, , * EP Y Y G T P =

B.E.A.
Döviz Kuru Rejimleri
Serbest Kur sisteminde hükümet yerel para biriminin değeri şu şekilde dürülebilir: genişletici para
politikaları aracılığı ile piyasaya para sürerek faiz oranlarının düşmesine, faiz oranlarının düşmesi ile
sıcak para yerel paradan çıkarak yurt dışına çıkmak isteyebilir. Böylelikle yerel paranın değerinin
düşmesi beklenir.
Sabit kur sisteminde ise faiz denge sistemi çalışamamaktadır. Çünkü kur sabittir. Yurt içi faiz oranının
yurt dışı faize oranına eşit olmalıdır.

EP
P
*
Reel kur sistemi iki şekilde dengeye gelebilir. Ya nominal kurda (E) değişme olabilir. Ya da yurt içi ve
yurt dışı fiyat düzeylerindeki (P/P*) değişme ile bulunabilir.
Sabit kur sistemine bağlı bir ekonomide toplam talep fonksiyonu aşağıdaki gibidir:
 EP

Y Y
, G, T 
 P*


, + , 
Dikkat edilirse toplam talep fonksiyonunda reel para stoku (M/P) yerine reel kur yazılmıştır. Nominal
Kur değerinin üzerinde çizgi olması nominal kurun sabit olduğu anlamına gelmektedir. Sabit kur
sisteminde merkez bankası para politikasını uygulamaktan vazgeçer, çünkü reel para stoku artık toplam
talep fonksiyonunda değildir. Öte taraftan bir ülkenin sabit kur sistemini kullanması kapalı ekonomi
olması anlamına gelmez, zira açık ekonomilerde sabit kur sistemini kullanabilirler.
Kapalı bir ekonomide fiyatlar düzeyi üretimi etkiler. Fiyatlar seviyesindeki değişim reel para stokunun
büyüklüğünü etkiler, reel para stokunun değeri de faiz oranlarını etkiler. Sabit kur sisteminin takip eden
açık ekonomide ise fiyatlar düzeyindeki değişmeler üretim seviyesini reel kur değeri üzerinden etkiler.
Sabit kur sistemine bağlı açık bir ekonomide denge aşağıdaki gibidir:
Toplam arz ve toplam talep eğrilerinin kesiştiği noktada piyasada üretim ve fiyat düzeyi belirlenmiş
olur. Yn ise ekonominin tam üretim seviyesini temsil etmektedir.
Diğer taraftan ekonominin toplam arz fonksiyonu aşağıdaki gibidir:
 Y 
P  P (1   ) F 1  , z 
 L 
e
Ekonomide fiyatlar düzeyinin iki unsurdan etkilendiği bilinmektedir.
a) Fiyat beklentileri Pe nominal ücretleri (w) etkilemekte, nominal ücretler de fiyatlar düzeyini
etkilemektedirler.
b) Yüksek üretim yüksek istihdama neden olurken düşük işsizliğe neden olmaktadır. Bunun
sonucunda ücretler artmakta ve fiyat düzeyinde artışlar kendini gösterebilmektedir.
Eğer bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinde bir düşüş meydana gelirse AS eğrisi aşağıya doğru kayar
ve üretim düzeyi olması gereken doğal üretim seviyesine ulaşmasına neden olabilir. Bu gelişme aşağıda
verilmektedir.
Üretim seviyesi doğal üretim seviyesinin altında kaldığı sürece fiyatlar düzeyinde düşmeler kendini
gösterebilir.
Kurların genel yapısı ile ilgili aşağıdaki iki durum kabul edilmektedir:
a) Kısa dönemde sabit nominal kur sabit reel kur olarak vatandaşların zihninde kabul
edilmektedir.
b) Orta dönemde ise fiyatlar düzeyindeki değişmeler sayesinde reel kurlardaki değişmeler
aracılığı ile insanların zihninde oluşan bir nominal sabit kur sistemi vardır.
Sabit kur sistemini uygulayan bir ekonomide devalüasyon yerel paranın değer kaybetmesi olarak kabul
edilmektedir. Böylelikle yabancı para birimleri yerel para karşısında değerlenir ve döviz kurlarında artış
yaşanabilir. Burada yerel paranın ucuzlaması ile yerel mallar yabancılara göre ucuz hale gelir ve ülkenin
ihracatı ve üretiminin artması beklenir. Uygun bir devalüasyon yapılması ekonominin doğal seviyesine
dönmesine neden olabilir.
Devalüasyon sonucu toplam talep eğrisinin sağa kayması beklenir ve ekonomi doğal seviyesine
ulaşabilir. Kurun zayıflaması talebin sağa kaymasına neden olabilmektedir.
Bu gelişme aşağıda gösterilmektedir.
Sabit kur sistemi içinde olan bir ekonomide finans piyasası ajanları kısa sürede bir kur değişikliğine
gidilebileceğine (devalüasyon yapılacağına) inanırlarsa:
a) Piyasada reel kur çok yüksek olabilir, yani reel kur çok kıymetlenmiş durumda olabilir,
b) Böylesi bir durumda faiz indiriminde gidilmesi gerekir ancak sabit kur sistemi altında çalışan bir
merkez bankası bu operasyonu gerçekleştiremez.
Sabit kur sistemi altında çalışan bir ekonomide iç piyasa faiz oranı ile dış piyasa faiz oranı eşit olmalıdır.
Bu faiz dengesi aşağıdaki gibidir:
it  i
*
t
E

