Macaristan

Yabancı Yatırımın En Çok Yoğunlaştığı Ülkelerden Biri: Macaristan
Orta Avrupa’da Türkiye’nin yedide biri kadar büyüklükte bir halk cumhuriyeti olan Macaristan, Türk’lerin son
400 yıllık tarihinde yakın ilişkiler geliştirdiği ülkelerin başında gelmekte. Tarihi ilişkilerin yanı sıra iki ülke
arasındaki ikili ticaret şimdiler 1.823 milyon dolara ulaşmış durumda.
Avrupa’ya ticaret ve yabancı yatırım yolu ile sıkı şekilde bağlanmış önemli sektörleri ile bölgedeki en
açık ekonomiye sahip olan Macaristan, bu gün mal ihracatının ¾’ü AB’ye yapılmakta. AB ülkelerinin güçlü talebi
ülke ekonomisi üzerinde net etkiye sahip. Bu durum, batılı üreticilerin üretim faaliyetlerini Macaristan’a
konuşlandırmaları sayesinde AB’nin büyüme hızının düştüğü ve ülke parası Forint’in değerlendiği dönemlerde
bile devam etmiştir.
Bu gün özel sektörün GSYİH içindeki payı bölge ülkeleri içinde de en yüksek oranlardan biri olan yüzde
80 düzeyinde olan Macaristan’da, özelleştirme kadar önemli olan bir gelişme de kırsal bölgelerde küçük üretim
tesislerinden büyük fabrikalara kadar yapılan çeşitli yabancı yatırımlardır.
Macaristan’ın imalat sektörü ülkenin yaşadığı çeşitli geçiş süreçlerinde büyük değişikliğe uğradı. Sektör
daha önce ucuz enerji ithalatına ve rekabete karşı korunaklı büyük ölçekli, ağır sanayi tesisleri ağırlıklı iken
günümüzde ülkeye erken giren yabancı sermaye sayesinde etkin ve modern bir yapıya kavuşmuştu.
Elektrikli ve optik cihazlar üretimi toplam üretimde yüzde 30’luk payı ile en önemli yere sahip olup
istikrarlı şekilde büyümeye devam eden Macaristan’da, telekomünikasyon ve diğer ileri teknoloji ekipmanı gibi
yeni alanlarda yatırım yapan yabancı yatırımcıların ülkeyi belirli sektörler için bir merkez haline getirmesidir.
Ayrıca ülkede ulaşım ekipmanı üretimi, otomotiv endüstrisi öncülüğünde, yüzde 15 oranındaki payı ile ikinci
önemli sektör konumunda. Diğer önemli sektörler yüksek ihracat düzeyleri ve ülke ekonomisindeki uzun
geçmişleri ile önem kazanan ve yeniden yapılanma ve modernizasyon sürecinde olan kimyasallar ve gıda
ürünleridir.
Türk Masası mevcut
Macaristan’da faaliyette bulunmak isteyen firmaların, ülkedeki bir bankada hesap açtırmaları gerekmekte.
Firmalar her türlü döviz ve forint hesabı ile ilgili işlemlerini gerçekleştirebilecekleri gibi kar payı transferi yapmak
da serbest. Sadece Macar hükümetine yapılması gereken ödemelerin (vergi ödemeleri vb.) ve ilgili kanunda
belirtilen bazı uygulamaların forint üzerinden olması gerekmekte. Ayrıca, Macaristan Volksbank’da Türkiye Halk
Bankası’nın hissesi bulunduğundan, banka bünyesinde oluşturulmuş “Türk Masası’nda Türkiye Halk Bankası’nın
temsilcisi olan bir Türk görev yapmakta.
Bölgelere göre vergi teşvikleri var
Macaristan’a yatırım yapılması durumunda ödenecek verginin maksimum yüzde 80’i kadarı vergiden
düşülebilmekte. Vergi teşviklerinin uygulanmasında maksimum süre 10 yıl. Teşvik, yatırımın gerçekleştirildiği yıl
başlamakta ve dokuz yıl daha devam etmekte.
