Transfüzyon Endikasyon ve Reaksiyonları
advertisement
Transfüzyon Endikasyon ve Reaksiyonları Dr. S. Sami KARTI Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Bilim Dalı TRANSFÜZYON ENDİKASYONLARI TRANSFÜZYON NEDEN YAPILIR? 1. 2. 3. 4. Kan hacmini sağlamak Dokulara oksijen taşınmasını sağlamak Kanama ve koagülasyon bozukluklarını düzeltmek İmmünolojik eksikliği gidermek Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 3 Eritrosit Preperatları Eritrosit süspansiyonu Lökositi azaltılmış eritrosit süspansiyonu Yıkanmış eritrosit süspansiyonu Dondurulmuş eritrositler Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 4 Eritrosit Süspansiyonu Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 5 TAM KAN KULLANMA ORANI ORTALAMA %3-5 ÜLKEMİZDE BU ORAN %30’LARDADIR Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 6 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-1 Aneminin hipoksiye bağlı, acil tedavi gerektiren semptomlarının ortaya çıkması durumunda eritrosit süspansiyonu verilmelidir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 7 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-2 Yorgunluk Solukluk Kısa ve sık soluma Taşikardi Senkop Kalp yetmezliği Angina pekoris Serebral hipoksi belirtileri Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 8 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-3 Kronik anemilerde hastalar; 7-8 g/dl Hb değerini tolere edebilir. Bazı durumlarda hemoglobin değeri yüksek de olsa eritrosit transfüzyonuna gerek duyulabilir; Solunum yetmezliği Koroner arter hastalığı Serebrovasküler hastalık Orta-ağır derecede kalp yetmezliği Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 9 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-4 Hastanın kliniği uygunsa (hipoksiye bağlı semptomlar yoksa) Anemi: hematinik (demir eksikliği, vitamin B12 ve/veya folik asit yetmezliğine bağlı anemilerdeki gibi) ya da kemik iliğinde eritropoezi uyaran ilaçlarla (eritropoietin) tedavi edilebiliyorsa transfüzyon yapılmamalıdır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 10 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-5 Hipoplastik anemiler Aplastik anemiler Kemoterapi sonrası kemik iliğinin baskılandığı haller Myelodisplastik sendrom Paroksismal nokturnal hemoglobinüri İmmünolojik nedenli olmayan kazanılmış hemolitik anemiler Konjenital hemolitik anemiler (Talasemi, orak hücreli anemi, eritrosit enzim bozuklukları, eritrosit membran bozuklukları) Eritropoietin tedavisine yanıt vermeyen kronik böbrek hastalıkları Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 11 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Doz ve İnfüzyon hızı: Klinik duruma göre değişir. 1 ünite 2-3 saatte verilir. Normal erişkinde 1 ünite eritrosit süspansiyonu transfüzyonu, hemoglobini 1-1,5 g/dl ve Htc’i %3-5 artırır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 12 LÖKOSİTİ AZALTILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI 1. 2. 3. 4. Lökositlerin neden olduğu Hemolitik Olmayan Ateşli Transfüzyon Reaksiyonunu (NHFTR) önlemek HLA alloimmünizasyonu engellemek (MHC-Class I ve II ile oluşur) Transfüzyona bağlı viral enfeksiyon geçişini azaltmak (CMV, EBV, HTLV-I/II) Bütün transfüzyonlarda rutin olarak? Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 13 LÖKOSİTİ AZALTILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Üç şekilde hazırlanabilir; Lökositlerin santrifügasyonla uzaklaştırılması Lökositlerin yıkama ile uzaklaştırılması Filtrasyon Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 14 LÖKOSİTİ AZALTILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Lökositi azaltılmış eritrosit süspansiyonu demek için; Lökositlerin %99,99’unun eritrosit süspansiyonundan uzaklaştırılması gereklidir. 