babalık testlerinde son düzenlemeler

ADLİ TIP DERGİSİ
Journal of Forensic Medicine
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
BABALIK TESTLERİNDE SON DÜZENLEMELER
BABALIK TESTLERİNDE
SON DÜZENLEMELER
ULUSLARARASI ADLİ GENETİKÇİLER DERNEĞİ
BABALIK TESTİ KOMİSYONU ÖNERİLERİ
> Öğr. Gör. Dr. Ayşim TUĞ
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Ankara
Adli DNA analizleri, suç olaylarında şüpheli ile olay ve olay yeri
bağlantısının kurulmasının yanısıra, işlemediği suçtan hüküm
giymiş kişilerin masumiyetlerinin ispatlanmasında, felaketlerde,
terör saldırılarında ve savaş sonrası toplu mezar çalışmalarında
kimliklendirmede kullanılmaktadır.
ÖZET
Adli DNA analizlerinin kullanım
alanlarından biri de otozomal,
mitokondriyal ve Y-kromozomal
DNA özelliklerinin değerlendirilmesiyle anne ve baba bağlantılı soybağının kurulmasıdır.
Soybağının tespitinde DNA analizlerinin rutin kullanımı kabul
edildiğinden babalık testlerinde standartların oluşturulması gerekli olmuştur. Bu amaç-
la Uluslararası Adli Genetikçiler Derneği, 2001 yılında İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Japonca ve İspanyolca/Portekizce konuşulan ülkelerden
ve ABD’den üyelerle toplanarak babalık testleri için bir komisyon kurulmasına karar vermiştir. Babalık Testi Komisyonu,
babalık testi yapan laboratuvarlar için, suç olaylarında ve özel
başvurularda biyolojik örnekler ve çalışma yöntemleri ile ilgili önerilerini yayınlamış ve ISO
52
17025:1999 standartlarını babalık testi yapan laboratuvarlarda test ve kalibrasyon standartı
olarak kabul etmiştir. Bu standartlar laboratuvar yönetimi,
personel, kalite kontrol sistemleri, yöntem seçimi, örnek alma,
saklama, teknik donanım ve rapor verme gibi konuları kapsamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Adli genetik, babalık testleri, Uluslararası
Adli Genetikçiler Derneği.
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
Ayşim TUĞ
THE RECENT REGULATIONS
IN PATERNITY TESTS
THE RECOMMENDATIONS OF PATERNITY
TESTING COMMISSION OF THE INTERNATIONAL
SOCIETY OF FORENSIC GENETICS
ABSTRACT
One of the fields of forensic DNA
applications is paternity testing
for relatedness on the maternal and paternal lineage using
autosomal, mitochondrial and
Y-choromosomal DNA markers.
Due to the acceptance of routine usage of DNA test in kinship analysis, develop the standardization rules was needed.
For this purpose, The Internati-
Adli DNA analizleri, suç olaylarında şüpheli ile olay ve olay yeri
bağlantısının kurulmasının yanısıra, işlemediği suçtan hüküm
giymiş kişilerin masumiyetlerinin ispatlanmasında, felaketlerde, terör saldırılarında ve savaş
sonrası toplu mezar çalışmalarında kimliklendirmede kullanılmaktadır. Bunu yanısıra DNA
analizleri soybağının tespitinde
de rutin kullanım alanı bulmuştur. Bu testlerin bilimsel temeli,
incelenen gen bölgeleri açısından tek yumurta ikizleri dışında
her bireyin benzersiz olmasına
dayanmaktadır. Mendel’in Kalıtım Yasası, biyolojik olarak yakın kişilerin benzer alleller ta-
onal Society for Forensic Genetics had been decided to organize a paternity commission after the meetings of the scientists from English, French, Italian, Japanese,, Spanish/Portugese speaking countries and
USA in 2001. By this commission, a general guide was published for the forensic laboratories
where both criminal and civil paternity tests can be performed.
