mikro iktisat
advertisement
Hüseyin ŞEN Ersan ÖZ MÜFETTİŞLİK, UZMANLIK, DENETÇİLİK, İDARİ YARGI HÂKİMLİĞİ, KAYMAKAMLIK VE BENZERİ SINAVLARDA SORULMUŞ MALİYE SORULARI ve YANITLARI (2001-2014) Kamu Maliyesi ve Kamu Ekonomisi Vergi Teorisi ve Politikası Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi Devlet Bütçesi Devlet Borçları Maliye Politikası Uluslararası Mali Kurum ve Kuruluşlar ii Hüseyin ŞEN Ersan ÖZ ISBN 978-605-62423-9-7 YAYIMA HAZIRLIK Hüseyin ŞEN Ersan ÖZ KAPAK DİZAYNI Sinan KACIR SAYFA DÜZENİ Hüseyin ŞEN BASKI Azim Matbaacılık (0312) 342 03 71-72 BU KİTAP T.C. KÜLTÜR BAKANLIĞI BANDROLÜ İLE SATILMAKTADIR. Yazışma ve İsteme Adresi Bursa Caddesi No: 117 Kınıklı/ DENİZLİ Tel: (0.258) 212 51 93 Faks: (0.258) 212 24 26 [email protected] © COPYRIGHT GÖKÇE KİTABEVİ Yayım Hakkı Bu kitabın her türlü yayım hakkı Gökçe KİTABEVİ’ne aittir. Bu kitabın baskısından 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası hükümleri gereğince kaynak gösterilerek bile olsa alıntı yapılamaz, herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, genel ağ ve diğer elektronik ortamlarda yayımlanamaz. iii ÖNSÖZ Başlangıcı 2007 yıllarına ulaşan bir çalışmayla karşı karşıyasınız… Gerek arkadaşlarımızın, gerekse öğrencilerimizin teşviki ile işe söz konusu tarihten bu yana iş sınavlarında sorulan soruları derleyerek başladık. Tabi işimiz soruları derlemekle bitmedi. Daha sonra söz konusu soruları, maliyenin ilgili alanlarına ve ünitelerine göre tasnif ettik. Bundan sonra, her bir soruyu en ince ayrıntısını dahi dikkate alarak cevaplandırmaya çalıştık. Bu bağlamda doğru seçeneğin tespiti ve açıklanması ile yetinmeyip, diğer tüm seçeneklerin de neden doğru olmadığını ayrıntılı olarak açıklamaya çalıştık. Dolayısıyla karşımıza, bir soru ve beş açıklama çıktı. Böylece, her bir soruda beş farklı konuyu göz önüne sermek suretiyle derinlemesine bir soru-cevap tahlili gerçekleştirmiş olduk. Çalışmada bazı hatalar veya yanlışlıklar mutlaka olacaktır. Ama bu konuda titiz davranmaya azami itina gösterdiğimizi belirtmek isteriz. Gözden kaçırdığımız ancak okuyucunun farkedeceği bu türden hataların, yetersiz açıklamaların ve/veya anlaşılmayan kısımların tarafımıza bildirilmesi bizlere daha iyisini yapma adına güç katacaktır. Çalışmanın okuyucuya faydalı olması umudu ile… Hüseyin ŞEN Ersan ÖZ Ankara/ Denizli Kasım 2014 iv Hüseyin ŞEN, [email protected] 1968 yılında Çorum İskilip’te doğdu. Hacettepe Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü’nden 1990 yılında mezun oldu. 1996 yılında Bradford Üniversitesi Kalkınma, Proje ve Planlama Merkezi’nden yüksek lisans derecesini aldı. Doktorasını ise, Haziran 2002’de Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde tamamladı. Bonn Üniversitesi Kalkınma Araştırmaları Merkezi, TCMB, Berlin’de yerleşik bulunan Alman Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü, Hague’de yerleşik bulunan Sosyal Çalışmalar Enstitüsü ve Viyana’da bulunan IMF Enstitüsü’nde akademik kurslara katıldı ve araştırmalarda bulundu. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF, Maliye Bölümü’nde görev yaptı. Haziran 2010-Ocak 2013 tarihleri arasında da T.C. Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı’nın kurucu Genel Sekreterliği görevini üstlendi. Halen Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümü Mali İktisat Anabilim Dalı’nda görev yapan yazarın akademik çalışmaları; Kamu Maliyesi, Kamu Ekonomisi, Maliye Politikası, Para Politikası ve Kalkınma Makroekonomisi alanlarında yoğunlaşmaktadır. Ersan ÖZ, [email protected] 1975 yılında Manisa Gölmarmara’da doğdu. 1997 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü’nden mezun oldu. 2000 yılında, aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yüksek lisansını tamamladı. Doktorasını ise Eylül 2004’te Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yaptı. Pamukkale Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu Kurucu Müdürlüğü başta olmak üzere üniversite bünyesinde senato üyeliği, yönetim kurulu üyelikleri, dekan yardımcılığı, sosyal bilimler enstitüsü müdür yardımcılığı, Mali Hukuk Anabilim Dalı başkanlığı gibi çeşitli görevler ifa etti. Halen Pamukkale Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü Mali Hukuk Anabilim Dalı’nda görev yapan yazarın çalışmaları Türk Vergi Hukuku, Türk Vergi Sistemi, Türk Vergi Yargısı ve Uluslararası Vergilendirme alanlarında yoğunlaşmaktadır. v İÇİNDEKİLER Önsöz ....................................................................................................................................................................................... iii Yazarların Özgeçmişi ........................................................................................................................................................ iv İçindekiler ......................................................................................................................................................................... v-vi Kısaltmalar Listesi ........................................................................................................................................................... vii BÖLÜMLER I. KAMU MALİYESİ VE KAMU EKONOMİSİ .............................................................. 