TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(TYD)
Yrd. Doç. Dr. Vesile ŞENOL
Tıbbi Hizmetler ve Teknikler Bölüm Başkanı
Paramedik Program Koordinatörü
E.Ü. H.B.S.H.M.Y.O
1
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(TYD)
• Giriş
• Kardiopulmoner acillere TYD yanıtı
• TYD basamakları
• Kardiyo- Pulmoner Resüsitasyon=CPR
• Hava yolunda yabancı cisim
2
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(TYD)
TYD; Tıbbi tedavi ve normal kalp
hareketini sağlayana kadar, beyine ve diğer
hayati organlara bir miktar oksijenlenmiş
kan akımını sağlar.
TYD kalp ve solunum krizi geçiren bir
hastanın yaşam zincirinde önemli bir
halkadır.
YAŞAMDA KALMA ZİNCİRİ
Yaşamda Kalma Zinciri 4 halkadan oluşur.
Son iki halka ileri yaşam desteğine aittir.
İlkyardımcının görevi değildir.
1
Haber
verme
2
Olay
yerinde
TYD
3
4
OED Entübasyon
TYD
İlk dakikalar içindeki
müdahaleler zinciri ve yaşam
kurtarmadır.
5
Erken arama
Erken CPR
Erken defibrilasyon
6
TYD BASAMAKLARI
• Değerlendirme
• 112’nin aranması
• CPR’ın ABC’si
• Defibrilasyonun D’si
7
DEĞERLENDİRME
• Değerlendirme fazı kritiktir.
• Uygun değerlendirme yapılana kadar
CPR yapmayın !
• Alan güvenliğini saptayın.
• Sars ve sor “ İyi misiniz ?”
• Gerekmedikçe hastayı hareket ettirme.
8
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
(TYD)
Temel Yaşam Desteğinin ABC’ si
Airway
Breathing
Circulation
: Hava yolu
: Solunum
: Dolaşım
HAVA YOLU
(A)
Bilinçsiz hastada; Hava
yolu tıkanıklığının en sık
nedeni dil’dir.
• Pozisyon ile hava yolunun
açılması
• Solunumu olmayan hastada
uygun pozisyon “sırt üstü
pozisyonu” verilmesi
10
HAVA YOLU
(A)
Jaw thrust-alt
çene=çene itme
pozisyonu
(Boyun travması şüphesinde
etkilidir)
Head tilt-chin liftbaş geri-çene
yukarı pozisyonu
11
SOLUNUM
(B)
Bak
Dinle
10 Sn.
Hisset
12
SOLUNUM
(B)
Solunum durduğu zaman vücut
sadece akciğerlerde ve kan akımında
kalmış olan oksijene sahiptir. Buna
göre solunum durunca bunu kalp krizi
ve ölüm izler.
Ağızdan ağıza kurtarma nefesi
hastanın
akciğerlerine
oksijen
yollamanın en kolay yoludur.
SOLUNUM YOKSA
Ağızdan ağıza
solunum ile her
biri 2 sn. süren
2 kurtarıcı soluk
verin
14
SOLUNUM YOKSA
• Bir kişiye verdiğimiz
solukta, onun
ihtiyacını karşılayacak
kadar oksijen vardır.
• Hastaya verilen
havada karbondioksit
oranı daha fazladır
15
NEFES VERİRKEN
Önce derin bir nefes alıp tutun ve bu
havayı hastanın akciğerlerine gönderin.
• Hastanın akciğerlerine 0.8 - 1.2
litre/dakika hava üflenmelidir.
• Bu hacmi her iki yanağınızı balon üfler
gibi şişirerek sağlayabilirsiniz.
16
DİKKAT:Uygunsuz
baş ve çene pozisyonu
Ventilasyon(nefes üfleme)
zorluğunun
en sık nedenidir.
