyordu” diyerek duygularına yer vermiştir. Diğer cümlelerde duygu vb. yorum yoktur, bu
cümleler nesneldir.
Yanıt: D
www.deltakitap.com
2. “Duygulara yer verilen cümle”ler, özneldir. IV.
Yanıt: C
6. Soru sıfatını (zarfı ve zamirini de) anlamanın
kolay yolu, cümleye makul ve mantıklı yanıt vermektir. Verdiğiniz yanıt neyse (sıfat, zamir veya
zarf) soru da odur. Örneğin A seçeneğindeki soruya yanıt verelim: “Kaç kişi? → üç kişi.” Bu yanıttaki “üç” sayı sıfatıdır, demek ki soru da sıfattır,
yanıt A’dır.
Bu tür sorularda ilk iş “mi” soru eki almış cümleleri
elemek olmalıdır, yoksa bu cümleler bizi yanıltır.
Bu cümlelerin yanıtı “evet” ya da “hayır” olur. Bu
durumda B seçeneği elenmelidir.
Diğer seçeneklere yanıt vererek soru kelimelerini
tespit edelim:
“Ne zamandan beri? → dünden beri”, yanıt zarf, o
halde soru zarf (C).
“Nereden alıyorsunuz? → şuradan alıyorum”, yanıt zamir, o halde soru zamir (D).
“Kim sebep olmuştu? → O sebep olmuştu”, yanıt
zamir, o halde soru zamir (E).
3. E seçeneğindeki “Hastanedeki kardeşiyle sürekli
görüşür, doktora durumunu sorardı.” cümlesi açık
değildir. Doktora kardeşin mi durumu sorulacaktır, yoksa doktorun kendisinin durumu mu, belli
değildir.
Yanıt: E
Eğer “nefesi” kelimesini de saydıysanız, yanıldınız. “Cıgaranın nefesi” isim tamlamasıdır ve
“nefes-i” kelimesindeki “i” hâl değil tamlanan (iyelik) ekidir. Şiirde bu tamlama devrik kurulduğundan sizi yanıltabilir.
Yanıt: A
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
7. İsim tamlamalarında ikinci kelimeye sorulan soru,
10.Parçada yer yer betimleyici unsurlar olsa da kay-
tamlamanın türünü anlamamıza yardımcı olur.
“Neyin, kimin” soruları belirtili, “ne” sorusu belirtisiz isim tamlamasını verir. Eğer tamlama üçlüyse
ve bu üç sorudan en az ikisini sorabiliyorsak zincirleme isim tamlaması var demektir.
da değer olaylar ağır basmaktadır. Bu nedenle
anlatım biçimi “öyküleme”dir.
Sıfat tamlamalarında da üç soru sorulur: “Nasıl,
hangi, kaç”. Bu soruya yanıt veren kelime sıfattır.
B seçeneğinde ikinci kelimeye soralım: “bahar
rüzgârı = Ne rüzgârı? → bahar rüzgârı. Bu bir belirtisiz isim tamlamasıdır ve yanıt B’dir.
A: “taze gelinler = Nasıl gelinler? → taze gelinler”
(sıfat tamlaması)
C: “şehrin kulesi = Neyin kulesi? → şehrin kulesi”
(belirtili isim tamlaması)
D: “babamın yolu = Kimin yolu? → babamın yolu”
(belirtili isim tamlaması)
E: “zalim savaş = Nasıl savaş? → zalim savaş”
(sıfat tamlaması)
Yanıt: B
8. E seçeneğindeki “biri” kelimesi belgisiz zamirdir.
A’daki “hiçbir” belgisiz sıfat, B’deki “şurası” işaret
zamiri, C’deki “bu” işaret zamiri, D’deki “ben” kişi
zamiridir.
Yanıt: E
9. Yazar parçada tabiatı tasvir etmiş, bunu yaparken
de kendi duygularını, izlenimlerini işe karıştırmış.
Bu nedenle parçanın anlatım biçimi “izlenimsel
betimleme”dir.
