KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ MUHASEBE FIRMALARINDA
advertisement
KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ MUHASEBE FIRMALARINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR BAŞARI İÇİN KURUMSAL YAKLAŞIM VE KALİTE KONTROLÜ Giriş Muhasebe mesleği bir ekonomideki faaliyetlerin düzenli olarak takip edilebilmesi,kayıt altına alınması ve değerlendirilebilmesi için gerekli olan en önemli kurumlardan biridir. Muhasebenin sosyal sorumluluk kavramı ise, muhasebe bilgilerinin bu bilgilerden yararlanacak olan kişilerin kullanımına sunulurken doğru, tarafsız, adil ve düzenlemelere uygun olarak sunulmasını gerektirir. Muhasebe mesleği ve bu mesleği yürüten muhasebe firmaları ticari hayatın gelişmesinde bilgiyi ilgili kesimlere doğru ve tarafsız bir şekilde sunmak üzere önemli bir işlev görmektedir. Küçük ve orta ölçekli muhasebe firmaları da uzun yıllardır başta KOBİ’lere sağlanan muhasebe,vergi ve danışmanlık hizmetleri ile hem bu yapılara hem de ekonomiye değerli katkılarda bulunmaktadırlar. Günümüzde de, muhasebe mesleğinin ekonomi için önemi artarak devam etmektedir. Ancak, günümüzün gelişen teknolojik koşullarında, artan rekabet, iş dünyasındaki artan faaliyet çeşitliliği, regülasyonların giderek karmaşık bir hal alması, ülkemiz dahil bir çok ülkede uluslararası muhasebe ve denetim standartlarının kabulü ile birlikte muhasebe,denetim,danışmanlık v.b. hizmetlerin geleneksel bir bakış açısıyla yapılması artık güçleşmiştir. Muhasebe firmalarının günümüzde daha etkin rekabet edebilmek için organizasyon, hizmet kalitesi v.b yapılarını farklı bir bakış açısı ile gözden geçirmeleri gerekmektedir. 1.1.Küçük ve Orta Büyüklükteki Muhasebe Firmaları; Tanımları, Çalışma Alanları ve Önemleri Küçük ve orta ölçekli muhasebe firmalarının(muhasebe firmaları) ne olduğuna ilişkin olarak, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (International Federation of AccountantsIFAC)’nun Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe Büroları Komitesi(Small and Medium Practices Comittees-SMP komitesi) tarafından yapılan bir tanımlamada, müşterilerinin çoğunluğu küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden(KOBİ) oluşan, kendi işyerindeki sınırlı teknik kaynaklara ek olarak dış kaynakları kullanan ve profesyonel kadroları sınırlı olan muhasebe yapıları olarak tanımlanmıştır1. Küçük ve orta ölçekli muhasebe firmalarının nasıl tanımlandıklarına ilişkin olarak Türkiye’de üzerinde görüş birliğine varılmış bir tanımlama olmamakla birlikte, yaygın kanaat, çalışan sayısı bir ila beş kişiden oluşan, müşterileri çoğunlukla küçük ve orta büyüklükte işletmeler(KOBİ) olan küçük ve orta büyüklükteki muhasebe firmalarının bu yapıyı oluşturduklarına ilişkin görüşlerdir. Türkiye’de faaliyet gösteren muhasebe firmalarının da dünyadaki bir çok benzerlerinden çok farklı bir yapıda olmadıkları, benzer şekilde yapılandıkları ve benzer sorunlarla karşı karşıya oldukları düşünülmektedir. IFAC,SMP Committee Broşürü(2011) ,http://www.ifac.org/sites/default/files/downloads/SMP_Committee_Fact_Sheet.pdf 1 1 Muhasebe firmalarının çalışma alanlarına bakıldığında geleneksel olarak küçük ve orta büyüklükte işletme (KOBİ) olan müşterilerine denetim,muhasebe ve vergi hizmetlerinden,katma değeri yüksek olan danışmanlık hizmetlerine kadar büyük bir çoğunluğu hizmet götürdükleri görülmektedir. KOBİ’ler, ekonominin sağlığı ve istikrarı için hayati önemi olan kuruluşlar olmakla birlikte, finansman,muhasebe,regülasyon gibi esas iş alanlarının dışındaki alanlarda yeterli uzman personel ve bilgi birikimleri olmadığı için dış desteğe ihtiyaç duymaktadırlar. Bu nedenle KOBİ’ler için muhasebe, denetim,danışmanlık anlamında genellikle en popüler dış kaynak en yakınlarındaki muhasebe firmaları olmaktadır Genel kural KOBİ’lerin ağırlıklı olarak muhasebe hizmetlerinde olmak üzere en büyük desteği muhasebe firmalarından aldıklarının varsayılması olmakla birlikte, bazı KOBİ’lerin daha büyük muhasebe organizasyonlarını tercih ettikleri, bazı