1ü eritrosit süspansiyonunda <2x105 lökosit Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 15 YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Tam kandan elde edilir Hazırlandıktan sonra bakteriyel kontaminasyon riski yüzünden 24 saat içinde kullanılmalı Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 16 YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI Transfüzyona bağlı; Ürtiker Allerjik reaksiyon Anaflaktik reaksiyon görülürse. Lökositi azaltmak amacıyla (%98 etkili) başka yöntem kullanılamıyorsa Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 17 DONDURULMUŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI Nadir rastlanan kan grupları Otolog transfüzyon CMV (-) alıcı Alloantikor gelişmiş hastalar Organ nakli yapılacak hastalar Sosyal gereksinim (savaşlar, doğal afetler) durumlarında kullanılabilir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 18 Kanamalı Hasta ve Transfüzyon Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 19 KAN VE ERİTROSİT HACMİ Kan hacmi Erişkin 70 ± 10 ml/kg Yenidoğan 85 ± 10 ml/kg Eritrosit hacmi Erkek 30 ± 5 ml/kg Kadın 25 ± 5 ml/kg Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 20 KANAMA SEMPTOM VE BULGULARI-1 Kaybedilen Hacim (ml) Klinik Bulgular 500 Yok Seyrek olarak kan bağışçılarında görülen vasovagal senkop 1000 İstirahatle klinik bulgu olmayabilir, belki hafif postural hipotansiyon, egzersizle taşikardi 1500 İstirahatte ve yatarken kan basıncı ve nabız normal, postural hipotansiyon 2000 İstirahatte ve yatarken bile kardiak output ve kan basıncı normalden az, hava açlığı var, nabız hızlı ve zayıf, cilt soğuk ve nemli Laktik asidoz ve ölüm 2500 Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 21 AĞIR KAN KAYBI (> 2000 ml) SONUÇLARI Böbrek kanlanmasında azalma Sempatik sistem aktivasyonu Kalp hızında ve kontraksiyonunda artma Deri, kas ve barsaklarda vazokonstrüksiyon Sodyum retansiyonu, ADH salınımında artma Laktik asit birikmesi Hiperventilasyon ve respiratuvar alkaloz Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 22 ŞOK İNDEKSİ KAN KAYBININ HESAPLANMASI Şok İndeksi= Nabız (vuru/dk) Sistolik kan basıncı (mmHg) Şok İndeksi İntravasküler sıvı kaybı 0.5 %0 0.8 %10-20 1.0 %20-30 1.1 %30-40 1.5 %40-50 Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 23 MASİF KANAMA 24 saat içinde, total kan hacmine eşit miktarda transfüzyonu gerektirecek miktarda kanama 24 saat içinde 10 üniteden fazla tam kan veya 20 üniteden fazla eritrosit süspansiyonu verilmek zorunda kalınması 3 saatten daha az sürede kan hacminin %50’sinin kanaması 150 ml/dk ve üzerindeki kanama Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 24 MASİF TRANSFÜZYON AMAÇ: Volüm kaybının düzeltilmesi Hemostazın sağlanması Oksijen taşıma kapasitesinin düzeltilmesi Metabolik bozuklukların düzeltilmesi Plazma onkotik basıncının düzeltilmesi Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 25 MASİF TRANSFÜZYONDA UYGULAMALAR-1 Kristalloid sıvılar Kolloid sıvılar - Albumin - Dekstran - Hidroksi etil starch (HES) Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 26 MASİF TRANSFÜZYONDA UYGULAMALAR-2 Tam kan (En çok 4 günlük) - Sitrat nötralize edilmelidir (Ca glukonat) - Kan bileşeni ısıtılmalıdır - 10 üniteden fazla verilmişse - Koagülasyon fonksiyonları taranmalıdır - Trombosit sayımı kontrol edilmelidir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 27 Kanamalı hastaya ardarda 4 ünite eritrosit süspansiyonu ve sıvı verilmesine rağmen hastanın hemodinamik dengesi stabil hale gelmiyorsa (hipotansiyon, ortostatik hipotansiyon, taşikardi, periferik soğukluk, idrar hacminde azalma gözleniyorsa) TAM KAN TRANSFÜZYONUNA gerek vardır Kan kaybı, total kan hacminin %25-30'unu geçmişse tam kan transfüzyonu endikasyonu doğar Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 28 Granülosit Süspansiyonu Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 29 GRANÜLOSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-1 Hemen hemen hiç kullanılmamaktadır Rekombinant büyüme faktörlerinin ve etkin antibiyotik ve immünglobulinlerin kullanımı bu ürünün transfüzyon ihtiyacını azaltmış/ortadan kaldırmıştır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 30 GRANÜLOSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-2 Yenidoğan sepsisinde Absolüt nötrofil sayısı 500/μl’nin altında ise Kontrol altına alınamayan ateş varsa Enfeksiyon etkeni gösterilememişse Antibiyotik tedavisine rağmen 48 saattir kontrol edilemeyen ateş var ve genel durum bozuluyorsa Kronik granülomatöz hastalıklarda antibiyotik tedavisi yetersiz kalıyorsa Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 31 Trombosit Süspansiyonu Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 32 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-1 Trombositopeni Eşik değer 50.000/m3 Eşlik eden klinik değişkenler Trombositopeninin sebebi Trombositopeninin süresi Eşlik eden hastalık (sepsis, üremi, vaskülit, malinite, aspirin kullanımı, K vitamini eksikliği, karaciğer hastalığı, vs) Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 33 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU ENDİKASYONLARI-2 Trombosit sayısı 50.000/m3 birçok cerrahi prosedür için yeterli Majör kardiyovasküler ve intrakraniyal operasyonlar için sınır 100.000/m3 Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 34 PROFİLAKTİK TROMBOSİT SÜSPANSİYONU UYGULAMASI-1 Hematolojik maligniteli hastaların tedavileri sırasında Aplastik anemi, myelodisplastik sendrom gibi hastalıklarda destek tedavisi olarak Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 35 PROFİLAKTİK TROMBOSİT SÜSPANSİYONU UYGULAMASI-2 Kemoterapi alan hastada trombosit sayısı < 10x109 / L ise 10-15x109 / L ve ateş > 380 C veya yeni minör kanama varsa Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 36 TROMBOSİT SÜSPANSİYONUNDAN YARARLANIM-1 Erişkinde trombosit artışı: 1 Ü random 5x109/L 1 Ü aferez 40-50x109/L Beklenen yükselme yoksa alloimmünizasyondan şüphe edilir Beklenen yükselme CCI (Corrected Count Increment=Düzeltimiş Sayı Artışı) ile hesaplanır CCI transfüzyondan 1 saat ve 24 saat sonra değerlendirilir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 37 TROMBOSİT SÜSPANSİYONUNDAN YARARLANIM-2 Absolu trombosit artışı (tr/L) CCI = Transfüze edilen trombosit sayısı (x1011) X BSA (m2) BSA: Vücut yüzey alanı Absolu trombosit artışı = Transfüzyon sonrası trombosit sayısı – Transfüzyon öncesi trombosit sayısı CCI 1. Saatte 7.5-10x109/L 24. Saatte 4.5-7.5x109/L Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 38 Trombosit refrakterliği sebepleri İmmün sebepler Anti-HLA antikorları Platelet glikoproteinlerine karşı alloantikorlar Antiplatelet otoantikorlar (ITP) Non-immün sebepler Splenomegali Ateş, enfeksiyon Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 39 PROFİLAKTİK TROMBOSİT SÜSPANSİYONU KONTRAENDİKASYONLARI Trombotik trombositopenik purpura Idiopatik trombositopenik purpura Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 40 KOMPONENTLERİN IŞINLANMASI TAGVHD (Transfüzyonla İlişkili Graft Versus Host Hastalığı) donör lenfositlerinin alıcıya yerleşerek çoğalması ve alıcı dokularına saldırması sonucu oluşur. Lenfosit sayısı? Bu