17
Solunum varsa İyileşme
Pozisyonu verin
Hastanın solunumu varsa
iyileşme pozisyonuna alın,
düzenli aralıklarla
kontrol edin
SOLUNUM VARSA
Hastanın solunumu varsa
iyileşme pozisyonuna
alın, düzenli aralıklarla
kontrol edin
DOLAŞIM
(C)
• Nabız Kontrolü
• Dolaşım bulguları
• Göğüs kompresyonu
20
DOLAŞIM KONTROLÜ
Sağlık
personeli nabız
kontrolu
yapmalıdır
21
Nabız Kontrolü
• Bunun için iki veya üç
parmağınızı adem
elmasının üzerine getirin
kemikle kas arasına
kaydırıp şah damarından
10 sn. süre ile nabızın
atıp atmadığını kontrol
edin.
22
Nabız atımı yoksa
• Eğer hastanın kalbi
atmıyorsa, eksternal
kalp masajına
başlanır.
• Kalp masajı beyne,
kalp damarlarına ve
önemli organlara kan
gitmesini sağlar.
• Solunumda yoksa suni
solunum ve kalp
masajı birlikte yapılır.
23
Kalp masajı
nereden yapılır?
Göğüs kafesi
alt sınırı
Kosta-sternum
bileşkesi
24
Kalp masajı
nasıl yapılır?
• Dakikada 100 kez ve
iman tahtasını
• 4-5 cm. çöktürecek
şekilde kalp masajı
başlanır
• Suni solunumla
birlikte yapılıyorsa;
Nefes vermeye devam
edilir.
25
Göğüs Kompresyonu
nasıl yapılır?
26
Göğüs
nasılyapılır?
yapılır?
GöğüsKompresyonu
kompresyonu nasıl
Seri, ritmik basınç uygulanması
100/dk. kompresyon
Suni solunumla birlikte yapılıyorsa;
Bası/Solunum oranı: 30:2
Bası sırasında çift rakamlara kadar araya “ve”
kelimesi konulur. Örnek 1 ve iki, ve üç gibi.
• Uygulayıcılar işlem bitiminde birbirlerine “devam
et” komutu vererek işleme devam ederler.
•
•
•
•
•
27
Göğüs kompresyonu nasıl yapılır?
• Uygun el pozisyonu korunur,
• El pozisyonu bozulmaz,
• Bastırma fazı = Gevşetme fazına eşit
olmalıdır
• Gevşetme fazında ğöğsün normal
pozisyonuna dönmesine izin verilir.
28
Nabız varsa
İYİLEŞME (RECOVERY)
POZİSYONU
29
İyileşme pozisyonu prensipleri
• Gerçek yan yatış pozisyonuna yakın olmalı,
• Pozisyon kalıcı olmalı,
• Göğüse basınç vermemeli,
• Sırt üstü pozisyona kolay alınabilmeli,
• Hava yolu iyi gözlenebilmeli,
• Hastada ek hasara neden olmamalı.
30
BEBEK
VE ÇOCUKLARDA TEMEL
YAŞAM DESTEĞİ
31
GİRİŞ
• Bebek ve çocuklarda ani kalp durması
erişkinlere göre daha ender görülür.
• Çocuklarda genellikle solunum ve dolaşım
giderek bozulur ve kalp durması solunum
durmasına sekonder gelişir.
• Primer olarak kalple ilgili nedenlere bağlı
kalp durması çocuklarda çok nadirdir.
32
32
KURTARICI TEK İSE
 8 yaşından küçük çocuklarda solunum problemleri
ön planda olduğundan öncelikle beş döngü
(yaklaşık iki dakika) TYD yapılmalı,
 Sonra 112 aranmalıdır.
Eğer çocuk 8 yaşından büyükse kalple ilgili
bozukluklar ön planda olacağından ve elektroşok
gereksinimi yüksek olduğundan önce 112 aranmalı
Sonra TYD yapılmalıdır.