Teşviklerde uygulanan oranlar bölgelere göre değişmekte. Bölgelere göre uygulanan maksimum
muafiyet oranları şöyledir: Budapeşte: yüzde25, Pest Bölgesi: yüzde 30, Batı Trans Tuna: yüzde 50,
Macaristan’ın diğer tüm bölgeleri yüzde 50. Bu oranlara orta büyüklükteki firmalar için yüzde 10, küçük firmalar
için yüzde 20 ilave yapılmakta.
İhracat hızla artıyor
Macaristan dış ticaretinin büyük kısmı ülkede üretim yapan çok uluslu şirketler tarafından
gerçekleştirmekte, bu da ülkenin dış ticaret hacminin uluslararası ekonomik ortamda yaşanan değişikliklerden
çok daha çabuk etkilenmesine yol açmakta. Nitekim süregelmekte olan son kriz çerçevesinde, büyük oranda dış
pazarlara yönelik üretim yapan ve buna bağlı olarak hammadde ve ara girdi ithalatı yapan birçok çok uluslu
şirket üretimlerini ya tamamen durdurmuşlar ya da azaltmışlardır. Bunun sonucu olarak da, ülkenin dış ticaret
hacminde 2008 yılının son çeyreğinden itibaren keskin düşüşler başlamış ve bu eğilim 2009 yılı boyunca da
devam etmiştir. 2009 yılı sonu itibariyle ulaşılan 160 milyar dolarlık dış ticaret hacmi, aynı yıl toplam GSYİH’nın
yaklaşık 128 milyar dolar olduğu dikkate alındığında, Macaristan’ın ne kadar dışa açık bir ekonomiye sahip
olduğunu ortaya koymakta.
Macaristan’ın dış ticareti 2010 yılında gerek ithalat gerekse ihracat bakımından artış kaydetmiş ve
adeta ekonomik büyümenin motoru olma işlevi göstermekte. 2010 yılında Macaristan’ın ihracatı yaklaşık yüzde
16 oranında artarak 96 milyar dolara, ithalatı da yüzde 14 düzeyinde artarak 88 milyar dolara yükselmiş olup
Macaristan dış ticareti 8 milyar dolar fazla vermekte.
Türkiye ile yakın ilişkiler
1997 yılında imzalanan STA ve 2004 yılında iki ülke arasında tesis edilen Gümrük Birliği, iki ülke ticaret
hacmine olumlu katkı sağladı. 1996 yılında sadece 114 milyon dolar olan ikili ticaret hacmi, 2008 yılı sonuna
gelindiğinde, yaklaşık 16 kat oranında artmış ve 2 milyar doları yakaladı.
Ancak aynı dönem içinde, bir yandan ikili ticaret hacmi hızla artarken, diğer yandan da ilk başlarda
dengeli bir seyir izleyen ticaret, özellikle 2004 yılından sonra, ülkemiz aleyhine her sene artan oranlarda açık
verir hale geldi. Yaşanan küresel kriz nedeniyle son yıllarda Türkiye ile Macaristan arasındaki ikili ticaret
hacminde görülen artış, 2009 yılında ilk kez tersine dönerek yüzde 37’lik bir oranla 1.433 milyon dolar düzeyine
gerilemiş, 2010 yılında ise yüzde 27 oranında artarak yeniden yükselişe geçmiş ve 1.823 milyon dolara ulaştı.