Yanıt: A
Delta Kültür Yayınevi
www.deltakitap.com
Yanıt: C
TARAMA TESTİ: ANLATIM TÜRLERİ (SAYFA 76)
1. Söyleşme,
6. Kişiler ya da olaylarla dalga geçen, onları hafife
“diyalog” demektir. Romanda,
hikâyede ve tiyatroda diyaloglar olduğundan;
sohbet yazılarında da yazar okurla konuşurmuş
gibi yazdığından söyleşmeye bağlı anlatım kullanılır. Ancak denemede diyalog yoktur, bu anlatım
kullanılmaz.
alan mizaha “humor” denir.
Yanıt: B
Yanıt: C
2. B seçeneğindeki cümlede duygu değil soru an-
7. Parçada bir olay anlatıldığından “öyküleme” (B),
lamı vardır, bu nedenle sonuna soru işareti konulmalıdır. Diğer seçenekler duygu içerdiğinden
sonlarına ünlem işareti konulabilir.
Şinasi tasvir edildiğinden “betimleme” (C), espri
yapıldığından “mizah” (D) ve diyalog bulunduğundan “söyleşme” (E) vardır. Parçada ciddi yazılara
mahsus “kanıtlama” yoktur.
Yanıt: B
3. Parçadaki “ey” ünlem (A), “teselliyle” kelimesindeki “ile” edat (B), “bile” bağlaç (C), “bu” işaret
zamiridir (D). Parçada soru sıfatı yoktur, “nasıl”
kelimesi fiile yöneldiğinden soru zarfıdır.
Yanıt: E
4. Ünlemler cümlenin ögesi olmaz, bu nedenle de
“cümle dışı unsur” sayılır.
www.deltakitap.com
Yanıt: A
8. Edat grubunu bulurken edatın öbekleştiği kelimelere dikkat ediniz. Bu cümlede “gibi” edatı, “sonsuz bir mesafe gibi” kelimeleriyle öbekleşmiştir.
Yanıt: D
9. Parçada “gelecek”ten söz edilmektedir, bu tür
parçalarda kullanılan anlatım türü “ütopik”tir.
Yanıt: A
Yanıt: C
5. E seçeneğinde “mazlumun ahını” isim tamlama-
10.Fantastik anlatımda zaman daha çok “geçmiş”tir.
sıdır, bu nedenle “ah” kelimesi isim görevlidir.
Diğer seçeneklerde bu kelime ünlem olarak kullanılmıştır.
“Gelecek”ten söz eden anlatım, ütopiktir.
Yanıt: E
Yanıt: E
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
1. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 43)
1. Sunum yapan kişi konusuna çok iyi hazırlanma-
4. Bir konunun çeşitli yönlerden aydınlatılması için
lı, küçük notlardan yararlanarak konuşmalı ama
asla sürekli okumamalıdır. Ancak bu kural, kişinin
doğaçlama yapması demek değildir. Doğaçlamada hata yapılması kaçınılmazdır.
küçük bir topluluk önünde ve bir sohbet havası
içinde gerçekleştirilen toplantılara “panel” denir.
Paneller, sonunda dinleyicilerin de aktif bir biçimde soru ve düşünceleriyle tartışmaya katılmaları
durumunda, “forum”a dönüşür.
Yanıt: C
Yanıt: E
5. “Roman, tiyatro, hikâye” olaya dayalı ve gözleme
kirlerine karşı çıkılarak yapılır. Bu nedenle, “söylenenlere itiraz etmemek” düşünülemez. Saygı
çerçevesinde ve kurallara uyarak her fikre karşı
çıkılabilir. D dışındaki seçeneklerde verilenler
doğru kurallardır.
dayanan edebi türlerdendir. “Gezi yazısı” da gezilen yerlerin anlatımına dayandığından gözleme
dayanır. “Makale” ise düşünceye dayalı ciddi bir
gazete yazısı türüdür ve gözlemle fazla ilgisi yoktur.
Yanıt: D
www.deltakitap.com
2. Tartışma, doğası gereği, kişilerin birbirlerinin fi-
Yanıt: B
3. Verilenler arasında bir tek A seçeneğindeki “açık
6. Şair beyitte içindeki ateşten başka kendisine kim-
oturum” bir tartışma türüdür. “Söyleşi” bir yazı türü
(B), “mülakat” gazetelerde yayımlanan görüşme
(C), “röportaj” yine gazetelerde yayımlanan geniş
bir araştırma dizisi (D) ve “söylev” kalabalıklara
verilen nutuktur (E).
senin yanmadığını, sabah rüzgârından başka da
kapısını açan kimse olmadığını söylüyor. Bu nedenle tema “yalnızlık”tır.