ISO 17025:1999 standarts were
recommended by the commission in testing and calibration for
the paternity testing laboratories. These standarts depends on
number of issues including management of laboratory, personnel, quality systems, selection
of methods, sampling, storage,
equipment and reporting.
şıdıklarını açıklamaktadır. Soybağının tespiti de, genetik aktarım kurallarına uygun olarak yarısı anne ve yarısı baba kaynaklı genetik materyalin uyumunun
araştırılmasına dayanmaktadır
(1). Moleküler teknoloji pratiğinin gelişmesi ile otozomal gen
bölgelerinin yanı sıra mitokondriyal ve Y-kromozomal DNA analizi ve biyoistatistik programlarının kullanımıyla anne ve/veya
babaya ulaşılamadığı durumlarda, kayıp kişi vakalarında akrabalardan yararlanarak genetik
profilin belirlenmesi de mümkün olmaktadır (2).
ları ile ilgili sorunlar 1982 yılında Amerika Birleşik Devletleri ile yedi Avrupa ülkesinden bilim adamlarının katıldığı
bir konferansta gündeme getirilmiş ve bu testlerin standartları belirlenmiştir. Uluslararası Adli Genetikçiler Derneği (International Society for Forensic Genetics-ISFG) 2001 yılında İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Japonca ve İspanyolca/Portekizce konuşulan ülkelerden ve ABD’den üyelerle
toplanarak babalık testleri için
bir komisyon (Paternity Testing
Commission-PTC) kurmuşlardır. İlk aşamada laboratuvarlar
için temel düzenlemelere yöne-
Babalık testinin tüm aşama-
53
Keywords: Forensic genetics, paternity tests, International Society of Forensic Genetics.
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
BABALIK TESTLERİNDE SON DÜZENLEMELER
lik öneriler getirilerek her ülkenin yasal ve teknik gereksinimlerine uygun standartların oluşturulması amaçlanmıştır.
Komisyon, ISO 17025: 1999 laboratuvar standartlarının babalık testleri için de uygun olduğuna karar vermiştir.
ISO 17025, bir laboratuvarın
spesifik testleri gerçekleştir-
yeni formatı 12 Mayıs 2005 itibarıyla yürürlüğe girmiştir (5).
Bu düzenlemelere uygun olarak başvurusunu yapan bir laboratuvar düzenli olarak denetlenmekte, personel, cihazlar ve
test yöntemlerinin uygunluğu
ve testlerin uygulanması kontrol edilmektedir. Standart genel
olarak yönetim ve teknik şartlar
olmak üzere iki ana bölümden
oluşmaktadır. Yönetim açısın-
Muhtemel anlaşmazlıkların çözümünde gerekebileceğinden
kayıtların saklı tutulması
ISO 17025 kapsamında laboratuvarların sahip olması gereken teknik koşullar arasında ise
personel ve teçhizat açısından
yeterlilik, örnek alma, taşıma,
saklama, inceleme yöntemleri, hesaplamalar, kalibrasyon ve
kalite kontrolü vurgulanmakta-
Tüm testlerde olduğu gibi babalık testlerinde de kullanılan yöntem
ve yöntemin uygunluğu en önemli konulardır. Ülkelerin yasalarındaki
farklılık olsa da testin yöntemi ve sonucunun kalitesi konusunda sorun
yaşanmamalıdır.
me konusunda yetkin olduğunun tanınması için genel düzenlemeleri açıklayan uluslararası bir akreditasyon standartıdır (3,4). Akreditasyon ise, laboratuvarın teknik ve fiziki yeterliliğinin, yetkisi uluslararası kabul gören bir kuruluş tarafından
değerlendirilmesi, onaylanması
ve denetlenmesini kapsar. Bir
başka tanımlamayla, akredite
bir laboratuvarda yapılan testin
başka bir ülkede veya laboratuvarda yapıldığında da aynı sonucun alınmasını sağlayan, güven ve saygınlık arttırıcı bir kazanımdır. Türkiye’de akreditasyonda yetkili kurum olan Türk
Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tıbbi laboratuvarlarda TS
EN ISO/IEC 17025 standardını akreditasyona esas standart
olarak kabul etmektedir. Bu
standardın gözden geçirilmiş
dan laboratuvarda sağlanması
istenen koşulların bazıları aşağıda özetlendiği gibidir.
