İBRAnİ TARİHİnİ VE KüLTüRünü İnCELEMEK

E T KİNLİK
5
İBRANİ TARİHİNİ VE KÜLTÜRÜNÜ İNCELEMEK
D İ L A R A
K A H Y A O Ğ L U
K AY N A K 1 :
K AY N A K 3 :
İbraniler ve İsrailoğulları
Kitab-ı Mukaddes’e göre; İsrailoğullarının
ataları olan Kuzey Sami kavimlerine İbraniler
denilirdi. Bu sözcük İbranice İVRİM olarak telaffuz edilir. Önderleri İbrahim’in Mitannilerin
egemenliği altındaki Harran’dan, Kenan Ülkesi’ne kabilesiyle birlikte göç ettiği kabul edilir
(yaklaşık MÖ 2. binyılın başı). İbrahim’in torunu
olan Yakup’un adı Tanrı tarafından İsrail olarak
değiştirilmiş, İsrail’in oğulları ile torunlarının
adıyla anılan 12 kabile İsrailoğullarını oluşturmuştur.
Hz. İbrahim’in Ur’dan çıkışı, Harran’a gidişi,
oradan da Kenan diyarına gelişini gösteren harita. Ayrıca İsrailoğullarının Mısır’dan çıkışı da
gösterilmektedir.
Paddan Aram
Harran
Ur
Kenan
Ur
Mısır
K AY N A K 2 :
İlkçağ’da Yahudilerin siyasi tarihi için açıklamalı kronoloji
U Y G A R L I K L A R
T A R İ H İ - I
MÖ 1200 (yaklaşık) İsrailoğullarının Mısır’dan Çıkışı
144
MÖ 13. ve 11. yy
İsrailoğluları Kenan Ülkesi’ni fethetti. Bir deniz kavmi olan ve göçlerle gelen Filistiler, Karmel
Dağı’nın güneyine yerleşti (MÖ 12 yüzyıl).
MÖ 10. yy
Davud, İsrail kabilelerinin birleşik krallığını kurdu, Kudüs’ü başkent yaptı. Ölünce yerine oğlu
Süleyman geçti. İnanca göre Ahit Sandığı çevresinde Birinci Tapınak’ı inşa ettirdi.
MÖ 922
Dinsel ve siyasal gerilimler sonucu Kuzey Kabileleri ayrılarak başkenti Samiriye olan İsrail
Krallığı’nı kurdu. Güneydeki krallık Yahuda (Yehuda) Krallığı olarak anıldı.
MÖ 722
Asur Kralı II. Sargon Samiriye’yi yıktı. İnanca göre İsrail Krallığı’nı kuran 10 kabile yok oldu.
Yahuda Krallığı varlığını sürdürdü.
MÖ 587
Babilliler Kudüs kentini aldı. Kent, Birinci Tapınak’la birlikte yıkıldı. Yahuda Krallığı’nın
soyluları Babil’e tehcir edildi. Bu durum Babil Sürgünü olarak da adlandırılır.
MÖ 538
Pers kralı Büyük Kiros, Yahudilerin Filistin’e dönmelerine izin verdi. Kudüs dini merkez oldu,
II. Tapınak inşa edildi. Yahuda (Kudüs ve çevresi), yerel dini aristokrasi tarafından yönetildi.
MÖ 444
Tevrat’ın büyük bölümü yazıya geçirildi, sözlü yasalar derlendi.
MÖ 332
Büyük İskender Kenan Ülkesi’ni ele geçirdi. Yahudi tarihinin Helenistik dönemi başladı. MÖ
2. yüzyıl başlarına değin Yahudi dini ve kültürü üzerinde Yunan etkisi görüldü.
MÖ 168-164
Selevkos hükümdarı IV. Antiokhos’un Yahudi ibadetini yasaklaması Makabi Ayaklanması’na
yol açtı.