01-190 01. Kamu Maliyesi ve Kamu Ekonomisine İlişkin Temel Bilgiler ...................................................... 01-32 02. Kamu Kesiminin Ulusal Ekonomi İçindeki Yeri ................................................................................. 33-38 03. Devletin Ekonomiye Müdahale Nedenleri: Piyasa Başarısızlıkları .......................................... 39-60 04. Kamu Harcamaları ......................................................................................................................................... 61-142 05. Devletin Ekonomiye Müdahalesinin Ortaya Çıkardığı Olumsuz Sonuçlar: Devletin Başarısızlığı Tezi ve Kamu Tercihi Teorisi ................................................................... 143-152 06. KİT’ler ve Özelleştirme ............................................................................................................................. 153-164 07. Fayda - Maliyet Analizi .............................................................................................................................. 165-166 08. Kamu Gelirleri ................................................................................................................................................ 167-190 II. VERGİ TEORİSİ VE POLİTİKASI ........................................................................... 191-302 01. Vergi Teorisi ve Politikasına İlişkin Temel Bilgiler ..................................................................... 02. Vergilerin Tasnifi ......................................................................................................................................... 03. Vergileme İlkeleri ........................................................................................................................................ 04. Vergileme Tekniği ....................................................................................................................................... 05. Vergi Yükü ve Vergide Yansıma ............................................................................................................ 06. Vergilerin Mali, Ekonomik ve Sosyal Etkileri ................................................................................. 191-206 207-224 225-236 237-260 261-272 273-302 III. VERGİ HUKUKU VE TÜRK VERGİ SİSTEMİ .................................................... 303-458 01. Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sitemine İlişkin Temel Bilgiler ................................................. 02. Vergi Hukukunun Temel Kaynakları, İlkeleri ve Hukuki Uygulaması ................................ 03. Mükellefin Ödevleri, Hakları ve Denetlenmesi .............................................................................. 04. Vergi İdaresi ve Vergilendirme Süreci ............................................................................................... 05. Vergi Hukukunda Süreler ........................................................................................................................ 06. Vergi Suç ve Cezaları .................................................................................................................................. 07. Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümü ....................................................................................................... 08. Kamu Alacaklarının Korunması ve Cebri Tahsil .......................................................................... 09. Türk Vergi Sistemi’nde Uygulanan Vergiler .................................................................................. 303-330 331-344 345-352 353-362 363-368 369-378 379-390 391-402 403-458 vi IV. DEVLET BÜTÇESİ .................................................................................................... 459-626 01. Devlet Bütçesine ilişkin Temel Bilgiler ............................................................................................. 02. Bütçe Sistemleri ........................................................................................................................................... 03. Bütçenin İşlevleri ve İlkeleri ................................................................................................................... 04. Bütçeleme Süreci ......................................................................................................................................... A. Bütçelenin Hazırlanması ve Görüşülmesi .................................................................... B. Bütçenin Onaylanması ve Kanunlaşması ...................................................................... C. Bütçenin Uygulanması ........................................................................................................... D. Bütçenin Kapatılması .............................................................................................................. E. Bütçenin İbrası ............................................................................................................................ 