sitoloji laboratuarı

SİTOLOJİ LABORATUARI
DENEY NO:6
DENEYİN ADI:
DENEYİN AMACI:
GENEL BİLGİ:
PLAZMOLİZ VE DEPLAZMOLİZ OLAYLARININ İNCELENMESİ
Bitki hücresinde plazmoliz ve deplazmoliz olaylarıyla hücre zarının yapısının
öğrenilmesi.
Hücre zarı; hücrenin varlığını devam ettirebilmek ve birim halinde faaliyetine devam
ettirerek hücrenin çeşitli kısımlarını bir arada tutmak amacıyla sitoplazma çevresinde
canlı olarak bulunur. Hücre zarı, hücrenin korunmasını sağlar, maddelerin hücreye
giriş-çıkışını düzenler ve tanınmada görevlidir.
Bütün canlılar yaşamlarını devam ettirebilmeleri için çevreleriyle sürekli madde
alışverişi içerisindedirler. Canlıların temel birimi olan hücrelerde içine giren ve dışarıya
atılan tüm maddeler bir zar engelinden geçmelidir. Zarın lipid tabakası zarın
geçirgenliğinde önemli rol oynar. Her bir hücrenin zarı hangi maddeyi, hangi hızla ve
hangi yönde alacağı kendine özgüdür (Örneğin insan alyuvar zarı suya, bir hücreli bir
organizma olan amip (Amoeba) zarından yüz misli daha fazla geçirgendir). Buna
hücrenin seçici-geçirgen özelliği denir.
Hücrenin %70’ini oluşturan su, hücre zarında hücre içine ve hücreden dışarıya doğru iki
yönlü hızlı bir şekilde difüzyonla geçer. Eğer bir zarın her iki yanındaki çözeltilerde su
konsantrasyonu farklı ise su, hücre zarından geçerek daha sulu olan çözeltinin hacminin
küçülmesine daha yoğun olanın ise artmasına neden olur (hidrostatik basınç
farkından). Plazmanın iç basıncından dolayı duvarı gerilmiş yani turgor halindeki bir
hücre kendi vakuol özsuyunun yoğunluğundan daha yoğun çözeltinin içine konulduğu
zaman hücre yavaş yavaş kendi suyunu kaybeder ve dış ortama su verir. Hücrede su
kaybı neticesinde hücre hafif bir büzülmeye uğrar. Daha sonra hücre zarı çeperden
ayrılarak büzülmeye başlar. Bu durum hücre özsuyu yoğunluğu çözeltinin yoğunluğuna
eşit oluncaya kadar devam eder. Hücrenin bu şekilde su kaybederek büzülmesi olayına
plazmoliz denir. Plazmoliz olayı, plazma zarının yarı geçirgen (semipermeabl) özelliği
ile az yoğun taraftan çok yoğun tarafa suyu doğrudan doğruya geçirdiği halde suda
eriyen maddeleri aynı kolaylıkla geçirmediğinden dolayı meydana gelir.
Plazmoliz olayının başlangıcı kabul edilen plazma zarının çeperden ilk ayrıldığı ana
sınır (limit) plazmoliz denir. Hücrenin plazmolize uğradığı ortama hipertonik ortam
denir. Plazmolize uğramış hücre saf su ortamına konursa su alarak şişer ve turgor
hali gösterir. Sadece bitki hücrelerinde gerçekleşir.
Bu olaya deplazmoliz denir. Bunu sağlayan ortama da hipotonik ortam denir. Eğer
hücre kendi iç yoğunluğu ile aynı yoğunluğa sahip bir ortama konulursa hücrede bir
değişme meydana gelmez. Böyle ortama izotonik ortam denir.
MATERYALLER:
 Allium cepa (mor)ya da Elodea sp.
 %90 Şeker çözeltisi, Beher
 Lam ve lamel
 Damlalık
 Işık Mikroskobu
DENEYİN
YAPILIŞI:
 Su içerisinde bulunan Elodea ya da soğan zarını yaprağını lama koyunuz.
 Üzerine bir damla su damlatarak lameli kapatınız ve mikroskopta inceleyiniz.
 Daha sonra başka bir yaprağı ya da soğan zarını alarak bu kez şeker çözeltisi
damlatınız ve lamel kapatarak aşamaları takip ediniz.
 Her iki preparatı karşılaştırınız. Hücreler arasındaki farklılıkları
gözlemleyiniz. Böylece limit plazmoliz ve plazmoliz olayı incelenmiş olur.
 Şeker çözeltisi ile hazırladığınız preparatın ortamını su ile değiştiriniz ve tekrar
lamel kapatarak deplazmoliz olayının aşamalarını takip ediniz.
2-3 damla dSu
Elodea yaprakları ya da
mor soğan zarı
2-3 damla şekerli su
Şekil 2: Mikroskopta incelenmesi
Doç.Dr.Işık Didem KARAGÖZ