rjleq1ihgnnvxt55d2wgxf55KC Ekonomik ve ticari ilişkiler

Ekonomik ve ticari ilişkiler
Ahdi zemin
 28 Eylül 2000 tarihinde Brazzaville'i ziyaret eden Devlet Eski Bakanı Sayın Hasan
Gemici tarafından imzalanan ve onay işlemleri tarafımızca tamamlanan "Ticaret,
Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması"nın, KC tarafından da onaylandığı, KC Dışişleri
Bakanlığının 11 Mayıs 2007 tarahli notasıyla bildirilmiştir.
Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması" taslak metni 2001 yılında KC makamlarınca
tarafımıza iletilmiş olup, Hazine Müsteşarlığımız, ikili ticaret hacmi ve karşılıklı yatırımların
düzeyi gibi kıstasları nazarı dikkate almak suretiyle KC ile böyle bir anlaşma müzakerelerine
başlanmasına bu aşamada gerek görülmediğini bildirmiştir. Öte yandan, tarafımızdan KC
makamlarına bir "Serbest Ticaret Anlaşması" taslağı iletilmiş olup, konu takip edilerek sonuç
alınmaya çalışılmaktadır. Diğer Afrika ülkeleri ile olduğu gibi KC ile de ekonomik ve ticari
ilişkilerin sağlam temeller üzerine inşa edilebilmesi için ilişkilerin ahdi zemininin taşıdığı önem
izahtan varestedir.
Öte yandan, Afrika ülkelerinin, Cotounou Anlaşmaları çerçevesinde AB ile imzaladığı belgeler
gibi geniş kapsamlı ortaklık anlaşmalarının, uzun vadede bu ülkelerin dış ticaretleri ve
ekonomilerindeki tercihli rejimler üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduklarının araştırılmasının
büyük önem taşıdığı düşünülmektedir. Cotounou Anlaşmalarında öngörülen düzenlemelerin
sonucu olarak, Afrika ülkelerinin bir gün geldiğinde, 3. taraflara ticari ayrıcalık ve kolaylıklar
tanıyan anlaşmalar imzalamak konusunda salt kendi iradeleri ile hareket edemez duruma
düşmeleri ihtimali dikkatle değerlendirilmelidir.
Bu durumda, Afrika ülkeleri ile ticareti ve ekonomik ilişkileri kolaylaştıracak anlaşmalar
imzalanması konusunda yalnız başımıza hareket etme durumunda olmadığımızı, aksine,
uluslararası aktörlerin kıtaya olan ilgilerinin gün geçtikçe arttığı da düşünüldüğünde, küresel
çapta bir yarışta mücadele etmekte olduğumuzu söylemek mümkündür. Bu nedenle, Afrika
ülkeleri ile temel ticaret ve ekonomi anlaşmalarının imzalanmasına ilişkin değerlendirmede
bulunulurken, bu ülkeler ile ekonomik ve ticari ilişkilerin mevcut durumunun değil taşıdığı
potansiyelin ve geleceğin tercihli ticaret rejimlerinin dikkate alınarak değerlendirmede
bulunulmasının daha uygun bir yaklaşım olacağı düşünülmektedir.
Kurumsal işbirliği düzenekleri
KC El Sanatlarından Sorumlu KOBi'ler Bakanı Coussoud-Mavoungou'nun 74. İzmir Uluslararası
Fuarı çerçevesinde Eylül 2005 tarihinde ülkemize yaptığı ziyaret sırasında İzmir Ticaret Odası ile
Pointe Noir Ticaret, Endüstri, Tarım ve Meslekler Odası arasında imzalanan İşbirliği Sözleşmesi
ile tesis olunan mekanizma işlerlik kazandığı takdirde kurumsal bir işbirliği düzeneğinden söz
etmek mümkün olabilecektir. Bunun dışında, KC ile ülkemiz arasında KEK/KUK/İş Konseyi gibi
bir kurumsal işbirliği düzeneği mevcut değildir. Ticaret odaları ve diğer meslek örgütleri arasında
yakınlaşma sağlanmasının ticaretin arttırılmasında yaşamsal bir öneme sahip olduğu
düşünülmektedir.
KDC'de ülkemizle iş yapan bir işadamınca başkanlığı yürütülen ACCAT isimli derneğin bir
eşinin de aynı isim altında Brazzaville'de mevcut olduğu bilinmekle beraber, bu kuruluşun gözle
görülür bir iş yaptığı hususunda elimizde bir bilgi bulunmamaktadır.
