File

A.TR DOLAŞIM BELGESİ
Türkiye-Avrupa Topluluğu gümrük birliği uyarınca, işlenmiş tarım ürünleri de dâhil olmak üzere sanayi ürünlerinde
serbest dolaşıma ilişkin hükümlerin uygulanması için gerekli koşulların yerine getirilmiş olması halinde, ihracatçının
veya gümrük beyannamesini imzalamakla yetkili kanuni temsilcisinin talebi üzerine gümrük idareleri ya da bu
idarelerce yetki verilmiş kuruluşlarca düzenlenen belgelerdir.
A.TR Dolaşım Belgesi ilişkili olduğu eşyanın gümrük birliğinde serbest dolaşımda olduğunu göstermektedir. Bu itibarla
gümrük birliği kapsamındaki bir ülkeden gelen ancak A.TR Dolaşım Belgesi bulunmayan bir eşyaya üçüncü ülkelere
uygulanan vergi oranları uygulanmaktadır.
Türkiye’de A.TR Dolaşım Belgeleri Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından düzenlenmektedir.
-
A.TR Düzenleyen Ülkeler;
Almanya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan,
Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya,
Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Yunanistan.
ARDİYE
Gümrüklü sahalara gelen konteynır ve diğer yüklerin kapalı ve açık sahalarda saklanması, depolanması,
etiketlenmesi, paketlenmesi ve benzeri katma değerli hizmetleri ve bu hizmetler için ödenen ücreti ifade eder.
-
Ardiye Ücretinin Hesaplanması:
İthalatta bir yükün gümrüklü sahaya tahliye edildiği günden, gümrüklü sahadan kara yolu, hava yolu veya deniz yolu
ile çıkış yaptığı güne kadar (tahliye edildiği gün ve çıkış yaptığı gün dâhil olmak üzere) gümrüklü sahada geçirdiği
bekleme süresi ile ilgili gümrüklü saha ithalat tarifesindeki günlük ithalat ardiye ücretinin çarpılması suretiyle
hesaplanır.
İhracatta bir yükün gümrüklü sahaya tahliye edildiği günden, gümrüklü sahadan kara yolu, hava yolu veya deniz yolu
ile çıkış yaptığı güne kadar (tahliye edildiği gün ve çıkış yaptığı gün dâhil olmak üzere) gümrüklü sahada geçirdiği
bekleme süresi ile ilgili gümrüklü saha ihracat tarifesindeki günlük ihracat ardiye ücretinin çarpılması suretiyle
hesaplanır.
DEMURAJ
Türk Ticaret Kanununa göre, deniz taşımacılığı uğraşısındaki alıcı ve satıcı, gemi ile sevk edilecek malın, ilgili limanda
yükleme ve boşaltma süresini en başta belirlemek zorundadır.
Bu ”yükleme-boşaltma” süresine (TTK da yer aldığı şekli ile) denizcilik dilinde “starya” adı verilir. Yükleme süresi
taraflarca belirlenmemiş ise liman kurallarına göre bir süre belirlenmesine, eğer Limanın bu konuda bir kuralı yoksa
“ticari geleneklere” göre, bu da yoksa malın durumuna göre uygun bir süre belirlenmesi gerekir. Genellikle bu
yükleme süresi yedi gün olarak belirlenmektedir. Diğer yandan yükleme-boşaltma işleminin süresi içinde (starya)
yapılmaması halinde, navlun sözleşmesi gereğince gemilerin fazladan bir süre beklemesi gerekecektir ki bu süreye
“sürastarya” adı verilmektedir. İşte bu “sürastarya” adı verilen fazla süreler için ödenecek ücretlere “demuraj” adı
verilmektedir.
