hastane infeksiyonları ve kontrolü

HASTANE İNFEKSİYONLARI VE KONTROLÜ
Nozokomiyal İnfeksiyon : Yatış anında inkübasyon döneminde olmayan , hastalar
hastaneye yattıktan sonra gelişen veya hastanede gelişmesine rağmen bazen hastalar
taburcu olduktan sonra ortaya çıkan infeksiyonlardır.
Hastane infeksiyonları neden önemlidir.
- Morbidite ve mortaliteleri çok yüksektir.(Dirençli suşlarla ortaya çıkmaktadırlar)
- %30 u önlenebilir.
- Ekonomik yükleri çok yüksektir.
ABD ‘de
--Hastane infeksiyonları yatan hastaların yaklaşık % 5-7 sinde görülmektedir.
--Hastanede kalış süresini ortalama 4 gün uzatmaktadır.
--Yılda yaklaşık 60000 hasta ölmektedir.
--Ekonomiye getirdiği yük yılda yaklaşık 5 milyar $ ‘ dır.
Türkiye’de
--Hastane infeksiyonu gelişme hızı yılda %3-10 arasındadır.
Genel Risk Faktörleri ;
- Artmış antibiyotik kullanımı,multiple dirençli patojenler.
- Yeni prosedürler, aletler ( mikroorganizmalar içinde yaşayabilmektedirler).
- Yaş ( iki uçtada risk yüksektir.)
- Metabolik ve immunsupresyona yol açan bozukluklar ( diabet,lösemi)
- İmmunsupresif ilaçlar
- Travma, yanık
- Cerrahi gişimler
- Kateterizasyon ( damar,idrar)
- İnvaziv girişimler ( endoskopi, endotrakeal tüp)
- Aseptik teknik kurallarına uyulmaması
- İzolasyon prosedürlerine uyulmaması
- El yıkama alışkanlığı
- Prosedürlere uygun olmayan dezenfeksiyon ve antisepsi
- Çevresel sanitasyon
Hastane infeksiyolarının infeksiyon yerine göre dağılımı
1- Üriner infeksiyon
2- Cerrahi Yara infeksiyonu
3- Pnömoni
4- Bakteremi
5- Yumuşak doku
İnfeksiyon Etkenine Göre Dağılımı
1- E. coli
5-Pseudomonas
2- Staph aureus
3- Klebsiella
4- Enterobacter
NOZOKOMİYAL PNÖMONİ
--Nozokomiyal infeksiyonların % 15 ini oluştururlar.
--Cerrahi yara infeksiyonlarından sonra üçüncü sırayı almaktadırlar.
--Hastalar için önemli bir morbidite ve mortalite nedenidirler.
--YBÜ ‘de yatan entübe edilmiş hastalarda veya majör cerrahi sonrası pnömoni % 1720 oranında görülmektedir.
--Hastanede yatma süresi 8-9 gün uzamaktadır.
--% 20-50 hastada ölümle sonuçlanmaktadır.
Etyolojik Ajanlar;
Gram (-) bacteriler % 60-80 etkilidir.
Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella, E. coli ,Serratia, Enterobacter
Gram (+) bacterilerden en sık Staph. aureus görülmektedir.
Risk Faktörleri
--70 ve daha ileri yaş
--Altta yatan Kronik Akciğer Hastalığı
--Entübasyon ,trakeostomi ,mekanik ventilasyon
--Bilinç bulanıklığı
--Torokoabdominal cerrahi
--Uzun süre hastanede yatma
--YBÜ de yatma
--Profilaktik amaçla antiasit veya H2 reseptör blokeri kullanımı
--Geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı
--İmmunosupresyon
--Nazogastrik, orogastrik sonda ile besleme
--Bakım veren sağlık personelinin elleri
Tanı
--Yeni ortaya çıkan veya ilerleyen pulmoner infiltrasyon,konsolidasyon,kavitasyon
--Ateş
--Lokositoz
--Pürülan balgam
--Fizik incelemede yeni ortaya çıkan ral veya matite
--BAL,DTA, gibi örneklerde üreme
--12 aylıktan küçük bebeklerde apne,takipne,bradikardi,wheezing,ronkus,öksürük
Korunma
 El yıkama ,eldiven giyme ( eldiven çıkarılınca eller yıkanmalıdır.)