Türkiye ile KC arasında KOBİ'lerin geliştirilmesi amacıyla KC tarafından önerilen İşbirliği
Protokolü taslağı üzerinde KC KOBİ'ler Bakanlığı ile KOSGEB arasında görüşmeler
sonuçlandırılamamıştır.
İkili ticaret verileri
2007 yılında KC ile ticaretimiz, 2006 yılındakine benzer bir seyir izlemiştir. DTM verilerine
göre, 2007 yılı Ocak-Kasım döneminde dış ticaret hacmi 30 milyon ABD Dolarının üzerinde
gerçekleşmiştir. Bununla birlikte Büyükelçiliğimize yapılan ticari maksatlı vize başvurularından,
KC’li iş çevrelerinin Türkiye ile ticarete giderek daha fazla ilgi göstermeye başladıkları izlenimi
edinilmektedir.
İkili dış ticaret rakamlarına bakıldığında, son dönemde bir artış trendi olduğu gözlenmektedir.
Ticaret hacmimiz 2001 yılı değerlerinin 5 katına çıkmıştır. Bununla birlikte, ticaret hacmimizin
büyüklüğü hala arzu edilen seviyelere ulaşmış değildir. 1997 yılından beri gelişme gösteren ikili
dış ticaretimize ilişkin DTM verileri aşağıda sunulmaktadır1.
Dış ticaretimize konu olan ürünlere bakıldığında ise, 2004 yılı verileriyle, KC’ne en fazla makine
ve makine aksamı satıldığı görülmektedir (1,75 milyon dolar). Bunun yanında, 1,5 milyon dolar
tutarında hububat ve hububat ürünleri, yaklaşık 1,2 miyon dolar tutarında maya ve 1 miyon dolar
tutarında demir-çelik satıldığı anlaşılmaktadır. KC’ne ihraç edilen diğer ürünlerimizi, kimya
sanayi ürünleri, metal dışı mineraller, demir dışı metaller, uçucu yağlar, tabii bal ve şeker, kağıtkarton ürünleri, konfeksiyon, kahve çay ve baharat, sıhhi tesisat, tekstil elyafı, mobilyalar, kara
taşıtları, teknolojik ve bilimsel cihazlar ile gübre oluşturmaktadır.
İthalatımıza bakıldığında ise, kereste ve tropik ağaçların 9,5 milyon dolarlık bir ticaret hacmiyle
en önemli ürün olduğu dikkat çekmektedir. Bunun dışında, bizim tarafımızdan da demir dışı
metaller, hububat ve metal cevherleri satın alındığı anlaşılmaktadır. Öte yandan, KC’nde mukim
işadamlarına 2007 yılı içinde verilen ticaret meşruhatlı vizelerden, bu ülkeden Türkiye’ye ilginin
artmakta olduğu sonucuna varılmaktadır.
Küçük ve orta ölçekli işletme sahiplerinin Türk ihraç ürünlerini üçüncü ülkeler aracılığıyla da
tedarik ettikleri ve kayıt dışı ticaretle birlikte işlem hacminin resmi verilerin çok üzerinde olduğu
sanılmaktadır.
(1000
Doları)
Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri, Ülke Gruplarına göre Dış Ticaret
http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=12&ust_id=4
1
ABD
YILLAR
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007 (Ocak-Kasım)
İhracat
2,921
3,810
797
2,440
3,772
6,304
5,279
9,141
15,961
14,738
16,212
İthalat
1,492
2,302
2,069
1,648
1,416
3,165
6,886
12,082
13,436
15,343
13,941
Denge
+ 1,429
+ 1,508
- 1,273
+ 792
+ 2,356
+ 3,139
- 1,607
- 2,941
+ 2,525
- 605
+ 2,271
Hacim
4,413
6,111
2,866
4,089
5,188
9,470
12,165
21,223
29,397
30,081
30,153
Yatırımlar
Bu ülkede, herhangi bir Türk yatırımının (KOBİ düzeyindekiler de dahil) bulunduğu hususunda
Büyükelçiliğimizde veri mevcut değildir.
