ürü Yayın Y ayın T Türü B üç ayda ayda bir bir yayınlanır. bülten üç yayınlanır. Buu bülten Ü CRETSİİZDİR ÜCRETSİZDİR Y ayın S ahibi Yayın Sahibi ediatrik En nkara E erkez Ö zel A ndomer P ndokrinoloji M Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi Özel D oç. D r. Ergun Ergun Çetinkaya Çettiinkaya Doç. Dr. T asarım Tasarım L UA R eklam Reklam LUA Temmuz Temmuz · Ağustos Eylül Ağustos · Eylül EDİTÖR 2012 2012 Sayı 9 Sayı B u bbülten ülten hhekimlere ekimlere yyönelik önelik hhazırlanmıştır. azırlanmıştır. Bu DİKKAT KENE VAR !!!! KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Nedir? Merhaba, Endomer artık 4 yaşında…Göz açıp kapayana kadar geçen 4 yıl içinde neler yapmayı planladık, ne kadarında başarılı olduk, bundan sonraki planlarımız ve hedeflerimiz ne olacak? Doğrusunu isterseniz Pediatrik Endokrinoloji alanında biz hizmet vermeye başladığımız günlerde bizden sonra da bu dalda bir sürü merkez açılacağını düşünüyorduk. Ancak çıkan yeni yönetmeliklerle bu nerede ise imkansız hale geldi ve biz hala Türkiye'de dalında tek özel merkez olma özelliğimizi koruyoruz. Hizmete başladığımız günden beri nitelikli sağlık hizmeti vermek ve bunu yaparken hasta memnuniyetine azami ölçüde dikkat etmek en önemli düsturumuzdu. Disiplin, temizlik, güler yüz ve tedavide etkinlik zaten hasta memnuniyetini de beraberinde getirdi hep. Eksiklerimizi ve yanlışlarımızı görüp, eleştirileri objektif olarak değerlendirip en iyi olmaya çalıştık. Sosyal proje kapsamındaki etkinliklerimizle okullarda, kurumlarda halkımızı ve çocuklarımızı bilinçlendirici konferanslar verip zaman zaman da geziler, seyahatler tertip ederek onların birbirleriyle kaynaşmasını amaçladık. Geriye dönüp baktığımızda bu misyonlarımızı tamamlamış ve başarmış olmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Önümüzdeki yıllarda da sağlık ve mutluluk içinde çalışmalarımızı sürdürmek ve hastalarımıza faydalı olabilmek en büyük dileğimiz. Sağlıcakla kalınız… Kırım-Kongo Hemorajik Ateş (KKHA), keneler tarafından taşınan Nairovirüs isimli bir mikrobiyal etken tarafından neden olunan ateş, cilt içi ve diğer alanlarda kanama gibi bulgular ile seyreden hayvan kaynaklı bir enfeksiyondur. Son yıllarda tedavide görülen gelişmelere rağmen, bu enfeksiyonlarda ölüm oranları hala yüksektir. Keneler Nasıl Tanınır ve Nerelerde Bulunur? Keneler otlaklar, çalılıklar ve kırsal alanlarda yaşayan küçük oval şekilli, 6-8 bacaklı, uçamayan, sıçrayamayan hayvanlardır. Hayvan ve insanların kanlarını emerek beslenirler ve bu sayede hastalıkları insanlara bulaştırabilirler. Ülkemiz kenelerin yaşamaları için coğrafi açıdan oldukça uygun bir yapıya sahiptir. Türlere göre değişmekle beraber kenelerin, küçük kemiricilerden, yaban hayvanlarından evcil memeli hayvanlara ve kuşlara (özellikle devekuşları) kadar geniş bir konakçı spektrumları mevcuttur. Kimler Risk Altındadır? Hastalık genellikle meslek hastalığı şeklinde karşımıza çıkar. Tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar, veterinerler, kasaplar, mezbaha çalışanları, sağlık personeli özellikle risk gurubudur. Kamp ve piknik yapanlar, askerler ve korunmasız olarak yeşil alanlarda bulunanlar da risk altındadır. Doç.Dr.Ergun Çetinkaya Ö Özel zel A Ankara nkarra Endomer Endom mer P Pediatrik ediattrik EEndokrinoloji ndokrinoloji M Merkezi