 Entübasyon ve mekanik ventilasyonun en kısa zamanda sonlandırılması.
 Ventilasyon bağlantı tüplerinin 48 saatten önce değiştirilmemesi.
 Başka hastalarda kullanılan ventilatör bağlantı parçalarının değiştirilmesi.
 Buhar tedavisi uygulanmaması
 Profilaktik antibiyotik tedavisi?
 Nazogastrik yoluyla beslenmekten kaçınmalıdır gerekiyorsa yarı oturur
pozisyonda beslenme yapılmalıdır.
 Hastanın 30-45` açı sağlayarak başının yukarıda tutulması önerilmektedir
 Trakeostomi aseptik koşullarda açılmalıdır (tüp değişimi aseptik koşullarda steril
edilmiş tüple yapılmalıdır)
 Ameliyattan önce ve sonra derin nefes alma ve öksürme egzersizleri verilmelidir
 Öksürüğün uyarılması için perküsyon ve postral drenaj yapılmalıdır
 Ameliyattan sonra erken ayağa kaldırılmalıdır
 Ağız bakımı verilmelidir
 Profilakside H2 reseptör blokeri yada antiasitler yerine sukralfat verilmelidir
 Trakeostomi yarasına granülasyon dokusu oluşuncaya kadar tüm
manüplasyonlarda steril eldiven giyilmelidir
 Entübe hastalar sık aralıklarla aspire edilmemelidir ,hırıltılı solunum ,sekresyon
birikimi,solunum güçlüğü gibi endikasyon durumlarında aspire edilmelidir
 Nemlendirici ve nebulizatörlerde sadece steril suyun kullanılması 24 saatte
değiştirilmelidir
 Oksijen maskeleri ve nazal kanüller hastalar arasında değiştirilmemelidir.
 Nemlendirici rezervuarları kullanımdan hemen önce steril su ile doldurulmalıdır
 Her aspirasyonun süresi 15 saniye sürmelidir
 Aspirasyon kateterine yapışan mukus steril su ile temizlenmelidir
 Aspiratör şişeleri günlük temizlenip dezenfekte edilmelidir
 Serum fizyolojik verilerek aspirasyon yapılmamalıdır.
Nem Vericiler ; 8-24 saatte bir temizlenmelidir steril suyla doldurulmalıdır
Nebulizatörler Temizlendikten sonra otoklava konulmalıdır
Endotrakeal tüpler Tek kullanımlık olmalıdır .,
Endotrakeal asp tüpleri Her işlem için steril tek kullanımlık olmalıdır
ÜRİNER İNFEKSİYONLAR
--Nazokomiyal infeksiyonlar arasında birinci sıradadır (%40)
--Tedavisi hasta başına 150-300 $ mal olmakta ve hasta 2 gün daha fazla yatmaktadır
--En sık etken E. coli ‘dir
--En büyük risk faktörü üriner kateterizasyondur(% 30 ‘unda infeksiyon gelişir)
Tanı
Ateş,
Sıkışma hissi,
Sık idrara çıkma,
Dizüri,
Suprapubik duyarlılık
İdrar kültüründe 100.000 koloni/ml den fazla üreme
12 aylıktan küçük bebeklerde ateş,hipotermi,apne,bradikardi,dizüri,letarji,kusma
Korunma
 İşlemden önce ve sonra eller yıkanmalıdır
 İşlem steril şartlarda aseptik teknik ilkelerine göre uygulanmalıdır
 Kateter kesin gerekli olduğu durumlarda takılmalı ve en kısa sürede çıkarılmalıdır
 Antibiyotik profilaksisi dirençli suşlar ortaya çıkması için zemin oluşturduğundan
önerilmez ve pahalıdır.
 Kateter steril olmalıdır
 Kapalı sistem drenaj uygulanmalıdır
 İdrar örnekleri sondanın örnek alma yerinden dezenfektanla silinip steril
enjektörle alınmalıdır.