33
33
ÇOCUKLARDA TYD
BASAMAKLARI
1. Öncelikle kendi güvenliğinizi sağlayın
2. Travma olup olmadığını sorgulayın
3. Çocuğun uyaranlara cevap verip vermediğine
bakın, cevap yoksa:
4. Ağızda gözle görülebilen yabancı cisim varsa
temizleyin
5. Hava yolunu açmak üzere başa pozisyon verin
Travma şüphesi yoksa “baş geri – çene yukarı
Travma şüphesi varsa “çene itme hareketi”
34
34
HAVA YOLU
• Bilinci kapalı bir bebekte
hava yolu tıkanmasının en
sık nedeni başın öne doğru
eğilmesi ve dilin arkaya
düşmesidir,
• Travma şüphesi yoksa,
bebeğin omuzları altına bir
havlu (kıyafet vb.) konarak
kapanan hava yolu kolayca
açılmış olur.
35
BEBEKLERDE SOLUK VERME
YÖNTEMİ
“Ağızdan-ağız ve buruna”
• Kurtarıcı hava yolunu
uygun şekilde açar,
• Soluk aldıktan sonra
ağzını bebeğin ağız ve
burnunu kaplayacak
şekilde yerleştirir.
36
BEBEKLERDE SOLUK VERME
YÖNTEMİ
• 1-1.5 saniye süreyle
bebeğin ağız ve
burnundan içeri doğru
üfler,
• Bebeğin nefesini vermesi
için bir süre bekler ve
aynı işlemleri
tekrarlayarak ikinci kez
soluk verir.
37
BEBEKLERDE DOLAŞIM
KONTROLÜ
• Bebeklerde nabıza
öncelikle brakiyal
arterden bakılmalıdır,
• Femoral arter de
kullanılabilir.
38
DOLAŞIMIN SAĞLANMASI
• Kalp Masajı Endikasyonları:
– Dolaşım belirtileri yoksa,
– Kalp hızı 60/dk’nın altında ve dolaşım bozukluğu
varsa.
• Kalp Masajı Etkinliği :
– Arterlerde nabız hissedilebilmeli,
– Masajın hızı en az 100/dk olmalı,
– Sternumun alt yarısına bastırılmalı fakat ksifoide bası
yapılmamalı,
– Masajın derinliği göğüs ön-arka çapının 1/3-1/2’si
kadar olmalıdır.
39
BEBEKLERDE KALP MASAJI
“Baş parmak yöntemi”
• Her iki baş parmak yan yana
(çok küçük bebeklerde üst üste
olabilir), bebeğin meme
başlarından geçen hayali bir
çizginin bir parmak kadar
aşağısına konur,
• Diğer parmaklar göğüs kafesini
saracak şekilde arkada orta
hatta yakın olarak yerleştirilir.
40
BEBEKLERDE KALP MASAJI
“Baş parmak yöntemi”
• Baş parmaklar ile
sternuma, göğsün 1/31/2’si çökecek şekilde
bastırılır,
• Masajın hızı 100/dk
(saniyede 2 masaj)
olmalıdır.
• Her 15 (kurtarıcı tek ise
30) masajdan sonra bebek
uygun pozisyon verilerek 2
kez solutulmalıdır.
41
BEBEKLERDE KALP MASAJI
“İki parmak yöntemi”
• Kurtarıcı tek ise veya bebek
iriyse ve göğüs kafesi
yeterince iyi
kavranamıyorsa iki parmak
yöntemi kullanılır,
• Kalp masajının yapılacağı
noktaya işaret parmağı ve
orta parmak veya yüzük
parmağı ve orta parmak dik
olarak konarak masaj
yapılır.
42
0-12 AYLIK BEBEKTE TYD
DEĞİŞİKLİKLERi
 Başın nötral pozisyonu
 Ağızdan-ağız ve
buruna solunum
 Nabız kontrol noktası
 Kalp masajı noktası
 Basının derecesi
 Masaj /solunum oranı.
1-8 YAŞ ARASINDAKİ
ÇOCUKLARDA KALP MASAJI
 Her 15 (kurtarıcı tek ise 30)
kalp masajına 2 solunum eşlik
etmelidir.
