ONKOLOJİK ACİLLER
advertisement
ONKOLOJİK ACİLLER Hazırlayan: Hasan KAHRAMAN*, Çisem BACAKSIZ** *Acıbadem Bodrum Hastanesi, Onkoloji Sorumlu Hemşiresi **Acıbadem Bodrum Hastanesi, Kemoterapi Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 09/04/2016 http://www.fashionsforthecure.org/Cancer_Facts_.html Sunu Planı 1. 2. Onkolojik Acillerin Tanımlanması Onkolojik Acillerin Sınıflandırılması Tümör Lizis Sendromu Hiperkalsemi Vena Cava Superior Sendromu Spinal Kord Basısı Septik Şok Malign Perikard Efüzyonu http://elifosgb.com.tr/wp-content/uploads/2015/03/acildurum.jpg Onkolojik Acillerin Tanımlanması Hızlı müdahale gerektiren, ölüm veya kalıcı hasarla sonuçlanabilen akut, kanser veya kanser tedavisinin neden olduğu durumlardır. Tüm sistemler ile ilgili ortaya çıkabilir. Nefes darlığı, kanama, epilepsi vb gibi semptomlara yönelik müdahalede bulunmak öncelikli amaçtır. İlk değerlendirmede ana şikayet, öykü, temel yaşam bulguları ve hızlı bir fizik muayeneyi içermelidir. Onkolojik Acillerin Sınıflandırılması ➢Metabolik Aciller • Tümör Lizis Sendromu • Hiperkalsemi • Hiponatremi ve Uygunsuz ADH Sendromu • Tümöre Bağlı Hipokalemi ➢Mekanik ve Obstrüktif Aciller • Vena Cava Superior Sendromu • Kalp Tamponadı • Hiperviskozite • Medulla Spinalis Basısı • Beyin metastazları-KİBAS http://www.saygiosgb.com/userfiles/acil_durum.jpg ➢Tedavi İlişkili Aciller • Kemoterapötiklerin Damar Dışına Sızması • Sitokin Salınımı Sendromu • Anaflaksi ve Kapiller Kaçış Sendromu • Hemorajik Sistit • Tedaviye Bağlı Ani Ölüm • Heparine Bağlı Trombositopeni ➢Kan İlişkili Aciller • Kemik İliği Baskılanması • Anemi • Trombositopeni • Koagülopati ve Akut Kanamalar • Yaygın Damar İçi Pıhtılaşması • Mikroanjiyopatik Hemolitik Anemi • Primer Fibrinolizis • Nötropeni ve Nötropenik Ateş http://www.saygiosgb.com/userfiles/acil_durum.jpg Tümör Lizis Sendromu Kanser tedavisini takiben veya ender olmakla beraber kendiliğinden de ortaya çıkabilen çok ciddi bir metabolik bozukluktur. Genellikle tümör yükü fazla olan hastalarda, malign hücrelerin hızlı yıkımı sonucu hücre içi metabolitlerin hücre dışına çıkmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Genellikle akut lösemi, yüksek ve orta gradeli lenfomalar ve daha az sıklıkla tedavisi devam eden küçük hücreli akciğer kanseri ve germ hücre kanserleri gibi solid tümörler en sık ilişkili tiplerdir. http://www.learnpicu.com/_/rsrc/1421854241758/oncology/tumor-lysis-syndrome/TLS2.png TLS (Tümör Lizis Sendromu) ilk olarak 1929 yılında kronik lösemili hastalarda Bedrna ve Polcak tarafından tanımlanmıştır. 2003 yılında 755 kanser hastası (NHL,ALL,AML) yapılan çalışmada TLS görülme oranının %5 olduğu belirlenmiştir. http://saglikdanis.com/sozlukgoster.asp?id=4496 TLS Semptom ve Bulguları Hiperpotasemi: Kanda potasyum miktarının artışıdır. Hiperürisemi: Kanda aşırı miktarda ürik sit veya ürat bulunmasıdır. Hiperfosfatemi: Kanda alkalen fosfat düzeyinin yükselmesidir. Hipokalsemi: Kan kalsiyum düzeyinin normalin altına inmesidir. Akut Böbrek Yetmezliği: Böbrek fonksiyonlarının aniden bozulmasıdır. Faktör Hiperpotasemi