 Torba sistemden ayrılmamalıdır
 Torba yere bırakılmamalı ,mesane seviyesinin altında olmalıdır
 Torbaya dezenfektan konulması önerilmez ekonomik değildir
 Kateterin rutin değiştirilmesi önerilmez ( kapalı sistemde bir kaçak yada
obstrüksiyon olmadıkça sonda ve drenaj sistemi 15-21 güne kadar
değiştirilmemelidir.
 İşbirliğine yakın olan hastalarda prezervatif sonda kullanılmalıdır( sık değiştirme
(her gün) penis bakımı ile birlikte yürütülünce komplikasyonlar engellenmiş olur
ancak tamamen ortadan kaldırılmaz
 İşlem sırasında minimal travmaya neden olunmalıdır
 Hastaya uygun olan en küçük çaplı kateter tercih edilmelidir
 Her defekasyon sonrası ve günde en az iki kez temizlenmelidir
 Kateter ileri geri çekilmemelidir( mikroorganizmaların mesaneye girişini sağlar
CERRAHİ YARA İNFEKSİYONU
--Tüm nazokomiyal infeksiyonlar içinde ikinci sırayı alır
--En önemli kaynak sağlık personelinin elleridir
--En sık rastlanan etken Staph aureus ‘dur( E coli,Klebsiella,Serratia)
--Hastaların hastanede pre op kalma süresi uzadıkça yara infeksiyon oranı artar
--Pre op hazırlıkta banyo yapılmasıda önemlidir
--Traş yerine tüy dökücü kremlerin kullanılması önerilmektedir .Traş yapılması
gerekiyorsa operasyondan hemen önce yapılmalıdır.
--Operasyonun süresi uzadıkça infeksiyon oranıda artar
--Operasyona alınacak hastaların vücudunun diğer bölgelerinde infeksiyon kaynağı
olmamalıdır
Tanı
Kızarıklık
Ağrı
Şişlik
Sıcaklık
Ateş
İştahsızlık
Başağrısı
Bulantı,kusma
Pürülan akıntı
Yara yerinde açılma
İnsizyondan aseptik olarak elde edilen sıvı veya doku kültüründe üreme olması
Tedavi
Cerrahi tedavi –
yaradaki iltihap uygun bir kesi ile dışarı atılmalıdır
Medikal tedaviduyarlı antibiyotiklerle yapılır
Destekleyici tedavi- yeterli ve dengeli beslenmesi sağlanır
Önlemede Yapılması Gerekenler
 Ameliyathaneye giren herkesin kıyafet değiştirmesi,ağız burun ve saçların kapalı
olması
 Steril alanda çalışacak kişilerin uygun el yıkamasını yapması
 Ameliyat esnasında steril eldivenin delinmesi halinde hemen değiştirilmesi
 Operasyon salonunda en az eleman bulunması
 Ameliyathane salonları ve kapı önleri gibi yerlerde antiseptik yada dezenfektanlı
solüsyonlarla ıslatılmış paspasların kullanılmaması
 Tüm girişimlerde aseptik kuralların korunması
 Antiseptik ameliyat bölgesine ve çevresine 3-4 dakika friksiyonla uygulanmalıdır
 Hastanın operasyondan kısa süre önce hastaneye yatırılması
 Operasyon bölgesinin operasyona yakın zamanda traş edilmesi ,mümkünse tüy
dökücü kremlerin kullanılması .Operasyona engel olmayacaksa traş yapılmaması
 Operasyondan bir gece önce hastaya sabunlu su veya antiseptik solüsyon ile
banyo yaptırılması
 Post op infeksiyonlu hastalar ile diğer hastaların ayırılması
 Cerrahi pansuman öncesi ve sonrası ellerin yıkanması
 Operasyon sahasına dren yerleştirildiği durumlarda drenajın engellenmeyeceği
pozisyonun sağlanması
 Pansumanların temizden kirliye doğru yapılması
 Her hasta için ayrı pansuman setinin kullanılması
 Antiseptik solüsyonların ağzının açık bırakılmaması
 Cerrahi yarayı koruyan pansumanların nemlendiği durumlarda hemen yenisi ile
değiştirilmesi üzerine tarih ve saat yazılması
 YBÜ ne giriş çıkışların kontrol altına alınması
 Hastanın YBÜ ‘ den en kısa sürede çıkarılması