 Bir elin tümsek kısmı meme
hattı ile ksifoid çıkıntı arasına,
sternumun alt yarısına dik
olarak konur.
 Ksifoide ve kaburgalara bası
yapmamak için parmaklar
yukarı doğru kaldırılır.
44
1-8 YAŞ ARASINDAKİ
ÇOCUKLARDA KALP MASAJI
 Göğüsün 1/3-1/2’si çökecek
şekilde sternuma bastırılır ve
bırakılır.
 Bırakılma durumunda el
yerinden oynatılmamalıdır.
 Masajın hızı yaklaşık olarak
dakikada 100 civarında
olmalıdır (yaklaşık 2 masaj/sn)
 Her 5 döngüde bir
(yaklaşık 2 dakika) çocuk tekrar
değerlendirilmelidir.
45
1-8 YAŞ ARASI ÇOCUK TYD
DEĞİŞİKLİKLERi
 Kalp masajı iman
tahtasının ½ alt yarısından
uygulanır.
 Göğüsün 1/3-1/2’si
çökecek şekilde sternuma
bastırılır.
 Kalp masajı tek el ayası
ile 100 /dk hızında yapılır.
 Kalp masajı/solunum oranı
30/2’dir.
 Solunumda baş geri-çene
yukarı pozisyonu verilir.
8 YAŞINDAN BÜYÜK
ÇOCUKLARDA KALP MASAJI
 1-8 yaş grubundaki
çocuklara uygulanan
kalp masajından farklı
değildir ancak, iki elin
tümsek kısımları üst
üste konur ve
parmaklar birbirine
kenetlenir.
47
TYD’ne;
Hastanın spontan nabzı ve
solunumu dönünceye
veya
olay yerine bir sağlık ekibi
gelinceye kadar devam edilir.
48
İlk yardım eğitiminiz yoksa
insanlar üzerinde bu manevraları
denemeyin.
Aksi taktirde sağlam bir kişinin
hayatına mal olabilir.
49
ERİŞKİNLERDE
TIKALI HAVA YOLU
50
TIKALI HAVA YOLU
• Bir kişi aniden nefes
alamaz olursa veya
morarmaya başlarsa
ilk önce “boğuluyor
musun?” diye sorun.
• Hasta bu durumda
evrensel boğulma
işaretini yapar.
51
TIKALI HAVA YOLU
• Heimlich Manevrası
• Boğulan kişinin arkasına
geçip kollarınızı hastanın
beline dolayın. Bir elinizi
yumruk yaparak göbeğin
biraz üzerine yerleştirin,
diğer elinizle bilekten
kavrayın, yumruğunuzu
içeri ve yukarı hamlelerle
bastırın.
52
TIKALI HAVA YOLU
• Bu hamleleri 6-10
kez tekrarlayın
• İşleme yabancı
cisim çıkana kadar
veya
• Hastanın bilinci
kapanana kadar
devam edin.
53
Göğüsten
Heimlich
Uygulaması:
Şişman kişiler
ve
hamilelerde
54
TIKALI HAVA YOLU
• İleri aylardaki
hamilelerde Heimlich
Manevrası göğüs
üzerinden (kalp masajı
yapılan noktadan)
uygulanır.
55
Kendi-kendinize
(self-thrust)
Heimlich
manevrası
56
TIKALI HAVA YOLU
 Hastanın şuuru
kapanırsa 112 yi
arayın, tıbbi yardım
isteyin
57
TIKALI HAVA YOLU
 Hastayı sırtüstü
yatırın ve ağzı çapraz
parmak tekniği ile
açın, ağız içini diğer
el işaret parmağı ile
süpürme hareketi
yaparak temizleyin.
58
TIKALI HAVA YOLU
 Daha sonra ağızdan
ağıza 2 kurtarma
nefesi verin.