Sorunlara dikkat etmek gerekiyor
Macaristan’ın Mayıs 2004 tarihinde AB’ye tam üye olması sonrasında, iki ülke arasında Gümrük Birliği tesis
edildi. Bu çerçevede, ikili ticari ilişkilere dair konuların büyük bir kısmı, AB nezdinde gündeme gelen ve çözüm
aranan konular haline gelmiş bulunmakta. Bu nedenle, Macaristan ile Türkiye arasında ticari ilişkilerde yapısal
bir sorun bulunmamakta. Genellikle firmalarımız, Macar makamları tarafından yapılan yanlış uygulamalar,
firmalarımızın yapmakta oldukları bazı hatalar, alacakların tahsil edilmesi ve taşımacılık (geçiş belgelerinin
yetersizliği, ödül geçiş belgesi ve kesilen cezaların yüksekliği gibi) konusunda zaman zaman sıkıntılar yaşamakta.
Çokuluslu şirketler yoğun çalışıyor
Budapeşte ve çevresi GM/Opel, Pepsi, Coca Cola, Hewlett-Packard ve AIG/Lincoln gibi çokuluslu
şirketlerin Orta ve Güneydoğu Avrupa merkezlerini kurmak için öncelikli olarak tercih ettikleri bir bölge. Pazarı
Batı Avrupa ile bütünleşmiş olmasına rağmen Macaristan’ın perakende ve toptancılık piyasasının halen zayıf
yönleri mevcut. Örneğin ticari firma yapısı nispeten düşük sermayeli ve bu durum toptan ve perakende
sektörleri için geçerli.
Macaristan’ın distribütörlük sektörü piramidinde orta sıralarda yer alan stok tutan dağıtımcılar ve
büyük perakende mağazaları henüz yeterince gelişmiş durumda değiller. Ülkedeki geleneksel dağıtım kanalı
modeli ithalatçı-toptancının doğrudan perakendeci ya da son kullanıcıya hizmet vermesi şeklinde. Macar acente
ve dağıtımcıları genellikle, eğitim ve finansman maliyetlerinden kurtulmak, pazarlama ve promosyon
harcamalarını paylaşmak amacıyla yabancı ortak aramakta.
Kültürel faktörleri dikkat etmeli
Macaristan’daki iş gelenekleri Batı Avrupa ile benzer özellikler taşımakta. İş hayatında resmi kıyafet
tercih edilmekte. Macarlar iş bağlantılarında şahsi ilişkilerin geliştirilmesine önem vermekte. İş görüşmelerinin
öğle yemekleri, resepsiyonlar ve akşam yemeklerinde yapılması yaygın. Macarlar kendilerini tanıtırken
soyadlarını ilk adlarından önce kullanmakta. Bu durum Macarca kartvizitlerde de geçerli iken, İngilizce
kartvizitlerde bilinen kullanım söz konusu. Macar işadamları yabancı ortaklarının Macarca basit selamlaşma vb.
gibi kelimeleri öğrenme çabalarını takdir etmekte.
2010 yılında ülkemizin Macaristan’dan yaptığı ithalat, %40 oranında artarak 1.382 milyon dolara yükseldi.
İthalat ve ihracat rakamlarındaki gelişmeler sonucunda, ülkemizin Macaristan’a yönelik dış ticaret açığı 941
milyon dolar ulaşmış durumda. Genel olarak bakıldığında, Macaristan’a yönelik ihracatımızın % 94.6’sını
sanayi ürünleri, % 5.36’sını ise tarım ürünleri oluşturmakta. İhracatımızda olduğu gibi, Macaristan’dan
yapılan ithalatta da sanayi ürünlerinin payı yüksek.
Yüzölçümü 93.030 km2 olan Macaristan genellikle düz bir satıha sahip ve ülke Tuna ve Tizsa nehirleri ile üç
eşit parçaya bölünmekte. Merkezi İstatistik Ofisi’nin Ocak 2009 tarihli son hesaplamalarına göre
Macaristan’ın nüfusu 10. 028.000 kişi, nüfusun %66’sı şehirlerde ve %17’si başkent Budapeşte’de yaşamakta.
Kaynak:
TC. Ekonomi Bakanlığı, İhracat Bilgi Platformu, Macaristan Ülke Raporu