hastalığı önlemenin tek yolu ışınlanmış kan/kan ürünü kullanmaktır. Tam Kan Eritrosit Süspansiyonları Trombosit süspansiyonları Işınlama; Se137 kaynaklı özel cihazlarla yapılır ve 2500 – 3200 CGy gamma irradiasyon kullanılır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 41 IŞINLAMA ENDİKASYONLARI 1. Kemik iliği transplantasyonu yapılan hastalar 2. Prematüre, yenidoğan ünitesi hastaları 3. Ağır immün yetmezlikli hastalar (Kalıtsal–Akkiz) 4. Intrauterin kan nakli 5. Hodgkin hastalığı 6. HLA uygun trombosit süspansiyonu transfüzyonu yapılanlar Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 42 IŞINLAMANIN YARARLI OLDUĞU DURUMLAR 1. Akut lösemiler 2. Hodgkin dışı lenfomalar 3. Solid organ nakli yapılan hastalar 4. Yoğun kemoterapi veya radyoterapi ile bağışıklık sistemi baskılanmış solid tümörlü hastalar Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 43 Hücre içermeyen kan ürünleri; Taze donmuş plazma ve kriyopresipitat TAZE DONMUŞ PLAZMA Volüm:200ml İçerik:Bütün koagülasyon faktörleri Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 45 TAZE DONMUŞ PLAZMA ENDİKASYONLARI-1 Spesifik faktör tedavisi yapılamadığında; izole FII, FV, FVIII, FX ve FXI eksikliklerinde Vitamin K’ya bağımlı faktör (II, FVIII, FIX, FX) eksikliği, Warfarin tedavisi alanlar Masif transfüzyona bağlı düzeltilebilir hemostatik bozukluk varsa Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 46 TAZE DONMUŞ PLAZMA ENDİKASYONLARI-2 DIC ve ağır karaciğer hastalığında TTP’de plazma exchange için Antitrombin III eksikliği olanlarda tromboz nedeniyle heparin uygulanacak veya cerrahi girişim yapılacaksa Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 47 KRİYOPRESİPİTAT Volüm: 15ml İçerik: Fibrinojen, Faktör VIII, Faktör XIII, vWF Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 48 KRİYOPRESİPİTAT DOZ: Ortalama 10 kg için 1 ünite 70 kg.lık erişkinde 10 ünite kriyopresipitat Fibrinojen’de 75 mg/dl FVIII’ de %30’luk artış sağlar Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 49 KRİYOPRESİPİTAT ENDİKASYONLARI Fibrinojen replasmanı gereken durumlarda (Hipofibrinojenemi, disfibrinojenemi) Hemofili A hastalarında Von Willebrand hastalarında Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 50 TRANSFÜZYON KOMPLİKASYONLARI Kan ve kan komponentlerinin infüzyonuna bağlı meydana gelen istenmeyen reaksiyonlara TRANSFÜZYON REAKSİYONLARI denir. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 52 Transfüzyon sırasında karşılaşılan en ufak bir belirti veya bulgu, yaşamı tehdit eden bir transfüzyon reaksiyonu olarak kabul edilmeli ve aynı anda tanı ve tedaviye başlanmalıdır. Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 53 İMMÜNOLOJİK * Hemolitik Akut Gecikmiş Tipte * Ateş Reaksiyonları (FNHTR) * Akut Akciğer Hasarı (TRALI) * Ürtiker ve Anaflaksi * Graft Versus Host Hastalığı (TA-GVHD) * Transfüzyon Sonrası İzlenen Purpura İMMÜNOLOJİK OLMAYAN * Hiperkalemi * Sitrat Toksisitesi * Hipotermi * Dolaşım Yüklenmesi * Hemosiderozis ENFEKSİYÖZ Bakteri ve Parazit Enfeksiyonları Virus Enfeksiyonları Prion Hastalıkları Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 54 İmmün Hemolitik Reaksiyonlar Erken Dönem HTR: Transfüzyon sırasında veya hemen sonra (<24 saat) açığa çıkan reaksiyonlardır Çoğunlukla damar içi hemoliz görülür Geç Dönem HTR: Transfüzyondan 5-7 gün sonra açığa çıkan reaksiyonlardır Çoğunlukla damar dışı hemoliz görülür Nedenleri: primer immünizasyon veya anamnestik reaksiyondur Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 55 İMMÜN HEMOLİTİK REAKSİYONLAR Hemolizin şiddeti: antijenin özgüllüğü uygunsuz hücrelerin miktarı antikor titresi antikorun