EUR.1 BELGESİ
EFTA (European Free Trade Association, Avrupa Serbest Bölge Birliği) ülkelerine, AKÇT (Avrupa Kömür ve Çelik
Topluluğu) ve tarım ürünleri söz konusu olduğunda Avrupa Birliği’ne ve Türkiye’nin serbest ticaret anlaşmaları
imzaladığı ülkelere yapılan ihracatlarında gümrük indiriminden faydalanabilmek için düzenlenen belgedir.
GTİP
Dünya Gümrük Örgütü’nün standart hale getirdiği armonize sistemden alınan ve tüm dünyada ürünlerin
tanımlanması ve sınıflandırılması için kullanılan 12 haneli bir koddur. Bu kodun ilk 6 hanesi armonize sistem
tarafından belirlenir ve ülkeler tarafından herhangi bir değişiklik yapılmasına izin verilmez, sonraki 2 haneyle beraber
ilk 8 hane aynı bölgedeki ülkeler için -örneğin Tüm Avrupa Birliği üyesi ülkeler ve Türkiye’de- ortaktır. Sonraki 2 hane
hangi ulusa ait olduğunu gösterirken son kalan iki haneyle beraber ürünün tam istatistik kodu belirlenmiş olur.
-
Armonize Sistem (Harmonized Commodity Description and Coding System (HS Code)
Dünya Gümrük Örgütü'ne bağlı 170'den fazla ülkede kullanılmakta olan ürün kodlama sistemine armonize sistem
(Harmonized Commodity Description and Coding System, HS Code) denilmektedir.
-
Armonize sistem;
Gümrük vergilerinin tespitinde,
Uluslararası ticaret istatistiklerinin tutulmasında,
Menşe kurallarının saptanmasında,
Yerel vergilerin tespit edilip toplanmasında,
Ticaret müzakerelerinde (Dünya Ticaret Örgütü toplantılarında),
Nakliye vergileri ve istatistikleri için,
Dış ticareti kontrollere bağlı ürünlerin izlenmesinde (atıklar, ozon tabakasına zarar veren kimyasallar vb.)
GENELLEŞTİRİLMİŞ TERCİHLER SİSTEMİ (GTS)
Gelişmiş Ülkelerin, Gelişme Yolundaki Ülkelere (GYÜ) sağlayacakları tek taraflı tavizlerle bu ülkelerin Dünya
Ticaretinden aldıkları payın arttırılmasını hedefleyen Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi, GATT/DTÖ'nün kuralları
çerçevesinde uygulanmaktadır.
İlk olarak 1971 yılında AB tarafından başlatılan GTS uygulamasının temel amacı gelişmekte olan ülkelerin dünya
ticaret sisteminde daha fazla yer almalarının sağlanması ve bu ülkelerin pazara giriş koşullarının geliştirilmesi, ihracat
gelirlerinin arttırılması ve ekonomik büyümelerinin hızlandırılmasıdır.
AB, sanayi ürünleri için, 1995 yılında yeni GTS rejimini yürürlüğe koymuştur. 4 yıllık bir süre için uygulanan (1 Ocak
1995 – 31 Aralık 1998) yeni rejimin kapsamında, bazı temel ürünler ile 93'ncü Fasıl kapsamındaki silah ve
mühimmatlar dışında, 25-97 Fasıllar arasındaki sanayi ürünleri yer almaktadır.
GTS uygulamasından yararlanacak ülkeler, Gelişme Yolundaki Ülkeler ile UNCTAD tarafından belirlenen ve gelir
düzeyleri çok düşük olan En Az Gelişmiş Ülkelerdir.
AB tarafından GTS kapsamındaki tercihli rejim, En Az Gelişmiş Ülkeler için uygulanan gümrük vergilerinin tamamen
askıya alınmasını, Gelişme Yolundaki Ülkelere ise, ürünlerin hassasiyetine göre 4 farklı kategori içerisinde değişik
tercih marjları uygulanmasını öngörmektedir. Tarım ürünlerindeki yeni rejim üzerindeki çalışmalar ise devam
etmektedir. Bu ürünlerdeki mevcut sistem içerisinde, sanayi ürünlerine göre dar kapsamlı bir tercihli rejim
uygulanmaktadır.
