hemşire insangücünün yetiştirilmesi ve geliştirilmesi

HEMŞİRE İNSANGÜCÜNÜN
YETİŞTİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ
Doç. Dr. Ülkü TATAR BAYKAL
İÜ Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi
Hemşirelikte Yönetim Anabilim Dalı
ve
Yönetici Hemşireler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
‘ ... geçen her yılla birlikte hemşirelik sağlık
hizmetlerinin daha da temel bir parçası haline
gelmektedir; öyle ki çok sayıda hemşirenin olmadığı
bir geleceği düşünmek olanaksızdır’ (Aiken et al.
2009).
Hemşirelik Eğitimini Etkileyen Eğilimler;
• Sağlık hizmetlerini etkileyen demografik değişimler,
• Hemşirelerin, 21.yy bilgi teknolojilerini kullanma konusunda becerileri
gelişmemesi,
• Hemşirelerin küreselleşme ve sağlıkta değişime bağlı görülen sağlık sorunlarına
uygun yetişmemesi,
• Hemşirelik araştırmaları ve bilginin yayılmasını sağlamada uluslararası odaklı hale
gelinmemesi,
• Hastaların daha bilgili olmaları, daha fazla talep ve klinik kararlarda daha fazla
katılımın istemesi,
• Sağlık maliyetlerinin artması ve nufusun yaşlanmasının akut bakımdan çok toplum
bazlı hizmetlere yönelinmesine yol açması,
• Hemşireler daha fazla maliyetle ilgilenmeye başlamak zorunda kalması,
• Hemşilerin politika oluşturma ve mevzuat sürecine katılamaması,
• Hemşirelerin disiplinlerarası ve işbirlikci sağlık uygulamalarında liderlik ve yetkinlik
gösterememesi,
• Dünya genelinde hemşire sayısının ciddi düzeylerde eksik olması,
• Hemşirelikte araştırma ve bilimselleşmeye yönelik önemli fonların, çabalara karşın
yeterince kullanılaması,
Hemşirelik eğitiminde küreselleşme
• Filipinler, Amerikan sistemine uygun eğitim
programıyla, 1992-2003 yılları arasında 88.000’in
üzerinde hemşire Filipinler’i terk etmiş ve
• 1999 yılında 170 olan hemşire okulu sayısı 2005
yılında 470’e ulaşmıştır.
• Hindistan, Çin ve Kore hükümetleri de
ülkelerindeki hemşirelerin başka ülkelerde hizmet
vermeleri konusunda gereken desteği
sağlamaktadır.
Hemşire eksikliğine karşın hemşirelik
eğitiminin kalitesi nasıl korunur?
• ABD’de 90’lı yıllarda, sürmekte olan hemşire
eksikliğine karşın ulusal düzeyde sağlık
mesleklerinin geleceğine ilişkin incelemede
bulunularak, halen eğitim görmekte olanların sayısı
fazla bulunmuş ve mevcut programların %10-20
dolayında azaltılması gerektiği belirtilmiştir.
• Komisyon’un mesajı; hemşirelik programlarının
niceliğinden çok niteliğine önem verilmesi
gerektiğidir.
Dünya’da Hemşirelik Eğitimi
• Ülkeler arasında farklılık göstermekle birlikte
Dünya’da hemşirelik eğitimi çoğunlukla 10-12 yıllık
temel eğitimin ardından ortaöğretim üzerine
temellendirilmiş 3 veya 4 yıllık yüksek eğitim
düzeyinde verilmekte
• Avrupa Konseyi’nin hemşire olabilmek için getirdiği
minimum standart; 10 yıllık temel eğitimin üzerine
en az 4600 saat hemşirelik eğitiminin alınması
• Birçok ülkede temel hemşirelik eğitim programları
dışında hemşire ara insan gücü bulunmakta
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nün
149 sayılı hemşirelikle ilgili sözleşmesine
göre;
Madde 5
1. Hemşirelik personeli yapısı, eğitim-öğretim,
çalışma seviyeleri ve uygulama yapma
izinlerine göre sınıflandırılarak ve ilgili işçiişveren örgütlerine danışılarak rasyonel bir
şekilde oluşturulmalıdır.