erkezi 4. Cadde Caddde N o: 115/B ankkaya / A NKARA TTel: el: 00.312 Faxx: 00.312 .312 4441 41 6655 0000 4. No: 5/B YYıldız, ıldız, Ç Çankaya ANKARA .312 4441 41 6666 00 00 • Fax: w ww.annkaraendomer.com 1 www.ankaraendomer.com Kuluçka Süresi Ne Kadardır? Kene tarafından ısırılma ile virüsün alınmasını takiben kuluçka süresi genellikle 1-3 gündür; bu süre en fazla 9 gün olabilmektedir. Enfekte kan, ifrazat veya diğer dokulara doğrudan temas sonucu bulaşmalarda bu süre 5-6 gün, en fazla ise 13 gün olabilmektedir. Belirtileri Nelerdir? Ateş, kırıklık, baş ağrısı, halsizlik...Kanama pıhtılaşma mekanizmalarının bozulması sonucu; Yüz ve göğüste kırmızı döküntüler, gözlerde kızarıklık, gövde, kol ve bacaklarda morluklar, burun kanaması, dışkıda ve idrarda kan görülmesi olur. Ölüm karaciğer, böbrek ve akciğer yetmezlikleri nedeni ile olmaktadır. Kırım-Kongo Kanamalı Ateşinin Tanısı Nasıl Konulur? Kanda virüse karşı oluşan antikorların taranması tanı için en sık kullanılan yöntemdir. Bu göstergeler hastalığın başlangıcından sonra 6. günden itibaren belirlenebilir. Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Nasıl Kontrol Edilir ve Nasıl Korunulur? Hastalığın bulaşmasında keneler önemli bir yer tutmaktadır. Bu nedenle kene mücadelesi önemlidir fakat oldukça da zordur. 1. İnsanlar kenelerden uzak tutulabilir ise bulaşması önlenebilir. Bu nedenle de mümkün olduğu kadar kenelerin bulunduğu alanlardan kaçınmak gerekir. 2. Kenelerin yoğun olabileceği çalı, çırpı ve gür ot bulunan alanlardan uzak durulmalı, bu gibi alanlara çıplak ayak ya da kısa giysiler ile gidilmemelidir. 3. Bu alanlara av yada görev gereği gidenlerin lastik çizme giymeleri, pantolonlarının paçalarını çorap içine almaları gerekmektedir. 4. Görevi nedeni ile risk grubunda yer alan kişilerin hayvan ve hasta insanların kan ve vücut sıvılarından korunmak için mutlaka eldiven, önlük, gözlük, maske v.b. giymeleri gerekmektedir. 5. Gerek insanları gerekse hayvanları kenelerden korumak için haşere kovucu ilaçlar (repellent) olarak bilinen böcek kaçıranlar dikkatli bir şekilde kullanılabilir. (Bunlar sıvı, losyon, krem, katı yağ veya aerosol şeklinde hazırlanan maddeler olup, cilde sürülerek veya elbiselere emdirilerek uygulanabilmektedir.) 2 w www.ankaraendomer.com ww.annkaraenddomer.com Ö Özel zel A Ankara nkara EEndomer nddomer Pediatrik Pediatrik EEndokrinoloji ndokrinoloji M Merkezi erkezi 4. Cadde Cadde No: No: 15/B 15/B Yıldız, Yıldız, Çankaya Çannkaya / A NKARA Tel: Tel: 00.312 .312 4441 41 6666 0000 • FFax: ax: 00.312 4. ANKARA .312 4441 41 6655 0000 6. Haşere kovucular hayvanların baş veya bacaklarına da uygulanabilir; ayrıca bu maddelerin emdirildiği plâstik şeritler, hayvanların kulaklarına veya boynuzlarına takılabilir. 7. Kenelerin bulunduğu alanlara gidildiği zaman vücut belli aralıklarla kene için taranmalıdır. 