SPİNAL YARALANMALARDAN SONRA UYGULANACAK TEDAVİ

SPİNAL YARALANMALAR
Hazırlayan
Öğr. Gör. Fadime GÖK
DURA VE İÇERDİĞİ YAPILAR VERTEBRAL KANAL İÇİNDE
UZANIR
Dura yukarıda, foramen magnumda kafatasına yapışır.
Aşağıda, ikinci sakral foramen (S2) seviyesinde sonlanır ancak,
medulla spinalis erişkinde (% 94) birinci (L1) lomber vertebra
seviyesinde sonlanır (1)
Omurilik (% 94) L1 seviyesinde sonlanır (1). Filum terminale
interna (2), dura (3), subaraknoid aralık (4).
SPİNAL YARALANMALAR
Nedenleri
• Motorlu taşıt yaralanmaları
• Spor ve yüzme kazaları
• Endüstriyel kazalar
• Yüksekten düşmeler
SPİNAL YARALANMA MEKANİZMALARI
• Fleksiyon
• Ekstansiyon
• Kompresyon nedeniyle olabilir.
• Fleksiyon ve hiperakstansiyon yaralanmaları en sık
görülendir
FAZLA GÖRÜLEN SPİNAL KORD YARALANMALARI
• Servikal C5 -C6
seviyesinde
• Torasik T12 seviyesinde
• Lomber L1 – L5
seviyesinde görülür
SPİNAL YARALANMALARDA BELİRTİ VE BULGULAR
• Yaralanma seviyesine, büyülüğüne ve oluş
mekanizmasına göre;
•
SPİNAL KORD HARABİYETİ ( FONKSİYON KAYBI )
gelişir.
SERVİKAL SPİNAL YARALANMALAR
•Servikal spinal kordun tam kesisi nedeni ile
KUADRİPLEJİ gelişir
•Servikal 2 ya da 3 seviyesindeki yaralanmalar tam
solunum desteği sağlanamazsa
Hasta bikaç dakika içinde ölür.
TÜM KORD KESİSİNDEN SONRA
SPİNAL ŞOK görülebilir
SPİNAL ŞOK BULGULARI-I
Yaralanmanın olduğu seviyenin altında
• Tam motor duyu kayıpları
• Otomatik ve refleks aktive kayıpları
SPİNAL ŞOK BULGULARI-II
• Sempatik denervasyona (sempatik sinir aktivitenin
kaybına ) bağlı
• HİPORTANSİYON VE BRADİKARDİ GELİŞİR.
• Bunlar spinal kordun tehlikeli bulgularıdır
• BİRKAÇ GÜN YA DA HAFTA SONRA GELİŞEBİLİR
İYİLEŞME BULGULARI
• İlk önce anal refleks başlar,
• Gevşek paralizi, spastik paraliziye
dönüşür,
• Otomatik fonksiyonlar giderek düzelir,
• Başlangıçta atonik olan mesane barsak, refleks olarak
kasılmaya başlar
SPİNAL YARALANMALARDAN SONRA UYGULANACAK
TEDAVİ VE BAKIM
İLK ADIM → ABC sağlanmalı
Bilinç kontrolü yapılmalıdır.
SPİNAL YARALANMALARDAN SONRA UYGULANACAK
TEDAVİ VE BAKIM
.
• Hasta sırtüstü pozisyonda
yatırılmalıdır
• Döndürülmesi gereken
durumda, spinal kord
korunarak yapılmalıdır
• Boyun, colar ile desteklenmeli
SPİNAL YARALANMALARDAN SONRA UYGULANACAK
TEDAVİ VE BAKIM
• Kesin tanı konuluncaya kadar hastanın giyisileri
çıkartılmamalıdır.
• 3 ve 5. seviyedeki yaralanmalarda frenik sinir
harabiyetinde (dyafragma paralizi ve solunum
yetmezliği geliseceği için) entübasyon sırasında baş
HİPEREKSTANSİYONA getirilmemelidir.