tipi, alt-grubu antikorun reaksiyon oluşturduğu ısı hastanın (alıcı) primer hastalığı Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 56 Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 57 Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlarının Sıklığı Kadınlarda erkeklerden 3 kat fazladır (gebelikler) Yaşlılarda Cerrahi veya akut hastalıklar nedeniyle kısa sürede fazla miktarda transfüzyon alanlarda Kronik anemi nedeniyle sürekli transfüzyon yapılanlarda sıktır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 58 Erken Dönem HTR Görülme Sıklığı 1:100 000 Mortalite % 40 Çoğunlukla (% 92 – 98) bildirilmemektedir Neden Yüzde 75 kadarı ABO, Kell, Kidd, Duffy uyumsuzluğundan Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 59 Erken Dönem HTR Belirti ve bulgular Ateş, titreme Göğüste, sırtta ve infüzyon yerinde ağrı Hipotansiyon Bulantı Yüzde kızarma Nefes darlığı Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 60 Erken Dönem HTR Belirti ve bulgular Hemoglobinüri Şok Yaygın kanama Oligüri, anüri Damar içi hemoliz bulguları Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 61 Akut intravasküler hemoliz reaksiyonunda yapılması gerekenler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Giden kan komponentini durdur Damar yolu uygun bir kristaloid veya kolloid solüsyonla açık tutulmalı Kan basıncı ve kalp hızı kontrolü Havayolu açık tutulmalı İdrar takibi Kan ve idrar örneği alınmalı BUN, kreatinin ve elektrolit takibi Koagülasyon testleri kontrol edilmeli (PT, aPTT, fibrinojen) Hemoliz testleri (LDH, Bilirubinler, haptoglobulin) Sepsisten şüpheleniliyorsa; uygun kültürler Hemoglobinüri için idrar tetkiki Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 62 Akut intravasküler hemoliz reaksiyonunda kan bankasında yapılması gerekenler 1. 2. 3. 4. 5. Evraklar ve kan/kan komponenti doğru kanın doğru kişiye verilip verilmediği için kontrol edilmeli Plasma hemoglobinemi için gözlenmeli Direkt antiglobulin testi Cross-match tekrarlanmalı Diğer serolojik testler tekrarlanmalı (ABO, Rh) Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 63 Geç Dönem HTR Görülme Sıklığı 1:20 000 Çoğu bildirilmemektedir Mortalite % 0 Neden Çoğunluğu Rh sistemi antikorlarındandır, Kell, Kidd, Duffy de olabilir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 64 Geç Dönem HTR Belirti ve bulgular Yüzde 35 asemptomatik Ateş Hemoglobinde beklenmeyen azalma Sarılık Laboratuvarda damar dışı hemoliz bulguları Alloantikor saptanması DAT pozitifliği Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 65 İmmünolojik olmayan Hemolitik Reaksiyonlar Non-immünolojik hemoliz nedenleri: Bakteriyel kontaminasyon: açık sistemler, cam şişede depolama, 4-60°C üreyen bakteriler (Pseudomonas, Yersinia), partikül, pıhtı, renk değişikliği uyarıcı olmalı Mekanik hemoliz: vücut dışı dolaşım, kateterler, dar çaplı iğneler Termal hemoliz: < -30°C >50°C Osmotik hemoliz: hipotonik solüsyonlar Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 66 Allerjik Reaksiyonlar Görülme Sıklığı Yüzde 1-3 Transfüzyonun 1- 45’inci dakikalarında ya da 2-3 saat sonra görülebilir Neden Çoğunlukla plazma proteinlerine, nadiren de ek solüsyon ya da sterilizasyonda kullanılan maddelere bağlı gelişir IgA eksikliği olan alıcılarda ciddi alerjik reaksiyonlar görülebilir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 67 Allerjik Reaksiyonlar Belirti ve bulgular Akut ürtiker Generalize kaşıntı Generalize eritem, angionörotik ödem Bulantı Başdönmesi Bronkospazm Hipotansiyon Kardiak aritmiler ve arrest Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 68 Transfüzyona Bağlı Akut Akciğer Hasarı