-
Yeni GTS Rejiminin temel özellikleri nedir?
AB tarafından 1995 yılında yeni GTS rejimine getirilen yeniliklerden en önemlileri tarife modülasyonu ve ülkelerin
GTS kapsamı dışına çıkarılması mekanizmasıdır.
Tarife modülasyonu; daha önce hassas ürünler için uygulanmakta olan tarife tavanı ve kotalara bağlı tercihli rejimin
tarife tavizi esasına dönüştürülmesini öngörmektedir. GTS kapsamı dışına çıkarılması mekanizması ise; gelişmişlik
düzeylerine bağlı olarak veya belirli sektörlerde uzmanlaşan ve bu sektörlerde yüksek ihracat performansı gösteren
bazı ülkelerin, uzmanlaştıkları bu sektörlerde GTS kapsamı dışına çıkarılmasını öngörmektedir.
GÜMRÜK KANUNU
27 Ekim 1999 tarihinde TBMM tarafından kabul edilen, 4458 sayılı kanundur ve Türkiye'nin gümrük konularında esas
olan hukuk kaynağıdır. 18 Haziran 2009 tarihinde 5911 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramıştır. Kanunun ilk iki maddesi
aşağıdaki gibidir:
Madde 1- Bu Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına
uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektir.
Madde 2- Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi, Türkiye Cumhuriyeti topraklarını kapsar. Türkiye kara suları, iç suları
ve hava sahası gümrük bölgesine dâhildir.
GÜMRÜK MÜSTEŞARLIĞI
Gümrük ve gümrük muhafaza hizmetlerini düzenlemek ve yürütmek, kaçakçılık fiil ve teşebbüsleri ile mücadele
etmek üzere; Başbakanlığa bağlı olarak, 02.07.1993 tarih ve 485 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile teşkilat ve
görevlerine ilişkin esasların düzenlendiği müsteşarlıktır. İlgili KHK ile belirlenen görevleri şunlardır:
a) Gümrük Politikasının hazırlanmasına yardımcı olmak, gümrük politikasını uygulamak,
b) Gümrük Kanunu ve gümrüklerle ilgili diğer mevzuat ile uluslararası sözleşmeler hükümlerinin uygulanmasını
sağlamak,
c) Gümrük tarife oranlarının tespitine yardımcı olmak, gümrük vergileri ile gümrüklerce alınan diğer gelirler ve
fonların tarhı, tahakkuk ve tahsilini sağlamak ve kontrol etmek,
d) Gümrük kontrolüne tabi kişi eşya ve araçların muayene ve kontrolunu yapmak, bu işlemlerin etkin ve süratli
yapılmasını sağlayacak tedbirleri almak,
e) Gümrüklerle ilgili istatistiki bilgileri toplamak ve değerlendirmek,
f) Gümrük denetimine tabi eşya ve araçların muhafazasını sağlamak, gümrükte giriş ve çıkış işlemlerine tabi
eşyanın, saptanmış olan norm ve standartlara uygunluğunu denetlemek,
g) Kara hudutlarındaki gümrük kapıları ile pasavan kapılarında, gümrük teşkilatı bulunan hava ve deniz limanlarında
ve serbest bölge ve çeşitli antrepo ve iç gümrük sahalarında ve gümrük bölgelerinde gümrük muhafaza görevleri ile
kaçakçılığın men, takip ve tahkik görevlerini yerine getirmek,
h) Diğer yer ve sahalarda da gerektiğinde ilgili kuruluşlarla işbirliği yaparak kaçakçılığı men, takip ve tahkik etmek,
i) Milletlerarası kuruluşların Müsteşarlık hizmetlerine ilişkin çalışmalarını takip etmek, bu konularda görüş
oluşturmak yurtdışı ve yurtiçi faaliyetleri yürütmek,
j) Çeşitli kanunlarla Müsteşarlığa verilen görevleri yapmak,
k) Bu görevleri yerine getirecek meslek memurlarını yetiştirmek ve konudaki düzenlemeleri yapmak,
l)
Yukarıdaki görevlerin uygulanmasını takip etmek, değerlendirmek, incelemek ve denetlemek.
