doğu cephesi - video.eba.gov.tr

advertisement
KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER
DOĞU CEPHESİ
DOĞU CEPHESİ
• 9 haziran 1920’de Ermenilerle savaş başladı.
• Doğu Anadolu’da seferberlik ilan edildi.
• 15. Kolordu komutanı Kazım Karabekir doğu
cephesi komutanlığına atandı.
• 29 eylül’de Sarıkamış
• 30 ekim’de Kars
• 7 kasım’da Gümrü ele geçirildi.
GÜMRÜ ANTLAŞMASI (3 ARALIK
1920)
• Sarıkamış, Kars, Kağızman, Iğdır Türk
hükümetine verilecek
• TBMM ile Ermenistan arasındaki sınır Çıldır
gölü ve Aras nehri olacak
• Ermenistan Sevr antlaşmasını tanımayacak ve
Türkiye’ye karşı hiçbir düşmanca davranışta
bulunmayacak
• Ermenilerden
Türkiye’ye
karşı
silah
kullanmamış olanlar geri dönebileceklerdi.
GÜMRÜ ANT ÖNEMİ
• TBMM’nin ilk imzaladığı antlaşma ve ilk siyasi
başarıdır.
• Doğu anadoludaki ermeni iddiaları son buldu
• Ermenilerin çekilmesiyle gürcistanla komşu
olundu
• Doğu cephesi kapandı. Doğu sınırı çizildi.
• İlk kez yabancı bir devlet TBMM’yi tanıdı.
BATUM ANTLAŞMASI (23 ŞUBAT 1921)
• Gürcistan’la yapıldı
• Batum, Ardahan ve Artvin TBMM’ye verildi.
16 MART 1921 MOSKOVA
ANTLAŞMASI
• Sovyet Rusya misak-ı milliyi tanıdı
• Osm ile Çarlık Rusya arasında imzalanmış
antlaşmalar hükümsüzdür
• Sovyet Rusya kapitülasyonların kaldırılmasını
kabul etti
• Sovyet Rusya TBMM’nin Ermenistan ve
Gürcistan ile yaptığı antlaşmaları Batum’un
Gürcistan’a verilmesi şartıyla tanıdı.
• TBMM ve Sovyet Rusya birbirinin aleyhinde
ant. Yapmayacak
MOSKOVA ANT. ÖNEMİ
• 1. İnönü savaşı sonrasında imzalandı
• Doğu sınırımız onaylandı
• Rıza Nur, Yusuf Kemal Tengirşenk, Ali Fuat
Cebesoy TBMM adına imzaladılar.
• 31 temmuz 1921’de TBMM onayladı
• 16 madde
• Nahçıvan özerk bölgesi oluşturuldu
• Batum verilmesi ile Rusya Türkiye’ye belirli
miktar altın ve silah sevkiyatı yaptı.
13 EKİM 1921 KARS ANTLAŞMASI
• Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan ile
yapıldı
• Doğu sınırımız kesinlik kazandı
• 3 devlet Moskova antlaşmasını tanıdı
• 20 madde den oluşmakta
• Kazım Karabekir, Veli Bey, Memduh Şevket
Esendal, Muhtar Bey imzaladılar
GÜNEY CEPHESİ
• Sivas
kongresinde
Güney
cephesine
komutanlar atandı
• Maraş: Kılıç Ali, Yörük Salim Bey
• Urfa: Yüzbaşı Ali Saip Bey
• Adana: Topçu Kemal Bey, Piyade Yüzbaşı
Osman Bey, Yüzbaşı Ratip Bey
• Antep: Teymen Said Bey
GÜNEY CEPHESİ
• 6 Şubat 1921’de Antep’e gazi
• 5 Nisan 1921’de Maraş’a istiklal madalyası
• 7 Şubat 1973’te Kahraman ünvanı verildi
• 12 Haziran 1989’da Urfa ismi Şanlıurfa oldu
--- 31 ekim 1919 Sütçü İmam olayı
20 EKİM 1921 ANKARA ANTLAŞMASI
1.)Antlaşmanın imzalanmasıyla harp sona erecek
2.)Taraflar harp esirleri ve tutukluları serbest
bırakacak
3.)İki ay içerisinde birlikler belirlenen hatların
gerisine çekilecek
4.)Her iki tarafta boşalan arazide genel af ilan
edecek
5.)TBMM azınlık haklarını teyid etti
ANKARA ANTLAŞMASI
6.)İskenderun için özel idare usulü tesis olunacak
Türkçe resmi dil olacak
7.)Türkiye ile Suriye arasındaki hat Payas’tan
başlayıp Nusaybin’e giden demir yolu
Türkiye’de kalacak şekilde çizilecek. Bu hattı 1
ay içinde iki tarafça oluşturulacak komisyon
tespit edecek.