Yetki ve tanınabilirlik
Uygulanan testlerin kapsamının
belirlenmiş olması
Tarafsızlık ve her türlü baskıdan uzak çalışma güvencesi
Personelin eğitim, bilgi deneyiminin yeterli olmasının sağlanması
Personelin sorumluluğu
dır ve laboratuvarın tüm bu kriterler için bir sistem oluşturması beklenmektedir (6). Laboratuvar yönetiminin ve teknik sistemlerinin uygunluğu ve sonuçlarının geçerliliği belirlendiğinde laboratuvar akredite olmaktadır (7).
Laboratuvarın yeterliliğinin belirlenmesinde genel olarak şu
kriterler değerlendirilmektedir.
Laboratuvar personelinin eğitim
durumu ve deneyimi
Teknik donanımının durumu ve
kalibrasyonu
Bilgilerin gizliliğinin sağlanması
İç denetim, tekrar testlerle kalitenin güvence altına alınması
Veri güvenliğinin sağlanması
54
Numune alma yönteminin uygunluğu
Amaca uygun yöntemlerinin
kullanılabilirliği
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
Ayşim TUĞ
Uygun kayıt ve rapor sunma
sistemi
FİZİKİ YAPILANMA
Farklı ülkelerden uzmanların
oluşturduğu Babalık Testleri
Komisyonu, önce üyelerin kendi
ülkelerindeki yasal ve teknik uygulamaları karşılaştırarak genel bir durum tespiti yapmıştır.
Komisyon, test ve kalibrasyon
işlemlerinde yeterlilik için gerekli düzenlemelerin belirtildiği
ISO 17025:1999 yılı standartlarını babalık testi yapan laboratuvarlara da önerme kararı almıştır. ISO 17025:1999 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar (General Requirements for the Competence of Testing and Calibration Laboratories) tam metnini
International Organizations for
Standardization “https://www.
tse.org.tr” elektronik adresinden temin etmek mümkündür.
Bu standartlar ISO 9000 serisi standartlarını kapsamakla birlikte ISO 9001 ve ISO 9002
belgeleri laboratuvarın teknik ve sonuç açısından yeterliliğini göstermemektedir (8).
Türkiye’de 22.12.2005 tarihinde
TS EN ISO/IEC 17025:2000 versiyonunun yerine TS EN ISO/
IEC 17025:2005 versiyonu kabul edilmiştir. Bu standart, örnek alma işlemleri de dâhil olmak üzere, deney ve/veya kalibrasyon hizmeti veren bir laboratuvarın yeterliliğinin tanınması
için gereken genel şartları ve laboratuvar tarafından geliştirilen
standart olan ve standart olmayan yöntemlerle yapılan deney
ve kalibrasyonu da kapsamaktadır (9). ISO 17025 kurallarında,
bu standartları kabul eden kurumun bu sistemin kapsamında
olmayan herhangi bir uygulama
ve herhangi bir kural değişikliği
yapamayacağı belirtilmektedir.
Babalık testleri için kurulan komisyon ISO17025 içeriğinde herhangi bir değişiklik yapmadan
sadece bazı maddelere babalık
testi ile ilgili bazı açıklamalar ve
öneriler eklemiştir.
Uluslararası Adli Genetikçiler
Derneği tarafından açıklanan
öneriler özellikle şu konularda
yoğunlaşmaktadır.
Test sonucu veya yorumu ile ilgili bir şüphe olması halinde
testin tekrarı ve ikinci bir görüş
alınması çok önemlidir.
Ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilecek koşullar olsa da bu
özel durumlar tanımlanmalıdır.
PCR tabanlı tekniklerde PCR
ürünleri ile kontaminasyona
karşı önlemler alınmalıdır.