GÜMRÜK MÜŞAVİRİ
Gümrük müşavirlik mesleğinin konusu, 27.10.1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca eşyanın gümrükçe
onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin her türlü işlemlerin dolaylı temsilci sıfatıyla
yürütülmesidir. Dolaylı temsil yoluyla eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin
faaliyetler gümrük müşaviri aracılığıyla yürütülür. Gümrük müşavirleri, 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümleri
çerçevesinde Müsteşarlıkça verilecek diğer görevleri de yürütürler.
1909 yılından beri Türk Ticaret hayatında bulunan ve müşterilerine gümrükleme ve lojistik hizmetleri yanında,
danışmanlık hizmeti veren, dış ticaretin her aşamasında görev alan ve dış ticaret sektörüne yön veren gümrük
müşaviri kişiler, Türkiye genelinde gümrük idarelerinde işlem gören beyannamelerin %85'ini takip etmektedirler.
Gümrük müşavirleri dış ticaret ve gümrük işlemleri ile ilgili konularda yazılı görüş verebilir; hakemlik, bilirkişilik ve
benzeri işleri yapabilir.
GÜMRÜKLEME
Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına uygulanması zorunlu mevzuat
işlemlerinin gerçekleştirilmesini ifade eder. Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi, Türkiye Cumhuriyeti topraklarını
kapsar. Türkiye kara suları, iç suları ve hava sahası gümrük bölgesine dâhildir.
4458 sayılı gümrük kanununun 5. maddesine göre “Bütün kişiler, gümrük mevzuatı ile öngörülen tasarrufları ve
işlemleri gerçekleştirmek üzere gümrük idarelerindeki işleri için bir temsilci tayin edebilirler.
Transit taşımacılık yapan veya arızi olarak beyanda bulunan kişiler hariç olmak üzere, temsilci Türkiye Gümrük
Bölgesinde yerleşik bulunan kişilerdir.
Temsil, doğrudan veya dolaylı olabilir. Temsilci, doğrudan temsil durumunda başkasının adına ve hesabına hareket
eder. Dolaylı temsil durumunda ise kendi adına, ancak başkasının hesabına hareket eder. Temsilci, temsil edilen kişi
namına hareket ettiğini beyan etmek, temsilin doğrudan veya dolaylı olduğunu belirtmek ve sahip olduğu temsil
yetki belgesini gümrük idarelerine ibraz etmek zorundadır.”
Aynı kanunun 225. maddesine göre: “Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin
faaliyetler, 5 inci madde hükümleri çerçevesinde, sahipleri ile bunların adına hareket edenler tarafından doğrudan
temsil yoluyla veya gümrük müşavirleri tarafından dolaylı temsil yoluyla takip edilir ve sonuçlandırılır.”.
Gümrük kanununun verdiği yetki ile gümrük müşavirleri her türlü gümrük işlemini takip ederek sonuçlandırabilirler.
İHRACAT
Bir malın, yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya
serbest bölgelere çıkarılmasını veyahut müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkış ve işlemleri ifade eder.
İHRACATÇI
İhraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine üye olan, kimlik numarasına sahip gerçek kişiler
veya Türkiye'de mukim ve vergi numarasına sahip tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte
yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları ifade eder.
İTHALAT
Bir malın, yürürlükteki ithalat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde başka ülkelerden veya serbest
bölgelerden Türkiye gümrük bölgesine sokulmasını veyahut müsteşarlıkla ithalat olarak kabul edilecek başka sair giriş
ve işlemleri ifade eder.