muhasebe firmalarının da daha büyük organizasyonlara hizmet ettikleri görülebilmektedir. Bu ilişkinin KOBİ’lerin finansal tabloların denetlenmesi gibi regülasyonlara uyum gerektiren alanlarda desteğe ihtiyaç duymasından dolayı zorunlu bir ilişki biçimi olmuştur2. Geleneksel olarak muhasebe firmaları ile KOBİ’ler arasındaki bu ilişki muhasebe firmalarının KOBİ’lerin ihtiyaçlarını iyi anlamaları, genellikle nispeten düşük donanım maliyetleri ile KOBİ’lere yakın mesafelerde yerleşik olmalarının ve nispeten düşük fiyatlarla hizmet sunmalarının getirdiği karşılıklı bağımlılığa ve uzun yıllara dayanan güvenilir bir ilişki olmuştur. Ancak günümüzün gelişen teknolojik koşullarında, muhasebe,denetim,danışmanlık v.b. alanlarda artan rekabet, iş dünyasındaki artan faaliyet çeşitliliği, regülasyonların giderek karmaşık bir hal alması neticesinde daha büyük organizasyonların yapıları ve imkanları ile karşılaştırıldığında muhasebe firmalarının teknik kapasiteleri yetersiz kalabilmektedir; bu itibarla muhasebe firmaları ile KOBİ’ler arasında uzun yıllara dayanan bu ilişkinin gelecekte de sürdürülebilirliği giderek belirsiz bir hal alabileceği düşünülmektedir. Günümüzde muhasebe firmaları ile,KOBİ’ler arasındaki ilişkilerin sağlıklı bir şekilde devam ettirilebilmesi ve geliştirilebilmesi için muhasebe firmalarının stratejik niyet ve kapasitelerinin önemli olduğu varsayılmaktadır. Ancak daha büyük organizasyonların yapıları ve imkanları ile karşılaştırıldığında muhasebe firmalarının çeşitli hizmetleri bir arada sunabilmeleri için işbirliklerine gitmeleri, hizmet kalitelerini artırmaları, kurumsallaşmaya önem vermelerinin gerekliliği konuları ilgili kurumlar nezdinde öne çıkmaktadır. 1.2. Muhasebe Firmalarının Sorunları Muhasebe firmalarının kurumsallaşmış orta ve büyük ölçekli denetim firmalarına göre bir çok farklı özellikleri ve sorunları vardır; IFAC SMP Komitesi tarafından yapılan “IFAC SMP Quick Poll “ başlıklı 2011 yılında yapılan çalışmada yaklaşık 2.400 kişi ile IFAC SMP Kısa Anketi'ni başlatmıştır. 2011 yılı anketinde bu firmaların yeni standartlar, regülasyonlar, ekonomik belirsizlik ve yeni müşteri bulmak ve elde tutmanın getirdiği sıkıntılar olarak ifade edilmiştir. BLACKBURN,Robert, Robin Jarvis, “The Role of Small and Medium Practices in Providing Business Support to Small- and Mediumsized Enterprises”,IFAC SMP Committee Information Paper,Nisan 2010,s.7 2 2 IFAC SMP Komitesi tarafından yapılan bu çalışmalar belli aralıklarla tekrarlanmış olup; 6 Şubat 2014 tarihinde yayımlanan 2013 yılı sonu IFAC SMP Quick Poll: 2013 Year-End Round-Up çalışmasında da 3.709 kişiye ulaşılmıştır. Sözkonusu ankette sorunların aynen devam ettiği ancak sıralamalarda değişiklikler olabildiği görülmüştür; sözkonusu ankete yanıt verenlere göre muhasebe firmalarının ve onların müşterileri olan KOBİ’lerin kafasında regülasyon yükü ve ekonomik belirsizlik hala en önemli sorun olarak kalmaya devam etmektedir. Bunun yanısıra, önceki anketlerden farklı olarak mevcut müşterilerini cezbetmek ve onları muhafaza etmekte büyük sıkıntılar yaşadıkları bununla eşanlı bir problem olarak daha düşük ücretlere razı olmak zorunda olduklarını belirtmişler ve üçüncü sırada yeni düzenlemeler ve standartlara uyum sağlamakta yaşanan güçlükler gelmiştir. Muhasebe firmalarının en fazla uğraştığı 20 konu içinde vergi danışmanlığı, ,denetim ve finansal raporlama konuları muhasebe firmalarının online bilgi ve rehberliğe ihtiyaç duyduğu konuların başında gelmektedir. II. Muhasebe Firmalarının Kurumsallaşması ve Kalitenin Önemi Yukarıdaki tablo, bize muhasebe firmalarının her geçen gün artan rekabet ve zorlaşan iş koşullarında ayakta kalmalarının zorlaştığını göstermektedir. Diğer taraftan Türkiye’de 2011 yılında yasalaşan TTK’nun ardından uluslararası finansal raporlama standartlarının kabulü, vergi ve ilgili alanlarda sıklıkla değişen düzenlemeler, KOBİ’lerin ihtiyaçlarını ve bilginin kıymetini artırmıştır; bu durum, muhasebe firmaları için bir taraftan yeni fırsatlar getirmiş; ancak bir