 Kanama kontrolü yapılmalı ,yara ve pansuman sık sık gözlenmelidir
 Volüm eksikliği giderilmelidir (hipovolemi yaranın beslenmesini engeller)
 Bulantı kusma yönünden sık takip edilmelidir
 Sık ateş takibi yapılmalıdır
 Belirli aralıklarla pansuman değiştirilmelidir ( 48 saat)
 Profilaksi anesteziye başlarken verilmelidir( tercihan 1-2 dozda verilmelidir ,24
saatten uzun süre verilmemelidir)













BAKTEREMİ
Kanda bakterilerin bulunmasıdır
En sık etyolojik ajanlar gram (-) bacteriler ve Staph aureus ‘dur
IV kateterizasyonlar bakteremi açısından en büyük riske sahiptirler
Periferal kateterlerde bakteremi riski santral kateterlerden daha azdır, kateter
parenteral nutrisyon için kullanılırsa risk iki katına çıkmaktadır
İnfeksiyon kaynağı vakaların çoğunda cilttir( Staph aureus,S epidermidis)
Cut-down ile yerleştirilen 72 saatten uzun süre kalan kateterlerde infeksiyon riski
artar
Antibiyotikli pomatlar önerilmez
Gazlı bez 48 saatte bir değiştirilmeli ,kateter kullanımı boyunca üzerinde
bırakılmalıdır
Kan ve krutları temizlenmeden kalan kateterler de yüksek risk kaynağıdır
Povidon-iodin uygulaması infeksiyonu geciktirmekte fakat önlememektedir
Kateter infeksiyonu düşünülen hastalarda kateter değiştirilmeye karar verildiyse
önce eski kateterden kan kültürü alınmalı ve çıkan kateter ucundan kesilerek
kültür ekilmelidir.
Mikroorganizmalar sağlık personelinin ellerinden de bulaşır
Mikroorganizmalar dış yüzey olmak üzere kateter yüzeyindeki biyofilm üzerinde
ürerler ve buradan kan dolaşımına geçerler
Tanı
Kan kültüründe patojen mikroorganizmanın izole edilmesi
Ateş
Titreme
Hipotansiyon
Lökositoz
12 aylıktan küçük çocuklarda apne veya bradikardi ve kan kültüründe üreme
Önlenmesinde Uyulması Gerekenler
 İşlemden önce ve sonra eller yıkanmalıdır






















Kateter giriş yeri uygun antiseptikle silinmeli, 30 sn cilt ile teması beklenmelidir
İşlem sırasında ciltte minimal travmaya neden olunmalıdır
Santral kateterler cerrahi aseptik teknik ilkelerine göre yerleştirilmelidir( steril
eldiven ,steril set kullanılmalı)
Plastik kateterlerin 48-72 saatte giriş yerleri değiştirilmelidir
Santral kateterler mümkün olduğunca kısa sürede çıkarılmalıdırlar
Parenteral nutrisyon için kullanılan kateter başka amaç için kullanılmamalıdır
Parenteral karışımları hazırlamadan önce eller yıkanmalıdır
Parenteral karışımları hazırlamadan önce son kullanma tarihi ve makroskopik
olarak dış görünüşü kontrol edilmelidir
Steril kapalı bir sistem kurulmalı ve devamı sağlanmalıdır
Sistemdeki bağlantıyı sağlayan setler 48 saatte bir değiştirilmelidir
İnfüzyon portlarından yapılacak işlemlerde portlar dezenfekte edilmelidir
Periferal arteryal kanüller 4 günden fazla damar içinde bırakılmamalıdırlar
Yıkama solüsyonları olarak glikoz içerikli solüsyonlar kullanılmamalıdırlar
IV kateterler iyi tesbit edilmeli ve steril pansumanla korunmalıdırlar steril
pansumanlar 24 saatte bir kez değiştirilmelidirler
Sistemin kontamine olduğundan şüphe ediliyorsa hemen değiştirilmelidir
Çok acil durumlar dışında IV kateterizasyon sisteminden kan alınmamalı ve set
içine kan gelmesi önlenmelidir
Staph-chock ların kullanılmayan ağızları kapalı tutulmalıdır
Santral kateterler en kısa zamanda çıkarılmalıdır ve tek lümenli kateter tercih