Tüm testlerde olduğu gibi babalık testlerinde de kullanılan yöntem ve yöntemin uygunluğu en
önemli konulardır. Ülkelerin yasalarındaki farklılık olsa da testin yöntemi ve sonucunun kalitesi konusunda sorun yaşanmamalıdır.
Test sonuçları, uygulamada kabul görmüş olabilirlik oranı
prensibine dayanan bir istatistiki yönteme uygun işlemler yapılarak hazırlanmalı ve uzman tarafından gözden geçirilmelidir.
55
ISO
17025
standartlarında
ISFG’nin babalık testi ile ilgili eklemeleri aşağıda özetlenmiştir. Adli Genetikçiler Derneği bunların dışındaki maddelerin
babalık testi yapan laboratuvarlar için aynen geçerli olduğunu
belirtmiştir. Yabancı dillerdeki
ve Türkçe versiyonlarında testi talep eden taraf için kullanılan “müşteri- customer” tanımlaması sağlık alanı için yadırganabilecek bir tanımlama olmakla birlikte bu standartlar aslında
tüm test ve kalibrasyon laboratuvarlarına yönelik olduğundan
genel kabul görmüştür.
MÜŞTERİ
HİZMETİ (4.7)
Laboratuvar, beklentileri açıkça
belirleyebilmek ve bu konularda
laboratuvarın yeterliliğini
gösterebilmek ve bilgilerin
gizliliğini sağlamak için müşteri
ile işbirliği içinde olmalıdır.
Bu bölüm müşteri geri
bildirimlerinin toplanmasını
zorunlu hale getirmiştir.
ISFG eki: Örnek yeterli ise laboratuvar, örneği başka bir laboratuvarda testin tekrarlanabilmesine olanak verecek şekilde
kullanacaktır.
ŞİKAYETLER (4.8)
Laboratuvarın müşteri veya
temsilcilerinin
şikâyetlerinin
çözümü ile ilgili bir politikası ve
sistemi olmalıdır.
ISFG eki: Şikayet olması durumunda laboratuvar müşteriyi
başka bir laboratuvardan ikinci
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
BABALIK TESTLERİNDE SON DÜZENLEMELER
bir görüş alma imkanı konusunda bilgilendirecektir.
PERSONEL (5.2)
Laboratuvar
yönetimi,
cihazları kullanan, testi yapan,
sonuçları değerlendiren ve
rapora imza atan çalışanların
yeterliliğini sağlamalıdır.
ISFG eki: Yönetici ve personel konumundaki kişilerin,
konuyla ilgili alanda üniversite eğitimi almış, babalık testi
yapılan bir merkezde deneyim
kazanmış, tüm ayrıntılarıyla
en az 100 babalık testi raporu hazırlamış olması önerilmektedir.
YERLEŞİM VE
ÇEVRE KOŞULLARI
(5.3.3 VE 5.3.5)
YÖNTEM SEÇİMİ
(5.4.2)
Laboratuvar örnekleme de
dahil olmak üzere müşterinin gereksinimine ve örneğe
uygun yöntemleri uygulamalıdır.
ISFG eki: Laboratuvarın uyguladığı test yeterlilik ölçümü uygulanabilir bir yöntem
olmalıdır.
Yöntemle bağlantılı populasyon dağılım verisi ve mutasyon sıklığı kullanılmalı ve belirtilmelidir.
STANDART DIŞI
YÖNTEMLER (5.4.4)
Farklı işlemlerin yapıldığı
bölümler etkili bir yöntemle
birbirinden ayrılmalı,
karşılıklı kontaminasyonu
önleyici tedbirler alınmalıdır.
Standart olmayan bir yöntemin kullanılması gerektiğinde
müşterinin isteğini ve istekle bağlantılı olarak yöntemin
tercih edilmesini açıklayan
bir anlaşma olmalıdır. Teknik
uygulanmadan önce ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir.
