Genel Sonuç

5084 SAYILI YATIRIMLARIN VE İSTİHDAMIN
TEŞVİK EDİLMESİNE DAİR KANUNUN
ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASINA DAİR
PROJENİN SONUÇLARI
Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü
ve
Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı
PROJENİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Proje Genel Müdürlüğümüz ve Avrupa Birliği Koordinasyon
Dairesi Başkanlığı işbirliği ile yürütülmüştür.

Bütçesi yaklaşık 170 bin YTL olup AB finansmanı
sağlanmıştır.

Sektörel dağılımı Türkiye’nin sektörel dağılımına uygun 600
firma yöneticisi ile görüşülmüştür.

4000 işçi ile görüşülmüştür.

İllerdeki paydaşlar ile görüşülmüştür.
Genel Sonuç
Teşvikli bölgelerde teşviksiz bölgeler ile
kıyaslandığında;
İstihdam artmıştır,
Ciro artmamıştır,
Karlılıkta önemli bir değişiklik olmamıştır,
Yeni yatırımlarda değişiklik olmamıştır,
Ciro, Karlılık ve yatırımlarda değişiklik olmadığı
halde istihdamın artışı sorgulanabilir niteliktedir.
Yorumumuz
 İstihdamda sağlanan artış içerisinde
gerçekçi bir istihdam artışının
yanında,
 Kayıtdışı istihdamın kayıt altına alınması
 Sahte sigortalılık olgularının da büyük
ölçüde bulunduğu düşünülmektedir.
Yeni Yatırıma etkisi
 Teşvik kanunu yeni yatırım yapmak
konusundaki firma kararlarını
doğrudan etkilememiştir. Burada
firmalar yeni yatırım yapmak
konusunda teşvik kanununun
sağladığı avantajları yeterli görmemiş
olabilirler.
Yeni yatırım kararını etkileyen
unsurlar
 Yatırım kararını doğrudan etkileyen unsur
“o ilde yaşanılıyor” olmasıdır.
 Ayrıca teşvik kapsamı dışındaki illerde
yatırım yapanların büyük bir kısmının o ilin
hemşehrisi olmadığı halde o ilde yaşadığı ve
o ile yatırım yaptığı sonucu araştırmanın
ilginç bir boyutudur çünkü bu sonuç göç
olgusunun yalnızca işgücü açısından değil
müteşebbis açısından da geçerli olduğunu
göstermektedir.
Alınan işçi sayısı
 Teşvik alan firmaların %62’si işçi
sayısı bakımından yasal sınırın
üzerine çıktıklarını yaklaşık %24’lük
kesim ise yalnızca yasal sınırı
yakalayacak kadar işçi aldıklarını
beyan etmiştir.
Alınan İşçi Sayısı
 Yalnızca yasal sınırı yakalayacak
kadar işçi alan firmaların oranı %24.
 Sektörler itibariyle bu davranışa,
 İnşaat
 demir çelik, ana metal sanayi,
 makine imalatı
 madencilik
Sektörlerinde rastlanılmıştır.
Etkilenen sektörler
 Teşvik kapsamındaki illerde ( teşvikten
bağımsız olarak da) en çok tekstil ve deri
ürünleri sektörleri gelişmiştir.
 Sağlanan teşviklerin özellikle işçilik
maliyetlerinde indirim sağladığı ve bu
indirime bu sektörlerde yaşanan fiyat
baskısı ve uluslar arası rekabet göz önüne
alındığında en çok tekstil ve deri ürünleri
sanayinin ihtiyacı olduğu düşünülebilir.
Komşu illere verilen zarar.
 Yatırımların teşvikli illere kayması gibi
olgunun varlığı şikayet edildiği kadar
değildir. Zira teşvik kanununun yeni
yatırımlar noktasındaki etkisi oldukça zayıf
kalmıştır.
 Bununla birlikte özellikle düşük kar marjı ile
çalışan sektörlerde teşvik kanununun
rekabeti bozucu bir etkisi olmuştur.
Teşvik süreci/uygulama
 Teşvik kanunu kolay anlaşılmış ve uygulanmıştır.
 Bundan sonraki süreçte yapılacak uygulamalarda
özellikle çevre etki değerlendirme raporlarının alınması
konusunda bürokratik işlemlerin azaltılmasında fayda
görülmektedir.
 Bundan sonra diğer alanlarda müteşebbislerin
bilgilendirilmesi gerektiğinde Sanayi ve Ticaret
Odalarının kullanılması yürütülen işlemleri
kolaylaştırabilecektir çünkü bu konuda Odalarda
kapasite oluşmuş durumdadır.
Göç olgusu
 Teşvik kanunu yaşamakta olduğumuz
göç olgusuna katkıda bulunmamıştır.
 Bu süreçte de teşvik kapsamı
dışındaki batı illerine işçi göçü daha
yüksek oranlardadır.
Tekstilde ulusal strateji
 En çok tekstil ve deri sanayi ( teşvikten
bağımsız olarak da) gelişmiştir.
 En çok teşvik edilmesi istenen sektör yine
tekstildir.
 Teşvikli illerde Tarımın desteklenmesi de
istenmektedir.
 Tekstil sektörünün gelecekte içine düşeceği
söylenen sıkıntılar düşünüldüğünde bu
alanda ulusal bir stratejinin geliştirilmesi
gerektiği sonucu çıkmaktadır.
Ne tür teşvikler?
 Sırasıyla kredi desteği, enerji desteği
ve işçilik maliyetlerinin düşürülmesi
destekleri talep edilmektedir.
 Ayrıca iş kurma rehberliğine de büyük
ölçüde ihtiyaç bulunmaktadır.
 Sonuçta iş kurma rehberliği ve kredi
desteğinin yeni yatırımlar açısından
mevcut teşvik sisteminden daha
faydalı olabileceği düşünülmektedir.
Örnek
 Teşvik Kanunu ile, teşviksiz illere nazaran
fazladan bir kişi istihdamı için üç yıldır
hazinenin katlandığı maliyet yaklaşık 10 bin
YTL tutarındadır.
 Oysa KOSGEB tarafından verilen faizsiz
kredi desteğinde işçi başına hazine maliyeti
yaklaşık 5000 YTL dir.
 Üstelik bu teşvik KOBİ’yi işletme
sermayesine kavuşturmakta ayrıca
bankacılık sektörüne katkı sağlamaktadır.
Sonuç
 Teşvik kanunu yeni yatırımların önünü
beklendiği ölçüde açmamıştır.
 Kanunun diğer illere önemli ölçüde yatırım
kayması gibi bir sonucu olmadığından bu
konudaki eleştiri gerçekçi değildir.
 Rekabet konusunda haksızlık yarattığı
doğrudur. Fakat bu haksız rekabete
katlanılıp katlanılmayacağı siyasi karar
gerektirmektedir.
Sonuç
 Kanunun önemli bir etkisi de kayıtdışı istihdamın
azaltılmış olmasıdır. Fakat bu durum yanında sahte
sigortalılık olgusu da göz ardı edilmemelidir.
 Kanunun diğer bir önemli etkisi düşük kar marjı ile
çalışan sektörlere geçici bir rahatlık sağlamış olmasıdır.
 Gelişmesi riskli görünen sektörleri de geliştirmiştir.
 Batıya göç bu süreçte de devam etmiştir.
Sonuç
 Yatırım ve işletme kredisi ile birlikte iş
kurma rehberliğinin sağlanmasına
yönelik bir teşvik sistemi yeni
yatırımların yapılmasına daha büyük
katkı sağlayabilecektir.