do*u cephes - files.eba.gov.tr
advertisement
KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER DOĞU CEPHESİ DOĞU CEPHESİ • 9 haziran 1920’de Ermenilerle savaş başladı. • Doğu Anadolu’da seferberlik ilan edildi. • 15. Kolordu komutanı Kazım Karabekir doğu cephesi komutanlığına atandı. • 29 eylül’de Sarıkamış • 30 ekim’de Kars • 7 kasım’da Gümrü ele geçirildi. GÜMRÜ ANTLAŞMASI (3 ARALIK 1920) • Sarıkamış, Kars, Kağızman, Iğdır Türk hükümetine verilecek • TBMM ile Ermenistan arasındaki sınır Çıldır gölü ve Aras nehri olacak • Ermenistan Sevr antlaşmasını tanımayacak ve Türkiye’ye karşı hiçbir düşmanca davranışta bulunmayacak • Ermenilerden Türkiye’ye karşı silah kullanmamış olanlar geri dönebileceklerdi. GÜMRÜ ANT ÖNEMİ • TBMM’nin ilk imzaladığı antlaşma ve ilk siyasi başarıdır. • Doğu anadoludaki ermeni iddiaları son buldu • Ermenilerin çekilmesiyle gürcistanla komşu olundu • Doğu cephesi kapandı. Doğu sınırı çizildi. • İlk kez yabancı bir devlet TBMM’yi tanıdı. BATUM ANTLAŞMASI (23 ŞUBAT 1921) • Gürcistan’la yapıldı • Batum, Ardahan ve Artvin TBMM’ye verildi. 16 MART 1921 MOSKOVA ANTLAŞMASI • Sovyet Rusya misak-ı milliyi tanıdı • Osm ile Çarlık Rusya arasında imzalanmış antlaşmalar hükümsüzdür • Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırılmasını kabul etti • Sovyet Rusya TBMM’nin Ermenistan ve Gürcistan ile yaptığı antlaşmaları Batum’un Gürcistan’a verilmesi şartıyla tanıdı. • TBMM ve Sovyet Rusya birbirinin aleyhinde ant. Yapmayacak MOSKOVA ANT. ÖNEMİ • 1. İnönü savaşı sonrasında imzalandı • Doğu sınırımız onaylandı • Rıza Nur, Yusuf Kemal Tengirşenk, Ali Fuat Cebesoy TBMM adına imzaladılar. • 31 temmuz 1921’de TBMM onayladı • 16 madde • Nahçıvan özerk bölgesi oluşturuldu • Batum verilmesi ile Rusya Türkiye’ye belirli miktar altın ve silah sevkiyatı yaptı. 13 EKİM 1921 KARS ANTLAŞMASI • Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile yapıldı • Doğu sınırımız kesinlik kazandı • 3 devlet Moskova antlaşmasını tanıdı • 20 madde den oluşmakta • Kazım Karabekir, Veli Bey, Memduh Şevket Esendal, Muhtar Bey imzaladılar GÜNEY CEPHESİ • Sivas kongresinde Güney cephesine komutanlar atandı • Maraş: Kılıç Ali, Yörük Salim Bey • Urfa: Yüzbaşı Ali Saip Bey • Adana: Topçu Kemal Bey, Piyade Yüzbaşı Osman Bey, Yüzbaşı Ratip Bey • Antep: Teymen Said Bey GÜNEY CEPHESİ • 6 Şubat 1921’de Antep’e gazi • 5 Nisan 1921’de Maraş’a istiklal madalyası • 7 Şubat 1973’te Kahraman ünvanı verildi • 12 Haziran 1989’da Urfa ismi Şanlıurfa oldu --- 31 ekim 1919 Sütçü İmam olayı 20 EKİM 1921 ANKARA ANTLAŞMASI 1.)Antlaşmanın imzalanmasıyla harp sona erecek 2.)Taraflar harp esirleri ve tutukluları serbest bırakacak 3.)İki ay içerisinde birlikler belirlenen hatların gerisine çekilecek 4.)Her iki tarafta boşalan arazide genel af ilan edecek 5.)TBMM azınlık haklarını teyid etti ANKARA ANTLAŞMASI 6.)İskenderun için özel idare usulü tesis olunacak Türkçe resmi dil olacak 7.)Türkiye ile Suriye arasındaki hat Payas’tan başlayıp Nusaybin’e giden demir yolu Türkiye’de kalacak şekilde çizilecek. Bu hattı 1 ay içinde iki tarafça oluşturulacak komisyon tespit edecek. 