ithalat yönetimi

Uluslararası Ticaret Yüksek Lisansı
Uluslararası Ticari Süreçler ve Uygulaması Ders Notları © Doç. Dr. Hakan TUNAHAN
İTHALAT YÖNETİMİ
İthalat (Import), mal ve hizmetlerin geçici veya kesin olarak sınır ötesinden getirilmesidir. Ülkemiz
Resmi Gazete'nin 31 Aralık 1995 tarihli ve 22510 (mükerrer) nolu sayısında yayımlanan İthalat Rejim
Kararı'nın birinci maddesinde ise bu Karar'ın amacı "ithalatın ülke ekonomisi yararına ve uluslararası
ticaretin gereklerine uygun olarak düzenlenmesini sağlamak" olarak belirlenmiştir.
İthalat rejimimizin kaynaklarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
Anayasa (Md.73,167):
 Madde 73: Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir
veya kaldırılır. Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve
indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerin kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar
içinde değişiklik yapmak yetkisi Bakanlar Kuruluna verilebilir.
 Anayasa Madde 167 ikinci fıkra: Dış ticaretin ülke ekonomisinin yararına olmak üzere
düzenlenmesi amacıyla ithalat, ihracat ve diğer dış ticaret işlemleri üzerine vergi
ve
benzeri yükümlülükler dışında ek mali yükümlülükler koymaya ve bunları kaldırmaya
kanunla Bakanlar Kuruluna yetki verilebilir.
1
Uluslararası Anlaşmalar
 DTÖ Anlaşmaları
 Gümrük Birliği (1/95 sayılı OKK)
 Diğer Uluslararası Anlaşmalar
Kanunlar (474, 2976 vb):

474 Sayılı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun
 2976 sayılı Dış Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun: Dış Ticaretin ülke
ekonomisinin yararına düzenlenmesini sağlamak amacıyla ithalat, ihracat ve diğer
dış ticaret işlemleri üzerine vergi ve benzeri yükümlülükler dışında ek mali
yükümlülükler konulması ve kaldırılması, bu yükümlülüklere ilişkin esasların
tespit edilmesi ve oluşan fonların kullanılması bu Kanun hükümlerine göre
yürütülür. Bakanlar Kuruluna bu Kanun kapsamında konularda düzenleme yetkisi
de verilmektedir. Bakanlar Kurulu, bu yetkiye istinaden ithalat işlemleri üzerinden
tahsil edilmek üzere çeşitli fonlar ihdas etmiştir. Örneğin Toplu Konut Fonu. Bu
konudaki yetkiye herhangi bir sınırlama getirilmediğinden, fon oranları serbestçe
Uluslararası Ticaret Yüksek Lisansı
Uluslararası Ticari Süreçler ve Uygulaması Ders Notları © Doç. Dr. Hakan TUNAHAN
(uluslararası
anlaşmalardan
kaynaklanan
yükümlülüklerimiz
saklı
kalmak
kaydıyla) belirlenmektedir. 1
Ülkemiz mevzuatında göre İthalatta Temel Prensipler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Herhangi bir mevzuatta aksi belirtilmedikçe ithalat serbesttir.
Kamu ahlakı, kamu düzeni veya kamu güvenliği; insan, hayvan ve bitki sağlığının korunması veya
sınai ve ticari mülkiyetin korunması amaçlı önlemler alınabilir (İRK 5 nci maddesi)
İthalat bedellerinin ödenmesi kambiyo mevzuatı hükümlerine tabidir. (İRK 6 ncı maddesi)
Eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu ve yatık malların ithali izne tabidir (İRK 7 nci maddesi)
Mevzuatımıza göre ithalat ile ilişkili mal grupları aşağıdaki gibi sınıflandırılır:
1. İthalatı Serbest Mallar
2. İthalatı Yasak Mallar2
3. İthali Belli Kurumların kurum ve kuruluşlarına Bırakılan Mallar3
4. İthalatı Belli Kurumların İzni İle Yapılan Mallar4
İthalatçı (Importer), bir malı ve hizmeti ithal eden kişidir. İthalat Yönetmeliği'mize göre, vergi
2
numarasına sahip her gerçek ve tüzel kişi ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte
yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ortaklıkları
ithalat işlemlerini yürütebilir. Gerçek kişiler sadece şahsi ihtiyaçları için ithalat ve ihracat yapabilirler.