taraftan da, bilginin elde edilmesi için daha fazla zaman emek ve maliyet harcanması gerekmiştir. Bu durum, muhasebe mesleğini yürütenlerin başarılı olabilmek ve sürdürülebilirliği sağlamak için daha donanımlı ve örgütlü olmaları gerektiğini göstermekte olup, artık muhasebe firmalarının daha fazla kurumsallaşması ve daha kaliteli bir yönetim ve çalışma anlayışını kendi çalışma ortamlarının yanı sıra yaptıkları işlere yansıtmaları gerekmektedir. Bu anlayış çerçevesinde muhasebe firmalarının kurumsallaşması ve kaliteye önem vermeleri konusu gerek uluslararası arenada gerekse TÜRMOB ve meslek odalarının en önemli gündemlerinden bir haline gelmiştir. Bu konuda, uluslararası arenada IFAC bünyesinde yapılan çalışmalar, Türkiye’de ise meslek örgütlerinin çabaları ve TÜRMOB’un almış olduğu kararlar öne çıkmaktadır. 2.1. Muhasebe Firmalarına Dönük Uluslararası Çalışmalar 2.1.1.IFAC Bünyesinde Yeralan Grup ve Komiteler Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu(International Federation of Accountants-IFAC) bünyesinde, KOBİ’lerle muhasebecilerin birbirleriyle ilişkisini belirlemek ve karşılaştıkları sorunları çözmek amacıyla 2005 yılında kurulan Küçük ve Orta 3 Büyüklükteki Muhasebe Firmaları Komitesi(SMP Komitesi3), küçük ve orta büyüklükteki ölçekli muhasebe firmalarında faaliyet gösteren ve küçük ve orta ölçekli işletmelere hizmet sağlayan muhasebe meslek mensuplarının menfaatlerini temsile dönük çalışmalar yapmaktadır. Tüm dünyada faaliyet gösteren 900.000 civarında muhasebeci bürosu bu komitenin üyesi durumundadır. SMP Komitesinin yanı sıra IFAC bünyesinde faaliyet gösteren bir çalışma grubu olan Edinburgh Grubu 2004 yılında kurulmuştur. Türkiye’den TÜRMOB’un üyesi olduğu Edinburg Grubu, IFAC içindeki büyük ve uluslar arası muhasebe firmalarına karşı küçük ve orta ölçekli muhasebe firmalarının çıkarlarını savunan bir gruptur4. Ayrıca Küçük ve orta ölçekli muhasebe firmaları ile ilgili olarak Avrupa Muhasebeciler Federasyonu (The Fedaration Des Experts Comptables-FEE) 1987 yılında kurulmuştur. 2006 yılından bu yana FEE Denetim Çalışma Grubunda ve FEE KOBİ/Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe Firmaları Çalışma Grubunda TÜRMOB temsil edilmektedir.5 Bu komite çalışma gruplardan konumuzun içinde muhasebe firmaları için kalitenin sağlanması ve kurumsallaşma konularında SMP Komitesinin önemli çalışmaları bulunmaktadır. 2.1.2. SMP Komitesi Bünyesinde Yapılan Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe Firmalarında Kalite Kontrolünün Sağlanmasına İlişkin Çalışmalar Kalitenin genel olarak bir işin beklenen amaca uygun olarak gerçekleştirilmesinin sağlanması olarak tanımlanması mümkündür. Bağımsız denetimde kalite ise, denetim çalışması sonucunda oluşan yargının(denetim görüşünün) doğruluğu ve güvenilirliğidir.6 Bağımsız denetim sisteminde kalitenin sorgulanmasıyla ilgili olarak IFAC tarafından biri bağımsız denetim şirketinin kendisini,diğeri ise denetimin içeriğini ilgilendiren ve birbirini tamamlayan iki ayrı standart getirilmiştir;bunlar, ISQC 1 ve ISA 220 kodlu standartlardır. ISQC 1(Quality Control For Firms that Perform Audits and Reviews of Historical Financial Information and Other Assurance and Related Services Engagements) standardı 2005 yılından itibaren uygulanmak üzere IFAC’ın Uluslararası Denetim ve Güvence standartları Kurulu (IAASB) tarafından çıkarılmıştır. ISQC 1’nın amacı denetim firmalarının tarihi finansal tabloların denetimi ve diğer güvence ve ilgili hizmet bağlantıları için kalite kontrol sistemleri firmanın sorumluluklarını belirleyen standartlar oluşturmak ve rehberlik sağlamaktır. 3 The Small and Medium Practices (SMP) Committee of the International Federation of Accountants (IFAC) İBİŞ,Prof.Dr. Cemal,”Türmob ve TMUD’un Uluslar arası Meslek Örgütleri ile Olan İlişkileri”,IX.Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu,III.Türkiye uluslar arası Muhasebe Denetimi Sempozyumu,(2012) http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/09Sempozyum/5%20genel%20oturum%203/2%20cemal%20ibis .pdf 5 İBİŞ,Cemal(2012) 6 OKTAY,Sadiye, “Bağımsız Denetim Etkinliğinin Arttırılmasında,Denetim Hizmetinde Kalite ve Kalite Kontrol:ABD Düzenle Maliye Finans Yazıları Dergisi,Ekim 2013 4 4 ISA 220 “Quality Control for an Audit of Financial Statements” ise, finansal tablo denetiminde kalite kontrolünü düzenlemekte olup, ilk defa 2002 yılında IAASB tarafından yayımlanmıştır. Standartların isimlerinden anlaşılacağı üzere ISQC 1, denetim ve benzeri güvence çalışmaları yapan şirketler için kalite güvence standartlarını tanımlarken, IAS 220 sadece denetim çalışmalarına yöneliktir. Bunların yanı sıra yine IFAC tarafından yayınlanmış olan Etik Kurallar(Code of Ethics) bu standartlarla birlikte ele alınması gereken düzenlemeler olup, standart ve kurallar bir bütün olarak kalite güvence sisteminin genel çerçevesini belirlemektedir. (Şavlı, 2007, 311–319) Muhasebe firmalarının etkili bir kalite kontrol sistemine ulaşmaları hem bu yapıların müşterilerine daha yüksek kalitede hizmet vermelerini hem de kamu menfaati açısından önemlidir. Bununla birlikte, ISQC 1’ın getirmiş olduğu kalite kontrol standartlarının oldukça detaylı olması, bu standardın küçük ve orta büyüklükteki ölçekli muhasebe firmaları tarafından anlaşılması güç olmuştur. KOBİ’ler için daha az kapsamlı ve nispeten basit kurallara dayalı ayrı bir denetim standardının gerekliliği konusundaki tartışmalar neticesinde konuyu gündemine alan IAASB “Denetim denetimdir.” prensibini benimseyerek KOBİ’lerin denetiminde uygulanacak ayrı bir denetim standardına ihtiyaç olmadığı sonucuna varmıştır. “Küçük İşletmelerin Denetiminde Özel Muhakemeler” başlıklı 1005 sayılı Uygulama İzahnamesi de açıklık projesi çerçevesinde ilgili standartların içine dahil edilerek kaldırılmıştır. 7 IFAC tarafından Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Denetiminde Uluslararası Denetim Standartlarını Kullanımına ilişkin Rehber8 ilk defa 2007 yılında yayımlanmış olup, KOBİ’lerin denetimine ilişkin uluslararası denetim standartlarının anlaşılması ve etkin bir şekilde uygulanabilmesi için büyük işletmelerden farklı olabilecek hususları da örnekleyerek gösteren bir kaynak niteliğindedir. Daha sonra IFAC SMP Komitesi tarafından, Kanada Yeminli Mali Müşavirler Odası(CGA Kanada) ile birlikte, küçük ve orta ölçekli muhasebecilerin uluslararası bağımsız denetim kalite kontrol standartlarına uyumlarını teminen, ISQC 1’ın küçük ve orta ölçekli muhasebeciler için bir açıklayıcı rehberinin yayınlanmasına dönük olarak öneriler getirilmiştir. 2009 yılında Küçük ve Orta Büyüklükteki Muhasebe Firmaları İçin Kalite Kontrol Kılavuzu9 olarak yayımlanmıştır. Kılavuz, ISQC 1, Finansal tabloların denetim ve incelemeleri ile diğer güvence ve ilgili hizmet sözleşmelerini yapan firmalar için Kalite Kontrol’ün tutarlı uygulanmasını desteklemek üzere tasarlanmıştır. Kılavuz firmaların kalite kontrol sistemlerini geliştirirken uygulamacıların kullanabileceği pratik bir “nasıl yapılır” yaklaşımı sunmaktadır. IFAC Küçük ve Orta Ölçekli Uygulamalar Komitesinin üçüncü önemli rehberi de Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe Firmaları için Büro Yönetimi Kılavuzu olup, IFAC’ın Profesyonel Muhasebeciler için Etik Yasası(IESBA Code) ve Küçük ve Orta Ölçekli ŞAVLI,Tuba,”Uluslararası Denetim Standartları Kapsamında Bağımsız Denetim Süreci”, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/10/tr/tubasavli.pdf 8 Guide to Using International Standards on Auditing in the Audits of Small-and Medium Sized Practices 9 Guide to Quality Control for Small- and Medium-Sized Practices 7 5 Muhasebe Firmaları İçin Kalite Kontrol Kılavuzu’nu tamamlaması için tasarlanmıştır. Bu kılavuz 2010 yılında TÜRMOB tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Büro Yönetimi Kılavuzu, küçük ve orta ölçekli uygulamalara firmalarını nasıl daha iyi yönetebilecekleri ve bunun sonucunda bu firmaların güvenilir, karlı ve profesyonel bir şekilde çalışmaları hakkında rehberlik sağlaması amacıyla hazırlanmış olup, büro yönetimi ilkeleri bilgisi, strateji planlama, personel yönetimi ve haleflik planlaması gibi konuları içeren bir rehberdir. 