8.)Caber kalesi Türk toprağı sayılacak ANKARA ANTLAŞMASI 9.)TBMM, Pozantı-Nusaybin demiryolunun işletmesini Fransız hükümetinin göstereceği bir Fransız şirketine verecek 10.)Seçilecek karma komisyon Türkiye ile Suriye arasındaki gümrük işlerini düzenleyecek. Bu işlem yapılana kadar taraflar hareketlerinde serbest kalacak 11.)Suriye masrafları kendinde olmak üzere Fırat Nehrinin Türkiye kısmından su alabilecek ANKARA ANTLAŞMASI ÖNEMİ • • • • Hatay hariç Suriye sınırı çizildi. Fransa TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti oldu Fransa Anadolu’dan çekilmeye başladı Güney cephesi kapandı BATI CEPHESİ BATI CEPHESİ 1)Düzenli ordunun kurulması 2)6-10 ocak 1921 I. İnönü Savaşı 3)23 mart-1 nisan 1921 II. İnönü Savaşı 4)10-24 temmuz 1921 Kütahya Eskişehir Savaşı 5)15 Temmuz 1921 Maarif Kongresi 6)5 Ağustos 1921 Başkomutanlık Yasası 7)7-8 Ağustos 1921 Tekalif-i Milliye Emirleri BATI CEPHESİ 8)23 Ağustos-13 Eylül 1921 Sakarya Meydan Savaşı 9)26 Ağustos-9 Eylül 1922 Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı 10)3-11 Ekim 1922 Mudanya Ateşkes görüşmeleri ve Antlaşması 11)Lozan Barış Konferansı (20 Kasım 1922-4 Şubat 1923) (23 Nisan 1923-24 Temmuz 1923) 12)Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) DÜZENLİ ORDU KURULMASI 1-)16 mayıs 1920: Kuvayı milliye giderlerinin milli savunma bakanlığı tarafından karşılanması ve halkın yardımının mülki idarelerce kayıt altına alınması kararlaştırıldı. 2-)1 temmuz 1920: subay yetiştirme merkezleri açıldı. Seferberlik ilan edilerek askere alma işlemleri başladı. 3-)9 kasım 1920: batı cephesi 2’ye ayrıldı. Kuzeye DÜZENLİ ORDU • Albay İsmet Bey, Güneye Albay Refet Bey atandı. 4-)10 kasım 1920: Bilecik’e gelen İsmet Bey düzenli ordu çalışmalarını başlattı. 6-10 OCAK 1921 I. İNÖNÜ SAVAŞI • Çerkez Ethem ayaklanmasından yararlanan yunanlar 6 ocakta Bursa ve Uşak’tan hareketle Eskişehir’e yürüdüler. 8 ocak’ta Bilecik’i işgal ettiler. 10 ocak’ta yenilerek Bursa’ya çekilmek zorunda kaldılar. • Savaştan sonra ismet beyin gönderdiği birliklerden kaçan Çerkez Etem yunanlılara sığındı. I. İNÖNÜ SAVAŞI SONUÇLARI 1-Çerkez Etem ayaklanmasının bastırılması 2-Teşkilat-ı Esasiye 1921 anayasası (20 ocak) 3-Afganistan ile dostluk ve işbirliği antlaşması (1 Mart 1921) 4-Londra Konferansı (23 şubat-12 mart 1921) 5-Moskova Antlaşması (16 mart 1921) 6-İstiklal marşının kabulü (12 mart 1921) TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU (20 OCAK 1921) • Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir • Yürütme ve Yasama yetkisi büyük millet meclisinde toplanır • Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare edilir ve hükümeti TBMM hükümeti adını taşır • Büyük Millet Meclisi iller halkınca seçilmiş temsilcilerden oluşur (24 maddeden oluşmakta) TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU • Seçimler 2 yılda bir yapılır. Yeni seçimler yapılmazsa görev süresi 1 yıl uzatılabilir. Her vekil kendi ilinin değil bütün milletin vekilidir. • BMM genel kurulu kasım başında davetsiz toplanır • Şeriat