ISFG eki: PCR tabanlı testin
uygulandığı merkezlerde PCR
ürünleri ile kontaminasyonu
önlemek için;
ISFG eki: Standart dışı yöntem/yöntemler babalık testinde tek yöntem olarak kullanılamaz
PCR bölümü diğer bölümlerden uygun şekilde ayrılmalıdır.
Standart dışı yöntem kullanılacaksa, tekniği daha önce
uygulamış olan ve gerektiğinde ikinci bir görüş için başvuru yapılabilecek en az bir
merkez olmalıdır.
Her işlem aşaması
alanlarda olmalıdır.
farklı
PCR ürünleri ile olası kontaminasyonu tespit için prosedür geliştirilmelidir.
YÖNTEMİN
GEÇERLİLİĞİ (5.4.5.2
VE 5.4.5.3)
56
Standart dışı yöntemler, laboratuvarın kendi geliştirdiği
yöntem, standart yöntemlerin başka alanlardaki kullanımı, standart yöntemlerin geliştirilmiş/değiştirilmiş uygulamaları laboratuvarın çalışma alanına uygunluk açısından değerlendirmelidir.
ISFG eki: Yöntemin performansının değerlendirilmesinde şu kriterler mutlaka kullanılmalıdır.
Referans standart veya materyaller ile kalibrasyon
Başka yöntemlerle elde edilmiş sonuçlarla karşılaştırma
Laboratuvarlar arası karşılaştırma
Sonuçları etkileyen faktörlerin sistematik değerlendirmesi
Teorik ve pratik bilimsel prensiplere dayanarak çelişkili sonuçların tekrar değerlendirilmesi
5.4.5.3 Değerlerin sınırları ve
doğruluğu, sonuçların kesin
olmama olasılığı, incelemedeki sınırlar, yöntem seçimi,
tekrar sınırlaması, dış etkenlere dayanıklılık gibi amaca ve
müşteri talebine uygunluk yönünden değerlendirilmelidir.
ISFG eki: Laboratuvar kullanılan yönteme uygun etnik
gruplarla ilgili populasyon verilerini kullanmalıdır. Eğer
başka bir laboratuvarın veri
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
Ayşim TUĞ
tabanı kullanılacaksa bu verilerin amaçla bağlantılı oluşu
ve uygunluğu belirtilmelidir.
BELİRSİZLİK ÖLÇÜMÜ
(5.4.6.2)
Laboratuvarda, ölçümlerdeki sapmalara yönelik sistem kurulmalıdır.
ISFG eki: Testin hata payı sonuçların yorumlanmasına eklenmelidir.
VERİ KONTROLU
(5.4.7.1)
yapılan tüm hesaplamalar ilgili alandan bir uzman veya laboratuvar sorumlusu tarafından
kontrol edilmelidir.
EKİPMAN (5.5)
Laboratuvar testin gerektiği gibi uygulanmasını sağlayan tüm örnekleme, ölçüm ve hesaplama donanımına sahip olmalıdır.
ISFG eki::Analizler PCR bazlı ise,
PCR öncesi ve PCR sonrası donanım
bulunmalıdır.
imha aşamalarını işlem bütünlüğüne, laboratuvarın çalışma
amacına ve müşterinin istemine
uygun şekilde düzenlemelidir.
ISFG eki: Eğer örnekler referans materyali veya başka bilimsel amaçla kullanılacaksa
örneğin sahibi kişinin bilgisi ve
izni olmalıdır.
TEST VE
KALİBRASYON
İŞLEMLERİNİN KALİTE
KONTROLÜ (5.9)
Standart olmayan bir yöntemin kullanılması gerektiğinde müşterinin
isteğini ve istekle bağlantılı olarak yöntemin tercih edilmesini açıklayan
bir anlaşma olmalıdır. Teknik uygulanmadan önce ayrıntılı olarak
değerlendirilmelidir
Tüm hesaplamaların kontrolu uygun sistematik yöntemlere dayanmalıdır
ISFG eki: Bütün manuel hesaplamalar en az iki kez yapıldıktan sonra ilgili alandan bir uzman veya laboratuvar yöneticisi
tarafından değerlendirilmelidir.