2.2. Muhasebe Firmalarında Kurumsallaşmanın Önemi Günümüzde şirket çıkarlarının toplumsal çıkarlar ile çatışmadığı, ekonomik ve kar odaklı bakış açısının yanında sosyal ve çevresel konuların da şirketlerin sorumluluğu haline geldiği bir dünya düzeninin sağlanmasının gerekliliği için sürdürülebilirlik en can alıcı konu haline gelmiştir.10 Sürdürülebilirlik,kurumsallaşma ile bağlantılı bir konudur. Son yıllarda sıkça karşılaştığımız Kurumsal yönetim kavramı da kurumsallaşmanın kurumlarda yerleştirilmesi için gerekli olan kavram yöntem ve unsurları içermektedir. Kurumsallaşma bir kurumda faaliyetlerin kişilerden bağımsız olarak önceden belirlenmiş prosedürler, çerçevesinde faaliyet gösterilmesini teminen gerekli yapı ve süreçlerin oluşturulması olarak ifade edilebilir. Böylelikle kişiler değişse veya ayrılsa bile kurum aynı yönetim anlayışı ile faaliyetini sürdürmeye devam edecektir. Muhasebe firmaları, son yıllarda sınırlı kadro ve mali güçleri ile karşılayamayacakları ölçüde kapsamlı sorunlar ve fırsatlarla karşılaşmaktadırlar; 2011 yılında yayımlanan yeni Türk Ticaret Kanunu‘nun şirketlere getirdiği kurumsallaşma ihtiyacı ve beraberinde Uluslararası Finansal Raporlama Standartları,Uluslararası Denetim Standartlarında, Basel II Risk Yönetimi Uygulamalarına uyum zorunlulukları, bu zorunluluklardan en fazla etkilenecek olan KOBİ’lere hizmet veren muhasebe firmaları için muhasebe, denetim ve Danışmanlık hizmetlerinde yeni ihtiyaç ve isteklerin ortaya çıkmasına bu da sürdürülebilirlik açısından önemli sıkıntıların yaşanmasına neden olmuştur. Muhasebe firmalarının mevcut yapıları ile, bu yüklerin altından kalkabilmeleri için daha fazla kurumsallaşmaları gerekmektedir. Çalışmanın bu bölümünde Türkiye’de meslek örgütlerinin muhasebe firmalarının kurumsallaşmasına ilişkin çalışmalarından bahsedilecektir. 2.2.1. Kurumsallaşma Konusunda Meslek Örgütlerinin Çalışmaları İstanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası (İSMMO) bünyesinde muhasebe firmaları için “Şirketleşme ve Kurumsallaşma Yol Haritası” oluşturulmuştur. Sözkonusu çalışmalarda sürekli değişen ve gelişen global rekabetçi pazar içerisinde varlığını sürdürebilmek ve rekabet edebilmek zorunda olan, meslek mensuplarının yürütmekte oldukları faaliyetlerini daha profesyonel temele oturtmak, içinde bulundukları DEMİREL,Erol, “ Muhasebe ve Denetim Meslek Mensuplarının Kurumsallaşma Yolundaki Aşamaları ve Meslek Örgütünün Katkıları”,2011, X.Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu,IV.Uluslararası Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu, 10 6 pazardaki değişim ve gelişmelere uyum sağlamak zorunda oldukları ve bu itibarla şirketleşmeleri ve kurumsallaşmaları önerilmektedir. İSMMO bünyesinde ilk adım olarak 2011 yılında “Şirketleşme” ve “Kurumsallaşma” konusunda meslek mensuplarına kaynak olabilecek "Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Kurumsallaşma" adlı kılavuz kitap yayınlanmış ayrıca, meslek mensupları için Şirketleşme ve Kurumsallaşma süreçlerinin çağdaş yönetim ilkelerine uygun olarak yürütülmesine destek verilmesini temin etmek amacıyla "Kurumsallaşma Hizmet Birimi" kurulmuştur. “Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe, Denetim ve Danışmanlık Şirketleri için Şirketleşme ve Kurumsallaşma Yol Haritası” başlıklı çalışmada muhasebe firmaları için kurumsallaşma ve şirketleşme konusunda iki ayrı yol haritası önerilmektedir: Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe,Denetim ve Danışmanlık Şirketleri için Şirketleşme ve Kurumsallaşma Yol Haritası ŞİRKETLEŞME SÜRECİ KURUMSALLAŞMA SÜRECİ •Ortaklık Modeli ve Sözleşmeleri •Yönetim ve Organizasyon Yapısı •Kar Dağıtım Modeli •Emeklilik Planı •İnsan Kaynağı,Teknoloji Metodoloji •İnsan Kaynakları Yönetimi •Müşteri İlişkileri Yönetimi •Şirket Yönetimi ve Kaynak:İSMMO Buna göre, günümüzde gelinen artan rekabet koşullarında kurumsallaşmanın sağlanabilmesi için şirketleşme