hükümlerinin uygulanması, kanunların yürürlüğe konması, değiştirilmesi, kaldırılması, antlaşmaların imzalanması, savaş ilanı gibi kararlar BMM’ne aittir. TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU • BMM hükümeti oluşturan bakanlıkları özel kanun gereğince seçtiği bakanlar vasıtasıyla yönetir. • BMM’ce seçilen bir bakan BMM’nin de başkanıdır. Bu sıfatla meclis adına imzaya ve bakanlar kurulu kararlarını onaylamaya yetkilidir. Bakanlar kurulu kendi içinden birini başkan seçer ancak BMM başkanı Bakanlar kurulunun tabi başkanıdır. • Kanunu Esasi’nin bu ilkelere aykırı olmayan maddeleri yürürlüktedir. LONDRA KONFERANSI (23 ŞUBAT – 12 MART 1921) TOPLANMA NEDENLERİ 1- I. İnönü savaşını Türk ordusunun kazanması 2-Fransızların Güneydoğu Anadolu’da direnişle karşılaşması 3-İtalyanların Anadolu’nun paylaşımından memnun olmamaları 4- Yunan ordusunun toparlanması için zaman kazanılmak istenmesi LONDRA KONFERANSI KATILAN TARAFLAR • İngiltere • Fransa • İtalya • Yunanistan • Osmanlı Hükümeti • TBMM LONDRA KONFERANSI İTİLAF DEVLETİ İSTEKLERİ -Sevr Antlaşması küçük değişikliklerle kabul ettirmek - Doğu Trakya’nın Yunanlılara verilmesi - Doğu Anadolu’da 2 ayrı devlet kurulması - İşgalci devletlerin nüfus bölgelerinin devam ettirilmesi LONDRA KONFERANSI TBMM İSTEKLERİ • • • • Misakı millinin kabulü İzmir’in boşaltılarak Türkiye’ye verilmesi Kapitülasyonların kaldırılması Kıyılarımızı savunacak deniz kuvvetine sahip olma hakkı LONDRA KONFERANSI TBMM’NİN KATILMA SEBEPLERİ -Misakı milliyi dünya kamuoyuna duyurmak -Türk Milleti’nin yasal temsilcisinin TBMM olduğu göstermek -Türkler Barışa Yanaşmıyor Savaşı Uzatıyorlar propagandasını çürütmek LONDRA KONFERANSI Osmanlı Hükümeti ve TBMM birlikte davet edilerek aralarındaki görüş ayrılıklarından yararlanılmak istendi. Osmanlı hükümeti temsilcisi Tevfik Paşa ‘ben sözü Türk milletinin hakiki temsilcisi olan TBMM baş delegesine bırakıyorum’ diyerek konuşma hakkını Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey’e bıraktı. İtilaf Devletleri TBMM’yi tanıdı. Konferans sonuç alamadan dağıldı. 1 mart 1921 TÜRK AFGAN DOSTLUK ANTLAŞMASI • Taraflar birbirlerinin bağımsızlıklarını tanıdı • Bir tarafa yapılmış saldırıyı diğer tarafa yapılmış kabul edilecek ve diğer taraf yardım edecek • Kültürel bağları güçlendirmek için Türkiye’den Afganistan’a öğretmen ve subay gönderilecek -- TBMM ekonomi bakanı Yusuf Kemal ve Eğitim bakanı Rıza Nur ile Afgan büyükelçisi General Mehmet Veli Han arasında imzalandı. 12 mart 1921 İSTİKLAL MARŞININ KABULÜ Milli Eğitim Bakanlığı Milli bir marş yazılması için 500 lira ödüllü bir yarışma başlattı. Yarışmaya 724 şiir katıldı. Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Bey’in mecliste okuduğu Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı İstiklal Marşı 12 mart günü mecliste ayakta alkışlanarak kabul edildi. Daha sonra Osman Zeki Üngör tarafından bestelendi. 23 Mart- 1 Nisan 1921 II. İNÖNÜ SAVAŞI Londra konferansının sonuç alamadan dağılması üzerine dostlarına gücünü kanıtlamak ve Sevr’i zorla kabul ettirmek için Yunanlar tekrar harekete geçtiler. 