Türkiye’nin İthalat Mevzuatı ve Uygulamaları Sunumu, Dış Ticaret Müsteşarlığı, İthalat Genel Müdürlüğü,
Haziran, 2010, www.ekonomi.gov.tr/upload/BEFF24DB-D8D3-8566.../ithalat-2010.ppt
1
2
Esrar ve Müstahzar Afyon, İpek Böceği Tohumu, kültür ortamı torf ve perlit hariç olmak üzere, zirai amaçla kullanılan her türlü toprak,
yaprak, sap, saman, ot ve tabi gübre, Oyun Alet ve Makineleri, Sahte menşeli eşya ve zarflar, Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin İthali,
Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yer Alan Kimyasal Maddelerin İthali, hammadde veya katkı maddeleri ilavesiyle alkollü içki
hazırlanmasında kullanılabilecek konsantre içkiler, Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıklar, Çevrenin korunması
bakımından kontrol altında tutulan bazı Kimyasal maddeler, Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Metal Hurdalar
3
X Kına, kına kabukları, potasyum iyodür, kına, kına alkoloidleri ve bunların türevleri Kızılay Genel Müdürlüğü’ne; X 4250 sayılı İspirto ve
İspirtolu İçkilerin İnhisarı Kanununda yer verilen alkollü müstahzarlar Tekel Tütün Mamulleri Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel
Müdürlüğü’ne; X İçki imalinde kullanılan alkollü birleşik müstahzarlar,Tekel Tütün Mamulleri Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü
ile bu kuruluş tarafından inhisar kapsamında olmadığına karar verilmesi durumunda meşrubat sanayine dahil kuruluşlara;
X Zehirli gazlar, Milli Savunma, Sağlık , Tarım ve Köy işleri, Orman, Maliye, İçişleri Bakanlıkları veya Gümrük Müsteşarlığının ihtiyacı
için bu kuruluşlar tarafından; X İşlenmemiş Maden, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ve Kıymetli Madenler Borsası üyesi kıymetli
maden aracı Kuruluşları’na; X Tütün ve tütün mamulleri, Bakanlıktan, tütün ve tütün mamulleri üretmek üzere fabrika açma ve işletme izni
alındığına dair belgesi olanlar; X çek kağıtları Bankalara; X Harp Silahları Milli Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı,Sahil
Güvenlik Komutanlığı, MİT Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Olağanüstü Hal Bölge Valiliği veya bu kuruşlarca yetki verilen
kurum ve kuruluşlara bırakılmıştır.
Tütün Fidesi, Ölçü ve Ölçü Aletleri, Kuran’ı Kerim, Metal Paralar, Petrol Yağları, motorin, benzin, fuel oil,lpg, İşçi sağlığı ve iş
güvenliğini etkileyen bazı mallar ile kontrol, uygunluk, standardizasyon belgelerinin gerektiği mallar gibi...
4
Uluslararası Ticaret Yüksek Lisansı
Uluslararası Ticari Süreçler ve Uygulaması Ders Notları © Doç. Dr. Hakan TUNAHAN
Özel anlaşmalarla yapılan ithalatta, Ülkemizde açılan fuar ve sergilerde perakende satışına izin
verilen malların ithalatında ve kitap ve diğer yayınların ithalatında vergi mükellefi olmak gerekmez.
İthalattan Tahsil Edilen Mali Mükellefiyetler
Mala uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümüne Gümrük Vergileri
(Customs Duties) adı verilmektedir5. Genel olarak ülkelerin istisnai durumlar dışında
ihracatlarını vergilendirdikleri az rastlanır bir durum olması sebebiyle gümrük vergileri
denildiğinde genellikle ithal edilen malın üzerinden alınan vergiler anlaşılmaktadır.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 5911 sayılı Kanun ile değiştirilen 3 üncü maddesinde
Gümrük Vergileri, İthalat Vergileri ve İhracat Vergileri aşağıdaki gibi tanımlanmıştır;
“Gümrük vergileri”, ilgili mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da
ihracat vergilerinin tümünü;
“İthalat vergileri”, eşyanın ithalinde ödenecek gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler ve
mali yükleri, Tarım politikası veya tarım ürünlerinin islenmesi sonucu elde edilen bazı
ürünlere uygulanan özel düzenlemeler çerçevesinde ithalatta alınacak vergileri ve diğer mali
3
yükleri;
“İhracat vergileri”, eşyanın ihracatında ödenecek gümrük vergisi ile diğer eş etkili vergiler
ve mali yükleri, Tarım politikası veya tarım ürünlerinin islenmesi sonucu elde edilen bazı
ürünlere uygulanan özel düzenlemeler çerçevesinde ihracatta alınacak vergileri ve diğer mali
yükleri, (ifade eder)" şeklinde tanımlanmaktadır.
Bir ürünün ithalatında; aşağıdaki vergi uygulamaları söz konusu olabilir:
Ad Valorem Vergi: İthalatta ürünün değeri üzerinden yüzdesel olarak tahsil edilen gümrük
vergisi olarak tanımlanmaktadır.