İTHALATÇI
İthalat işlemlerini gerçekleştirmek üzere gümrük idaresine kayıtlı, kimlik numarasına sahip gerçek kişiler veya
Türkiye’de mukim ve vergi numarasına sahip tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte
yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları ifade eder.
İTHALAT TERİMLERİ
-
Damping:
Bir malın Türkiye’ye ihraç fiyatının, benzer malın normal değerinin altında olmasını ifade eder.
-
Sübvansiyon:
İthalata konu ürüne, menşe veya ihracatçı ülke tarafından doğrudan veya dolaylı olarak sağlanan mali katkı ya da
herhangi bir gelir veya fiyat desteğidir.
-
İthalatta Gözetim:
Bir malın ithalatında kaydedilecek gelişmelerin Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğü’nce verilen veya
onaylanan “Gözetim Belgesi” ile izlenmesidir. Gözetim kararı, Gözetim Belgesi düzenlenmesi yoluyla ileriye yönelik
olarak veya gerçekleşen ithalatı değerlendirmek üzere geçmişe dönük olarak uygulanabilir.
-
Korunma Önlemi:
Bir malın benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi
yaratacak şekilde artan miktar ve şartlarda ithal edilmesi halinde bu zarar veya zarar tehdidini ortadan kaldırmak
amacıyla ve sadece zararla sınırlı ve geçici olmak kaydıyla alınan önlemleri ifade eder. Korunma önlemi; gümrük
vergisinde artış yapılması, ek mali mükellefiyet getirilmesi, miktar / değer kısıtlaması, tarife kontenjanı uygulaması
veya bunların birlikte uygulanması şeklinde olabilir.
-
Kota:
Belirli bir dönem itibariyle yapılmasına izin verilen ithalatın miktar ve / veya değerini ifade eder.
-
Tarife Kontenjanı:
Belirli bir dönem itibariyle gümrük vergisinde ve / veya diğer mali yüklerde indirim yapılan ya da muafiyet sağlanan
ithalatın miktar veya değerini ifade eder.
-
İthal Lisansı:
Kotaya tabi tutulan veya tarife kontenjanı uygulaması başlatılan malların ithali için Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat
Genel Müdürlüğü’nce verilen belgeyi ifade eder.
-
Standardizasyon:
Belirli bir faaliyetten ekonomik ve sosyal fayda sağlamak üzere, bütün ilgili tarafların katkı ve işbirliği ile standartlar,
teknik düzenlemeler ve uygunluk değerlendirmesi işlemlerini içerecek şekilde belirli kurallar koyma ve bu kuralları
uygulama işlemini ifade eder.
-
Zorunlu Standart:
İlgili Bakanlıkça zorunlu uygulamaya konulan Türk Standardını ifade eder.
-
Uygunluk Değerlendirmesi:
Ürünün, ilgili teknik düzenlemeye uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve / veya belgelendirilmesine ilişkin
her türlü faaliyeti ifade eder.
-
Teknik Düzenleme:
Bir ürünün, ilgili idari hükümler de dahil olmak üzere, özellikleri, işleme ve üretim yöntemleri, bunlarla ilgili
terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme ve uygunluk değerlendirmesi işlemleri hususlarından biri
veya birkaçını belirten ve uyulması zorunlu olan her türlü düzenlemeyi ifade eder.
-
TSE –EN –ISO 9000 Belgesi:
Üretimin tüm evrelerinde belirli bir kalitenin sağlanması, garanti edilmesi ve sürdürülmesi için üretim sürecinde
uygulanan etkin bir kalite yönetim sistemini belirleyen standartlara sahip olunduğunu gösteren belgeyi ifade eder.
-
AQAP Belgesi:
Milli Savunma Bakanlığı tarafından verilen, "Endüstriyel Kalite Güvence Seviye Belgesi"ni ifade eder.