Hiperürisemi Hiperfosfatemi Semptom ve Bulgular Parestezi, gastrointestinal sorunlar,aritmi, kardiyak arrest, EKG de sivri T dalgaları, QRS de genişleme Laterji, bulantı, kusma Semptomların çoğu hipokalsemiye bağlıdır. Hipokalsemi Gizli tetanide Troısseau ve Covteks işaretleri izlenebilir. Aşikar tetanide karpopedal spazm, laringospazm veya konvülsiyon Akut Böbrek Yetmezliği Oligüri, anüri, aşırı sıvı yüklemesi TLS’nun Tanılanması Kemoterapi öncesi üç gün ve sonrası yedi günlük süreçte aşağıdaki bulgulardan iki veya daha fazlasının olması; Ürik asit >8 mg/dL veya düzeyinde %25 artma Potasyum >6mEq/L veya düzeyinde %25 artma Fosfat >4.5mg/dL veya düzeyinde %25 artma Kalsiyum <7mg/dL veya düzeyinde %25 azalma Serum kreatinin yükselmesi Kardiyak aritmi veya ani ölüm Epileptik ataklar https://www.google.com.tr/search?q=kan+sonu%C3%A7lar%C4%B1&biw=1920&bih=955&source=lnms&tbm=isch&sa=X&sqi=2&ved=0ahUKEwj9yPqrmPzLAhUFuhQKHbZKBiwQ_AUIBigB#imgrc=-Sva7wym9j3YXM%3A TLS Tedavi ve Bakım Elektrolit bozukluğunu düzeltme Hidrasyonun sağlanması Hemodiyaliz Neden olan ilacın kesilmesi Spesifik anti tümör tedavinin hemen başlatılması Kemoterapi sonrası 3-4 gün elektrolit düzeylerinin takip edilmesi http://www.lucenxia.com.my/files/editor_files//images/HD.jpg Hiperkalsemi Kanser tanısı konulmuş bir hastada hiperkalsemi, litik kemik metastazlarına bağlı olarak ortaya çıkabilir. Hospitalize olan hastalarda yapılan çalışmada hiperkalseminin en sık nedeni olarak malignite saptanmıştır. Multipl myelom, meme kanseri, prostat kanseri, böbrek kanseri, akciğer kanseri ve lenfoma hiperkalsemiye sıklıkla neden olan malignitelerdir. http://study.com/cimages/multimages/16/hypercalcemia_.png http://blogs.nejm.org/now/wp-content/uploads/2011/02/nejmcpc1011318_f1.jpeg Hiperkalsemi Semptom ve Bulguları Poliüri ve noktüri Anoreksi Baş ağrısı Bulantı-kusma Konstipasyon Kas güçsüzlüğü Yorgunluk Metabolik Alkaloz http://knowmedge.com/blog/wp-content/uploads/2014/04/Medical-Mnemonics-Board-Review-Hypercalcemia-Chimpanzees.png Hiperkalseminin Tanılanması Laboratuar testleri Kemik taraması Aldığı-çıkardığı sıvı miktarı http://doktorsensin.com/makale/kemik-taramasi.htm Hiperkalsemide Tedavi ve Bakım Hiperkalsemi hafif-orta (serum kalsiyumu 12mg/dL altında) ise ve hasta asemptomatikse uygun hidrasyon ve tümöre direkt yönelik tedavi yeterlidir. Ciddi hiperkalsemi ise %0,9 NaCl rehidratasyon, bifosfonat tedavisi, salin diüreze devam etmek (%0,9 NaCl+furosemid) Laboratuar testleri takibi Aldığı-çıkardığı sıvı miktarı takibi http://carasehat.net/wp-content/uploads/2015/06/Obat-Furosemide-40-mg-Injeksi-Ampul-Manfaat-Dosis-dan-Efek-Sampingnya.jpg http://www.emseyevdesaglik.com/Upload/22112013103511780.png Vena Cava Süperior Sendromu Mediastinal yapıları veya lenfatikleri sıkıştıran herhangi bir benign ya da malign patolojilerin ince duvarlı vena cava superiora baskı yapmak suretiyle kalbe venöz dönüşe engel olması olarak tanımlanır. Bu sendrom sifilitik aort anevrizması veya tüberküloz gibi bir enfeksiyona sekonder olabileceği gibi genellikle kanser veya trombotik