Teknik işbirliği ve yardımlar
KC’nin genel refah düzeyi, petrol gelirlerinin etkisiyle, Sahra-Altı Afrikasının üzerindedir. İç
savaş sırasında altyapısı önemli oranda zarar görmekle birlikte, KC önemli kalkınma yardımı alan
ülkeler arasında değildir.
TİKA veya diğer teknik işbirliği kurumlarımızın KC'de bilinen bir faaliyeti mevcut değildir.
Ekonomik ilişkilerde yaşanan sorunlar ve çözüm yolları
Kendi doğal akışı içinde sürdürülen ikili ticaret faaliyetine ilişkin olarak Büyükelçiliğimize
iletilen bir sorun bulunmamaktadır. Türk firmalarının KC’ndeki ticaret ve yatırım olanaklarına
ilişkin bilgi talepleri ise Büyükelçiliğimizin sınırlı imkanları dahilinde karşılanmaya
çalışılmaktadır. Türk işadamlarının özellikle para transferi ve uluslararası bankacılık hizmetlerine
ilişkin yönelttikleri bilgi taleplerinin karşılanmasında KC finans sektöründen kaynaklandığı
tahmin edilen bazı güçlükler bulunmaktadır.
4 milyona civarındaki nüfusu ve her şeyi ithal etme durumunda olan ekonomisine karşın, KC ile
ticaret ilişkilerimizi geliştirmek amacıyla doğrudan ticari temasların bugüne kadar ihmal edildiği
görülmektedir. Ticaret heyeti ziyaretleri gerçekleştirilmemiştir. Ülkemize uzaklığına karşın,
Pointe Noire limanının gemi taşımacılığı bakımından önemi dikkate alındığında, KC ile ikili
ticaretin gerçek potansiyelini yansıtmaktan uzak olduğu değerlendirilmektedir.
KC'nin özellikle Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Çad, Gabon ve Orta Afrika Cumhuriyeti ile
yapabileceğimiz ticarette lojistik bir merkez görevi görebileceği, bölge ülkelerine nazaran önemli
liman ve ulaşım altyapısına sahip olduğu değerlendirilmektedir. Özellikle Pointe-Noire limanının
Orta Afrika ile ticaretin kilit noktalarından biri konumunda olduğu hatırda tutulmalıdır. KDC'nin
Kongo Irmağı ağzındaki Matadi limanı ile karşılaştırıldığında, Pointe-Noire, derin su limanı olma
özelliği ile belirgin bir jeostratejik avantaja sahip durumdadır. Bu avantaj, deniz ticareti geliştikçe
bu liman kentinin öneminin artmasını sağlamıştır. Pointe-Noire limanının imarına katkıda
bulunmamız ve Türk müteahhitlerinin de projede yer alması ile iki ülke arasında denizcilik
alanında anlaşma imzalanması konuları bir dönem gündeme gelmiş olmakla birlikte bu proje de
Denizcilik Müsteşarlığımızın isteksiz tutumundan ötürü gerçekleştirilememiştir.
Bununla birlikte, Orta Afrika bölgesi ile ticaret için Kıtanın doğu ve batı sahillerinde kurulu
gelişmiş liman kentleri ile ilişkilerin geliştirilmesine önem verilmesinin jeostratejik bir gereklilik
olduğu değerlendirilmektedir. Bu hususlar da gözönünde bulundurularak Pointe Noire’da bir
Fahri Başkonsolosluk açılması teklifimiz Bakanlıklarına iletilmiş olup, bu projenin uygun
görüldüğü bildirilmiştir. KC makamları da, bu girişimimize olurlarını vermişlerdir. Fahri
Başkonsolos adayını belirlemek üzere çalışılmaktadır.
KC’deki en önemli ekonomik fırsatlardan birini ise, ülkenin tepeden tırnağa bir yeniden imar
süreci içinde oluşu yaratmaktadır. Petrol, enerji ve madencilik gibi sektörlere yatırım yapan dev
çokuluslu şirketler ile ÇHC, Fransa ve ABD gibi KC ile üst düzeyde ilişki içinde olan büyük
devletlerin faal olduğu sahaların dışında da bu imar sürecinden pay alınabileceği umulmaktadır.
ABD’nin Brazzaville’de inşa etmeyi planladığı Büyükelçilik binasının ihalesine taşeron firma
olarak ülkemizden ENKA firmasının talip olduğu, ancak bu projenin gerçekleşmediği
bilinmektedir.