8.)Caber kalesi Türk toprağı sayılacak
ANKARA ANTLAŞMASI
9.)TBMM, Pozantı-Nusaybin
demiryolunun
işletmesini Fransız hükümetinin göstereceği
bir Fransız şirketine verecek
10.)Seçilecek karma komisyon Türkiye ile Suriye
arasındaki gümrük işlerini düzenleyecek. Bu
işlem yapılana kadar taraflar hareketlerinde
serbest kalacak
11.)Suriye masrafları kendinde olmak üzere Fırat
Nehrinin Türkiye kısmından su alabilecek
ANKARA ANTLAŞMASI ÖNEMİ
•
•
•
•
Hatay hariç Suriye sınırı çizildi.
Fransa TBMM’yi tanıyan ilk itilaf devleti oldu
Fransa Anadolu’dan çekilmeye başladı
Güney cephesi kapandı
BATI CEPHESİ
BATI CEPHESİ
1)Düzenli ordunun kurulması
2)6-10 ocak 1921 I. İnönü Savaşı
3)23 mart-1 nisan 1921 II. İnönü Savaşı
4)10-24 temmuz 1921 Kütahya Eskişehir Savaşı
5)15 Temmuz 1921 Maarif Kongresi
6)5 Ağustos 1921 Başkomutanlık Yasası
7)7-8 Ağustos 1921 Tekalif-i Milliye Emirleri
BATI CEPHESİ
8)23 Ağustos-13 Eylül 1921 Sakarya Meydan
Savaşı
9)26 Ağustos-9 Eylül 1922 Büyük Taarruz ve
Başkomutanlık Meydan Savaşı
10)3-11 Ekim 1922 Mudanya Ateşkes
görüşmeleri ve Antlaşması
11)Lozan Barış Konferansı (20 Kasım 1922-4
Şubat 1923) (23 Nisan 1923-24 Temmuz 1923)
12)Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)
DÜZENLİ ORDU KURULMASI
1-)16 mayıs 1920: Kuvayı milliye giderlerinin milli
savunma bakanlığı tarafından karşılanması ve
halkın yardımının mülki idarelerce kayıt altına
alınması kararlaştırıldı.
2-)1 temmuz 1920: subay yetiştirme merkezleri
açıldı. Seferberlik ilan edilerek askere alma
işlemleri başladı.
3-)9 kasım 1920: batı cephesi 2’ye ayrıldı. Kuzeye
DÜZENLİ ORDU
• Albay İsmet Bey, Güneye Albay Refet Bey
atandı.
4-)10 kasım 1920: Bilecik’e gelen İsmet Bey
düzenli ordu çalışmalarını başlattı.
6-10 OCAK 1921 I. İNÖNÜ SAVAŞI
• Çerkez Ethem ayaklanmasından yararlanan
yunanlar 6 ocakta Bursa ve Uşak’tan hareketle
Eskişehir’e yürüdüler. 8 ocak’ta Bilecik’i işgal
ettiler. 10 ocak’ta yenilerek Bursa’ya çekilmek
zorunda kaldılar.
• Savaştan sonra ismet beyin gönderdiği
birliklerden kaçan Çerkez Etem yunanlılara
sığındı.
I. İNÖNÜ SAVAŞI SONUÇLARI
1-Çerkez Etem ayaklanmasının bastırılması
2-Teşkilat-ı Esasiye 1921 anayasası (20 ocak)
3-Afganistan ile dostluk ve işbirliği antlaşması (1
Mart 1921)
4-Londra Konferansı (23 şubat-12 mart 1921)
5-Moskova Antlaşması (16 mart 1921)
6-İstiklal marşının kabulü (12 mart 1921)
TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU (20 OCAK
1921)
• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir
• Yürütme ve Yasama yetkisi büyük millet
meclisinde toplanır
• Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından
idare edilir ve hükümeti TBMM hükümeti
adını taşır
• Büyük Millet Meclisi iller halkınca seçilmiş
temsilcilerden oluşur
(24 maddeden oluşmakta)
TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU
• Seçimler 2 yılda bir yapılır. Yeni seçimler
yapılmazsa görev süresi 1 yıl uzatılabilir. Her
vekil kendi ilinin değil bütün milletin vekilidir.