olaylar nedeniyle yetişkinlerin %95 inde neden primer intratorasik yada metastatik tümördür. http://www.aboutcancer.com/svc_anatomy.jpg http://cdn.intechweb.org/pdfs/28652.pdf Vena Cava Süperior Sendromu Semptom ve Bulguları Nefes darlığı Boyun ve yüzde şişlik Öksürme hissi Baş ağrısı Göğüs ağrısı Disfaji Konvülsiyon Vena Cava Süperior Sendromunun Tanılanması Akciğer grafisi Bronkoskopi Venöz anjiogram Kan testleri (kan gazları, serum kalsiyum, ürik asit, tümör markerları.) Biyopsi http://www.astimalerji.org/images/resimler/bronkoskopi-3.jpg Vena Cava Süperior Sendromunda Tedavi ve Bakım Larengeal ödemden kaynaklanan stridor veya serebral ödem ile ilişkili konfüzyon akut acil durumu gösterir, bu durumda ABC ye dikkat edilmelidir Nefes darlığını önlemek için dik oturma pozisyonu verilir Oksijen desteği sağlanır Serebral/ havayolu ödemi varsa diüretikler kullanılır Doku tanılamasından sonra radyasyon ve kemoterapi başlatılabilir Spinal Kord Basısı Spinal kord basısı kanserin en korkulan komplikasyonlarından birisidir. Tüm kanser vakalarının %5-10 unda ortaya çıkarken, bu vakaların %10 unda da kanserin ilk belirtisi olarak saptandığı rapor edilmiştir. Akciğer, meme, prostat ve böbrek kanserleri ve lenfomalar omuriliğe yayılma eğilimindedirler. Yayılım yapan tümörler %95 ekstradural yani beyin omurilik zarının dışında yerleşmiş ve omuriliğe dışarıdan bası yapan tümörlerdir. http://www.oncolink.org/resources/images/spinalcordcompression.jpg Spinal Kord Basısı Semptom ve Bulguları Ağrı (lokal, kök basısı) Motor kayıp Duyu kaybı Nörojenik mesane Sfinkter kontrol kaybı Konstipasyon Terleme kaybı https://lookfordiagnosis.com/mesh_info.php?term=spinal+cord+compression&lang=1 Spinal Kord Basısının Tanılanması Anamnez Fizik muayene Radyolojik tetkikler Spinal Kord BasısınınTedavi ve Bakımı Spinal immobilizasyon Dolaşım, solunum, havayolu desteği Radyasyon tedavisi Cerrahi tedavi https://en.wikipedia.org/wiki/Spinal_board Septik Şok Sepsisle birlikte hipotansiyon, organ disfonksiyonu ve hipoperfüzyon olması olarak tanımlanır. Kemoterapiye sekonder gelişen nötropeni sebebiyle risk olan septik şok, en önemli mortalite ve morbidite nedenidir. Kanser ve kanser tedavisinin kemik iliğine toksik etkisi nedeniyle enfeksiyona yakalanma riski yüksektir. http://icdn.posta.com.tr/editor/HD/23/1/2014/fft2mm4149542.jpg Gram(-) ,Gram(+) bakteriler, mantarlar, parazitler ve virüsler neden olur. Bu mekanizmalar periferdeki damarlara vazodilatasyona ve kanın burada göllenmesine yol açar. Bu nedenle azalan kan hacmi , doku perfüzyonunun azalmasına ve şoka neden olur. Kandaki beyaz hücre sayısının, bir ümmin yanıt oluşturamayacak kadar az olduğu durumda, enfeksiyonun tek belirtisi olma durumundadır. Septik Şok Semptom ve Bulguları Huzursuzluk Konfüzyon Ürperme Taşikardi,takipne Periferik nabızlarda zayıflık Glikozüri Aşırı susama Bulantı, Sıcak-kuru cilt ve hipotansiyondur. Şok tablosu ilerledikçe soğuk kuru olan cilt giderek nemli hale gelir. Periferik ödem oligüri ve nörolojik kardiyak ve solunum işlevlerinde gerileme içeren bulgular ortaya