MÖ 37-4
Yahuda Kralı I. Herodes döneminde Helenizmin etkisi doruğa ulaştı. Bu dönemde Suriye,
Anadolu, Babil ve özellikle İskenderiye’de Yahudiliğin önemli merkezleri ortaya çıktı.
MÖ 63-MS 135
Bölge Roma egemenliği altında yaşadı.
MS 66-73
Yahudiler Roma’ya karşı ayaklandı. II. Tapınak ayaklanma sırasında yıkıldı (MS 70).
MS 135
Roma’ya karşı çıkan Bar Kohba Ayaklanması sonucu Yahudilerin hayatta kalanlarının bir
kısmı köle olarak satıldı, bir kısmı da bölgeden sürüldü.
DKIH I-uygarliklar tarihi.indd 144
03.11.2014 12:01:55
Musa ve Mısır’dan çıkış
Hz. Musa, İbranice Moşe olarak bilinir. İsrailoğullarının ve Yahudiliğin en büyük peygamberidir. İslam inancına göre de kutsal kitap indirilen ilk peygamberdir. İnanışa göre Hz. Musa,
İsrailoğullarının Mısır’da kölelikten kurtulmalarına önderlik etmiş, halkıyla Tanrı arasındaki
anlaşmayı simgelediğine inanılan 10 Emir’i ve
diğer yasaları uygulamaya koymuştur. Musa’ya
atfen bu dine inananlara Museviler (Musevilik)
adı da verilmiştir.
K AY N A K 6 :
Musa On Emir’le; Rembrandt 1659
K AY N A K 5 :
ON EMİR
* Karşımda başka ilahların olmayacaktır.
* Kendin için oyma put, yukarıda göklerde olanın yahut aşağıda yerde olanın yahut yerin
altında sularda olanın hiç suretini yapmayacaksın, onlara eğilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin.
* Yehova’nın, Rab’bin ismini boş yere ağıza almayacaksın.
* Sebt gününü takdis etmek için onu hatırında
tut. Altı gün işleyeceksin ve bütün işini yapacaksın, fakat yedinci gün efendin Rab’be Sebttir. Sen ve oğlun ve kızın, kölen ve cariyen
ve hayvanların ve kapılarında olan garibin
hiçbir iş yapmayacaksın. Çünkü Rab gökleri,
yeri ve denizi ve onlarda olan bütün şeyleri
altı günde yarattı ve yedinci günde istirahat
etti.
* Babana ve anana hürmet et.
*Katletmeyeceksin.
* Zina etmeyeceksin.
*Çalmayacaksın.
* Komşuna karşı yalan şahitlik etmeyeceksin.
* Komşunun evine tamah etmeyeceksin, komşunun karısına yahut kölesine yahut cariyesine yahut öküzüne yahut eşeğine yahut
komşunun hiçbir şeyine tamah etmeyeceksin.
K AY N A K 7 :
Süleyman Mabedi’nin kutsal kitaplardaki
tasvirlere dayanılarak hazırlanan çizimi.
(http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Jerusalem_Ugglan_1.
jpg)
DOĞU AKDENİZ UYGARLIKLARI: FENİKELİLER, İBRANİLER
K AY N A K 4 :
145
(“Çıkış,” Kitabı Mukaddes, Kitabı Mukaddes Şirketi, 1985,
s. 73-74)
DKIH I-uygarliklar tarihi.indd 145
03.11.2014 12:01:57
D İ L A R A
K A H Y A O Ğ L U
K AY N A K 8 :
Yahudiler ve Yahudilik
Museviler ve Musevilik olarak da bilinir. İlk
büyük tektanrılı din olan Yahudilik, Hz. İbrahim’in soyundan geldiği kabul edilen İbranileri
ve İsrailoğullarını, Tanrının seçilmiş bir kavmi
saydığı için bu halkın ulusal dini olarak ortaya
çıkmıştır. İnanca göre Tanrı, Hz. İbrahim ile
halkını, kendisine tapmak ve tanrısal hakikati
dünyadaki bütün kavimlere yaymakla görevlendirmiştir. Yahudi kelimesi önceleri, Vaat Edilmiş
Topraklar’a yerleşen 12 İsrail kavminden Yahudaoğullarını, daha sonra Filistin’in kuzeyinde
kurulan Yahuda Krallığı’nın uyruklarını belirten
bir sözcük olarak ortaya çıkmıştır. Zamanla anlamı genişleyerek, İsrailoğullarının özgün dinini
ve Tanrı’yla aralarındaki antlaşmayı benimseyen bütün müminleri içine alan bir anlam kazanmıştır.