• BMM genel kurulu kasım başında davetsiz
toplanır
• Şeriat hükümlerinin uygulanması, kanunların
yürürlüğe konması, değiştirilmesi, kaldırılması,
antlaşmaların imzalanması, savaş ilanı gibi
kararlar BMM’ne aittir.
TEŞKİLATI ESASİYE KANUNU
• BMM hükümeti oluşturan bakanlıkları özel
kanun gereğince seçtiği bakanlar vasıtasıyla
yönetir.
• BMM’ce seçilen bir bakan BMM’nin de
başkanıdır. Bu sıfatla meclis adına imzaya ve
bakanlar kurulu kararlarını onaylamaya
yetkilidir. Bakanlar kurulu kendi içinden birini
başkan seçer ancak BMM başkanı Bakanlar
kurulunun tabi başkanıdır.
• Kanunu Esasi’nin bu ilkelere aykırı olmayan
maddeleri yürürlüktedir.
LONDRA KONFERANSI (23 ŞUBAT – 12
MART 1921)
TOPLANMA NEDENLERİ
1- I. İnönü savaşını Türk ordusunun kazanması
2-Fransızların Güneydoğu Anadolu’da direnişle
karşılaşması
3-İtalyanların
Anadolu’nun
paylaşımından
memnun olmamaları
4- Yunan ordusunun toparlanması için zaman
kazanılmak istenmesi
LONDRA KONFERANSI
KATILAN TARAFLAR
• İngiltere
• Fransa
• İtalya
• Yunanistan
• Osmanlı Hükümeti
• TBMM
LONDRA KONFERANSI
İTİLAF DEVLETİ İSTEKLERİ
-Sevr Antlaşması küçük değişikliklerle kabul
ettirmek
- Doğu Trakya’nın Yunanlılara verilmesi
- Doğu Anadolu’da 2 ayrı devlet kurulması
- İşgalci devletlerin nüfus bölgelerinin devam
ettirilmesi
LONDRA KONFERANSI
TBMM İSTEKLERİ
•
•
•
•
Misakı millinin kabulü
İzmir’in boşaltılarak Türkiye’ye verilmesi
Kapitülasyonların kaldırılması
Kıyılarımızı savunacak deniz kuvvetine sahip
olma hakkı
LONDRA KONFERANSI
TBMM’NİN KATILMA SEBEPLERİ
-Misakı milliyi dünya kamuoyuna duyurmak
-Türk Milleti’nin yasal temsilcisinin TBMM
olduğu göstermek
-Türkler Barışa Yanaşmıyor Savaşı Uzatıyorlar
propagandasını çürütmek
LONDRA KONFERANSI
Osmanlı Hükümeti ve TBMM birlikte davet
edilerek aralarındaki görüş ayrılıklarından
yararlanılmak istendi. Osmanlı hükümeti
temsilcisi Tevfik Paşa ‘ben sözü Türk milletinin
hakiki temsilcisi olan TBMM baş delegesine
bırakıyorum’ diyerek konuşma hakkını Dışişleri
Bakanı Bekir Sami Bey’e bıraktı.
İtilaf Devletleri TBMM’yi tanıdı.
Konferans sonuç alamadan dağıldı.
1 mart 1921 TÜRK AFGAN DOSTLUK
ANTLAŞMASI
• Taraflar birbirlerinin bağımsızlıklarını tanıdı
• Bir tarafa yapılmış saldırıyı diğer tarafa
yapılmış kabul edilecek ve diğer taraf yardım
edecek
• Kültürel bağları güçlendirmek için Türkiye’den
Afganistan’a öğretmen ve subay gönderilecek
-- TBMM ekonomi bakanı Yusuf Kemal ve Eğitim
bakanı Rıza Nur ile Afgan büyükelçisi General
Mehmet Veli Han arasında imzalandı.
12 mart 1921 İSTİKLAL MARŞININ
KABULÜ
Milli Eğitim Bakanlığı Milli bir marş yazılması için
500 lira ödüllü bir yarışma başlattı. Yarışmaya
724 şiir katıldı. Milli Eğitim Bakanı Hamdullah
Suphi (Tanrıöver) Bey’in mecliste okuduğu
Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı İstiklal Marşı 12
mart günü mecliste ayakta alkışlanarak kabul
edildi. Daha sonra Osman Zeki Üngör
tarafından bestelendi.
23 Mart- 1 Nisan 1921 II. İNÖNÜ SAVAŞI
Londra konferansının sonuç alamadan dağılması
üzerine dostlarına gücünü kanıtlamak ve Sevr’i
zorla kabul ettirmek için Yunanlar tekrar
harekete geçtiler. 23 Mart’ta Bursa’dan
hareket eden Yunanlar 1 Nisan’da İnönü’de 2.
kez yenilerek geri çekildiler.
