solunum yolları hastalıkları - E
advertisement
SOLUNUM YOLLARI HASTALIKLARI Uz. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ 1 AKCİĞER • Canlıların Nefes alıp vermesine yarayan bu esnada da vücutta dolaşan kanın Oksijenlenmesini sağlayan hayati bir organdır. 2 • Akciğerlere kadar ilerleyen tüp yapıları (iletici hava yolları) • Akciğerler • Havanın akciğere ve dışarıya hareketini sağlayan çeşitli göğüs yapıları • Gaz değişimi bölgeleri • Diyafragma 3 4 Tanımlar • ÖPNE (EUPNE) normal solunum • TAŞİPNE artmış solunum dakika sayısı • HİPERPNE solunum derinliğinin artması • HİPOPNE yüzeyel solunum • BRADİPNE • HİPERVENTİLASYON azalmış solunum dakika hem hız, hem de sayısı derinlikte artma • APNE solunumun durması • DİSPNE sıkıntılı solunum 5 İletici hava yolları ÜST SOLUNUM YOLU • Burun – Ağız • Farinks (yutak) • Larinks (gırtlak) 6 İletici yolların işlevleri • Hava akımı için uygun bir yol • Silialar (tüycükler), mukus salgısı ve çeşitli fagositik (alveoler makrofajlar) hücrelerle mikroorganizmalara karşı savunma yapar • Solunum havasını ısıtır ve nemlendirir • Fonasyon 7 Üst solunum yolları • Burun yalnız solunum sistemine ait • Ağız ve farinks hem solunum hem de sindirim sisteminin bileşeni 8 ALT SOLUNUM YOLLARI • Trakea (soluk borusu) • Bronşlar • Bronşiyoller ... 9 10 Alveoller • Hava yollarının lümeni ile devam eden ince duvarlı kesecikler • Solunum membranı 11 Gaz değişimi bölgeleri • bronşiyoller • alveolar duktuslar (kanallar) • alveoller (her bir akciğerde ortalama 300 milyon adet) 12 13 14 Diyafragma • Normal sakin solunumun% 75’i diyafragma hareketi iledir. • Nefes alırken kasılır, nefes verirken gevşer, • Zorlu solumada 10 cm yer değişebilir. 15 AKUT SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI ALT SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI 16 ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI • Solunum yollarının ses tellerinin üzerinde kalan; ağız, burun, boğaz ve bademciklerin iltihaplanmasına “Üst Solunum Yolu Enfeksiyonları” denir. 17 • Halk arasında soğuk algınlığı, üşütme diye bilinen nezle, farenjit ve çocuklarda sık olarak görülen tonsillit üst solunum yolu hastalıklarıdır. 18 ALT SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI • Üst solunum yollarında bulunan ve hastalık yapan mikropların soluk borusu ve akciğerlerle, akciğer içi hava yollarını iltihaplandırmasına “Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları” denir. 19 Akut Bronşit • kısa süreli ( <15 gün) solunum yolu infeksiyonunu tanımlamaktadır 20 Akut Bronşit • Viruslar (genellikle etkenler viruslardır) • Bakteriler (Seyrek olarak görülen etkenler) 21 Akut Bronşitte Klinik Öksürük Ateş (hafif ya da orta derecede) Göğüs duvarında rahatsızlık hissi Fizik muayenede ronküs, ekspretuvar wheezing – Bazen inspiratuvar stridor – – – – 22 Tanı • Öykü • Fizik muayenede (genellikle normal) • Balgam incelemesi 23 Akut Bronşitin Tedavisi • Semptomatik tedavi • Altta kardiopulmoner hastalık gibi ciddi hastalığı olan şiddetli bronşitli hastalarda – Oksijen ya da ventilasyon desteği gereklidir • Ateş düşürücü • Bronşlarda spazm bulgusu varsa inhaler bronkodilatörler verilebilir • Antibiyotik tedavisi genellikle gerekmez 24 Antibiyotik tedavisi ne zaman düşünülmelidir? • Belirtilerin 10 günden fazla sürmesi • Balgam pürülan ise • Eşlik eden hastalığı varsa – Kalp yetmezliği, diabet vs • Ateş varsa 25 PNÖMONİ 26 Pnömoni • Akciğer dokusunun enfeksiyonu pnömoni olarak isimlendirilir. • Akciğer dokusu çeşitli etkenlerle enfekte olabilir. 