önemlidir. Farklı uzmanlık alanlarına sahip olan meslek mensuplarının bir araya gelerek yarattığı bir güçbirliği olması durumunda başarı sözkonusu olabilecektir. Verilebilecek tüm hizmetlerin tek bir çatı altında toplanabilmesi için şirketleşme önemlidir. Bu çatı, “Serbest Muhasebeci Mali Müşavir” belgesine sahip olan ortakların bir araya gelerek yaratacağı tek bir şirket ile olabileceği gibi, mevzuatın izin verdiği ölçüde her biri ayrı tüzel kişilik olan denetim,muhasebe,vergi ve danışmanlık şirketlerinin bir araya gelerek yapılanmaları sureti ile de gerçekleştirilebilir11. Önerilen yapıda, tek başına çalışan bir meslek mensubunun başlangıçta tek başına ya da benzer meslek mensupları ile bir maliyet paylaşımı ortaklığına dayanan bir yapıdan biraz daha büyük bir şirket seviyesine ulaştığında,bir muhasebe şirketi, 11 Kaynak İSMMO,”Şirketleşme ve Kurumsallaşma Rehberi” ,s.12 7 bağımsız denetim şirketi, vergi müşavirlik hizmetleri şirketi, insan kaynakları veya bilgi teknolojileri hizmetleri tüzel kişisi ve mali planlama ve kurumsal finansman hizmetleri tüzel kişisi olarak yapılanabileceği ifade edilmektedir.12 Bu suretle bir meslek mensubunun tek başına çalışıp tüm bilgi kaynaklarına zaman ve maliyet harcayarak ulaşmasından ziyade, uzmanlaşma ve güç birliğine dayanan efektif bir yapı önerilmektedir. Bir başka değişle ihtiyaç olan parçaların bir araya getirilmesi gerekmektedir. Şirketleşme sürecinde nasıl bir ortaklık modeli oluşturulacağına karar verildikten sonraki aşamada faaliyetlerin etkin ve verimli bir şekilde yerine getirilebilmesi için yönetim organları ve örgütsel yapının oluşturulması, sonraki aşamada elde edilen karın nasıl dağıtılması gerektiğine ilişkin paylaşım modeline karar verilmesi ve son aşamada emeklilik planlarının oluşturulmasına ilişkin modelin oluşturulması yönünde karar alınması önerilmektedir. ŞİRKETLEŞME SÜRECİNİN YÖNETİMİNDE TEMEL ADIMLAR NASIL ORTAK OLUNACAK Ortaklık Modelleri Büyüme Stratejileri Ortaklık Sözleşmeleri NASIL YAPILANACAK Yönetim Organları Örgütsel Yapı NASIL PAYLAŞILACAK Kar Dağıtım Modelleri NASIL EMEKLİ OLUNACAK Devir Seçenekleri Emeklilik Planı Kaynak:İSMMO Kurumsallaşma süreci ise, şirketleşme sürecinden daha detaylı olan, Şirketin mizyon ve vizyonunun belirlenmesi ve kurum kültürü konularını içeren, yönetim yaklaşımının yanı sıra, insan kaynakları, müşteri ilişkileri ve şirket yönetimi aşamalarını içeren bir süreç yönetimi çalışmasıdır. 12 Kaynak İSMMO,”Şirketleşme ve Kurumsallaşma Rehberi”,s.13 8 KURUMSALLAŞMA SÜRECİNİN YÖNETİMİNDE TEMEL ADIMLAR YÖNETİM YAKLAŞIMI İNSAN KAYNAKLARI, YÖNETİMİ MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ ŞİRKET YÖNETİMİ Kaynak:İSMMO • • • • Vizyon,Misyon ve Hedeflerin Belirlenmesi Şirket Stratejileri ve Yönetim Politikalarının Belirlenmesi Kurum Kültürünün Oluşturulması Örgütsel Mimari •İnsan Kaynakları Planlaması •İşe Alım •Oryantasyon •Eğitim ve Geliştirme •Performans •Kariyer Yönetimi •Personel ve Özlük İşleri •Teklif Yönetimi •Sözleşme Yönetimi •Risk Yönetimi •Müşteri Memnuniyeti ve Hizmet Değerlendirilmesi •Plan ve Bütçe Yönetimi •Kalite Yönetimi •Çalışma Usul ve Esaslarına İlişkin Prosedürler •Mali İdari İşler Yönetimi •Ekipman Tedarik ve Yönetimi •Belge ve Arşiv Yönetimi •Bilgi Teknolojileri Yönetimi •Veri Yedekleme 2.2.2. TÜRMOB Bünyesinde Yapılan Çalışmalar Meslek mensuplarının kurumsallaşmasına ilişkin olarak uzun çabalar sonucunda Türkiye Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği’nin(TÜRMOB) 5.10.2013 tarihli genel kurul toplantısında alınmış onay kararının akabinde 2014 yılında alınmış iki adet meslek kararı sözkonusudur. TÜRMOB’un aldığı ve 13.12.2013 tarih ve 28850 sayılı resmi gazetede yayımlanmak suretiyle yürürlüğe giren “Muhasebe Denetim ve Danışmanlık Hizmetleri İçin,İşyeri,Hizmet ve Kalite Güvence İlke ve Esasları Hakkında Mecburi Meslek Kararı(Meslek Kararı) yayımlanmıştır.” Sözkonusu karar uyulması zorunlu olan mecburi bir meslek kararı olup, ortakları meslek mensupları olan ve odalara kayıtlı bulunan