Transfusion-related acute lung injury (TRALI) Görülme Sıklığı 1:5000 Tedavi edilmezse ölümcüldür, tedaviye rağmen mortalitesi %5’dir Solunum desteği çok önemlidir, hızla tedavi edildiğinde 48-96 saatte kendini sınırlar Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 69 Transfüzyona Bağlı Akut Akciğer Hasarı Transfusion-related acute lung injury (TRALI) Neden Transfüze edilen kandaki anti-lökosit ya da anti-HLA antikorlardır Bu antikorlar çok doğum yapmış kadınların plazmasında daha sık olabileceğinden bu tür kişilerin bağışçı olarak kabul edilmemesi önerilmiştir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 70 Hemolitik Olmayan Transfüzyona Bağlı Ateş Reaksiyonları Febrile Non-Haemolytic Transfusion Reactions (FNHTR) Neden Önceki sensitizasyona bağlı hastadaki anti-lökosit ya da anti-HLA antikorlar, transfüze edilen lökositlerle reaksiyona girer; sitokin, interlökinler, pirojen maddelerin salınımına neden olurlar ve ateş yükselir Transfüze edilen kan ürünündeki lökosit 5 x 108’in altındaysa bu reaksiyon gelişmez Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 71 Hemolitik Olmayan Transfüzyona Bağlı Ateş Reaksiyonları Febrile Non-Hemolytic Transfusion Reactions (FNHTR) Görülme Sıklığı Trombosit transfüzyonlarından sonra %38, Eritrosit transfüzyonlarından sonra %7 oranında görülür Tedavi: Antipiretikler (Parasetamol) Önemi: diğer transfüzyon reaksiyonlarıyla (hemolitik, bakteriyel, allerjik) karışır Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 72 Transfüzyon Sonrası İzlenen Purpura “Post-transfusion purpura (PTP)” Görülme Sıklığı 1:200 000 Transfüzyondan 1 hafta kadar sonra trombosit sayısında hızla düşme ve kanama diatezi görülür HPA-1a negatif hastalarda Çoğu kadın Önceki transfüzyonlar veya gebeliklere bağlı alloantikor gelişir ve bunun sonucunda trombositopeni Genellikle 2 haftada kendiliğinden düzelir Kanamalar ölümle sonuçlanabilir Ivig, plasmaferez, steroid, splenektomi Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 73 Transfüzyona Bağlı Graft Versus Host Hastalığı Transfusion associated graft versus host diseases (TA-GVHD) Donör lenfositlerinin yok edilememesi ve alıcıya yerleşerek alıcı dokularına saldırması Mortalite:%90 Doku (HLA) uyumsuz bağışçılardan kan ürünü alan immün yetmezlikli hastalarda veya doku uyumlu (1. derece akraba) bağışçılardan kan ürünü alan immün sistemi sağlam kişilerde gelişebilir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 74 Transfüzyona Bağlı Graft Versus Host Hastalığı Transfusion associated graft versus host diseases (TA-GVHD) Transfüzyondan 8-10 gün sonra; Ağır cilt lezyonları, karaciğer yetmezliği, pansitopeni Ölüm 3-4 hafta içinde enfeksiyon ve kanamadan Önlemek Transfüze edilen üründeki lenfositlerin gamma irradiasyonla çoğalmasının önlenmesi Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 75 İMMÜNOLOJİK OLMAYAN TRANSFÜZYON REAKSİYONLARI Hiperkalemi Sitrat toksisitesi Hipotermi Dolaşım yüklenmesi Hemosiderozis Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 76 HİPERKALEMİ Banka kanında üç hafta içerisinde potasyum düzeyi 56 katına çıkar Hiperkalemi, elektrokardiografik değişikliklere ve kardiak arreste neden olabilir Böbrek fonksiyonu bozuk hastalar, yenidoğan ve masif transfüzyon alanlarda risk oluşturur Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 77 SİTRAT TOKSİSİTESİ Masif transfüzyon, karaciğer fonksiyon bozukluğu gibi durumlarda sitratı metabolize edemeyen hastalarda toksik olabilir Kas tremoru, kardiak aritmiler ve ağız çevresinde uyuşmalar gözlenir Hipokalsemiyi önlemek için dikkatle kalsiyum glukonat veya kalsiyum klorid verilmesi semptomları