Yanıt: A
Delta Kültür Yayınevi
Yanıt: B
7. D seçeneğinde yer ve zaman verildiğinden diğer
10.V. cümlede soyut olan “fedakârlık” kavramı, bir
seçeneklere göre konu daha fazla sınırlandırılmıştır.
benzetmeyle anlatılmış. Diğer cümlelerde somut
durumlardan söz edilmiştir.
Yanıt: D
Yanıt: E
8. “Besin kaynağı” sözü, mecazen “yazarlığını ge-
11.“Kestirmeden, az sözle ama çok şey anlatarak
liştiren, konu ve anlatım olarak ilham veren” anlamına gelir. O halde, yazarlar, başka kitapları okuyarak kendilerini ve sanatlarını geliştirirler. Doğru
yanıt C’dir.
A seçeneği “etkilenmek”ten söz ediyor ki cümle
bunu kastetmemektedir. E seçeneği de konunun
sadece kitaptan çıkacağını söyleyerek verilen
cümleden uzaklaşmış.
Yanıt: C
9. Her türlü yorum, duygu, mecazlı söz cümleyi öznelleştirir. A seçeneğinde yorum ve eleştiri vardır.
Bu da cümleyi öznelleştirmiştir. Diğer seçenekler
nesneldir.
Yanıt: A
Yanıt: B
www.deltakitap.com
söyleme”, anlatımın özlülük ilkesidir.
12.Doğru sıralama (D) şöyledir:
(III) Babam yeni bir roman yazmaya başlamışsa
gözü hiçbir şey görmezdi.
(V) O andan itibaren yeni dünyası o roman olurdu.
(I) Bizler de annemizin uyarılarıyla evde çıt çıkarmadan otururduk.
(IV) İki katlı ahşap evde, saatlerce daktilo tuşlarının çıkardığı ses duyulurdu.
(II) Ses kesilince anlardık ki babam romanını bitirmiş.
Yanıt: D
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
13.Parçadaki “ben” (I) ve “sen” (V) kişi zamiri, “garip” 16.A’da niteleme sıfatı yoktur, “her” kelimesi belgisiz
(II) niteleme sıfatı, “neden” (IV) soru zarfıdır. “Dalına” kelimesi, “dal” isminin iyelik ve hâl eki alarak
kullanılmış şeklidir. Yanıt III’tür (C).
sıfat, “tat” durum zarfıdır. “Yaşamın her dönemi”
de ad tamlamasıdır.
Yanıt: C
Niteleme sıfatları, isimlere sorulan “nasıl” sorusuna yanıt verir. B’de “komik ögeler”, C’de “nitelikli
romanlar”, D’de “çok yönlü eğitim”, E’de tıbbi sözler” sıfat tamlamasıdır ve altı çizili kelimeler niteleme sıfatıdır.
Yanıt: A
14.“Nice” kelimesi, isim değil sıfattır ve “sevgi” ismi-
17.A’da “bundan” kelimesi işaret zamiri, C’de “şey”
ni belirtmektedir. Diğer kelimelerle ilgili verilenler
doğrudur.
belgisiz zamir, D’de “ne” soru zamiri, E’de “kendini” dönüşlülük zamiridir.
Yanıt: C
www.deltakitap.com
B seçeneğindeki “bazı” kelimesi, “şeyler” zamirini
belirten bir belgisiz sıfattır. Yanıt B’dir.
Yanıt: B
15.A’da “Dünyanın en güzel kadını” arasına sıfat
18.“Bu mühendisin, makinelerin bakımı ve onarılma-
girmiş belirtili ad tamlaması, B’de “sokak ortası”
belirtisiz ad tamlaması, C’de “yolun yarısı” belirtili
ad tamlaması, D’de “nisan akşamı” belirtisiz ad
tamlamasıdır. E seçeneğinde ad tamlaması yoktur.
sında yetersiz ve fabrikayı ihmal ettiği anlaşıldı.”
cümlesinde “ve”den önceki “yetersiz” kelimesi, “anlaşıldı” yüklemiyle uyumsuzdur. Nedeni de
“yetersiz” kelimesinin, “olduğu” fiilimsisini almamış olmasıdır. Bu fiilimsi eksikliğini giderirsek
cümle düzelir: “Bu mühendisin, makinelerin bakımı ve onarılmasında yetersiz olduğu ve fabrikayı
ihmal ettiği anlaşıldı.”