2. Ulusal uygulamalar doğrultusunda aşağıdaki
gibi bir sınıflama yapılabilir.
Uzman (Profesyonel ) Hemşire;
• Oldukça kompleks olan ve sorumluluk
isteyen görevleri üstlenebilecek, zorunlu
eğitim-öğretime sahip ve bu görevi yapmaya
yetkili olan kişidir. Bu eğitim o ülkenin genel
eğitim sistemi içinde diğer meslek gruplarının
eğitimine denk bir seviyede verilmelidir.
Yardımcı Hemşire;
• Daha az kompleks görevleri, uygun bir uzman
hemşire gözetiminde yapan ve en azından
zorunlu hemşirelik eğitim-öğretimini
tamamlamış ve bu görevi yapmaya yetkili
kılınmış hemşirelik personelidir.
Hemşirelik Yardımcıları;
• Bir uzman veya yardımcı hemşire gözetiminde
belirli görevleri yerine getirebilmek için gerekli
temel eğitim ve/veya iş başında eğitimi olan
personeldir.
HEMŞİRELİKTE MESLEKİ EĞİTİM
• Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk kez 1905 yılında
üniversite düzeyinde hemşirelik eğitimi Minnesota
Üniversitesi’nde başlamıştır.
• Avrupa’da Hemşireler için ilk bilinen üniversite
temelli eğitim programı 1929’larda Yeni
Zellanda’dadır.
• Türkiye’de 1955 yılında, Ege Üniversitesi Hemşirelik
Yüksek Okulu üniversite düzeyinde açılan ilk
yüksekokuldur .
Ülkemizde Eğitim Kurumlarının
Durumu
• Küreselleşme ile neo-liberal politikaların
üniversiteleri erozyona uğratması,
• Ulusal eğitim yapılarının çözülmesi,
• Pazar /ticari işletme kurumlarına dönüştürmesi,
• Kültürel normların kaybedilme durumu ve
tehlikeleri asla göz ardı edilmemeli
Ülkemizde Hemşirelik Eğitiminin
Durumu
• 2012-ÖSYS Kılavuzuna göre, toplam 108 hemşirelikte lisans
programı var,
• 341 tane Anadolu Sağlık Meslek faaliyet göstermeye başlamış ve bu
okulların yanısıra Özel Anadolu Sağlık Meslek Lisesi sayısı hızla
artmıştır
(Sadece İstanbul’da 19 devlet ve 24 özel SML var -2013 verisi)
• Ülkemizde hemşirelik eğitimi halen üniversite düzeyinde Hemşirelik
Fakülteleri, Sağlık Bilimleri Fakülteleri, Hemşirelik Bölümleri,
Hemşirelik Yüksekokulları ve Sağlık Yüksekokulları ile lise
düzeyinde Sağlık Meslek Liseleri’nde verilmeye devam etmektedir.
• 2014-2015 Eğitim-Öğretim döneminden sonra SML den Hemşire
Yardımcıları mezun olacaktır.
Ülkemizde Hemşirelik Eğitiminin
Durumu
• Türkiye’de hemşirelik lisansüstü eğitimi 1968
yılında, ilk bilim doktorası 1972 yılında
başlamış,
• İlk hemşirelikte doçentlik 1972 ve ilk
profesörlük 1978’de gerçekleşmiş,
• Günümüzde 9 anabilim dalında yüksek lisans
ve doktora programları yürütülmektedir.
21. Yüzyılda Mesleki Eğitim
Dönüşümsel öğrenme; bilgilendirme amaçlı öğrenmeden
biçimlendirici ve oradan da en üst düzeydeki dönüşümsel
öğrenmeye geçen ve bir üst düzeye daha etkin bir eğitimle
ulaşılan ardışık üç seviyedeki eğitimi içerir.
• Bilgilendirme amaçlı öğrenme; uzman yetiştirmek
amacıyla bilgi ve beceri edinilmesini,
• Biçimlendirici öğrenme; meslek üyesini yetiştirmek
amacıyla öğrencilere birtakım değerler kazandırılmasını,
• Dönüşümsel öğrenme ise aydınlanmış bireylerin
yetiştirilmesi amacıyla liderlik davranışlarının
geliştirilmesini sağlamaya yönelik eğitimdir.
