(ANTİJEN) plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ doğal bağışıklığın

Bağışıklık Sistemi ders kitabı:
Abbas ve ark.
Temel İmmünoloji. 4.baskı
Çev: Camcıoğlu ve ark.
Güneş Tıp Kitapevi,
Ankara, 2015
Ana Kitapevi: 55 TL
(Öğrenciler 45 TL para
toplayarak doğrudan
kitapevinden ücretsiz
kargoyla toptan alabilirler:
Soner Bey 0532 556 0703 )
Bağışıklık Sistemi dersi-1
Bağışıklık sisteminin
(immün sistemin)
çalışma prensibi
2016-2017, Bahar, Trakya Üniv Tıp Fak 6. Kurul, 24.02.2017
Neşe Akış, PhD, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı
[email protected] http://personel.trakya.edu.tr/akisn/#.WKr6DyjC7WU
1
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN İŞLEVİ
ORGANİZMAYA ZARAR
VEREN MOLEKÜL ve
HÜCRELERİ TAHRİP EDER
● TEHLİKELİ
HÜCRELER
● TEHLİKELİ
MOLEKÜLLER
● ÇÖP
PARTİKÜLLERİ
ZARAR MİNİMİZE
OLDUĞUNDA TAMİRİ
HIZLANDIRIR
ZARARLI HÜCRELER: Mikroplar, içi mikrop dolu
vücut hücreleri, tümör hücreleri
ZARARLI MOLEKÜLLER: Toksinler, mikrop
döküntüleri, hasarlanan vücut hücrelerinden dökülen
sitoplazma içeriği, kimyasal/ ilaç/ besin maddesinin
vücut molekülleriyle birleşmesiyle ortaya çıkan yeni
moleküller, şekli bozularak yığınlaşmış vücut
molekülleri
ÇÖP PARTİKÜLLERİ: Ölü mikroplar, ölü veya eskimiş
vücut hücreleri, kümeleşmiş doku artıkları
ORGANİZMAYA ZARAR KRİTERİ
1. Dokuda yırtılma veya hücrede hasar
sonucu stres yanıtının başlaması
2. İmmün reseptörün bir zararlıyı tanıması
ve alarm vermesi
Bağışıklık Sisteminin Sağlık ve
Hastalıkta Önemi
Bazı Sık Rastlanan Enfeksiyon
Hastalıklarında Aşılamanın Etkinliği
Zararlılara Karşı Savunma Yapanlar
1- Cilt ve mukoza bariyerleri
2- Vücut hücreleri (tek başına stres yanıtı oluşturma ve öz
savunma yapma kabileyetini prokaryot ve protistlerden miras
olarak almıştır ve kullanır)
3- BAĞIŞIKLIK SİSTEMi
Bağışıklık Sisteminin Eylemcileri
İki Çeşittir
1- Bağışıklık sisteminin MOLEKÜLLERi
(bağışıklık sistem hücreleri veya diğer vücut hücreleri tarafından üretilirler)
2- Bağışıklık sisteminin HÜCRELERi ve onlara destek
veren vücut HÜCRELERi
Vücutda ilk defa rastlanan zararlıya karşı bağışıklık
sisteminin farklı hücreleri farklı zamanda devreye girer
2
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN
ZAMAN BAĞLI SAVUNMA PLANI
VÜCUTDA İLK DEFA RASTLANAN ZARARLIYA KARŞI
SAVUNMA DÖRT AŞAMALIDIR
Bariyerlerle engelleme
0- 4 saat SAVUNMASI
4- 96 saat SAVUNMASI
4- ≈15 gün SAVUNMASI
≈15 gün sonrası
Savaş bitmedi ama hasar kontrol altında tutulabiliyorsa kronik faz
Savaş bitmedi ve kontrol yoksa ağır hastalık ve ölüm
EDİNSEL
BAĞIŞIKLIK
YANITI
DOĞAL BAĞIŞIKLIK YANITI
İlk engel
VÜCUTDA TEKRAR RASTLANAN ZARARLIYA KARŞI
SAVUNMA İKİ AŞAMALIDIR
Bariyerlerle engelleme
EDİNSEL
BAĞIŞIKLIK
YANITI
DOĞAL
BAĞIŞIKLIK
YANITI
İlk engel
0-7 gün
≈7 gün sonrası
Savaş bitince tamir
DİNLENME HALİ
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
0-4 saat
GENEL SAVUNMA PLANI
4-96 saat
4-15 gün
zaman
İlk kez rastlanan zararlı
(ANTİJEN)
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
0-4 saat
GENEL SAVUNMA PLANI
4-96 saat
4-15 gün
zaman
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
0-4 saat
GENEL SAVUNMA PLANI
4-96 saat
4-15 gün
zaman
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
HAFIZA...
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
0-4 saat
4-96 saat
GENEL SAVUNMA PLANI .....YANGI…
4-15 gün
zaman
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
HAFIZA...
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
0-4 saat
4-96 saat
4-15 gün
GENEL SAVUNMA PLANIYANGI..YANGI…YANGI... zaman
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
HAFIZA...