-
GMP Belgesi:
Sağlık Bakanlığı tarafından ilaç sanayicilerine verilen ve üretimin her aşamasında gerekli kalite kontrolünün yapıldığını
gösteren "İyi İmalat Uygulamaları Belgesi"ni ifade eder.
-
İmalat Yeterlilik Belgesi:
"Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik" hükümlerine göre münhasıran otomotiv imalatçılarına Sanayi
ve Ticaret Bakanlığı tarafından verilen ve prototip araçların ilgili teknik mevzuata uygunluğunu gösteren belgeyi ifade
eder.
-
CE İşareti:
Bir ürünün, Avrupa Topluluğu tarafından hazırlanan; ortak özellikleri itibariyle sınıflandırılmış ürün gruplarının uyması
gereken asgari sağlık, emniyet, çevre ve tüketicinin korunması koşullarını düzenleyen bağlayıcı mevzuata
uygunluğunu gösteren işareti ifade eder.
-
E İşareti:
"Tekerlekli Araçların, Araçlara Takılan ve / veya Araçlarda Kullanılan Aksam ve Parçaların Müşterek Teknik
Talimatlarının Kabulü ve Bu Talimatlar Temelinde Verilen Onayların Karşılıklı Tanınması Koşullarına Dair Anlaşma"
kapsamında verilen ve otomotiv ürünlerinin ilgili mevzuatına uygunluğunu gösteren işareti ifade eder.
-
e İşareti:
Otomotiv ürünlerinin ilgili Avrupa Topluluğu mevzuatına uygunluğunu gösteren işareti ifade eder.
-
Tip Onayı Belgesi:
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından münhasıran otomotiv imalatçılarına verilen ve prototip araç, sistem, aksam
veya ayrı teknik üniteye ait tipin, ilgili mevzuata uygunluğunu gösteren belgeyi ifade eder.
KONŞİMENTO
Taşıma senedi olarak da bilinen, üzerinde yükleyici, alıcı, ihbar mercii bilgileri başta olmak üzere söz konusu ticari
işlemle ilgili her türlü bilginin yer aldığı kıymetli evraktır. Sözlük anlamı ise taşınmak için gemiye teslim edilen mala
karşılık verilen alındıdır.
Kara Yolu Taşıma Senedi; Uluslararası nitelikteki CMR (Convention Marchandises Routiers) anlaşmasının hükümlerini
kabul eden ülkelerce kullanılan bir karayolu taşıma belgesidir ve taşımanın CMR hükümlerine göre yapıldığını
gösterir. Navlun komisyoncusu veya taşımacılık şirketi tarafından alıcının adına düzenlenir. Malların belirtilen
şartlarla taşınmak üzere, iyi durumda teslim alındığını ve taşıma sözleşmesinin yapıldığını gösteren hukuki bir delildir.
Malların mülkiyetini temsil etmediği için ciro edilemez.
Üç orijinal nüsha olarak düzenlenir. Birincisi yükletene verilir, ikincisi mallara eşlik eder, üçüncüsü de taşımacıda kalır.
Yükleten, mallar yolda iken taşımacıya talimat vererek taşımayı durdurma, teslim yerini değiştirme veya malların
belgede ismi yazılı alıcıdan başka bir şahsa teslimini isteme hakkına sahiptir. Bu hak belgenin ikinci orijinalinin
belgede adı yazılı alıcıya verilmesi üzerine hükümden düşer. Anılan, hakkını, kullanmak istediğinde yükleten belgenin
birinci orijinalini taşımacıya ibraz etmelidir. Bu durumda yeni talimat belgeye kaydedilir. Yükleten aynı zamanda
taşımacıya garanti vermelidir.