8. Vücuda yapışmış keneler uygun bir şekilde kene ezilmeden, ağızdan veya başından tutularak bir cımbız veya pens yardımıyla çıkartılır. Isırılan yer alkolle temizlenmelidir. Mümkünse kenenin tanı için alkolde saklanması uygun olur. 9. Diğer canlılara ve çevreye zarar vermeden, haşere ilacı (insektisit) ile uygulamanın uygun görüldüğü durumlarda çevre ilaçlanması yapılabilir. Kırım-Kongo Kanamalı Ateşinin Tedavisi Nedir? Hastalığın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Hastaya destek tedavisi yapılmalıdır. Dr. Selcan Başak Soyluoğlu- Dr. Alp Akay Bilkent Üni.Doğu Sağ.Mrkz. Bebekler Bebekler Bebeklerve v ve eÇocuklar Ç Çocuklar ocuklariçin iiçin çinGüneşten G Güneşten üneştenKorunma K Korunma orunma Etkinliği Kanıtlanmış Yüksek Koruma Garantisi Yüzeyde Yüzeyde Koruma Koruma / Anında Anında Etki Etki . UV koruması UVB SPF 50+ . %100 mineral veya organo-mineral filtreler . Cildi kurutmayan koruma Nemlendirici ve emolyent özellikli içerikler D Derinlerde erinlerde K Koruma oruma / U Uzun zun S Süreli üreli Etki Etki . Cildin doğal savunmasını korur Langerhans hücrelerinin korunması (%100)* (Soya phytosterol’leri ve Aloe Vera) . Hücreleri korur P53 proteininin korunması* (çinko tuzları ve E Vitamini) * In vitro test – Expanscience Laboratuarları Yüksek toleranslı formül – Dermatolojik gözlem altında test edilmiştir. ® Mustela.® Anne ve bebek cilt bakım uzmanı DİYETİSYENİMİZ YAZ MEVSİMİNDE DOĞRU BESLENME Sıcak yaz aylarının yaşandığı şu günlerde en çok dikkat edilmesi gereken konulardan biri de kuşkusuz beslenme. Artan sıcaklarla birlikte bebek, yaşlı ve hamileler ile kalp hastalığı, hipertansiyon, şeker hastaları gibi kronik hastalıkları olanlar bir takım sağlık problemleri ile karşılaşılabilmektedir. Bu sorunların başında sıcak çarpmasına ve sıvı kaybına bağlı rahatsızlıklar ve besin zehirlenmeleri gelmektedir. Günlerin uzamasıyla birlikte öğün saatlerindeki değişiklikler kilo alınmasına neden olabilir. Bu nedenle sağlıklı beslenme kurallarına uymak ve mutlaka egzersiz yapmak gerekmektedir. Zeynep Ze eynep B BUDAKOĞLU UDAKOĞLU S SUBAŞI UBAŞI Beslenme Diyet Uzmanı B eslenme vvee D iyeet U zmanı Yaz aylarında hava sıcaklıklarının artmasıyla birlikte vücuttan ter ile su, sodyum ve potasyum atılır. İnsan vücudunun % 60-70'i sudur ve vücutta sıvı dengesinin sağlanması için atılan sıvının mutlaka yerine konması gerekmektedir. Aksi takdirde sıvı kaybına bağlı dehidratasyon görülebilmektedir. Bu nedenle özellikle sıcak yaz aylarında alınan sıvı miktarı arttırılmalıdır. Erişkinlerin günlük ortalama 2-3 lt su içmesi gerekir. Bebekler ve küçük çocuklar sıvı kayıplarını ifade edemeyecekleri için ebeveynlerin dikkatli olması ve susamalarını beklemeden su ve taze meyve sularıyla sıvı ve elektrolit ihtiyaçlarını karşılamaları gerekmektedir. Ayrıca yaz sıcaklarında serinlemek adına içilebilecek yüksek kalorili içecekler ve yiyecekler de kilo aldırabilir. Bu nedenle kremalı soğuk kahvelerden, alkol oranı yüksek içeceklerden, şekerli meyve sularından kaçınılmalıdır. Bunların yerine su başta olmak üzere ayran, şeker katılmadan yapılmış taze meyve suları veya kompostolar, maden suyu, az şekerli limonata tercih edilmelidir. Özellikle kalp damar hastalıkları ve karaciğer yağlanması olanlar kızartma ve aşırı yağlı yiyecekler yerine tam tahıllar, sebzeler ve meyveler gibi posalı yiyecekleri tercih etmelidir. Kan şekerini hızla yükseltip hızla düşüren yağlı, şekerli, ağır tatlılar yerine, birçok vitaminle birlikte kalsiyum, fosfor, magnezyum, sodyum, potasyum, demir ve çinko gibi minerallerce de zengin olan dondurma veya sütlü tatlılar tüketilmelidir. Yaz aylarında antioksidanlarca zengin meyve ve sebzelerden günde 5-6 porsiyon tüketilmesi gerekmektedir. Zengin C vitamini içeriği olan yeşil