 Et
Et
e
t 1

Eşitliğin sol tarafında yurtiçi faiz oranı sağ tarafında ise yurtdışı faiz oranından kurlardaki yüzde
değişmenin çıkarılması bulunmaktadır. Böyle bir durumda finansal ajan yurtiçine veya yurtdışına para
götürmede kayıtsız kalabilir.
Devalüasyonun geleceğinin piyasada hissedilmesi piyasada krizlere de sebep olabilir. Hükümet veya
merkez bankası devalüasyon beklenmediğini duyurabilir, merkez bankası faiz oranlarını arttırabilir.
Merkez bankası dayanabildiği kadar dayanır ve faizleri arttırabilir ancak dayanamadığı zaman piyasanın
beklediği devalüasyonu yapabilir.
Esnek Kur Sistemi
İç ve dış faiz oranları arasında faiz ilişkisini gösteren denge aşağıdaki gibidir:
(1  it )  (1  it )
*
Denklemi düzenlersek:
Et
Ete1
Et 
1  it e
Et1
*
1  it
ulaşırız. Aynı denklemden t+1 döneme ulaşmak istersek zaman indislerine (t)
1 ilave ederiz:
Et1 
1  it1 e
Et  2
*
1  it1
Yukarıdaki t+1 dönemi değerini onun özerindeki denklemde yerine yazarsak:
(1  it )(1  ite1 ) e
Et 
Et  2
*
*e
(1  it )(1  it1
ulaşırız.
Buradan hareketle 2 dönemden uzun kur beklentileri için aşağıdaki denklemi yazabiliriz:
E
t
1  i 1  i  ...1  i 


E
1  i 1  i ...1  i 
e
e
t
t 1
t n
*
*e
*e
t
t 1
t n
e
t  n1
Bu denklemden hareketle:
-
Şu anki kurlar şu anki ve gelecek on yıllık yurtiçi ve yurtdışı faiz oranı beklentilerine bağlıdır,
Şu anki kurlar on yıl sonraki kur beklentisine bağlıdır,
Gelecek kur değişmelerine neden olan nedenler bugünkü kurları değişmesine neden olabilmektedir.
Eğer yurtiçi faizler ile yurtdışı faizlerin birbirlerine eşit olması söz konusu olur ise:
E
t
1  i 1  i ...1  i  E

1  i 1  i ...1  i 
e
e
t
t 1
t n
*
*e
*e
t
t 1
t n
e
t  n1
olması beklenir.
Cari kur şu anki ve beklenen yurtiçi ve yurtdışı faiz oranlarındaki değişmelerden etkilenmesi beklenir.
Ülkeler sabit kur mu? Yoksa esnek kurumu benimsemeli?
Kısa dönemde sabit kur sistemi faiz ve kurlarda hareket etme imkanını çok sınırlandırır.
Devalüasyondan sakınmak için yüksek faiz ile finans piyasasını telafi etmek gerekebilir.
Serbest kur sisteminde para politikaları aracılığı ile kurları kontrol etmek çok zor olabilir.
Genel olarak ülkeler yabancı ülker ile olan ticaret ilişkisi nedeni ile esnek kuru sistemini
benimsemişlerdir.
Eğer kur yönetimi için merkez bankasına güven yoksa kur kurulları veya dolarizasyon kullanılmaktadır.