Hava Yolu Taşıma Senedi; (Airwaybill/AWB) Havayolu şirketlerince düzenlenen ve malların taşınmak üzere teslim
alındığını gösteren makbuzdur. Mallar üzerinde tasarruf etme yetkisi vermez. Varış havalimanında gümrük işleminin
tamamlanmasından sonra mallar belgede ismi yazılı alıcıya teslim edilir. Alıcı yerine alıcının bankası adına da
düzenlenebilir. Bu durumda banka varış yerindeki havayolu şirketine vereceği yazılı talimatla malları alıcıya teslim
ettirir. Hava yolu taşıma senedi biri alıcıya, biri yükletene, biri de havayolu şirketine ait olmak üzere 3 orijinal ve 9
kopya olarak düzenlenir. Bankalara ibraz edilen nüsha 3 numaralı yükleten nüshasıdır. Belgede yer alan bilgiler: Uçuş
sefer sayısı ve tarihi, malın cinsi ve miktarı, alıcının adı, yükletenin adı, navluna ait kayıt ve havayolu şirketinin kaşe ve
imzasıdır.
Deniz Yolu Taşıma Senedi; Bu belge bir gemi şirketinin veya onun yetkili acentesinin veya yükleme limanında acentesi
yoksa gemi kaptanının malı yükletene verdiği, emre ve nama düzenlenebilen ve belge konusu malların taşınmak
üzere kabul edildiğini gösteren bir makbuz ve aynı zamanda yükleme kaydı konduğunda bir taşıma sözleşmesidir.
Belirtilen malın mülkiyetini de temsil eder ve belgenin ciro edilmesiyle mal el değiştirir.
MENŞE ŞAHADETNAMESİ
Uluslararası ticarette dolaşımda olan malın menşeini, yani üretildiği yeri ve dolayısıyla hangi ülkeye ait olduğunu
gösteren belgedir. İthalat işlemlerinde ürünlerin menşeine göre muameleye tabi tutulması nedeniyle, her ülkenin
ilgili kurumları tarafından yazılan mevzuatlarda ürünlerin menşeinin beyan edilmesi gerekli kılınır. Vergi tutarlarının
daha sağlıklı bir şekilde belirlenmesinde kullanılan menşei şahadetnamesi, sakıncalı durumlarda (salgın hastalıklar,
ekonomik tedbirler, vb.) belirlenen ülkelerden ürün ithalatının önlenebilmesi için de gereklidir.
Ülkemizde ihracatçı tarafından hazırlanan menşe şahadetnamesi, ihracatçının bağlı bulunduğu ticaret odası veya
sanayi odası tarafından onaylanır. Malın gönderileceği ülkenin elçilik veya konsolosluğu tarafından da onaylanabilir.
Eğer malın gönderileceği ülkenin ülkemizde temsilciliği mevcut değil ise, menşe şahadetnamesinin ilgili ülkenin
onaylayacak makamına gönderilmesi gerekir.
Menşe şahadetnamelerinde bulunması gereken bilgiler:
Gönderici ve alıcı isimleri,
Malın cinsi, özelliği ve ambalaj şekli,
Koli adedi, kolilerin marka ve numarası,
Malın net ve brüt ağırlığı,
Malın birim fiyatı ve değeri (FOB, CF, CFR vb.),
Malın yüklendiği aracın ismi ve hareket tarihi,
Yükleme limanı veya yükleme yeri,
Mal Türkiye’de geçirdiği değişiklik dolayısı ile Türk menşeli sayılıyorsa bu durumun açıklanması.
NAVLUN
Deniz hukukunda taşıyanın belirli bir ücret karşılığında, gemisini kısmen ya da tamamen taşıtana tahsis ederek ya da
tahsis etmeksizin bir yükü deniz yoluyla taşımayı yüklendiği sözleşmedir.