8 Nisan 1921 ASLIHANLAR MUHAREBESİ
13-15 Nisan 1921 DUMLUPINAR MUHAREBESİ
ile Yunanlar daha batıya çekildiler.
II. İNÖNÜ SAVAŞININ SONUÇLARI
• Halkın TBMM’ye olan güveni arttı.
• Düzenli Orduya katılımlar arttı.
• Mustafa Kemal Meclis adına batı cephesi
komutanlığına çektiği telgrafta ‘‘Siz orada
yalnız düşmanı değil aynı zamanda milletin
ma’kus giden talihini de yendiniz’’ dedi.
• 5 Temmuz 1921’de İtalyanlar Anadolu’dan
çekilmeye başladılar.
• Fransızlar TBMMile barış görüşmelerine
başladılar.
10-24 Temmuz 1921 KÜTAHYA ESKİŞEHİR
SAVAŞLARI
• Batı Cephesinde kaybedilen tek savaş
olmuştur
• Aslıhanlar ve Dumlupınar savaşlarından sonra
yapılan taarruzun başarısız olmasıyla Türk
ordusunun taarruz gücüne erişemediğini
gören Yunanlılar karşı Taarruza geçtiler.
• TBMM başkanı M. Kemal Türk ordusunun
yıpranmasını engellemek için 24 temmuzda
Sakarya Nehrinin doğusuna çekilme emri
verdi.
KÜTAHYA ESKİŞEHİR SAVAŞLARI SONUCU
-Kütahya, Eskişehir, Afyon Yunanlıların eline geçti
-Yunan ordusu Ankara Polatlı’ya kadar ilerledi
-TBMM’de meclisin Kayseri’ye taşınması tartışıldı
-M. Kemal Paşa’ya karşı tepkiler yoğunlaştı
-TBMM’ye duyulan güven sarsıldı.
-İtalyanlar Anadolu’dan geri çekilmeyi durdurdu
-Fransızlar TBMM ile olan görüşme sürecini
uzattı
5 AĞUSTOS 1921 BAŞKOMUTANLIK YASASI
--30 ekim 1921, 4 şubat 1922, 6 mayıs 1922’de
3’er ay arayla başkomutanlık yetkisi uzatıldı.
--20 Temmuz 1922’de Mustafa Kemal’in
başkomutanlık yetkisi
süresiz uzatıldı.
Cumhurbaşkanı seçilinceye kadar bu görevde
kaldı.
7-8 AĞUSTOS 1921 TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ
(ULUSAL YÜKÜMLÜLÜK BUYRUKLARI)
• Her aile bir çift çorap, çarık, çamaşır ile bir elbise
verip bir askeri giydirecek
• Kamyon lastiği satanların ve akaryakıt istasyonları
olanların mallarının %40’ına bedeli sonra
ödenmek üzere el konulacak
• Küçük ve Büyükbaş hayvanların %20’sine bedeli
sonra ödenmek üzere el konulacak
• Herkes elindeki tüm silah ve cephaneyi 3 gün
içerisinde orduya teslim edecektir
• Ulaşım aracı olanlar ayda 100 km’lik mesafe için
ordunun teçhizatını taşıyacaklar
TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ
• Silah yapımını bilen zanaatkarlar ordu
hizmetine gireceklerdir
• Eli silah tutan herkes orduya katılacak
• Yardımların en kısa sürede toplanması için her
ilçede Tekalif-i Milliye Komisyonları kurulacak
• Emirleri uygulamak üzere Kastamonu,
Samsun, Konya, Eskişehir bölgelerinde İstiklal
Mahkemeleri çalışmaya başlamıştır.
• Yükümlülükte Suistimali görülenler Hıyaneti
Vataniye suçu ile cezalandırıldılar.
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI
(23 AĞUSTOS-12 EYLÜL 1921)
• Mustafa Kemal Paşa Genel Kurmay Başkanı
Fevzi Çakmak ile Polatlıda Başkomutanlık
Karargahını kurdu
• Sakarya ırmağı boyunca 100 Km’lik bir cephe
oluşturuldu.
• Mustafa Kemal ‘‘Hatt-ı müdafaa yoktur. Sathı
müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır.
Vatanın her bir karış toprağı vatandaşın kanı ile
ıslanmadıkça terk olunmaz.’’ emrini verdi.