Yanıt: E
Yanıt: A
Delta Kültür Yayınevi
19.D seçeneğindeki “Yazarın son romanı aşağı yu-
22.“Tartışma” anlatım biçimiyle yazılan bu düşünce
karı bir öncekinin tıpkısı.” cümlesinde altı çizili
kelimeler anlamca çelişmektedir. “Aşağı yukarı”
ikilemesi yaklaşıklık, “tıpkısı” kesinlik bildirmektedir. Bunlardan biri atılırsa cümledeki bozukluk
giderilir.
paragrafında (D) “tasvir” yani betimleme yoktur.
Yanıt A’dır.
Yanıt: D
Parçada Aristoteles tanık gösterilmiş (B), “kendini
olduğundan az ve fazla gösteren”ler karşılaştırılmış (C), “bence, kendimi” gibi kelimelerden de
anlaşılabileceği gibi birinci kişinin ağzından anlatım yapılmıştır (E).
Yanıt: A
20.E seçeneğindeki “etken” kelimesinin anlamı, “se-
23.Parçanın ilk dört cümlesinde güreşenler ve mey-
bep, faktör”dür. Bu kelime cümlede anlamına
uygun kullanılmamıştır. Kastedilen anlam “faal,
aktif” ise kullanılması gereken kelime “etkin”dir:
“Etkin olmayacağın bir görevi asla kabul etme.”
dan tasvir edilmiştir. V. cümlede ise tasvir yoktur,
öyküleme vardır.
www.deltakitap.com
Yanıt: E
Yanıt: E
21.Parçada Nazım Hikmet’ten yapılan alıntıda (E)
24.Parçada arka arkaya olaylar anlatılmış, betimle-
“Âlim” ve “cahil”ler karşılaştırılmıştır (A) ve bu iki
kavram karşıttır (B). Parçanın başında bazı sanatçılara “balık” benzetmesi yapılmıştır (D). Parçada tanık vardır ama örnek yoktur.
meye fazla başvurulmamıştır. Bu tarz olay paragraflarında kullanılan anlatım biçimi “öyküleme”dir.
Yanıt: B
Yanıt: C
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
25.Parçada yazının eski çağlarda kullanılması
28.Son cümlede “sanırım” denilerek tahmine yer ve-
ile ilgili kesin bilgiler verilmiş (A ve E), yazının
Mezopotamya’da edebiyatı geliştirdiği tespitinde
bulunulmuş (B), bazı destanlar örnek verilmiştir
(C). Parçada karşılaştırılan unsurlar yoktur.
rilmiş (A), ikinci cümlede “eleştiri” tanımlanmıştır
(B). Parçada “olumlu-olumsuz” gibi karşıt ifadeler kullanılmış (D), eleştirmenlere sataşılarak fikir
münakaşasına girişilmiştir (E). Parçada herhangi
bir örnek yoktur.
Yanıt: D
Yanıt: C
26.Parçada insanın iç dünyası ve ruhu, “yol, kapı,
29.Parçanın I. cümlesinde “gezi yazısı” tanımlanma-
tozlu dehliz, paslı kilit” gibi benzetmelerle (C) somutlanmış (B), bu iç dünya tasvir edilmiş (D) ve
bu tasvire yazar kendi izlenimlerini karıştırmıştır
(A). Parçada herhangi bir kavram tanımlanmamıştır.
mış, sadece nereden kaynaklandığı belirtilmiştir.
Diğer seçeneklerde verilenler doğrudur.
www.deltakitap.com
Yanıt: E
Yanıt: A
27.Parçada iki yörenin insanının farklılıkları konu-
30.Parçanın II, III, IV ve V. cümlelerinde “mahalle,
sunda bilgi verilmiştir. Bu tarz bilgi veren, amacı
okuru aydınlatmak olan parçalarda “açıklama”
anlatım biçimi kullanılır.
evler, balkonlar, çiçekler” tasvir edilmiştir. I ve VI.
cümlelerde ise tasvir yoktur.
