Enflasyon - isletmefakultesi
advertisement
Enflasyon Enflasyon, bir ekonomide para miktarının (nominal gelirin) yine o ekonomideki mal ve hizmet miktarına (reel gelire) göre daha fazla artması nedeniyle ortaya çıkan sürekli ve önemli bir artış olarak tanımlanmaktadır. Bu sürekli ve önemli artışın nedeni de para miktarında meydana gelen artıştır. Ancak hemen söyleyelim ki, eğer para miktarında ortaya çıkan artış, ekonomide mal ve hizmet miktarının artmasını sağlayabiliyorsa, bu durumda fiyatlar genel düzeyinde bir artış olmayabilir veya fiyat artışları sınırlı düzeyde kalır. Deneyimler göstermiştir ki, ekonomilerde fiyatlar genel düzeyi sürekli bir artış içerisindedir. Ancak bu artışların bütününü enflasyonist bir artış saymak doğru olmaz. Örneğin gelişmiş bir ekonomide %2 veya %3 oranındaki fiyat artışları, gelişmekte olan ülkelerde ise %5*6 ve hatta kimi yazarlara göre %10”na varan fiyat artışları tehlikeli sayılmamaktadır. O halde bir ekonomide enflasyonun varlığından söz edilebilmesi için, fiyatlar genel düzeyinde ortaya çıkan artışın önemli olması, yani yukarıda verdiğimiz oranların üzerinde bulunması gerekmektedir. Bir ekonomide para miktarının artası hangi yollarla enflasyona yol açabilir? - Devlet harcamalarının artması (devlet bütçesinin sürekli açık vermesi), - Banka kredilerinin artması, - Ücret ve aylıkların yükseltilmesi, - Tarım ürünlerinin yüksek fiyatla devlet tarafından satın alınması, gibi nedenler ekonomide para miktarının artmasına ve dolayısıyla enflasyona yol açar. Enflasyonun Çeşitleri • Maliyet enflasyonu, girdilerin bir veya bir kaçının fiyatlarında (örneğin hammadde fiyatlarında) meydana gelen artışlar nedeniyle ortaya çıkar. Bu artışlar ürün maliyetlerini yükseltir, bu da fiyat artışlarına neden olur. • Talep enflasyonu, bir ekonomideki nominal gelirin (parasal gelirin), o ekonomideki reel gelirden (üretilen mal ve hizmetten) daha fazla artması halinde görülen enflasyon şeklidir. • İşçi sendikalarının güçlü olduğu ekonomilerde, sendikaların baskısı ile üretimde gerçek bir prodüktivite (verimlilik) artışı olamadan işçi ücretlerinin artırılması da, ekonomide nominal geliri yükselteceğini enflasyona yol açabilecektir. Bu tür enflasyonlara da ücret enflasyonu demekteyiz. • Eğer dış ülkelerde fiyatlar yükseliyorsa ve bu yüksek fiyatlar ithalat yoluyla ülkeye yansıyorsa, bu durumda fiyat artışları kaçınılmaz olacaktır. İşte bu tür enflasyona da dış alemden yansıyan enflasyon demekteyiz. Bunlardan başka bir de sinsi enflasyon ile hiper enflasyon denen iki ayrı enflasyon şekli daha vardır. Bunlardan sinsi enflasyon, yavaş ve kendini hissettirmeden seyreder. Fiyat yükselişleri hafiftir. Oysa hiper enflasyonda para çok hızlı bir şekilde değer kaybına uğrar. Fiyatlar bir günden ertesi güne önemli artışlar sergiler. Enflasyonun Etkileri • Gelir dağılımı bozulur, • Kişilerin tasarruf isteklerini yok eder, • Ülkenin dış ticaretini bozar, • Faiz oranları yükselir, • Nominal ücretler yükselir, fakat reel ücretler azalır, • Alacak – borç ilişkilerinde borçlu taraf kazançlı, alacaklı ise zararlı hale gelir. Deflasyon Deflasyon, ekonomide fiyatlar genel düzeyinin düştüğü ve mal ve hizmet üretiminin azalmaya yüz tuttuğu bir durumdur. Deflasyona yol açan en önemli etkenlerden biri talep yetersizliğidir. Deflasyon gelir dağılımını, enflasyondakine göre ters yönde bozar. Alacak-borç ilişkilerinde, enflasyonun tersine, karlı olan taraf alacaklılardır. Deflasyonun en ciddi tehlikesi işsizliğe neden olmasıdır. Stagflasyon Stagflasyon, fiyatlar genel düzeyinin yükseldiği, fakat buna karşılık enflasyonun bir sonucu olarak ekonomide bir canlılığın ortaya çıkmadığı, aksine bir durgunluk halinin hüküm sürdüğü ve iş hacminin azaldığı, işsizliğin arttığı dönemdir. Stagflasyonda, deflasyona benzer bir ekonomik durgunluk içerisinde, enflasyonda olduğu gibi fiyatlar genel düzeyinde yükselmeler söz konusudur. Devalüasyon Bir ülkenin ulusal parasının değerini tek taraflı bir kararla, yabancı ülke paralarına göre düşürülmesine devalüasyon denir. Dış ticareti sürekli olarak açık veren ülkelerde devalüasyona ihracatı artırmak ve ithalatı azaltmak amacıyla gidilir. Devalüasyondan sonra, devalüasyon yapan ülkenin malları dış ülkeler için ucuzlar, aksine dış ülkelerden gelen mallar devalüasyonu yapan ülke için pahalılaşır. Devalüasyondan beklenen, ihracatın artması ve ithalatın azalması amacına ulaşmak için bir takım koşulların yerine getirilmesi gerekir. Yoksa sadece devalüasyon ile bu amaca ulaşmak çok güçtür. Başarıya ulaşmak için alınması akla gelen ilk ve en önemli önlem, devalüasyondan sonra iç fiyatların yükselmesini önlemektir. Bu sağlanamazsa,devalüasyon etkisini kaybedecektir.