(5.4.7.2) Hesaplamalarda ve
çeşitli işlem aşamalarında kullanılan araştırmacının programladığı yazılım kullanıldı ise
mutlaka belirtilmeli ve ikinci bir
uzman tarafından kontrol edilmelidir.
ISFG eki: Rapor verilmeden
önce bilgisayar programlarıyla
ÖRNEKLEME (5.7)
Laboratuvarın örnek alma ve örnekle ilgili işlem aşamalarıyla ilgili analiz ve kalibrasyon planı olmalıdır.
Ek öneri: Örneğin alındığı kişinin kimlik bilgileri ve örnekle ilgili bilgiler bir belgeyle güvence
altına almalıdır.
TEST VE
KALİBRASYON
İŞLEMLERİNİN
YÜRÜTÜLMESİ (5.8.1)
Laboratuvar taşıma, teslim
alma, işlem, koruma, saklama,
57
Testin geçerliliğini gösteren kalite kontrol sistemi kurulmalıdır.
ISFG eki: Laboratuvar personeli
yılda en az iki kez yeterlilik testine girmeli ve sonuçlar derecelendirilmelidir.
SONUÇ RAPORLARI
VE KALİBRASYON
BELGELERİ (5.10.2)
Sonuç raporları aşağıdaki bilgileri içermelidir. Bu bilgilerin bazıları verilmiyorsa uygun bir gerekçe olmalıdır.
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
BABALIK TESTLERİNDE SON DÜZENLEMELER
BAŞLIK
İşlemin yapıldığı laboratuvarın
adı ve adresi
Her sayfada sayfa numarası ve
rapor numarası
Müşteri adı ve adresi
Kullanılan yöntem
Örneklerin türleri ve özellikleri
ile ilgili bilgiler
Türkiye’de babalık testleri yasal
bilirkişi olarak tanınan Emniyet
Genel Müdürlüğü ve Jandarma
Genel Komutanlığı Kriminal Laboratuvarlarında, Adli Tıp Kurumu Laboratuvarında ve Üniversite Laboratuvarlarında yapılabilmektedir. Bu kurumların adli
DNA analizleri alanındaki teorik
ve pratik gelişmeleri yakından
izledikleri ve uyguladıkları söylenebilir. Komisyon önerisi doğrultusunda analizin tekrarının
gerektiği durumlarda alternatif
run olduğundan, doğru örneğin yeterli miktarda alınması ve
analizin tekrarı olasılığına karşı
örneğin ekonomik kullanılması
önemlidir.
Laboratuvarların, kontaminasyon riskine karşı uygun fiziki yapılanmanın sağlanmış olması,
kontaminasyon kontrolü, testi
yapan personelin eğitimi ve çalışmalarının kontrolü de analizin
güvenilirliği üzerinde doğrudan
etkili faktörler olduğundan sü-
Laboratuvarların fiziki yapısının ve teknik donanımının yeterli
duruma getirilmesi belki de en kolay aşamalardır. Personel eğitimi
ve çalışmanın sürekli denetimi analizin doğruluğunun, dolayısıyla
laboratuvarın güvenilirliğinin temel kriterleridir. Babalık testleri ile elde
edilen sonuçlar birey, aile ve toplumsal yönden etki yaratmaktadır.
Örneğin geliş tarihi ve testin yapıldığı tarih
Örnek alma ve laboratuvar yöntemlerinin sonuçların değerlendirilmesi ve uygulanması ile
bağlantısının açıklanması
SONUÇLAR
Raporu imzalayanların isimleri
ve görevleri
ISFG eki: Eğer miktarı hesaplanabilir bir delil ise olasılık oranı prensibine dayanan babalık
indeksi (paternity index-PI) hesaplanmalı ve anlaşılır bir ifadeyle belirtilmelidir (4-9).