Yanıt: A
Delta Kültür Yayınevi
Yanıt: E
2. DÖNEM SONU DENEME SINAVI (SAYFA 77)
1. Parçada yazar dille ilgili kişisel fikirlerini dile ge-
4. Parçada karşılıklı konuşmalar vardır (A). Yazar,
tirmiş, eleştirilerde bulunmuş. Amaç, öğreticilik
değil okurun kanılarını etkilemek olduğundan
parçanın anlatım biçimi “tartışma”dır.
kendi fikirlerini, yorumlarını aktarırken (C) kitap
okuma konusunda eleştirilerde bulunmaktadır
(B). Karşısındaki kişinin çocukluğuna dair bir tahminde bulunmuştur (D). Parçada düşünceyi kanıtlayıcı bir istatistik, veri, tanık vb. yoktur.
Yanıt: B
Yanıt: E
2. Parça boyunca “romanla hikâye” karşılaştırılmış-
5. Yazar, ilk cümlede dile getirdiği iddiasını, büyük
tır.
yazarlar Balzac ve Flaubert'i tanık göstererek kanıtlama yoluna gitmiştir.
Yanıt: A
www.deltakitap.com
Yanıt: C
3. Parçada genç yazarlara “yetinme, olsun” gibi
6. Parçanın hiçbir yerinde “ben” zamiri ya da “elim,
emir kipli cümlelerle tavsiyelerde bulunulmuş. Bu
tarz anlatım türüne “emredici anlatım” denir.
kolum, geldim, gittim” gibi 1. kişili isim veya fiil
kullanılmamıştır. O halde parça 1. değil 3. kişili
anlatımla yazılmıştır.
Yanıt: D
Parçada bir kişinin yaşamıyla ilgili bilgiler verilmiş
(A), adam tasvir edilmiştir (B). Adamın saçları,
“taç”a benzetilmiştir (C). Parçanın anlatımı hikâye
üslubuna sahiptir (D).
Yanıt: E
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
7. Bu tarz olay paragraflarında “alıntı yapma” zaten
10.Parçada yazar kişisel fikirlerini dile getirmiş, eleş-
düşünülemez. Alıntı yaparak tanık gösterme, düşünce paragraflarında olur.
tiri ve sataşmalarda bulunmuştur. Bu tarz anlatım
biçimleri “tartışmacı”dır.
Parçada köylülerin yaptıkları öykülenmiş (A), bu
arada yer yer tasvirler yapılmış (B), ateşin aydınlığı “gündüz gibi” benzetmesiyle anlatılmış (C) ve
görme dışında “çığlıklar”dan söz edilerek işitme
duyusuna da yer verilmiştir (E).
Yanıt: A
Yanıt: D
11.Parçadaki “her” belgisiz sıfat, “kaybolunca” zarf-
ru duygusal açıdan etkilemek amaçlanmıştır. Bu
tarz anlatımlar “lirik”tir.
fiil, “de” bağlaç, “dağların ardı” ad tamlamasıdır.
Parçada zamir yoktur.
Yanıt: B
Yanıt: E
www.deltakitap.com
8. Parça, oldukça duygusal ifadelerle yazılmış, oku-
9. Yazar, “ben” diyerek kendisinden söz ettiği (A) bu
12.“Eski” kelimesi “şarkılar” ismini niteleyen sıfat,
parçada, başından geçenleri öykülemiş (D), kendisini bir nilüfer çiçeğine benzetmiştir (E). Parçada “ve, ama” gibi bağlaçlar, “gibi, ile, için” edatları
kullanılmıştır (B). Parça, dış değil iç dünyaya yöneliktir.
“yeniden” kelimesi de “moda oldu” fiilini etkileyen
bir durum zarfıdır.