K AY N A K 9 :
Ağlama Duvarı
Kudüs’ün eski bölümünde bulunan, Yahudilerin kutsal saydıkları dua ve hac yeridir. Duvar,
MS 70’te yıkılan İkinci Tapınak’ın günümüze
kalan tek kalıntısıdır. “Batı Duvarı” olarak da
bilinir. Üst bölümleri daha sonra eklenen duvar,
yaklaşık MÖ 2. yüzyılda yapılmıştır. Duvarın görünen bölümü 50 m uzunluğunda, 18 m yüksekliğindedir, ama toprağın altına doğru çok daha
derinlere iner. Yahudiler burada Erken Bizans
döneminden itibaren
dua etmeye başlamıştır. Yahudilerin duvar
önünde kederli ibadetlerine tanık olan
Avrupalı gezginler buraya Ağlama Duvarı
adını vermiştir.
ÇALIŞMA SORULARI
1. Kaynakları inceleyerek her bir kaynağın konusunun ne olduğunu ilgili çerçeveye
kısaca yazınız.
T A R İ H İ - I
Kaynak 1
Kaynak 2
Kaynak 3
U Y G A R L I K L A R
Kaynak 4
146
Kaynak 5
Kaynak 6
Kaynak 7
Kaynak 8
Kaynak 9
2. Bu kaynaklardan hangisi veya hangileri “Birincil Kaynak” olarak kabul edilebilir? Neden onu/
onları seçtiğinizi açıklayarak yazınız. Yanıtınızı sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız.
DKIH I-uygarliklar tarihi.indd 146
03.11.2014 12:01:57
3. Bütün kaynakları inceleyin ve kaynaklarda kullanılan isimlerden önemli gördüğünüz
5 ismi seçerek yan taraftaki tabloya yazın; yanlarına kısaca kim veya ne olduklarını
açıklayın.
Kim veya ne olduklarıyla ilgili açıklamam
4 3. soruda verdiğiniz yanıtları arkadaşlarınızla tartışın. Neden o isimleri seçtiniz?
5. Kaynakları inceleyerek dönüm noktası sayılabilecek üç olgu veya olay bulun. Bu olayları veya
olguları seçmenizin nedenini kısaca açıklayın.
… Dönüm Noktasıdır.
ÇÜNKÜ…
6. 5. soruda verdiğiniz yanıtları arkadaşlarınızla tartışın. Neden onları seçtiniz?
7. Yukarıdaki kaynaklar size yeni olarak ne öğretti? Düşünün ve kısaca maddeler halinde yazın.
Görüşlerinizi arkadaşlarınızla paylaşın.
8. Kudüs’le ilgili araştırma yapın. Kaynak 9’da yer alan fotoğrafın yanına daha başka
nelerin, nerelerin fotoğrafı konulabilirdi? Bulduğunuz isimleri aşağıya yazın.
İsterseniz topladığınız görsel malzemeleri yanınızda getirip sınıfta arkadaşlarınıza kısaca
tanıtabilirsiniz.
DOĞU AKDENİZ UYGARLIKLARI: FENİKELİLER, İBRANİLER
Seçtiğim isimler
147
9. Yahudi kültürünü diğer İlkçağ kültürlerinden ayıran temel özellikleri kısaca yazın.
DKIH I-uygarliklar tarihi.indd 147
03.11.2014 12:01:57