Spesifik Vergi: Fiziksel birim (ton, adet, vb) üzerinden tahsil edilen gümrük vergisi olarak
tanımlanmaktadır.
Bileşik Vergi: Ad valorem ve spesifik verginin birlikte uygulandığı gümrük vergisi
uygulamasıdır.
5
Gümrük Vergilerinden Muafiyet: Serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkarıldığı veya çıkış hükmünde geçici
depolama yerleri ile antrepolara konulduktan sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edildiği ve ayniyetleri değişmeden 3 yıl içinde
yeniden serbest dolaşıma sokulduğu takdirde ve beyan sahibinin talebi üzerine gümrük vergilerinden muaf tutulur
Mevzuatımızda ithalat vergilerinden muafiyet; Aynen ihraç edildiği durumda olması hali hariç, hariçte işleme rejimi çerçevesinde Türkiye
gümrük bölgesinden ihraç edilen eşyaya ve ihracı, bir dış ticaret önlemine konu olan eşyaya tanınmıyor.
Uluslararası Ticaret Yüksek Lisansı
Uluslararası Ticari Süreçler ve Uygulaması Ders Notları © Doç. Dr. Hakan TUNAHAN
Karışık Vergi: Ad valorem veya spesifik vergilerden herhangi birinin tercih edilebileceği
uygulamalardır.
Örnek:
Gümrük vergisi; %18,4, MIN 22 € - MAX 24 €/100 kg şeklinde ifade edilebilir. Bu durumda,
gümrük vergisi %18,4 olarak belirlenmiş olmakla birlikte, ancak 22 ile 24 €/100 Kg arasında
bulunması şartı getirilmiştir. Örneğin, ithal değerinin 1000 €/ton olması halinde,
1000*0,184 = 184 €/ ton ad valorem vergi doğmaktadır. Fakat minimum vergi 220 €/ton
olarak belirlendiğinden, ithalatçının 220 €/ton gümrük vergisi ödemesi gerekecektir
Karışık vergilendirme Ülkemiz mevzuatında da tekstil ürünlerine uygulanan ilave gümrük
vergisi (İGV) olarak karşımıza çıkmaktadır. Aşağıda açıklanacak olan ve vergi oranlarını
gösteren Ek I ve Ek II’de yer alan tablolarda ilave gümrük vergisi (İGV) sütununda
gösterilen nispi verginin, “Min İGV” sütununda gösterilen minimum miktardan düşük
hesaplanması durumunda minimum miktarlar, “Mak İGV” sütununda gösterilen maksimum
miktardan yüksek hesaplanması durumunda ise maksimum miktarlar tahsil edilmektedir.
İLAVE GÜMRÜK VERGİSİ ORANI (%)
4
GTP
30059
031
30059
050
5212
MA
DDE
İSM
İ
AB, EFTA,
İSR, MAK,
HIR, B-HER,
FAS,
B.Ş. VE
GAZ.ŞR.
TUN, SUR,
MIS,
GÜR, ARN,
SIR, KAR,
KOS, ÜRDÜN,
ŞİLİ.
Gaz
bezle
ri ve
gazlı
diğer
eşya
Diğe
rleri
Diğe
r
pam
uklu
mens
ucat
EAGÜ-ÖTDÜ
GYÜ
DÜ
Min İGV
(USD/KG)
İGV
Oranı
(%)
Mak İGV
(USD/KG)
Min İGV
(USD/KG)
İGV
Oranı
(%)
Mak İGV
(USD/KG)
Min
İGV
(USD/
KG)
İGV
Oranı
(%)
Mak İGV
(USD/KG
)
0
0,75
11%
3,75
1,00
18%
4,00
1,25
20%
4,25
0
0,75
11%
3,75
1,00
18%
4,00
1,25
20%
4,25
0
0,75
11%
3,75
1,00
18%
4,00
1,25
20%
4,25
TEKNİK VERGİ: Gümrük vergisinin, üretimde kullanılan belirli bir girdinin miktarına göre
belirlenen türüdür.
Örnek:
Gümrük vergisi; 1,19 €/ Kg laktik asit olarak belirlenebilir. 100 Kg’lık bir nihai üründe 2 Kg
laktik asit kullanılması halinde; 2 Kg *1,19 €/Kg = 2,38 € laktik asitten ileri gelen vergi
Uluslararası Ticaret Yüksek Lisansı
Uluslararası Ticari Süreçler ve Uygulaması Ders Notları © Doç. Dr. Hakan TUNAHAN
ödenecektir. Bazı durumlarda, teknik vergilere ilave olarak ad valorem veya spesifik vergiler
de nihai ürün üzerinden tahsil edilebilmektedir.
Ülkemiz mevzuatında İşlenmiş tarım ürünleri ithalatında, tarım payı hesaplanmak suretiyle teknik
vergi uygulanmaktadır.