Yanıt: C
Delta Kültür Yayınevi
Yanıt: A
13.A’da “hiç, sessizce” durum zarfı, B’de “günlerce”
16.Fiillerin kipi başka, kastedilen zaman başka ise
zaman zarfı, C’de “nafile” durum zarfı, E’de “artık”
zaman zarfıdır. D’de sıfatlar ve isimler vardır ama
zarf kullanılmamıştır.
buna “kip kayması” denir. B seçeneğinde “bir gün
yalnız kalırsın” derken kullanılan “geniş zaman”
kipidir ama kastedilen “gelecek zaman”dır: “Bir
gün yalnız kalacaksın.” Diğer seçeneklerde kipler
kaymamıştır.
Yanıt: D
Yanıt: B
17.“Birden fazla özne” işteş çatılı fiillerde olur. İşteş
zarflarla yapılır. D seçeneğinde “sabahtan beri”
denilerek “çalışma” fiilinin başlangıç zamanı verilmiştir.
çatı “-ş” yapım ekiyle yapılır. Ancak her “-ş” işteş çatı yapmaz. Nitekim A’nın öznesi “Türkiye”,
B’nin “bu çocuk”, D’nin “okul” ve E’nin “sınavı
kazanmak”tır. C’nin yüklemi olan “anlaşmış” fiili
işteş çatılıdır ve öznesi “bazıları” zamiri çoğuldur.
Yanıt: D
15.B’de “ya ya”, C’de “ama”, D’de “ki”, E’de “alanla
(ile)” bağlaçları kullanılmıştır.
“İle” kelimesi “ve” yerine geçerse bağlaçtır. E’deki
“ile” bağlaçtır: “Ev alan ve evlenene”.
A’daki “ile” ise “ve” yerine geçmez, bu yüzden de
araç bildiren edattır: “Neyle yenmez? → Helal kazanç ile”. Bu seçenekte bağlaç yoktur.
www.deltakitap.com
14.Fiilin başlangıç zamanı, “beri” edatıyla kurulan
Yanıt: C
18.“Bir” kelimesi “tek” anlamında kullanılırsa sayı,
“herhangi” anlamında kullanılırsa belgisiz sıfattır.
E’deki “bir” kelimesi “tek” anlamında sayı sıfatıdır.
Diğer seçeneklerde ise “herhangi” anlamında belgisiz sıfat olarak kullanılmıştır.
Yanıt: E
Yanıt: A
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet
19.A’da “rağmen”, C’de “göre”, D’de “kadar” ve E’de
22.Koşul, yüklemin gerçekleşmesini bir şarta bağla-
“için” edatları vardır. B’deki “yahut” kelimesi bağlaçtır ve cümlede edat yoktur.
yarak kurulur. D seçeneğindeki “fakat” bağlacı,
“müzeyi gezme” fiilini “etrafı kirletmeme” şartına
bağlamıştır.
Yanıt: B
A’daki “çünkü” bağlacı neden-sonuç, B’deki
“ama” ve E’deki “de” bağlaçları karşıtlık, C’deki
“ki” bağlacı açıklama anlam ilgisi kurmuştur.
Yanıt: D
20.“Gez-” fiili cümlede “n” ekini alarak dönüşlü hâle
23.“Yargısı olan cümle” demek, yüklemi olan cümle
gelmiştir: “Gez-in-mek”.
A, B ve E seçeneklerinin yüklemleri etken çatılıdır. D’deki “okunuyor” fiili ise “oku-” fiiline “n” eki
getirilerek yapılmıştır ama edilgen çatılıdır. Çünkü özne gerçek değil sözde öznedir: “Acı”.
C seçeneğindeki “dertlen-” fiili ise dönüşlü çatılıdır: “O dertlenirdi.”
Yanıt: C
21.A’daki “düşündükçe” kelimesi, “düş” isminden
www.deltakitap.com
demektir çünkü cümlede yargıyı yüklem taşır. Sorunun A, C, D ve E seçeneklerindeki cümlelerde
yüklem yoktur, yargı oluşmamıştır. B seçeneğinde ise “çıkma” emir kipli yüklem vardır. bu cümle,
yargısı olan bir ünlem cümlesidir.
Yanıt: B
24.Bu tür sorularda, öncelikle “mi”li cümleleri eleyi-
“düş-ün-” isimden fiil yapım eki alarak türemiştir.