edilmelidir
Beslenme amaçlı sıvılar ve setler 24 saatte değiştirilmelidir
Kateterin takılacağı veya uygulama yapılacak yeri traş etmemeli, makasla tüyleri
kesilmelidir
Kanülün hareket etmemesi için önlem alınmalı üzerine yerleştirme tarihi
yazılmalıdır
Özellikle bacaklara kateter takmaktan kaçınılmalıdır
Ventilatör hatları-----------------48-72 saat
Arteryal kanüller------------------4 gün
Trakeostomi kanülleri------------5 gün
Endotrakeal tüpler----------------5-7 gün
Nazogastrik sonda----------------7 gün
Ürofix------------------------------7 gün
İdrar sondası---------------------15-21 gün
Periferal venöz kateterler------72 saat
Arterial line ‘lar-----------------48-72 saat
CVP lıne ‘ları--------------------48-72 saat
İnternal juguler kateter----------2-3 hafta
Subclavian kateter---------------2-3 hafta
NOZOKOMİYAL İNFEKSİYONLARIN KONTROLÜNDE ÖNEM TAŞIYAN
DİĞER UYGULAMALAR
ÇEVRENİN TEMİZLİĞİ İLE İLGİLİ GENEL ÖNLEMLER
 Yerler toz kaldırmadan nemli moblarla süpürülmelidir
 Elektrikli vakum süpürgeleride mikrop saçarlar günlük temizlikten sonra
toplama torbaları yıkanıp dezenfekte edilirse kullanılabilir
 Islak gereçler mikroorganizmaların üremesi için ortam teşkil ederler .Günlük
temizlikten sonra paspaslar ve diğer malzemeler sıcak su ve sabunla yıkanıp
dezenfekte edilip kurutulmalıdır
 Deterjanlı temizlik sularının içine kimyasal dezenfektan
katılmamalıdır,inaktivasyon etkileri nedeniyle önerilmemektedir
 Ameliyathane zeminleri her ameliyattan sonra dezenfektan çözeltisi ile silinmeli
silme paspası ve solüsyon ikinci defa kullanılmamalıdır
 Kullanılan ördek ve sürgü gibi malzemeler kişisel olmalıdır, eğer ortak
kullanılacaksa diğer hastaya kullanmadan önce su ve sabunla yıkanmalı
dezenfekte edilmelidir(1/50 çamaşırsuyu veya 10 lt-1 tb presept 20 dk )
 Havlu,sabun,saç fırçası,traş fırçası ve jilet gibi eşyaların tümü bireysel olarak
kullanılmalıdır.
 Yer ve yüzeyler kuru tutulmalıdır
 Personel işe uygun maske ,eldiven giymelidir
 Kullanılacak dezenfektanların sulandırılması doğru yapılmalıdır
 İzolasyon odasının temizliği için kullanılan malzemeler ayrı olmalıdır
 Steril malzemeler uygun koşullarda saklanmalıdır
 Sterilizasyondan gelen malzemeler ıslak ise kesinlikle kullanılmamalıdır
 Atıklar cinslerine göre ayrılarak atık deposuna gönderilmelidir
 Kesici ve delici cisimler özel kaplarda toplanıp uzaklaştırılmalıdır
 İğnelerin uçları kesinlikle KAPATILMAMALIDIR,açık olarak iğne kovasına
atılmalıdır
 Öykü ve fizik muayene ile HBV,HIV ve diğer kanla bulaşan infeksiyon
hastalıklarını ayırt etme olanağı olmadığı için tüm hastaların kan ve diğer vücut
sıvıları infekte kabul edilerek gerekli önlemler alınmalıdır( eldiven giyme ,el
yıkama,iğnelerin uçlarını kapatmama ve dayanıklı kaplara atma )

Sağlık personeli HBV aşısını yaptırmalıdır
 İnfekte hasta materyali döküldüğü taktirde 1/10 çamaşırsuyu ile dekontamine
edilmelidir
 Yer yüzey ve lavabolar sıcak deterjanlı su ile temizlenmelidir,dezenfektan
kullanımı gereksizdir
 Aktif tüberkülozlu hastaların ameliyatları mümkünse ertelenmelidir.Hemen
yapılması gerekiyorsa en son vaka olarak alınmalıdır. Çamaşırsuyu ile
dezenfeksiyon yeterlidir.Ekip toz maskesi takmalıdır.Cerrahi maske yetersizdir.