23 Mart’ta Bursa’dan hareket eden Yunanlar 1 Nisan’da İnönü’de 2. kez yenilerek geri çekildiler. 8 Nisan 1921 ASLIHANLAR MUHAREBESİ 13-15 Nisan 1921 DUMLUPINAR MUHAREBESİ ile Yunanlar daha batıya çekildiler. II. İNÖNÜ SAVAŞININ SONUÇLARI • Halkın TBMM’ye olan güveni arttı. • Düzenli Orduya katılımlar arttı. • Mustafa Kemal Meclis adına batı cephesi komutanlığına çektiği telgrafta ‘‘Siz orada yalnız düşmanı değil aynı zamanda milletin ma’kus giden talihini de yendiniz’’ dedi. • 5 Temmuz 1921’de İtalyanlar Anadolu’dan çekilmeye başladılar. • Fransızlar TBMMile barış görüşmelerine başladılar. 10-24 Temmuz 1921 KÜTAHYA ESKİŞEHİR SAVAŞLARI • Batı Cephesinde kaybedilen tek savaş olmuştur • Aslıhanlar ve Dumlupınar savaşlarından sonra yapılan taarruzun başarısız olmasıyla Türk ordusunun taarruz gücüne erişemediğini gören Yunanlılar karşı Taarruza geçtiler. • TBMM başkanı M. Kemal Türk ordusunun yıpranmasını engellemek için 24 temmuzda Sakarya Nehrinin doğusuna çekilme emri verdi. KÜTAHYA ESKİŞEHİR SAVAŞLARI SONUCU -Kütahya, Eskişehir, Afyon Yunanlıların eline geçti -Yunan ordusu Ankara Polatlı’ya kadar ilerledi -TBMM’de meclisin Kayseri’ye taşınması tartışıldı -M. Kemal Paşa’ya karşı tepkiler yoğunlaştı -TBMM’ye duyulan güven sarsıldı. -İtalyanlar Anadolu’dan geri çekilmeyi durdurdu -Fransızlar TBMM ile olan görüşme sürecini uzattı 5 AĞUSTOS 1921 BAŞKOMUTANLIK YASASI --30 ekim 1921, 4 şubat 1922, 6 mayıs 1922’de 3’er ay arayla başkomutanlık yetkisi uzatıldı. --20 Temmuz 1922’de Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisi süresiz uzatıldı. Cumhurbaşkanı seçilinceye kadar bu görevde kaldı. 7-8 AĞUSTOS 1921 TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (ULUSAL YÜKÜMLÜLÜK BUYRUKLARI) • Her aile bir çift çorap, çarık, çamaşır ile bir elbise verip bir askeri giydirecek • Kamyon lastiği satanların ve akaryakıt istasyonları olanların mallarının %40’ına bedeli sonra ödenmek üzere el konulacak • Küçük ve Büyükbaş hayvanların %20’sine bedeli sonra ödenmek üzere el konulacak • Herkes elindeki tüm silah ve cephaneyi 3 gün içerisinde orduya teslim edecektir • Ulaşım aracı olanlar ayda 100 km’lik mesafe için ordunun teçhizatını taşıyacaklar TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ • Silah yapımını bilen zanaatkarlar ordu hizmetine gireceklerdir • Eli silah tutan herkes orduya katılacak • Yardımların en kısa sürede toplanması için her ilçede Tekalif-i Milliye Komisyonları kurulacak • Emirleri uygulamak üzere Kastamonu, Samsun, Konya, Eskişehir bölgelerinde İstiklal Mahkemeleri çalışmaya başlamıştır. • Yükümlülükte Suistimali görülenler Hıyaneti Vataniye suçu ile cezalandırıldılar. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI (23 AĞUSTOS-12 EYLÜL 1921) • Mustafa Kemal Paşa Genel Kurmay Başkanı Fevzi Çakmak ile Polatlıda Başkomutanlık Karargahını kurdu • Sakarya ırmağı boyunca 100 Km’lik bir cephe oluşturuldu. • Mustafa Kemal ‘‘Hatt-ı müdafaa yoktur. Sathı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her bir karış toprağı vatandaşın kanı ile ıslanmadıkça terk olunmaz.’’ emrini verdi. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI SONUÇLARI • 1683 II. Viyana Bozgunundan buyana süregelen geri çekiliş son buldu • TBMM Mustafa Kemal’e Mareşallik ve Gazilik unvanı verdi (19 Eylül 1921) • İtalyanlar Anadolu’yu tamamen boşalttılar • Yunanlıların Sevr’i uygulayamayacağını anlayan İngilizler askeri yardımı kestiler • Ateşli silahlarla meydan savaşı yapılabileceği ispatlandı SAKARYA MEYDAN SAVAŞI SONUÇLARI • İngiltere TBMM adına Türk Kızılay başkanı ile imzaladığı ‘‘İstanbul Sözleşmesi’’ ile Malta sürgünlerinin bir kısmını serbest bıraktı. (23 ekim 1921) • 13 Ekim 1921 Kars Antlaşması (Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan ile) imzalandı • 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması • 2 Ocak 1922 Ukrayna ile Dostluk Antlaşması • 26 Mart 1922 İtilaf Devletlerinin Barış Önerisi BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (DUMLUPINAR MEYDAN MUHAREBESİ) (26 AĞUSTOS-9 EYLÜL 1922) • Bozguna uğrayan Yunan ordusu İzmir, Yalova, Bandırma yönüne kaçtı. • 26 ağustostan 9 eylüle kadar geçen savaş dönemidir • 30 Ağustosta M. Kemal’in yönettiği düzenli ordu ile Yunan ordusu arasında BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ (DUMLUPINAR) yapıldı. DUMLUPINAR MEYDAN MUHAREBESİ • Yunan ordusu Başkomutanı General Trikopis ve bazı subaylar esir alındı. • Kaçan Yunan ordusunun yeni bir savunma hattı oluşturmasını önlemek amacıyla M. Kemal ‘Ordular ilk hedefiniz Akdeniz ileri’ emrini verdi. • 9 Eylül’de Türk ordusunun İzmir’e girmesiyle Büyük Taarruz son buldu. MUDANYA ATEŞKES GÖRÜŞMELERİ VE ANTLAŞMASI (3-11 EKİM 1922) • Ateşkes 14/15 Ekim gecesi yürürlüğe girecek • Yunanlılar 15 gün içerisinde Meriç Nehri sınır olmak üzere Doğu Trakya’yı boşaltacak • Boşaltmanın tamamlanmasından sonra 30 gün içersinde Doğu Trakya İtilaf Devletlerince TBMM hükümetine devredilecek • TBMM Yunanlıların terk ettiği bölgeye 8 bin kişilik jandarma birliği gönderebilecek MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI • İstanbul ve Boğazlar TBMM’ye bırakılacak ve barış yapılana kadar İtilaf kuvvetleri İstanbul’da kalabilecekler. -- Refet Bele 19 Ekim 1922’de Trakya Yüksek Komiseri sıfatıyla İstanbul’a gelerek bölgeyi teslim aldı. -- Antlaşma İSMET PAŞA ile İngiltere delegesi General HARRİNGTON, Fransa delegesi General CHARPY, İtalya delegesi General MONBELLİ arasında imzalandı, Yunan delegesi General MAZARKİS görüşmelere katılmadı. MİLLİ MÜCADELENİN SANAT VE EDEBİYATA YANSIMASI • • • • • • • • Halide Edip Adıvar, ATEŞTEN GÖMLEK Halide Edip Adıvar, TÜRKÜN ATEŞLE İMTİHANI Yakup Kadri Karaosmanoğlu, YABAN Falih Rıfkı Atay, ÇANKAYA Mustafa Kemal Atatürk, NUTUK Kemal Arıburnu, ATATÜRK’TEN ANILAR Kazım Karabekir, İSTİKLAL HARBİMİZ Ali Fuat Cebesoy, MİLLİ MÜCADELE HATIRALARI MİLLİ MÜCADELENİN SANAT VE EDEBİYATA YANSIMASI • Yakup Kadri Karaosmanoğlu, MİLLİ SAVAŞ HİKAYELERİ • Halide Edip Adıvar, VURUN KAHPEYE • Kemal Tahir, ESİR ŞEHRİN İNSANLARI • Kemal Tahir, YORGUN SAVAŞÇI • Yakup Kadri Karaosmanoğlu, VATAN YOLUNDA • Tağrık Buğra, KÜÇÜK AĞA