biber, maydanoz, çilek, erik, limon gibi sebze ve meyveler; yumurta, havuç, kayısı, süt ve türevlerinde bulunan A vitamini ayrıca kurubaklagiller, tahin, ceviz, fındık ve badem de bol miktarda bulunan E vitamini, antioksidandır ve yaz ayarında sıkça tüketilmesi gerekmektedir. Sıcak havalarda sıkça rastlanan bir diğer sorun da besin zehirlenmeleridir. Özellikle süt ve ürünleri, dondurma gibi çabuk bozulacak gruptaki besinlerin tüketiminde dikkatli olunmalıdır. Pastörize edilmemiş açık süt ve ürünleri ve bu sütlerden yapılan dondurmalar tüketilmemelidir. Yiyecekler satın alındıktan sonra mutlaka buzdolabında saklanmalıdır. Besin zehirlenmelerinde mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, diyare gibi belirtiler tedavi gerektiren durumlardır. Ö Özel zel A Ankara nkarra Endomer Endom mer P Pediatrik ediattrik Endokrinoloji Endokrinolojji Merkezi Merkezi 4. No: 5/B YYıldız, ıldız, Çankaya .312 4441 41 6666 0000 • FFax: 4. Cadde Caddde N o: 115/B Çankkaya / ANKARA ANKARA Tel: Tel: 00.312 axx: 00.312 .312 4441 41 6655 0000 www.ankaraendomer.com www.annkaraendomer.com 5 HEMŞİREMİZ DİYOR Kİ... S Serpil erpil K KÜTAHYA ÜTAHYA H emşiire Hemşire Enfeksiyon Hastalıklarında Koruyucu Önlemler Dünyanın en önemli sağlık sorunlarından biri olan enfeksiyon hastalıkları antimikrobik maddelerin bulunması, pek çok hastalığa karşı geliştirilip uygulanan aşılar, insektisitler, şehir alt yapısında kaydedilen ilerlemeler ve düzenli sürveyansla özellikle gelişmiş ülkelerde zaman içinde önemli oranda azaltılabilmiş, hatta bazılarının eradike edilmesi sağlanabilmiştir. Bunca ilerlemeye rağmen enfeksiyon hastalıkları dün olduğu gibi günümüzde de önemli bir sağlık sorundur. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde büyük bir halk sağlığı sorunu oluşturan enfeksiyon hastalıkları halen dünyada meydana gelen ölümlerin ¼ kadarından sorumludur. Ÿ Sağlık personeli enfeksiyon hastalıkların yayılma yollarını ve özelliklerini çok Ÿ Ÿ Ÿ Ÿ Ÿ iyi bilmelidir. Hastalıkların, hastadan hastaya, hastadan kendinize, hastadan meslektaşınıza ya da ailenize; özellikle de solunum yolu ve kan yoluyla bulaşmasını önlemek üzere, gerekli önlemlerin alınması temel görevlerimiz arasındadır. El yıkamak, en iyi temizlik yöntemi ve hastalıkların bulaşmasını önleyen en etkili yoldur. Toplu yerlerde, hastanelerde mümkünse sıvı sabun kullanılmalıdır. Hijyenik el yıkama için klorheksidin glukonat %4 (hibiscrup, klorhekzol, klorex), antiseptik içeren sabunlar kullanılmalıdır. Ÿ Aseptik teknik gerekmediğinde, rutin hasta bakımında, kan ve kan içeren vücut sıvıları ile veya kan ürünleri ile temas ihtimalinin bulunduğu hallerde ve kontamine cihazlarla temas durumunda temiz, steril olmayan tek kullanımlık eldivenler kullanılmalıdır. Ÿ TBC, grip, soğuk algınlığı gibi damlacık yolu ile bulaşan bir hastalık varsa, hastaya maske takılmalıdır. Gerektiğinde izolasyon (karantina) uygulanmalıdır. Ÿ Hastanın kan ve vücut sıvılarının yapılan işlem sırasında deri ve mukozaya olası bir sıçrama olasılığına karşı maske, gözlük ve koruyucu giysi giymelidir. Ÿ Hastaya doğru sterilizasyon ve dezenfeksiyon işlemi uygulanmış malzeme ve tıbbi cihaz kullanılmalıdır. Örn: Airway, nazogastrik sonda gibi... Ÿ Hasta sekresyonları ile kirlenme ihtimali olan yerlerde (servislerde hastalardan alınan numunelerin