27 Pnömoniler • Toplum Kökenli Pnömoniler • Hastane kökenli pnömoniler Erken başlangıçlı – Yatışın ilk 4 gününde Geç başlangıçlı • Yatışın ilk 4 gününden sonra • Bağışıklık sistemi zayıflamış olan hastada pnömoni 28 ABD’de altıncı en sık ölüm nedenidir ABD’de yılda 3-4 milyon olguda pnömoni gelişmekte ( her 1000 kişiden 10-12’sinde pnömoni görülmekte) Atak oranı çocuklar, yaşlılar ve bakım evlerinde kalanlarda yüksektir Ölüm oranı %21.9 29 Pnömoninin Belirtileri • Ateş (genel olarak devamlı, üşüme ve titreme ile birliktedir) • Öksürük • Prodüktif Mukoid veya mukopürülan Pürülan balgam • Non-prodüktif • Yan ağrısı • Nefes darlığı • Bazen karın ağrısı 30 Pnömoninin Fizik Muayene Bulguları • Ateş • Ağız kenarında herpetik döküntüler (öz. Pnömokok ) • Pnömoninin olduğu taraf solunuma daha az katılır • Enfeksiyonun olduğu alanda solunum sesleri azalır • Dinleme bulguları 31 Pnömoninin Laboratuvar Bulguları • Beyaz küre ( Bakteriyel olanlarda artmış ve sola kayma varken, viral va atipik olanlarda genellikle normaldir) • Sedimentasyon hızı artmıştır • CRP artar • Balgamın direkt mikroskopik incelenmesi • Balgamın kültürü 32 Pnömoninin Radyoloji Bulguları Bronkovasküler görünümlerde artma 33 Tüberküloz • Etken Mikobakterium tüberkülozis’dir. • En sık akciğerde olmak üzere pek çok organda yerleşebilir. • Genellikle hava yoluyla bulaşır. • Anneden kan yolu ile fetüse geçiş olabilir. 34 Bağışıklığın azaldığı durumlar: – – – – – – – – Yaşlılık, Açlık Kronik hastalıklar Alkolizm, Karsinom Gebelik Bağışıklık sistemi hastalıkları, Uzun süreli kortizon tedavisi, 35 36 ASTIM • Kronik hava yolu inflamasyonu ile oluşan bronş aşırı duyarlılığı ve – nöbetler şeklinde öksürük, – Solunum sıkıntısı, – hırıltılı solunum, – göğüste sıkışma • yakınmalarının bir veya birkaçı ile seyreden, Değişken, genellikle geri dönüşlü hava yolunda tıkanıklık olmasıdır. 37 ASTIM - RİSK FAKTÖRLERİ Kişisel KişiselFaktörler: Faktörler: • •Genetik Genetik • •Atopi Atopi • •Bronş Bronşaşırı aşırıduyarlılığı duyarlılığı Tetikleyiciler: Allerjenler, Solunum yolu inf., Egzersiz, Hava kirliliği, Besinsel katkı mad., İlaçlar Çevresel ÇevreselEtkenler: Etkenler: Allerjenler Allerjenler Solunum Solunumsistemi sistemienfeksiyonları enfeksiyonları Sigara Sigara Hava Havakirliliği kirliliği Meslek Meslek Sosyoekonomik Sosyoekonomikdüzey düzey Aile Ailebüyüklüğü büyüklüğü Diyet Diyet Obezite Obezite ASTIM ASTIM 38 Astım - Sıklık Güney Asya, Kuzey Amerika Güney Asya, Kuzey Amerika Avrupa; %5-10 Yeni Zelanda, Pasifik Avrupa; %5-10 Yeni Zelanda, Pasifikadaları;>%20 adaları;>%20 Kızılderilileri, Eskimolar; <%1 Kızılderilileri, Eskimolar; <%1%2-5 ürkiye; Çocuk:%5-10 / Erişkin: ürkiye; Çocuk:%5-10 / Erişkin: %2-5 39 Astım çevresel risk faktörleri (nedenler) İnflamasyon BELİRTİLERİN OLUŞUMU havayolu Aşırı duyarlılığı havayolu obstrüksiyonu tetikleyiciler 40 Allerjenler – ev tozu akarları – ev hayvanları – hamam böcekleri – küf mantarları – polenler 41 Meslekler 42 Dış Ortam Hava Kirliliği 43 ASTIM - TANI • Tıbbi öykü • Fizik Muayene • Solunum Fonksiyon Testleri 44 ASTIM TANI: Anamnez • Astım belirtileri – Nefes darlığı – Öksürük – Hırıltılı solunum – Göğüste sıkışma, baskı hissi 45 ASTIM Semptomların Özellikleri – Tekrarlayıcı karakterde; nöbetler halinde – Daha çok gece ve/veya sabaha karşı – Kendiliğinden veya ilaçlarla hafifler veya kaybolur – Yakınmaların olmadığı dönemler vardır, mevsimsel değişkenlik gösterebilir. – Bazı faktörlerle (allerjen, irritan, egzersiz, viral inf., stres vs.) uyarılır 46 ASTIM Fizik Muayene • Hastalığın ve atağın ağırlık derecesine göre değişir. Dinlemekle – normal akciğer sesi olabileceği gibi, – ronküs olabilir. 47 ASTIM TANI: Solunum Fonksiyon Testleri Hava yolu obstrüksiyonu ve reverzibilitesi (FEV1, PEF) 48 ASTIM TEDAVİNİN AMAÇLARI 1) Kronik semptomları önlemek 2) ‘Normal’ akciğer fonksiyonları sağlamak 3) Normal günlük yaşantıyı sağlamak 4) Astım ataklarını önlemek 5) İlaç yan etkilerinden kaçınmak 49 Kronik Bronşit • birbirini izleyen en az iki yıl boyunca her yıl en az üç ay devam eden öksürük ve balgam çıkarmadır. 50 KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) • Hava akımının – “giderek şiddetlenen” – “tam reversibl olmayan” kısıtlanmasıdır • Hava yolu obstrüksiyonu; – zararlı partiküller ve gazlara karşı gelişmiş – anormal inflamatuar yanıta bağlıdır. 51 KOAH • Gelişmiş ülkelerde %3 - 17 • Gelişmekte olan ülkelerde %13 - 27 52 KOAH’a Bağlı Ölümler Her Geçen Gün Artmaktadır 1. İskemik Kalp Hastalığı 2. Serebrovasküler Hastalık 3. Alt Solunum Yolu Enf. 4. İshal 5. Perinatal Hastalıklar 6. KOAH 7. Tüberküloz 8. Kızamık 9. Trafik Kazası 10.Akciğer Kanseri 1990 2020 53 Sigara, İç Ortam Hava Kirliliği • Sigara, özellikle çocukluk çağında maruziyet ile astıma yatkınlık oluşturan bir etkendir. Aktif ve pasif içiciliği kesinlikle önlenmelidir • Soba, fırın yakıtları, kızarmış yağlar, oda spreyleri, boya ve ciladan kaynaklanan gazlar • İç ortamda irritan maddelerle (çamaşır suyu, tuz ruhu) temizlik 54 KOAH için risk faktörleri • Sigara • Mesleki maruziyet * Maden ve metal işçiliği, ulaşım sektörü, odun ve kağıt imalatı, çimento, tahıl, tekstil işçiliği *Kadmiyum (amfizem) • Kişiye ait faktörler *Alfa-1 AT eksikliği 55 Sigara • KOAH gelişiminde en önemli risk faktörü • KOAH gelişme riskinin %80-90’ından sorumlu. • ABD’de KOAH mortalitesinin; erkeklerde %85’inden, kadınlarda ise %70’inden sorumlu • İçenlerin yaklaşık %15-20’sinde KOAH gelişmekte. 56 İnflamasyon Küçük hava yolu hastalığı Akciğer parankim hasarı Hava akımı kısıtlaması 57 ASTIM KOAH (Duyarlaştırıcı etkenler) (Zararlı inhale etkenler) Hava yolu inflamasyonu Tam olarak geri dönüşümlü Hava yolu inflamasyonu HAVA AKIMI OBSTRÜKSİYONU Tam olarak geri dönüşümsüz 58 KOAH Yakınmalar •Kronik öksürük •Kronik balgam •Solunum sıkıntısı aralıklı ya da sürekli 59 KOAH Tanısı 1. Semptomlar Öksürük Balgam Dispne 2. Risk faktörleri ile karşılaşma öyküsü Tütün dumanı Mesleki toz ve kimy. Evde ısınma/pişirme dumanı 3. Solunum Fonksiyon Testi Hava akımı obstrüksiyonu Reversibilite testi 60 • KOAH • ASTIM * Orta yaşlarda başlar * İlerleyici * Uzun süreli sigara öyküsü * Egzersiz sırasında dispne * İrreversibl hava yolu obstr. * Genç yaşta başlar * Semptomlar günden güne değişken * Semptomlar gece veya sabaha karşı belirgin * Allerji, rinit, egzema olabilir * Aile öyküsü * Reversibl hava yolu obstr. 