SPİNAL YARALANMALARDAN SONRA UYGULANACAK
TEDAVİ VE BAKIM
• Motor fonksiyonlar ve refleks kontrolleri yapılır
PERİTONEAL LAVAJ YAPILIR
• Multipli yaralanması olan
• Kuadriplejik ya da paraplejik hastalarda abdominal
kanama olup-olmadığını anlamak için yapılır
SERVİKAL YARALANMLARADA TIBBİ VE CERRAHİ TEDAVİ
• Kırık, dislokasyon gibi ciddi servikal yaralanması olan
hastalara
İskelet traksiyonu uygulanır
ödemi azaltmak için steroidler verilir
SERVİKAL SPİNAL YARALANMALARDA CERRAHİ
GİRİŞİM UYGULANMASINI GEREKTİREN
KRİTERLER
• Nörolojik kayıpların giderek artması
• Parçalı kırık ve penatran yaralanmanın olması
• Spinal kanalda kemik parçalarının bulunması
• Akut anterior spinal kord travma sendromunun
bulunması
SERVİKAL SPİNAL YARALANMALARDA CERRAHİ
TEDAVİ
• Dekompresif laminektomi
• Cerrahi füzyon
• Halo ceketi
SERVİKAL SPİNAL YARALANMALARDA CERRAHİ
• Dekompresif laminektomi
CERRAHİ FÜZYON
Lomber Kırığı
Konjenital skolyoz
SERVİKAL YARALANMALARDA HALO-VEST TEDAVİSİ
HEMŞİRELİK BAKIMI
• Servikal vertebra kırığı olan hastalar için, dönebilen
hastaya çeşitli pozisyonların verilmesine olanak
sağlayan yataklar ayarlanmalıdır.
• Spinal şokta; yatakta dik pozisyona getirildiğinde kan
basıncı önemli derecede düşebilir.
• Spinal yaralanmaları olan hastalar tamamen yatağa
bağımlıdır
• Hastaların hayatta kalmaları ya da yaşam kalitelerinin
iyi olması ilk birkaç haftada aldıkları hemşirelik
bakımına bağlıdır.
HEMŞİRELİK BAKIMI
•
•
•
•
•
•
•
Solunum yolunun açıklığının sağlanması
Yeterli beslenmeyi sağlamak
Deri bütünlüğünü korumak
İdrarın boşaltılmasını sağlamak
Bedenin uygun pozisyonda olmasını sağlamak
Psikolojik destek sağlamak
Servikal spinal yaralanması olan hastalar için uzun süreli
bakım ve rehabilitasyon
• Spinal yaralanmalarda hemen sonra görülen motor ve
duyu kayıpları 24 saat sürerse kalıcı kayıplardır
SPİNAL YARANMASI OLAN HASTALARDA GÖRÜLEBİLECEK
BAŞLICA SORUNLAR
• Otonomik Disreflaksi ( Hiperrefleksi )
• Spinal Otomatizm
• Spastisite ve adale spazmları
• Seksüel fonksiyon bozukluğu
OTONOMİK DİSREFLEKSİ BELİRTİ- BULGULARI-I
Uyarana karşı aşırı derecede abartılmış otonomik
tepkidir
• Spinal kord lezyonlarında beyin üst merkezinin
kontrolü ortadan kalktığı için abartılmış sempatik
deşarjı başlatan gergin bir mesane ya da barsak
• Hipertansiyon ( 300 / 160 mm Hg )
• Zonklayıcı baş ağrısı
• Aşırı terleme
OTONOMİK DİSREFLEKSİ BELİRTİ- BULGULARI-II
• Lezyonun altındaki seviyede ciltte kızarıklık
• Burunda konjesyon
• Tüylerin diken diken olması
• Görmenin net olmaması
• Bulantı – Bradikardi
• Acil müdahale yapılmazsa intraserepral ya da
intraoküler kanama
OTONOMİK DİSREFLEKSİ GELİŞTİĞİNDE YAPILMASI
GEREKENLER
• Kan basıncı sık aralıklarla izlenir. Gerektiğinde
antihipertansif ilaca başlanır
• Yatak başı yükseltilir, hasta oturur pozisyona getirilir
• Üretral açıklık ve barsak distansiyonu kontrol edilir
• Tekrarlayan otonomik disrefleksi durumunda cerrahi
tevdi (kordotomi) uygulanır.