 Böbrek küvetler otoklavda steril edilmeli ,mümkün değilse çamaşırsuyu içinde
20 dakika bekletilmelidir.
 Biberonlar pasteur fırınında veya otoklavda steril edilmelidir. Emzikleri ağzı
kapalı kapta 20 dakika kaynatılmalıdır.
 Nemlendirici ve Oksijen apreyleri otoklavda steril edilmeli mümkün değilse
dezenfekte edilmelidir.Kullanılacağı zaman steril su doldurulmalıdır.
 Küvözler her bebekten sonra deterjanlı sıcak su ile silinmeli ardından 1/10
çamaşırsuyu veya presept ile silinmeli ve kurulanmalıdır.


Tırnak fırçaları 1 kez kullanıldıktan sonra otoklava konulmalıdır
Termometreler her hastanın kendine ait olmalı ve kullanımdan sonra alkolle
silinip kuru saklanmalıdır.
İdari bölümler,hasta ile doğrudan teması olmayan diğer bölümler
Önce toz kaldırmadan süpürülmeli,ardından arap sabunu ve sıcak su ile silinmelidir.
Lavabo ve tuvaletler vim ile ovulur.
İnfeksiyonlu veya infeksiyona eğilimi olmayan hastaların yattığı bölümler
Önce toz kaldırmadan süpürülür,ardıdan sıcak su ve arap sabunu ile paspas yapılır.
Rutin dezenfeksiyon önerilmez.Yerler dışındaki banko gibi yüzeylerin mekanik
temizliği yapıldıktan sonra dezenfeksiyon işlemi yapılmalıdır.
İnfeksiyonlu hastaların yattığı bölümler
Her oda için ayrı malzeme kullanılmalıdır, diğer odaların temizliğinde bu malzemeler
kullanılanılmamalıdır.Mecbur kalınırsa odanın temizliği bitince paspas sıcak su ve
deterjanla yıkanıp 20 dakika 1/50 çamaşırsuyunda bekletildikten sonra kullanılabilir
Mekanik temizlik bittikten sonra yer ve yüzeylerin dezenfeksiyonu yapılır
Ameliyathane,YBÜ,Yenidoğan,Hemodiyaliz KİT gibi üniteler
Günde 2 kez temizlenmeli, mutlaka dezenfekte edilmelidir.Lavabo ve banyolar vim
ve sıcak su ile temizlenir ve mutlaka kuru olması sağlanır.
GÜNÜMÜZDE
NOSOKOMİAL ENFEKSİYONLARIN
ÖNLENMESİNDE EN ÖNEMLİ TEK
PROSEDÜR EL
YIKAMADIR*
*CDC ,ATLANTA,1985
1-İğne kılıfını tekrar KAPATMA
2-İğne ve enjektörü BÜKME,KIRMA
3-Kullanılan kesicileri odadan odaya TAŞIMA
4-Kullanılan enjektörleri odadan odaya TAŞIMA
5- Herhangi bir bulaşmaya karşı eldiven KULLAN, eldiveni çıkarınca hemen ellerini
YIKA
6- Yaralanma olduğunda infeksiyon kontrol grubuna BİLDİR.
7- Hepatit B infeksiyonuna karşı aşılama programına KATIL.
8- Deride yara varsa su geçirmez pansumanla KAPAT.
9- Serum ve ilaç şişesi dışındaki bütün atıkları kırmızı renkli infekte atık poşetine
AT.
10- Hastanın kan ve diğer vücut sıvıları döküldüğü yada sıçradığı zaman hemen
çamaşırsuyu ile DEKONTAMİNE ET.
11- Kan veya diğer vücut sıvılarının sıçrama olasılığı varsa koruyucu önlük
maske,gözlük,TAK.
12- Hastadan hastaya geçerken mutlaka ELLERİNİ YIKA.