Ülkemizde ithalatta alınan vergiler ve mali yükler aşağıdaki tabloda verilmiştir.6
VERGİ VEYA MALİ
YÜK
KANUNİ DAYANAK
TAHSİLÂTI YAPAN İDARE
474 sayılı Gümrük Giriş Tarife
Cetveli Hakkında Kanun
İthalat sırasında ilgili gümrük
idarelerince tahsil edilir.
4458 sayılı Gümrük
Kanununun, 5911 sayılı
Kanunla değişik 234 üncü
maddesi
3065 sayılı KDV Kanunu
İthalat sırasında ilgili gümrük
idarelerince tahsil edilir.
KDV Kanunu 51 nci maddesi
delaletiyle 4458 sayılı
Gümrük Kanununun, 5911
sayılı Kanunla değişik 234
üncü maddesi
Özel Tüketim
Vergisi
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi
ÖTV Kanunu eki Listelere ve
aranan belgelere göre
gümrük idaresi veya vergi
dairesi olarak farklılık
göstermektedir.
ÖTV Kanununun 16 ncı
maddesi delaletiyle 4458
sayılı Gümrük Kanununun,
5911 sayılı Kanunla değişik
234 üncü maddesi
Damga Vergisi
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu
Beyanname tesciline bağlı
olarak ithalat sırasında ilgili
gümrük idarelerince tahsil
edilen bir vergidir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu
Anti Damping
Vergisi,
3577 sayılı İthalatta Haksız
Rekabetin Önlenmesi Hakkında
Kanun
İthalat sırasında ilgili gümrük
Herhangi bir cezai
Gümrük Vergisi
Katma Değer
Vergisi
5
Telafi Edici Vergi
CEZALARI DÜZENLEYEN
MEVZUAT
Ek Mali Yükümlülük
2976 sayılı Dış Ticaretin
Düzenlenmesi Hakkında Kanun
İthalat sırasında ilgili gümrük
idarelerince tahsil edilir.
2976 sayılı Dış Ticaretin
Düzenlenmesi Hakkında
Kanun’un 4 üncü maddesi
Toplu Konut
Fonu(Tarım Payı)
2976 sayılı Dış Ticaretin
Düzenlenmesi Hakkında Kanun
İthalat sırasında ilgili gümrük
idarelerince tahsil edilir.
2976 sayılı Dış Ticaretin
Düzenlenmesi Hakkında
Kanun’un 4 üncü maddesi
ve 88/12944 sayılı Kaynak
Kullanımını Destekleme Fonu
Hakkında Karar
yatırılmaktadır.
88/12944 sayılı Kaynak
Kullanımını Destekleme
Fonu Hakkında Karar
4629 sayılı Bazı Fonların Tasfiyesi
Hakkında Kanunun geçici 1 inci
maddesi
İthalat sırasında ilgili gümrük
idarelerince tahsil edilir
2976 sayılı Dış Ticaretin
Düzenlenmesi Hakkında
Kanun’un 4 üncü maddesi
4684 sayılı Bazı Kanun ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde
Destekleme Fonu
Tütün Fonu
İthalatta Ödenen Vergiler ve Mali Yükler, PWC,
http://www.gumrukportali.com/hakkimizda/detay.aspx?SectionID=JIxh%2BIai9S4UzKR%2BpL%2Bf2g%3D%
3D&ContentID=IdPu%2FkxDTHAN79ENtiNHuA%3D%3D
6
Uluslararası Ticaret Yüksek Lisansı
Uluslararası Ticari Süreçler ve Uygulaması Ders Notları © Doç. Dr. Hakan TUNAHAN
6
VERGİ VEYA MALİ YÜK
KANUNİ DAYANAK
TAHSİLÂTI YAPAN
İDARE
CEZALARI
DÜZENLEYEN
MEVZUAT
Fikir ve sanat eserlerinin tespit edildiği
taşıyıcı materyaller ile bu eserleri
çoğaltmaya yarayan teknik cihazların ithalat
bedelleri üzerinden yapılacak kesinti
5846 sayılı Fikir ve
Sanat Eserleri
Kanununun 44 üncü
maddesi
İthalattan önce
bankalara
yatırılmaktadır.
Herhangi bir cezai
düzenleme mevcut
değildir
Çevre Katkı Payı
2872 sayılı Çevre
Kanunu’nun 18 inci
maddesi
İthalattan önce
bankalara
yatırılmaktadır
Herhangi bir cezai
düzenleme mevcut
değildir
Telafi edici vergi
4458 sayılı Gümrük
Kanunu
Gümrük idarelerince
Tahsil edilir.
4458 sayılı Gümrük
Kanunu’nun 234/5 inci
maddesi.