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
HAFIZA
ile bağışıklığın
kazanılması...
0-4 saat
4-96 saat
4-15 gün
GENEL SAVUNMA PLANIYANGI..YANGI…YANGI.. zaman
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
SÖNME..TAMİR
HAFIZA...
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
HAFIZA..
0-4 saat
GENEL SAVUNMA PLANI
4-96 saat
4-15 gün
zaman
DİNLENME HALİ
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
HAFIZA...
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
HAFIZA..
0-4 saat
GENEL SAVUNMA PLANI
4-96 saat
4-15 gün
zaman
Aynı ANTİJENe
tekrar rastlanıyor
plazmada SAVUNMA MOLEKÜLLERİ
doğal bağışıklığın HÜCRELERi
SÖNME..TAMİR
HAFIZA...
LENFOİD DOKU,
LENFATİK DOLAŞIM
edinsel bağışıklığın LENFOSİTLERİ
HAFIZA...
0-4 saat
GENEL SAVUNMA PLANI
4-96 saat
4-15 gün
zaman
VÜCUTDA İLK DEFA RASTLANAN ZARARLIYA KARŞI
SAVUNMA DÖRT AŞAMALIDIR
DOĞAL BAĞIŞIKLIK YANITI
0- 4 saat
4- 96 saat
4- ≈15 gün
≈15 gün sonrası
Bariyerlerle engelleme
a) Vücut hücreleri ile savunma
b) Plazmada çözünmüş immün moleküller ile savunma
c) Zaman geçtikçe doğal bağışıklıkta rol alan hücreler ve destekleyen
hücreler
a) 0-4 saatlerdekilerin savunmasına devam
b) Yangı (enflamasyon) başlaması, savaş biterse sönmeli ve tamir başlamalı
c) Doğal bağışıklık hücrelerinin hafıza kazanması
c) Edinsel bağışıklığa yardım
a) 4-96 saatlerdekilerin savunmasına devam
b) Edinsel yanıt sınıfı yönetiminin başlaması
c) Edinsel sitotoksik hücrelerin ortaya çıkışı
d) Antikor üretimi
e) Edinsel lenfositlerin hafıza kazanması
Savaş bitmedi ama hasar kontrol altında tutulabiliyorsa kronik faz
Savaş bitmedi ve kontrol yoksa ağır hastalık ve ölüm
EDİNSEL
BAĞIŞIKLIK
YANITI
İlk engel
İlk engel
Bariyerler
0-7 gün
a) Vücut hücreleri ile savunma
b) Plazmada çözünmüş immün moleküller ile savunma
c) Doğal bağışıklıkta rol alan hafızalı hücreler ve diğer hücreler
d) Biraz yangı
e) Hafızalı lenfositler
≈7 gün sonrası
Savaş bitince tamir
EDİNSEL
BAĞIŞIKLIK
YANITI
DOĞAL
BAĞIŞIKLIK
YANITI
VÜCUTDA TEKRAR RASTLANAN ZARARLIYA KARŞI
SAVUNMA İKİ AŞAMALIDIR
EDİNSEL BAĞIŞIKLIĞIN KAZANILMASI
enfeksiyonla ve aşılama ile gerçekleşir
Bağışık bir kişinin antikor
ve edinsel lenfositleri
bağışık olmayan hastaya
aktarılarak hastaya pasif
bağışıklık kazandırılabilir
3
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNDE YANIT
ALGORİTMASI
BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN YANIT SINIFINI
YÖNETME ALGORİTMASI
Antijen zararlı mı zararsız mı ?
zararlı
zararsız
Hücrenin içinde mi, serbest mi ?
Yanıtsızlık
hücredışı
hücreiçi
hayır
Doku savunma için izin veriyor mu ?
Antikor
izotip kararı
evet
evet
Sıvısal yanıt
Hücresel yanıt
doğal
edinsel
• Doğal öldürücü
• Doğal sitotoksikler
•Edinsel sitotoksik
edinsel
doğal
• Bağ.Sist. molekülleri
• Kompleman
• Fagositler
EDİNSEL İMMÜNİTEDE YANIT SINIFLARI
4
EİNSEL YANITIN ÜSTÜNLÜKLERİ
Edinsel İmmün yanıtın nitelikleri
Repertuvar kurma kabiliyeti
Genomda az yer kaplayarak
olağanüstü sayıda tanıma
becerisi
Sakladığı hafızayı hızla
arttırma plastisitesi (KLONAL
SEÇİM, KOLNAL ÇOĞALMA)
Edinsel yanıt sınıfı yönetimi
Vücut molekül ve hücrelerini
zararlılardan ayırt eder ve
tolerans gösterir
Edinsel lenfosit klonları farklı vücut kompartmanlarında
farklı işlevler kazanır, son basamakta ihtiyaç halinde
klonal genişleyerek kabileleşir
Lenfoid
organlarda
gelişim
Lenfoid
dokularda
antijen arama
Antijenine
rastlayınca
kabileleşme
Eylemini icra
etme