şirketleri, adi ortaklıkları ve gerçek kişi işletmeleri kapsamaktadır. Meslek Kararı’na göre muhasebe, denetim ve danışmanlık işletmeleri tarafından verilecek olan hizmetlerin, kurumsal bir anlayışla sunulmasını temin etmek üzere meslek mensuplarının işyeri, hizmet ve kalite güvence ilke ve esasları düzenlenmektedir. Sözkonusu karara göre ,meslek mensuplarının uymak zorunda oldukları esaslar üç ana başlık altında toplanmaktadır; bunlar, İşyerine İlişkin Hususlar;mekan,güvenlik,yazılım, İşyeri Yönetimine İlişkin Hususlar;işyeri yönetimi ve hizmet yönetim ve uygulama, Hizmet ve kalite güvence ilke ve esaslarına ilişkin hususlar;kalite güvence programı,gözetim İşyerine İlişkin Hususlar: Mekan- kurumsal kimlik ve imaj, iletişim güvenliği, çalışanların motivasyonu ve verimliliği, etkili yönetim ve koordinasyon, fiziksel güvenlik ve ergonomik çalışma ortamını sağlayacak bir ofis düzeninin oluşturulması 9 Güvenlik- müşteri bilgileri, hizmet ve çalışan güvenliği ile varlıkların korunmasını sağlayacak Varlık, Bilgi ve İş Güvenliğine ilişkin prosedürlerin oluşturulması ve gerekli önlemlerin alınması Yazılım,donanım ve ekipman- Meslek mensupları ve çalışanlarının kullanacakları mobilya, mefruşat, teknik ekipman ve yazılım konularına ilişkin esasların, yapılan işin niteliğine uygun olarak hazırlanması ve hizmetin kalitesini arttıracak prosedürlerin belirlenmesi İşyeri Yönetimine İlişkin Hususlar: İşyeri Yönetimi: -Kurumsal Yönetim: Muhasebe, Denetim ve Danışmanlık İşletmeleri yönetimi vizyon, misyon ve stratejisi doğrultusunda ilkelerini belirlemek ve yöneticilerine karar ve eylemlerinde yol göstermek amacıyla yönetim politikalarını yazılı olarak belirlenmesi -İşyeri Yönetimi:Müşteri hizmet politikaları ile birlikte insan kaynakları, mali ve idari işler ve bilgi teknolojileri politikalarını oluşturmalı ve bu politikalar doğrultusunda prosedürlerin belirlenmesi;yönetsel faaliyetleri açıklığa kavuşturacak düzeyde; plan ve bütçe yönetimi, kalite yönetimi ve çalışma usul ve esaslarına ilişkin prosedürlerin oluşturulması -İnsan Kaynakları Yönetimi: insan kaynakları planlaması,işe alım, oryantasyon, eğitim ve geliştirme, performans değerlendirme sistemi, kariyer yönetimi ve personel özlük işlerini kapsayana prosedürlerin belirlenmesi, Hizmet Yönetim ve Uygulama: o Hizmet Uygulama:Kaynakların gerekli önceliklere tahsis edilmesi amacıyla planlama yapılması, hizmetin uygulama sürecinde bilgi toplama,analiz,değerlendirme ve kayıtlı hale getirme esaslarının yazılı olarak belirlenmesi,bilgi ve belgenin kayıt altına alınması,saklanması ve gerektiğinde ibraz edilmesi için çalışma dosyalarının düzenlenmesi,çalışma sonuçlarının raporlanması, o Müşteri İlişkileri Yönetimi:teklif hazırlanması, sözleşme düzenlenmesi, risk yönetimi ve müşteri memnuniyetinin değerlendirilmesine ilişkin politika ve prosedürler oluşturulması o Hizmet tanıtım ve pazarlama yönetimi: mesleki faaliyeti yürütürken; meslek kararı ve diğer mesleki mevzuatla sınırlı ve tutarlı olmak kaydıyla, etkili bir pazarlama ve tanıtım yürütülmesini, kurumsal kimlik ve marka oluşturulmasını o Haksız Rekabet ve Reklam Yasağı: Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Mesleklerine İlişkin Haksız Rekabet ve Reklam Yasağı Yönetmeliği’ne uygun davranılması Hizmet ve kalite güvence ilke ve esaslarına ilişkin hususlar; o Kalite güvence programı: meslek mensupları tarafından yerine getirilen her bir hizmet faaliyetinin tüm yönlerini kapsayan bir kalite güvence ve geliştirme programının hazırlanması ve bu programın sürdürülmesi, 10 o Gözetim: Bu çalışma kapsamında Meslek Örgütü Tarafından Yapılacak İnceleme ve Denetimler neticesinde gerek görüldüğünde meslek mensuplarına uygulanacak yaptırımlar belirlenecektir. Bu kararla bağlantılı olarak alınan ikinci meslek kararı haksız rekabet konusunu içermekte olup, “Haksız Rekabetle Mücadele Yazılımının Meslek Mensuplarınca Kullanılması Hakkında Mecburi Meslek Kararı” başlığı ile 13.12.2013 tarih ve 28850 sayılı resmi gazetede yayınlanmıştır. 