SPİNAL OTOMATİZM
•Spinal kord kesilerinden sonra beyinde spinal kord
refleks hareketlerini kontrol altında tutamaz.
•Refleks hareketler spinal kord düzeyinde oluşur.
• Spinal kordun kesi altındaki kısmı kendi başına
otomatik olarak çalışır.
SPİNAL OTOMATİZM BELİRTİ-BULGULARI-I
•Geri çekme refleksi
•Spinal kord kesisinin altında kalan kısmında ısı ↓↓↓
•Refleks uyaranlara cevap çok azdır
•Visseral aktiviteler atipik uyaranlarla başlayabilir
BELİRTİ VE BULGULAR –II
• Örneğin; cilt gerilmesi, karın alt kısmının veya üst
bacağın uyarılması vazodilatasyona ve idrar yapmaya
neden olabilir
• Bu duruma OTONOMİK MESANE denir.
• Bu tip uyaran refleks ‘’EJAKÜLASYONA’’ ve
‘’PRİAPİZME’’ de yol açabilir.
• PRİAPİZM= Seksüel istek olmaksızın, penisin anormal
sürekli ereksiyonudur.
SPASTİSİTE VE ADALE SPAZMLARI
•Spastisite, hareketlerin sınırlanmasına yol açan adale
tonüsünün artması ya da kontraksiyonudur
•Spastisite, spinal kord yaralanmalarından sonraki iki
hafta ila birkaç ay içinde gelişebilir.
ÖNCE
ADALELERDE GEVŞEME
SONRA
SPASTİSİTE gelişir.
•Spastik hareketler, emosyonel bir uyaran ( kızma,
ağlama, gülme gibi ) ya da gıdıklama gibi durumlarda
başlayabilir.
ADALE SPAZMLARI
•Tam spinal kord kesilerinden sonra hastanın alt
ekstremitelerinde ağrılı adale spazları gelişir
istemsizdir.
Adale spazmları;
•Soğuk havada
•Uzun süre oturur pozisyonda kalma
•Emosyonel durumlarda artar
ADALE SPAZMLARINI GİDERMEK İÇİN
• Anti-spazmolotik ilaçlar verilebilir
• Fizik tedavi, gevşeme egzersizleri
• Ilık banyolar
• Nöroelektrik uyaranlar verilebilir
• Tıbbi tedavi ile geçmeyen durumlarda cerrahi tedavi
( kordotomi, periferal, nörotomi, tendon
gevşetilmesi) uygulanır.
SEKSÜEL FONKSİYON BOZUKLUĞU
• Erkeklerde ereksiyon ve ejakülasyon Santral Sinir
Sistemi tarafından düzenlenir.
• Ereksiyon → Sakral 2 ve 4 sinirler aracılığıyla
parasempatik sinirler tarafından kontrol edilir.
• Ejakülasyon → T12 ve L2 sinirler aracılığı ile
sempatik sinir sistemi sorumludur.
• Kadınlarda spinal yaralanmalardan 6 – 12 aylık
sürede Amenore görülür. Daha sonra normal
menstural siklusu devam eder.
TEDAVİ ve BAKIM
• Spinal yaralanması olan hastalar eşleri ile birlikte ele alınmalı
• Bu konuda bilgilendirilmeli gerekli rehabilitasyonları birlikte
yapılmalıdır