B’deki “yaşamak” kelimesi “yaş” isminden “yaş-a-”
isimden fiil yapım eki alarak türemiş, sonra da
“yaşa-mak” ekiyle tekrar fiilden isim olmuştur.
D’deki “sapladılar” kelimesi, “sap” isminden “sapla-” isimden fiil yapım ekiyle türemiştir.
E’deki “ısınır” kelimesi, “ısı” isminden “ısı-n-” isimden fiil yapım eki alarak türemiştir.
Fiilden fiil yapım eki, C seçeneğinde vardır: “Gör-”
fiili gör-ül-” ekiyle tekrar fiil olarak türemiştir.
Yanıt: C
niz, onlar çeldiricidir. Sorunun B seçeneği “söyledi mi” olduğuna göre hemen elenmelidir.
Sonra da cümlelere makul ve mantıklı cevap vermek işinizi kolaylaştırır. Verdiğiniz yanıt neyse
(sıfat-zamir-zarf) soru da odur. Sözgelimi E seçeneğine cevap verelim: Nasıl geçti? → Hızlı geçti
(zarf). Demek ki soru da zarfmış. Yanıt E’dir.
Diğer seçeneklere bakalım:
A: Nereden alacağız? → Şuradan alacağız (zamir).
C: Kim görmüş → O görmüş (zamir).
D: Hangi adamdı? → Şu adamdı (sıfat).
Yanıt: E
Delta Kültür Yayınevi
25.I: geleyim mi → istek kipi, I. tekil kişi
28.“İki karşıt koşul” sadece A’da vardır: “Kazansam
II: görmeliyim → gereklilik kipi, I. tekil kişi
III: yapmalısın → gereklilik kipi, II. tekil kişi
IV: varayım, sorayım → istek kipi, I. tekil kişi
V: yedirmemelisin → gereklilik kipi, II. tekil kişi
Görüldüğü gibi I. ile IV . cümleler ve III. ile V. cümleler eşleşir, II. cümle tek kalır.
da kaybetsem de”. Durum da değişmemektedir,
çünkü “yarışmaktan vazgeçmeyecek”tir. Diğer
seçeneklerde karşıt koşullar yoktur.
Yanıt: A
Yanıt: B
26.“Yalnız” kelimesi “fakat” anlamına geldiğinde bağ-
29.A’nın yüklemi “bakılmaz”, B’nin “inanma, doldu-
laç, “sadece, bir tek” anlamına geldiğinde edat,
ismi nitelerse sıfat, fiili nitelerse zarf görevindedir.
Ek alarak ya da yüklem olarak kullanılırsa da isim
görevinde olur. Verilen seçeneklerde A’da edat,
B’de zarf, D’de sıfat ve E’de isimdir. C seçeneğinde “yalnız” kelimesi yerine “fakat” kullanılabilir, bu
cümledeki “yalnız” kelimesi bağlaç görevindedir.
rur”, C’nin “belli olur” ve E’nin “ışıldar” fiilleridir ve
ek-fiil almamışlardır.
www.deltakitap.com
Yanıt: C
D seçeneğinde “yok” kelimesi isimdir ve “-tır” ekfiilini alarak yüklem olmuştur: yok-tur.
Yanıt: D
27.E seçeneğinde “ayağını kırmış” sonucunun ne-
30.Yüklem olan fiile “nasıl” sorusu sorulduğunda du-
deni, “de” bağlacı ile bağlanan “kaza yapmış”
yargısıdır. Diğer seçeneklerde neden-sonuç ilgisi
yoktur.
rum zarfı cevap verir. D seçeneğinde “giderler”
fiiline “nasıl” sorusunu sorduğumuzda, “koş-arak”
zarf-fiili cevap vermektedir. Bu kelime bu cümlede durum zarfıdır.
Yanıt: E
A’da “gel-ince” zarf-fiili, zaman zarfıdır (ne zaman).
B’de “usul usul” durum zarfıdır ama zarf-fiil değil
ikilemedir.
C’de “cızırda-y-an” kelimesi sıfat-fiildir, “hiç” kelimesi durum zarfıdır ama zarf-fiil değildir.
E’de “ağır ağır” ikilemesi de durum zarfıdır ama
zarf-fiil değildir.
Yanıt: D
10. Sınıf Dil ve Anlatım Özet