Taşıyan, gemisinin tamamını ya da bir bölümünü taşıtana tahsis edebilir veya parça mal olan belirli bir eşyayı denizde
taşımayı yüklenebilir. Navlun sözleşmesi şu hususları içerir:
Taşıyan tarafından yapılan bir taşıma taahhüdü;
Gemiyle taşımaya elverişli bir malın varlığı;
Taşımanın denizde yapılması;
Taşımanın gemi niteliğinde bir araç ile yapılması;
Taşımanın ücretli olması.
Navlun sözleşmesi şekle tâbi değildir; ancak uygulamada genellikle konşimento düzenlenir.
Bir navlun sözleşmesinde taşıtan olan kimse, bu sözleşmeye dayanarak ikinci bir sözleşmede taşıyan sıfatını alabilir.
Bu halde bir alt taşıma sözleşmesi vardır. Navlun sözleşmelerinin bir türü de, karma navlun sözleşmeleridir. Bu
durumda taşıyan, yükü kara, nehir ve deniz yoluyla taşımayı taahhüt eder.
Navlun sözleşmesinden taşıyan ve taşıtan yönünden bazı hak ve borçlar doğar. Taşıyanın başlıca borçları, yükü
taşıyacak gemiyi, yüklemeye hazır, sefere ve denize elverişli olarak yükleme limanında bulundurmaktır. Taşıyanın,
navlun sözleşmesinden doğan en önemli hakkı ise bir ücret, yani navlun almaktır. Navlun, aksine bir hüküm
olmadıkça para ile ödenir. Taraflar, navlun miktarını saptamakta serbesttir. Ancak, bugün navlun genellikle
uluslararası sözleşmeler ile saptanmış olduğu için, taraflar çoğunlukla bunlara bağlı kalmaktadır. Navlunu ödeme
borcu, kural olarak taşıtandadır. Ancak, eğer bir konşimento düzenlenmiş ve bundan navlunu ödeyecek olanın, malı
alan kişi olacağı anlaşılıyorsa, navlunu ödeme borcu konşimentoya göre, yükü alacak olan kişiye geçer. Navlun
alacağı, muaccel olmasından itibaren bir yıl içinde zamanaşımına uğrar.
Taşıyanın, navlun alacağı için, astarya ve sürastarya ücretlerinde de olduğu gibi, yük üzerinde hapis hakkı vardır.
Navlun sözleşmesi,
Pişmanlık navlunun ödenmesiyle hiçbir sebep gösterilmeden;
Gemiye devlet ya da yabancı bir devletin el koyması halinde;
Taşınacak mallar üzerinde ithal ya da ihraç yasağı konması halinde;
Yükleme ya da varma limanının ablukaya alındığı hallerde;
Savaş halinde;
İmkânsızlık halinde sona erer.
ORDİNO
Konşimentoya karşılık eşyanın çekilebilmesi için talimattır. Ticarete konu eşyanın yüklenmesi veya boşaltılması
öncesinde taşımacıya hitaben emir mektubu olarak verilen ordino ile mal sahibinin işlemleri tamamlanır ve ordino
gümrük idaresine teslim edilir.
Sözlük anlamı yalnızca deniz yoluyla gerçekleşen ticaretler için olsa da uygulamada hava, kara ve demir yolu
taşımacılığında da yer alan bir belgedir.
TRANSİT TİCARET
Yurt dışında veya serbest bölgelerde mukim gerçek / tüzel kişilerden ya da antrepolardan satın alınan malın, Türkiye
üzerinden transit olarak veya doğrudan doğruya yurt dışında veya serbest bölgede mukim gerçek / tüzel kişilere ya
da antrepolara satılmasına denir.
Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanmış mallar ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca transit ticaretinin herhangi bir
sebeple uygun görülmedi mallar transit ticarete konu olamaz. İthalatın ve ihracatın yasaklandığı ülkelerde mukim
gerçek / tüzel kişiler veya antrepolarla da transit ticaret yapılamaz.
Transit ticarete konu olan mallarla ilgili olarak; ithalata ve ihracata ilişkin vergi, resim, harç ve fon tahsil edilemez.