61 KOAH tedavi hedefleri • Hastalığın ilerlemesini engellemek • Semptomları gidermek • Egzersiz toleransını arttırmak • Sağlık durumunu düzeltmek • Komplikasyonları engellemek ve tedavi etmek • Atakları engellemek ve tedavi etmek • Mortaliteyi azaltmak 62 KOAH – Tedavinin ana hatları • Sigaranın bıraktırılması • Hasta eğitimi • Medikal tedavi – stabil dönem – akut atak 63 RİSK FAKTÖRLERİNİN AZALTILMASI • Tütün dumanı, mesleki toz ve kimyasallar ile iç / dış ortam hava kirliliğine maruziyetin azaltılması • Sigaranın bırakılması, KOAH gelişme riskini azaltan ve ilerlemesini durduran tek ve en önemli girişimdir 64 Tütün Bağımlılığı Kronik bir Hastalıktır...! • Tütün bağımlılığı; opiatlar, amfetamin ve kokain’in yaptığı gibi gerçek bir bağımlılıktır 65 KOAH’da Koruyucu Aşılar • İnfluenza aşısı • Pnömokok aşısı 66 • Sigara içmeyen sağlıklı kişilerde FEV1 değeri, yaklaşık 35 yaşından sonra her yıl 25-30 ml kadar azalır. • Bu azalma sigaranın zararlı etkilerine duyarlı kişilerde günlük sigara tüketimine paralel olarak daha hızlı olup, yılda 150 ml’ ye kadar ulaşabilmektedir. 67 • Ailede KOAH öyküsü, çocuklukta geçirilen solunum sistemi infeksiyonları, pasif sigara içiciliği ve bronş hiperreaktivitesi bireysel duyarlılığa yol açabilir. • Sigaranın bırakılması FEV1’deki azalma hızını yavaşlatır ve hiç sigara içmemiş aynı yaştaki kişilerdeki değerlere ulaşır. • Bu nedenle sigaranın bırakılması hangi yaşta olursa olsun, prognozu olumlu yönde etkilemektedir. 68 BİR GÜN HERKES KOAH’LI OLACAK 69 AKCİĞER KANSERİ • Akciğer kanseri normal Akciğer dokusundan olan hücrelerin ihtiyaç ve kontrol dışı çoğalarak akciğer içinde bir kitle (Tümör) oluşturmasıdır. 70 • Tüm kanser türleri arasında En ölümcül kanser türü olan akciğer kanseri, dünyada her yıl yaklaşık olarak üç milyon insan yaşamını yitirmesine neden olmaktadır. 71 Akciğer kanseri Hücrelerin görüntüsüne göre iki ana guruba ayrılır. 1-Küçük hücreli (Yulaf hücreli)Akciğer kanseri. Daha az görünen bu kanser türü hızlı seyreder.Tanı konulduğunda genellikle organlara yayılmıştır. 2-Küçük hücreli dışı Akciğer kanseri. Tüm Akciğer kanserlerinin %80 kapsar. 72 • • • • • • • • BELİRTİLERİ Genel belirtiler: Öksürüğün yoğun ve inatçı olması İnatçı göğüs, omuz ve sırt ağrısı Balgamın miktar olarak artışı ve renginin değişmesi Balgamda kan bulunması İnatçı ses kısıklığı Sigara İçmeyenler ve içenlerde iki hafta dan daha uzun süre öksürük Tekrarlayan Pnömoni ve bronşit atakları 73 Diğer belirtiler • • • • • Halsizlik İştah kaybı Baş ağrısı kemik ağrısı Kazaya bağlı olmayan kemik kırıkları. Açıklanamayan kilo kaybı 74 NEDENLERİ • • • • Akciğer kanserinin oluşumunda en çok aşağıdaki faktörlerin etkili olduğuna inanılmaktadır. Sigara-% 90'dan daha fazla Hava kirliliği Ağır metaller Genetik yatkınlık 75 Akciğer kanserinin tanısı • Kan testleri. • Balgam örneği. • Akciğer filmi • Mediastinoskopi ile konulur. 76 Akciğer kanserinin üç temel tedavi şekli bulunmaktadır • Cerrahi: Erken evrede hastalıksız yaşam sağlayabilen tedavi şekli. • Radyoterapi:Bazen cerrahi öncesinde de kullanılabilen ve özel X ışınları ile tümör hücrelerinin yok edilmesi. • Kemoterapi: Kanser hücrelerini öldüren ilaçların kullanılması ile yapılan tedavi türüdür.Tedavi biçimi tümör tipine ve genel sağlık durumuna göre değişebilmekte olup, zaman zaman üç tekniğin beraber kullanıldığı dönemler de olabilir. 77