05. Bütçenin Denetimi ve Sayıştay ............................................................................................................. 06. 1050 Sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu ve 5018 Sayılı KMYKK Çerçevesinde Bütçe ile İlgili Kavramlar, Kurumlar ve Veriler ............................................................................. 459-476 477-488 489-516 517-568 517-530 531-544 545-560 561-566 567-568 569-590 591-626 V. DEVLET BORÇLARI .................................................................................................. 627-720 01. Devlet Borçlarına ilişkin Temel Bilgiler ............................................................................................ 02. Devlet Borçlarının Sınıflandırılması ................................................................................................... 03. Devlet Borçlarının Kaynakları: İç Borçlar, Dış Borçlar, Bağış ve Yardımlar ................... 04. Devlet Borçlarının Yönetimi ................................................................................................................... 05. Devlet Borçlarının İtfası ............................................................................................................................ 06. Devlet Borçlarının Sürdürülebilirliği ................................................................................................. 07. Türkiye’de Devlet Borçları ...................................................................................................................... 627-646 647-660 661-674 675-700 701-702 703-712 713-720 VI. MALİYE POLİTİKASI .............................................................................................. 721-864 01. Maliye Politikasına ilişkin Temel Bilgiler ......................................................................................... 02. Maliye Politikasının Amaç ve Araçları ............................................................................................... 03. Maliye Politikasının Etkinliği ................................................................................................................. 04. Toplam Talep-Toplam Arz Analizi ...................................................................................................... 05. Maliye Politikasının Etkinliğine İlişkin Tartışmalar ................................................................... 06. Maliye Politikasının Uygulanma Yöntemleri .................................................................................. 07. Bütçe Açıkları: Ölçümü, Finansmanı ve Etkileri ........................................................................... 08. Çarpan Mekanizması .................................................................................................................................. 09. Türkiye’de Maliye Politikası ................................................................................................................... 10. Maliye Politikasına İlişkin Diğer Konular ........................................................................................ 721-728 729-738 739-748 749-768 769-784 785-792 793-814 815-818 819-838 839-864 VII. ULUSLARARASI MALİ KURUM VE KURULUŞLAR .............................................. 865-884 KAYNAKÇA ...................................................................................................................................... 885-888 vii KISALTMALAR LİSTESİ AATUHK BİM BM BSMV DNŞ DPT € FDF GVK İYUK KDV KİK KMYKK KMS KPSS KVK MDO MİO MM MSF MSM MTİO MTV OSB ÖTV TEFE TMSF TSE TSK TÜBA TÜFE TÜİK KYK KDV Y T TODAİE TÜBA TÜBİTAK $ SDR TBMM TCMB ÜGYS VİV VM VUK YPK YSK : Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun : Bölge İdare Mahkemesi : Birleşmiş Milletler : Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Kanunu : Danıştay : Devlet Planlama Teşkilatı : Avrupa Para Birimi, Avro, Euro : Faiz Dışı Fazla : Gelir Vergisi Kanunu : İdari Yargılama Usulü Kanunu : Katma Değer Vergisi : Kamu İhale Kurumu : Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu : Kamu Memurluk Sınavı : Kamu Personel Seçme Sınavı : Kurumlar Vergisi Kanunu : Marjinal Dönüşüm Oranı : Marjinal İkame Oranı : Marjinal Maliyet : Marjinal Sosyal Fayda : Marjinal Sosyal Maliyet : Marjinal Teknik İkame Oranı : Motorlu Taşıtlar Vergisi : Organize Sanayi Bölgesi : Özel Tüketim Vergisi : Toptan Eşya Fiyat Endeksi : Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu : Türk Standartları Enstitüsü : Türk Silahlı Kuvvetleri : Türkiye Bilimler Akademisi : Tüketici Fiyat Endeksi : Türkiye İstatistik Kurumu : Kredi ve Yurtlar Kurumu : Katma Değer Vergisi : Gelir : Vergi Tutarı : Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi : Türkiye Bilimler Akademisi : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu : ABD Doları : Özel Çekme Hakları : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası : Üniversite Görevde Yükselme Sınavı : Veraset ve İntikal Vergisi : Vergi Mahkemesi : Vergi Usul Kanunu : Yüksek Planlama Kurulu : Yüksek Seçim Kurulu viii