bulunduğu masalar, laboratuvarlar, gibi) yiyecek-içecek saklanmamalı ve birşeyler yenilip içilmemelidir. İlaç veya mama/gıda saklanan buzdolaplarında vücut sıvısı ve salgısı bulundurulmamalıdır. Hasta odalarına taze veya kuru çiçek alınmamalı sık ziyaretçi giriş çıkışı önlenmelidir. Özellikle çocuklar ve sağlık personelleri gibi risk altındaki kişiler aşılanmalıdır. Kontrolsüz antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır. www.annkaraenddomer.com 6 www.ankaraendomer.com Ö Özel zel A Ankara nkara EEndomer nddomer Pediatrik Pediatrik EEndokrinoloji ndokrinoloji M Merkezi erkezi .312 4441 41 6655 0000 44.. Cadde Cadde No: No: 15/B 15/B Yıldız, Yıldız, Çankaya Çannkaya / ANKARA ANKARA Tel: Tel: 00.312 .312 4441 41 6666 0000 • FFax: ax: 00.312 ETKİNLİKLERİMİZ ENDOMER 4 YAŞINDA… Bahar aylarının verdiği enerji ve mutlulukla dört elle sarıldığımız Endomer News'in 9. Sayısında sizlerle birlikte olmanın ve düzenlediğimiz etkinlikleri bu sayfada sizlerle paylaşmanın mutluluğunu yaH Hatice atice ŞAHİN ŞA AHİN şıyorum… Halkla Uzmanı Basın vvee H alkla İİlişkiler lişkiler U zmanı Basın Yeni sayımıza hazırlandığımız bu üç aylık zaman zarfında, “Endomer'in 4. Yaş Günü” hazırlıkları bir yandan devam ederken o heyecanla çeşitli organizasyonlar düzenledik. Okullarda velilere yönelik hazırladığımız konferanslarla, doktorumuz ve diyetisyenimizin katıldığı çeşitli tv programlarıyla, radyo programları ve daha birçok organizasyonla zaman su gibi akıp geçti. Peki üç aylık zaman diliminde ayrıntıları ile neler mi yaptık? · Yüce Koleji veli ve öğretmenleri için “Erken Ergenlik” başlığı altında konferans gerçekleştirdik. · Diyetisyenimiz Zeynep Subaşı FOX TV ana haber bülteninde “Brokoli filizinin içerdiği sulforafan” maddesinin vücudumuza etkileri ile ana haber bültenine konuk oldu. · Yine Diyetisyenimiz Zeynep Subaşı bir başka gün FOX TV ana haber bülteninde “Süt & süt ürünleri ile birlikte balık tüketilir mi?” sorusunu yanıtladı. · “Hastalarımız Endomer ile Forma Giriyor!” sloganı ile kilo vermek isteyen hastalarımız için haftada 3 gün konusunda uzman spor eğitmenleri tarafından spor derslerimiz başladı. · İlgi Göz Hastanesi'nde diyabet hastalarımız ve aileleri için ücretsiz göz – göz arkası ve kulak burun boğaz muayeneleri gerçekleştirildi. · Sosyal sorumluluk projelerimiz ve etkinliklerimizle Radyo Vizyon'a konuk olduk. · Özel Ankara Endomer Pediatrik Endokrinoloji Merkezi'nin 4. Yaşını diyabetli hastalarımız, diyet hastalarımız ve rutin kontrole gelen hastalarımız ile birlikte Bilkent Roll House'da gerçekleştirilen bowling turnuvası ile kutladık. Kendi yaş grupları arasında yarışan hastalarımızdan şampiyon olanlar turnuva sonunda kupalarını alırken, diğer hastalarımıza ise teselli armağanı bir hediye paketi verdik. Etkinlik görsel ve yazılı medyanın da ilgi odağı oldu. Haber Türk Tv ve Kanal A etkinliği haber bültenlerine taşırken; Posta, Milliyet, Haber Türk, Sabah, Hürriyet ise Ankara eklerinde turnuvamıza yer verdi… Ö Özel zel A Ankara nkarra Endomer Endom mer P Pediatrik ediattrik Endokrinoloji Endokrinolojji Merkezi Merkezi 4. Cadde Caddde N o: 115/B Çankkaya / ANKARA ANKARA Tel: Tel: 00.312 axx: 00.312 .312 4441 41 6655 0000 4. No: 5/B YYıldız, ıldız, Çankaya .312 4441 41 6666 0000 • FFax: www.annkaraendomer.com 7 www.ankaraendomer.com