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI SONUÇLARI
• 1683 II. Viyana Bozgunundan buyana
süregelen geri çekiliş son buldu
• TBMM Mustafa Kemal’e Mareşallik ve Gazilik
unvanı verdi (19 Eylül 1921)
• İtalyanlar Anadolu’yu tamamen boşalttılar
• Yunanlıların
Sevr’i
uygulayamayacağını
anlayan İngilizler askeri yardımı kestiler
• Ateşli silahlarla meydan savaşı yapılabileceği
ispatlandı
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI SONUÇLARI
• İngiltere TBMM adına Türk Kızılay başkanı ile
imzaladığı ‘‘İstanbul Sözleşmesi’’ ile Malta
sürgünlerinin bir kısmını serbest bıraktı. (23
ekim 1921)
• 13 Ekim 1921 Kars Antlaşması (Azerbaycan,
Ermenistan, Gürcistan ile) imzalandı
• 20 Ekim 1921 Ankara Antlaşması
• 2 Ocak 1922 Ukrayna ile Dostluk Antlaşması
• 26 Mart 1922 İtilaf Devletlerinin Barış Önerisi
BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK
MEYDAN MUHAREBESİ (DUMLUPINAR
MEYDAN MUHAREBESİ) (26 AĞUSTOS-9 EYLÜL
1922)
• Bozguna uğrayan Yunan ordusu İzmir, Yalova,
Bandırma yönüne kaçtı.
• 26 ağustostan 9 eylüle kadar geçen savaş
dönemidir
• 30 Ağustosta M. Kemal’in yönettiği düzenli
ordu
ile
Yunan
ordusu
arasında
BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ
(DUMLUPINAR) yapıldı.
DUMLUPINAR MEYDAN MUHAREBESİ
• Yunan ordusu Başkomutanı General Trikopis ve
bazı subaylar esir alındı.
• Kaçan Yunan ordusunun yeni bir savunma
hattı oluşturmasını önlemek amacıyla M.
Kemal ‘Ordular ilk hedefiniz Akdeniz ileri’
emrini verdi.
• 9 Eylül’de Türk ordusunun İzmir’e girmesiyle
Büyük Taarruz son buldu.
MUDANYA ATEŞKES GÖRÜŞMELERİ VE
ANTLAŞMASI (3-11 EKİM 1922)
• Ateşkes 14/15 Ekim gecesi yürürlüğe girecek
• Yunanlılar 15 gün içerisinde Meriç Nehri sınır
olmak üzere Doğu Trakya’yı boşaltacak
• Boşaltmanın tamamlanmasından sonra 30 gün
içersinde Doğu Trakya İtilaf Devletlerince
TBMM hükümetine devredilecek
• TBMM Yunanlıların terk ettiği bölgeye 8 bin
kişilik jandarma birliği gönderebilecek
MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI
• İstanbul ve Boğazlar TBMM’ye bırakılacak ve barış
yapılana kadar İtilaf kuvvetleri İstanbul’da
kalabilecekler.
-- Refet Bele 19 Ekim 1922’de Trakya Yüksek
Komiseri sıfatıyla İstanbul’a gelerek bölgeyi teslim
aldı.
-- Antlaşma İSMET PAŞA ile İngiltere delegesi
General HARRİNGTON, Fransa delegesi General
CHARPY, İtalya delegesi General MONBELLİ
arasında imzalandı, Yunan delegesi General
MAZARKİS görüşmelere katılmadı.
MİLLİ MÜCADELENİN SANAT VE
EDEBİYATA YANSIMASI
•
•
•
•
•
•
•
•
Halide Edip Adıvar, ATEŞTEN GÖMLEK
Halide Edip Adıvar, TÜRKÜN ATEŞLE İMTİHANI
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, YABAN
Falih Rıfkı Atay, ÇANKAYA
Mustafa Kemal Atatürk, NUTUK
Kemal Arıburnu, ATATÜRK’TEN ANILAR
Kazım Karabekir, İSTİKLAL HARBİMİZ
Ali Fuat Cebesoy, MİLLİ MÜCADELE HATIRALARI
MİLLİ MÜCADELENİN SANAT VE
EDEBİYATA YANSIMASI
• Yakup Kadri Karaosmanoğlu, MİLLİ SAVAŞ
HİKAYELERİ
• Halide Edip Adıvar, VURUN KAHPEYE
• Kemal Tahir, ESİR ŞEHRİN İNSANLARI
• Kemal Tahir, YORGUN SAVAŞÇI
• Yakup Kadri Karaosmanoğlu, VATAN YOLUNDA
• Tağrık Buğra, KÜÇÜK AĞA
Download