düzeltir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 78 HİPOTERMİ Hipotermi gelişme riski varsa kanın ısıtılması önerilir Fazla miktarda soğuk kan transfüzyonu vücut ısısının, 370C den 27-290C’ye düşmesine sebep olabilir Ventriküler aritmi ve kardiak arrest gelişebilir Masif transfüzyonlarda, yenidoğanda, soğuk intoleransı olanlarda dikkat edilmelidir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 79 DOLAŞIM YÜKLENMESİ Sınırda kalp-akciğer yetmezliği, uzun süredir derin anemisi olanlarda ve küçük bebeklerde görülebilir Tam kan yerine konsantre eritrosit kullanımı riski yarı yarıya azaltır Riskli hastalarda infüzyon çok yavaş olarak (1ml/kg/saat) verilmelidir Transfüzyon öncesi diüretik yararlı olabilir Transfüzyon hızının azaltılması, durdurulması, hastanın pozisyonunun değiştirilmesi, diüretik ve oksijen verilmesi ile düzelir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 80 TRANSFÜZYONA BAĞLI HEMOSİDEROZİS Bir ünite transfüzyonla hastaya 250 mg demir verilir 20-30 ünite transfüzyon almış kişilerde hemosiderozis gelişme riski vardır Kardiak komplikasyonlara,karaciğer fibrozisine ve siroza ilerleyen ağır bozukluklara, diabet, hipotiroidi, hipoparatiroidi gibi birçok endokrin komplikasyonlara, kemik ve iskelet sistemi komplikasyonlarına, nörolojik ve dermatolojik komplikasyonlara yol açabilir Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 81 ENFEKSİYÖZ KOMPLİKASYONLAR Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 82 Transfüzyonla Bulaşan Mikroorganizmalar VİRÜSLER HAV HBV-HDV HCV HGV BAKTERİLER Treponema pallidum Borrelia türleri Brucella melitensis Yersinia enterocolitica HEV Staphylococcus türleri HTLV-1/2 HIV-1/2 CMV EBV Pseudomonas türleri Serratia türleri Salmonella türleri Campylobacter türleri Parvovirüs B19 PARAZİTLER Plazmodium türleri Streptocoocus türleri RİKETSİYALAR Rickettsia ricketsii Toxoplasma gondii Coxiella burnetti Trypanasoma cruzi PRİONLAR Babesia türleri Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 83 Bakteriyel Kontaminasyon Görülme Sıklığı: %0,2-0,5’tir Ciddi ve fatal seyirli reaksiyonlara neden olabilir Bakteriyel kontaminasyon riski, komponentin saklama ortamıyla yakından ilişkilidir, oda ısısında saklanan komponentlerde bakteriyel kontaminasyon riski artar Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 84 Bakteriyel Kontaminasyon Bağışçıda bakteriyemi Gastroenteritli bağışçıda asemptomatik bakteriyemi Yersinia enterocolitica, Campylobacter jejuni ÜSYE’de asemptomatik inkübasyon dönemi Streptococcus pyogenes Lyme hastalığı erken dönemi Borrelia burgdorferi Kronik enfeksiyonlar Osteomyelit Salmonella choleraesuis Sifiliz Treponema pallidum Topuk ülserasyonları Serratia liquefaciens Dental girişimler veya küçük cerrahi operasyonlar Staphylococcus aureus Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 85 Bakteriyel Kontaminasyon Kanın alınması Yetersiz deri dezenfeksiyonu Staphylococcus epidermidis, S. aureus, Bacillus suşları, difteroidler Flebotomi alanında enfeksiyon Enterokoklar, Stafilokoklar Vakumlu tüplerin kontaminasyonu Serratia marcescens Aferez solüsyonunun kontaminasyonu Enterobacter cloacae Kan torbalarının üretimi Torbanın hazırlanma aşamasında kontaminasyonu S. marcescens Kan ürünü hazırlanması Kan ürünlerinin transfüzyon öncesi hazırlanması Pseudomonas cepacia Isıtma banyolarından P. cepacia, P. aeruginosa Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 86 RUTİN UYGULAMALAR Bugün ülkemizde yasal olarak bağışçı kanlarına uygulanan zorunlu tarama testleri HBsAg, Anti-HCV, Anti-HIV-1/2, VDRL-RPR Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon Tıbbı Kursu 87 TEŞEKKÜRLER!