çıkar. http://www.epainassist.com/images/Article-Images/septic-shock.jpg Septik Şokun Tanılanması Fizik muayene Kan testleri Akciğer Filmi Septik Şokta Tedavi ve Bakım Hasta ve hasta yakınları hijyen eğitimi İzolasyon önlemleri Antibiyotik tedavisi Solunumun desteklenmesi Antipiretik tedavisi Sepsise bağlı metabolik asidozun tedavisi http://www.seah.gov.tr/klinikler/intaniye/izolasyon.pdf Malign Perikard Efüzyonu Malign perikardiyal efüzyonlar, perikart boşluğunda toplanan sıvının miktarı ve sıvının kardiyak boşluklar üzerine uyguladığı basınca göre değişken klinik özellikler içeren bir klinik tablodur. Sıvının toplanma hızı ve perikardiyal boşluğun esnekliği hemodinamik etkileri ve semptomların ortaya çıkmasını belirleyen en önemli faktörlerdir. Büyük efüzyonlar sıklıkla neoplastik ajanlardan kaynaklanır. http://www.sifamarket.com/hastaliklar/kalp-iltihabi.html Malign Perikard Efüzyonu Semptom ve Bulguları Disfaji Kaba ses (rekürren laringeal sinir) Öksürük Disfaji Renal yetmezlik Abdominal pletore Bulantı Egzersiz dispnesi ortopneye ilerler Hıçkırık (frenik sinir) Dispne Taşipne Elektrokardiyogram Göğüs röntgenogramı Ekokardiyografi Magnetik rezonans görüntüleme (MRI) ve bilgisayarlı tomografik inceleme (BT) Sağ kalp kateterizasyonu http://www.firattipdergisi.com/text.php3?id=2 33 Malign Perikard Efüzyonu Tanımlaması Malign Perikard Efüzyonu Tedavi ve Bakımı 34 Hastalarda tipik olarak üç tedavi yaklaşımı uygulanmaktadır: Perikardiyosentez ve intraperikardiyal skleroterapi perkütan balon Perikardiyotomi ve subksifoid perikardiyotomi Torakoskopik perikardiyal pencere oluşturulması gibi cerrahi yöntemler. http://fscomps.fotosearch.com/compc/LIF/LIF154/ccp05051.jpg Ancak cerrahi yaklaşımların çoğu olguda genel anestezi gerektirmesi ve bu hastalarda genel anesteziden genellikle kaçınılması, ayrıca cerrahi ve balon perikardiyotomilerin tümörün vücut boşluklarına yayılımını kolaylaştırması nedeniyle perikardiyosentez ve intraperikardiyal skleroterapiler bu hastalarda ilk seçilecek tedavi yaklaşımı olmalıdır. http://old.tkd.org.tr/TKD_DATA/Image/dergi/40-2-52.png Kaynakça 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Eti Aslan Fi Olgun N. Erişkinlerde Acil Bakım. Ankara, Akademisyen Tıp Kitabevi Ltd. Şti., 2014, s. 497-508. http://old.tkd.org.tr/pages.asp?pg=:dergi/dergi_content&plng=tur&id=1299&dosya=126 Erişim Tarihi: 09.04.2016 http://solunum.org.tr/TusadData/Book/374/2582015151546-21Mediyasten-Hastaliklari-ve-CerrahisiKitabi.pdf. Erişim Tarihi:05.04.2016 http://www.dicle.edu.tr/Contents/2258dcc8-28b5-4fb2-86e7-b9418e9ecf01.pdf Erişim Tarihi: 09.04.2016 Mandel NM. Onkoloji El Kitabı. Çukurova, Nobel Tıp Kitapevi Ltd. Şti., 2015, s. 92-98. Onat H. Kanser Kemoterapi El Kitabı. 8. Baskı. Çukurova, Nobel Tıp Kitapevi. Ltd. Şti., 2013, s. 617636. Özgüroğlu M. Kanserli Hastalarda Görülen Dahili Acil Sorunlar. İçinde: Güncel Kinik Onkoloji (Editörler: Prof. Dr. Süheyla Serdengeçti, Doç. Dr. Gökhan Demir). İ. Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitim Etkinlikleri Sempozyum Dizisi Yayın No: 37, 2003, s. 45-64.