 DİKKAT;
Hastanın hava yolu
hala tıkalı ise;
Kardiyopulmone
r resüsitasyona
başlayın.
59
TIKALI HAVA YOLU
.
 Bunun için hastanın
üzerine çömeliniz. Bir
elinizi göbeğin az üstü
ve göğüs kemiğinin
altına koyun. İkinci
elinizi birinci elinizin
üstüne yerleştirin.
Karnı içe ve yukarı
hareketlerle bastırın.
DİKKAT:
Bu uygulama
terkedilmiştir
60
TIKALI HAVA YOLU
• Bu manevralara başarılı olana kadar devam edin.
Artık
uygulanmıyor
BEBEK VE
ÇOCUKLARDA
TIKALI HAVA YOLU
62
TIKALI HAVA YOLU
 Yabancı bir cisme bağlı olarak (yiyecek,
oyuncak parçaları vb.) hava yolunun tam
tıkanması durumunda çocuk:
– Hiç nefes alamaz,
– Ses çıkaramaz,
– Öksüremez.
 Hava yolu kısmen tıkanmış ise çocuklarda:
– Ani solunum sıkıntısı,
– Zayıf veya sessiz öksürme,
– Hırıltı ortaya çıkar.
63
BEBEKLERDE
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI
 Dönüşümlü olarak “sırt vuruşu”
(skapulalar arasına 5 kez) ve
“göğüs basısı” (göğüste kalp
masajı yapılan noktaya 5 kez)
yapılır.
 Her saniyede bir vuruş
yapılmalıdır.
 Sırt vuruşu ve göğüs basısına
dönüşümlü olarak yabancı cisim
çıkana veya bebeğin bilinci
kapanana kadar devam
edilmelidir.
 BEBEKLERDE ASLA
HEİMLİCH YAPILMAZ.
64
ÇOCUKLARDA
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI
 Bilinç kapanmış ise “dilçene kaldırma yöntemi”
ile ağız açılır,
 Ağız içinde yabancı cisim
görülürse çıkartılır,
yabancı cisim aramak
üzere çocuğun ağzına
ASLA körlemesine
parmak sokulmaz.
 TYD başlanır.
65
ÇOCUKLARDA
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI
 Böyle bir durumda
Heimlich yöntemiyle karın
basısı yapılmalıdır.
 Çocuğun arkasına geçilir ve
boyuna göre diz çökülür
veya ayakta durulur,
 Bir el yumruk haline
getirilip baş parmak tarafı ile
ksifoidin bir miktar altına
yerleştirilir.
66
ÇOCUKLARDA
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN
ÇIKARILMASI
 Diğer el ile yumruk
yapılmış olan el tutulur
ve 5 kez içeri ve yukarı
doğru bastırılır.
 Vuruşlara beşerli
seriler halinde yabancı
cisim çıkana veya
çocuğun bilinci
kapanana kadar devam
edilir.
67
ÇOCUKLARDA
HAVA YOLUNDA TAM TIKANMAYA
YOLAÇAN YABANCI CİSMİN ÇIKARILMASI
 Bilinç kapanmış ise “dilçene kaldırma yöntemi” ile
ağız açılır,
 Ağız içinde yabancı cisim
görülürse çıkartılır,
yabancı cisim aramak
üzere çocuğun ağzına
ASLA körlemesine parmak
sokulmaz.
 TYD başlanır.
68
SUDA
BOĞULMA DURUMUNDA
TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
 Hipoksinin süresi ve ağırlığı çocuğun yaşamsal
bulgularını etkiler. Bu nedenle çocuğa en kısa
zamanda, mümkünse çocuk sudan çıkarılmadan
hayat kurtarıcı soluk uygulanmalıdır.
 İlk soluktan sonra dolaşım bulgularına
bakılmalı, yoksa kalp masajına başlanmalıdır.
 Çocuğun akciğerlerine kaçan su yabancı cisim
olarak kabul edilmemeli ve suyu çıkarmak için
karın basısı uygulanmamalıdır.
69