kurumların olması avantaj sağlamaktadır. Soybağı davalarında
babanın hayatta olduğu durumlarda kan veya yanak içi sürüntüsü alınmaktadır. Analizin tekrarının gerekli olması durumunda kişiden tekrar örnek alınmasında sorun yaşanmaz. Ancak
cesetten örnek alınacaksa örnek türü ve miktarının uygun olması büyük önem taşır çünkü
aksi durumda mezarın açılması
gibi yasal aşamaları olan ve kişinin yakınları için üzücü bir işlem yapılması gerekebilir. Kaldı
ki bu durumda alınan örnekten
sonuç alınamaması riski de vardır. Bu nedenle komisyon önerilerine uygun olarak uygulamalarımızda da karşılaştığımız so-
58
rekli eğitim ve kontrolün önemi
ön plana çıkmaktadır. Laboratuvarlarda kalibrasyon kontrolünü
düzenli olarak yapan personelin
olması ve laboratuvar sorumlusunun da bu kontrolleri denetlemesi de bir diğer önemli konudur. Bunun yanı sıra sonuçların
rapora geçirilmeden önce işlemi
yapan uzman dışında bir kişinin,
tercihan laboratuvar sorumlusu
tarafından ikinci kez değerlendirilmesi yararlı olmaktadır.
Laboratuvarların fiziki yapısının ve teknik donanımının yeterli duruma getirilmesi belki
de en kolay aşamalardır. Personel eğitimi ve çalışmanın sürekli denetimi analizin doğrulu-
Adli Tıp Dergisi 2010; 24(1): 52-59
Ayşim TUĞ
ğunun, dolayısıyla laboratuvarın
güvenilirliğinin temel kriterleridir. Babalık testleri ile elde edilen sonuçlar birey, aile ve toplumsal yönden etki yaratmaktadır. Bu test için bir kuruma başvuran kişilerin uygulanan testin yeterliliği, sonucun doğrulu-
ğu, bilginin gizliliği konusunda
şüphesinin olmaması gerekir.
Laboratuvarın da bu güveni verebilmek için ilgili bilim alanındaki teorik ve pratik gelişmeleri izlemesi, iç eğitim ve kalite
kontrolünü düzenli uygulaması gerekir. Her laboratuvar tek-
nik donanımına ve yasalara uygun olarak kendi sistemini kurabilir. Uluslararası standartları
temel alan bir yapılanma laboratuvarın gerçekleştirdiği analizlerin uluslararası güven göstergesi olan yeterlilik belgesi almasını sağlayacaktır.
Testing (version 4, 2000) of the European Federation for Immunogenetics (EFI)
http://www.efiweb.org/standards.
Martin W.Mayr RW,Olaisen B, Pascali
V,Schneider PM Paternity Testing Commission of the International Society of
Forensic Genetics Int J Legal Med 2003
117:51-61.
KAYNAKLAR
1. James SH, Nordby JJ. Forensic
Science-An Introduction to Scientific and
Investigative Techniques, CRC Press,
(2003) pp.226-227, 59.
2. Fung WK. User-friendly DNA Testing Programs for Paternity 2003. International Symposium on Forensic DNA
Technologies – Abstracts Rechtmedizin
s.276.
5. http://www.atal.tubitak.gov.tr
(Erişim: 06.02.2007).
6. http://www.turkak.org.tr
(Erişim:15.02.2007).
3. Editorial-International Recommendations for Paternity Testing Standarts.
Forensic Sci. Int. 129 (2002) 147.
7. Bakır F, Laleli Y. TS EN ISO/IEC 17025
Kapsamında Akreditasyona Teknik Hazırlık Türk Biyokimya Dergisi. 2006; 31
(2); 96–101.
4. The paternity testing standards included in Standards for Histocompatibility
8. Morling N, R. Allen, Carracedo A,Geada H, Guidet F,C Hallenberg,
59
9. https://www.tse.org.tr
(Erişim: 28.01.2007).
İletişim Adresi:
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Cebeci Hastanesi, Adli Tıp Anabilim Dalı
Dikimevi 06100 Ankara
e-posta: [email protected]