Günümüzde Hemşirelik Eğitiminde
Dünya Sağlık Örgütü ve Avrupa Birliği, hemşirelik uygulamalarını destekleyen birçok
klinik standart, yönetmelik ve klinik uygulamaya ilişkin öneriler geliştirmiş,
Çeşitli alanlarda çalışan hemşirelerin verdiği bakım hizmetlerini iyileştirmek amacıyla bu
hemşirelerin eğitim ve gelişim gereksinimlerini saptayacak araştırmalar yapılmasını
önermiş,
Hemşirelik hizmet standartlarının yükseltilmesinin önkoşuları;
1. Hemşireliğin her kademesi /düzeyinin tanımının yapılması;
(Bu tanımlama performans değerlendirme ve gerekli yetkinlikler için temel oluşturarak uygun
eğitim programlarının düzenlenmesini sağlar.)
2. Mesleki gelişim programlarının beceri eksikliği saptanmış gruplara yöneltilmesi için mevcut
hizmet düzeylerinin değerlendirilmesi,
3. Hemşirelerin eğitim ve gelişim gereksinimlerinin hizmet içi eğitime katkıda bulunulması
açısından değerlendirilmesi,
Örgütlerde Hemşirelerin Eğitilmesi ve
Geliştirilmesi -1
Eğitim Gereksinimlerinin Belirlenmesi
• Örgütlerde üst düzey yöneticiler için örgütsel ve
yönetsel açıdan gereksinim belirlenirken,
• Orta ve alt kademe yöneticiler için iş ve görev
düzeyindeki gereksinimler belirlenmekte ve
• Hemşirelerin eğitim gereksinimleri ise; hemşirenin
kendisi ve bağlı olduğu ilk yöneticisi tarafından
belirlenmektedir.
Örgütlerde Hemşirelerin Eğitilmesi ve
Geliştirilmesi -2
• Hemşirelerin örgüte, birime ve işine
uyumlaştırılması
• Hemşirelerin sürekli eğitimi kapsamında
hizmet-içi eğitimlerin yapılması,
• Hemşirelikte sertifika programlarının
yürütülmesi,
Hemşirelerin Mesleki /Profesyonel
Gelişiminin Sağlanmasında -1
Örgütlerin rolü;
• Hemşireleri araştırma yapmak konusunda desteklemesi,
araştırma becerilerini geliştirmesi,
• Örgüte sağlanan mesleki yayınlarla deneyim ve bilgi
paylaşımını sağlaması (kitap, dergi, e dergi gibi)
• Örgütte yapılacak uluslararası eğitimlerle küresel bilginin
paylaşımına ortam yaratması,
• Örgüt olarak dışı açık bilimsel programlar düzenlemesi,
• Eğitim kurumları ve diğer kurumlarla işbirliği yapması,
• Hemşirelerin mesleki gelişimini artırmak üzere bilimsel
etkinliklere katılımını desteklemesi (izin, mali destek gibi),
• Başarı değerlendirmede, mesleki gelişime ve eğitime yönelik
ölçütleri belirlemesi,
Hemşirelerin Mesleki /Profesyonel
Gelişiminin Sağlanmasında -1
Birey olarak hemşirenin rolü;
• Mesleki bilgi ve beceriyi geliştirme konusunda sürekli bir çaba içinde
olma,
• Eğitim ve geliştirme olanaklarını araştırma, bulma ve fırsatları
değerlendirme,
• Meslekleşme sürecinin gereklerini bilme ve bu bilinçle hareket etme,
• Hemşire olarak özellikle eğitici, yönetici ve araştırıcı rollerine sahip çıkma,
• Hemşirelik araştırmalarını izleme ve uygulamalarına aktarmaya çaba
gösterme,
• Hemşirelikle ilgili konularda araştırma yapma, yetersiz hissettiği durumda
kendini geliştirmeye çalışma,
• Yapılan araştırmaların ve projelerin içinde aktif olarak yer almaya çalışma
• Mesleki okur-yazarlığın yanında, entellektüel olarak toplumun güncel
konularıyla da ilgilenme
12 MAYIS HEMŞİRELER GÜNÜNÜZ KUTLU OLSUN
teşekkür ederim