1.1.2015’den sonra yürürlüğe girecek olan sözkonusu karar da uyulması mecburi bir meslek kararı olup, yazılı hizmet sözleşmesi düzenlemeden iş kabul edilmemesi, ücret tarifesine uyulması ve bunun sonucunda ücretsiz veya tarifenin altında iş görülmesinin önüne geçilmesi, sözleşmeden dolayı ücret borcu olan müşteriye bu edimini yerine getirmeden bir başka meslek mensubu tarafından iş yapılmasının engellenmesi, stajyerlerin ve bürolarda bağımlı çalışan meslek mensuplarının işten ayrılması halinde daha önce çalıştığı büronun müşterilerine iki yıl geçmedikçe hizmet vermeme yasağına uyup uymadıklarının izlenmesi ve bu yöndeki aykırı uygulamaları sonlandıracak önlemlerin alınması amacıyla hazırlanmıştır. Sözkonusu kararlar bütün firmaların standart hizmet kalitesinin ölçümüne, gerektiğinde cezai yaptırım verilmesine dayanmaktadır. Halihazırda TÜRMOB tarafından meslek mensuplarının haksız rekabet ve meslek etiği konularında farkındalığının artırılması ile uygulama birlikteliğinin sağlanmasını amacıyla illerde verilen farkındalık eğitimleri devam etmektedir. Sonuç Türk Ticaret Kanunu’nun 2012 yılında uygulamaya konulmasından itibaren kamu otoritesinin muhasebe ve denetim mesleğini ilgilendiren uygulamaya dönük kararlarında zaman zaman denetimin kapsamını sınırlandırabilecek uygulamalar olabilmektedir. Bununla birlikte değişim kaçınılmazdır; Türkiye’nin ihtiyacı olan uluslararası sermayeyi çekebilmesi için daha şeffaf, daha hesap verebilir bir yapıya ulaşması ve daha fazla firmanın denetim kapsamına alınması gerekmektedir. Bunun içinde muhasebe ve denetime daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. Küçük ve Orta ölçekli muhasebe firmaları bu süreçte uzun yılların çabaları ile oluşturdukları mesleki anlamdaki varlıklarını sürdürebilmek ve rekabette daha güçlü olmak ve önümüzdeki dönemlerdeki yeni iş olanaklarına hazırlık yapabilmek üzere kurumsallaşmaya ve hizmet kalitesini artırmaya daha fazla önem vermeleri; kendi yapılarını eksikleri ve artıları ile gözden geçirmeleri ve kazançlarında hak ettikleri daha yüksek kazançlara ulaşabilmek için çaba göstermeleri gerekmektedir. Türkiye küçük ve orta ölçekli muhasebe firmalarında mesleki kalite kontrolünde henüz yolun başındadır. Küçük ve orta ölçekli muhasebe firmaları tarafından verilen hizmetlerle ilgili olarak kalite kontrolü yapılmamaktadır. TÜRMOB tarafından yayımlanan mesleki kararların bu konuda önemli bir adım olduğu düşünülmektedir. Ancak bu kararların takibi ve denetimi yapılmadığı müddetçe firmalar arasında haksız rekabet sözkonusu olacaktır. 11 YARARLANILAN KAYNAKLAR 1. BLACKBURN,Robert, Robin Jarvis, “The Role of Small and Medium Practices in Providing Business Support to Small- and Mediumsized Enterprises”,IFAC SMP Committee Information Paper,Nisan 2010,s.7 2. İBİŞ,Prof.Dr. Cemal,”Türmob ve TMUD’un Uluslar arası Meslek Örgütleri ile Olan İlişkileri”,IX.Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu,III.Türkiye uluslar arası Muhasebe Denetimi Sempozyumu,(2012) http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/09Sempozyum/5%20genel%20oturum%203/2 %20cemal%20ibis.pdf 3. IFAC,SMP Committee Broşürü(2011) ,http://www.ifac.org/sites/default/files/downloads/SMP_Committee_Fact_Sheet.pdf 4. IFAC,Küçük ve Orta Büyüklükteki Muhasebe Firmaları için Kalite Kontrol Kılavuzu,3.ncü baskı, https://www.ifac.org/publications-resources/k-k-ve-orta-b-y-kl-kteki-muhasebefirmalar-i-kalite-kontrol-k-lavuzu-nc-bask 5. İSMMMO,“Küçük ve Orta Ölçekli Muhasebe Denetim ve Danışmanlık Şirketleri İçin Şirketleşme ve Kurumsallaşma Yol Haritası”, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/kurumsallasma/brosur.pdf 6.OKTAY,Sadiye, “Bağımsız Denetim Etkinliğinin Arttırılmasında,Denetim Hizmetinde Kalite ve Kalite Kontrol:ABD Düzenle Maliye Finans Yazıları Dergisi,Ekim 2013 7.ŞAVLI, Tuba, 2007, Türkiye’ de Kalite Güvence Sisteminin değerlendirilmesi, 2. Uluslar arası Türkiye Muhasebe Denetimi 8. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu,Antalya www.ifac.org www.türmob.org www.ismmmo.org.tr 12
