Sitokinler - İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

Sitokinler
Dr. A. Gökhan AKKAN
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Farmakoloji ve Klinik Farmakoloji Ab. Dalı
www.farmakoloji.org
Sitokinler
Doğal ve adaptif immünitede rol alan ve
hücrelerin immün fonksiyonlarını
sağlayan proteinlerdir
„ Bu moleküller;
• Lenfositlerin büyüme ve farklılaşmasında
• Antijenlerin eliminasyonunda
• Hematopoetik hücrelerin gelişiminde rol
oynarlar.
Kökenlerine Göre Sitokinler
„
Mononükleer fagositler
Lenfositler
Lökositler
„
Genel anlamda
„
„
monokin
lenfokin
interlökin
biyolojik yanıt
değiştiricileridir
Genel Özellikler (1)
„
„
„
Sitokinler; mikrop ve diğer antijenlere karşı
yanıtta salgılanan ve immün ve inflamatuvar
reaksiyonları
düzenleyen
polipeptid
moleküllerdir
Sitokin sekresyonu kendini sınırlayıcı
özelliktedir.
Sitokin etkileri sıklıkla birbirleriyle ile kesişen
etkilerdir (pleiotropik ve redundant..vs ).
Sitokinlerin Özellikleri
Konak Defansında Sitokinlerin Fonksiyonları
Doğal İmmünite
Adaptif İmmünite
Doğal İmmünite: Makrofajlarda ve NK hücrelerinde yapılan sitokinler mikroplara karşı erken
inflamatuvar reaksiyonları düzenler ve mikropların eliminasyonunu kolaylaştırır.
Adaptif İmmünite: Sitokinler antijen- ile uyarılmış lenfositlerin farklılaşmasını ve
çoğalmasını uyarırlar ve makrofajlar gibi özel efektör hücreleri aktive ederler.
Genel Özellikler (2)
„
„
„
Sitokinler genellikle diğer sitokinlerin sentez
ve etkilerini değiştirebilirler.
Sitokinlerin etkileri lokal veya sistemik olabilir
(otokrin, parakrin ve endokrin).
Sitokinler
etkileri,
hedef
hücrelerdeki
spesifik membran reseptörlerine bağlanmaları
ile başlar.
Genel Özellikler (3)
„
„
Eksternal sinyaller sitokin reseptörlerinin
ekspresyonlarını
düzenleyerek
hücrelerin
sitokin yanıtlarını değiştirebilir
Çoğu sitokinlere hücresel yanıt, hedef
hücrelerde gen ekspresyon değişimleri ile
meydana gelir. Böylece hedef hücreler yeni
fonksiyonlar geliştirebilir veya prolifere
olabilir
Fonksiyonel Sınıflama
„
Doğal (Innate) immünite
• İnfeksiyöz ajanlara karşı genelde mononükleer
hücreler tarafından sentezlenir (bakteriyel LPS,
viral -double- stranded- ds RNA).
„
Adaptif immünite
• Yabancı antijenlerin spesifik tanımlanması sonrası
cevapta genelde T lenfositleri tarafından
sentezlenir.
„
Hematopoez uyarıcı
• Kİ stroma hücreleri, lökositler ve diğer hücrelerden
immatür lökositlerin uyarılması ve farklılaşmasında
rol alırlar.
Özellikler
Doğal İmmünite
Adaptif
İmmünite
Örnekler
TNFα, IL-1, IL-12, IFNγ
IL-2, IL-4, IL-5, IFNγ
Ana Hücre Kaynağı
Makrofajlar, NK hücre.
T lenfositler
Önemli fizyolojik
fonksiyonları
Doğal immünite ve
inflamasyonun mediatorleri
(lokal ve sistemik)
Adaptif immünite: lenfosit
büyüme ve farklılaşmasının
düzenlenmesi; efektör
hücrelerin aktivasyonu
(makrofajlar, eozinofiller,
mast hücreleri)
Uyarılar
LPS (endotoksin),
bakteriyal peptidoglikanlar,
viral RNA, T- hücre türevi
sitokinler (IFNγ )
Protein antijenler
Üretilen miktarlar
Yüksek olabilir; serumda
ölçülebilir
Genellikle düşük; genellikle
serumda ölçülemez
Lokal veya sistemik
etkiler
Herikisi de
Genellikle yalnız lokal
Hastalıklarda rolleri
Sistemik hastalıklar (örn.
Septik şok)
Lokal doku hasarı (örn.
Granulomatöz inflamasyon)
Sentez İnhibitörleri
Kortikosteroidler
Siklosporin, FK- 506
Sitokin Reseptörleri ve Sinyal
Oluşumu
„
Tüm sitokin reseptörleri iki ana
birimden oluşmaktadır:
• Ekstrasellüler bölge
• Sitoplazmik bölge
Bağlanma
Sinyal iletimi
Sitokin Reseptörleri ve Sinyal
Oluşumu
„
„
„
„
„
Tip I Sitokin Reseptörleri
(Hematopoetin Reseptörleri)
Tip II Sitokin Reseptörleri
Ig Süperailesi
TNF Reseptörleri
7 Transmembran α-helix Reseptörler
Tip I Sitokin Reseptörleri
„
„
„
Hematopoetin
reseptörleri olarak da
adlandırılırlar.
İki veya daha fazla
“sistein rezidü”süne
sahip bölge içerirler.
Membran proksimalinde
WSXWS motifi içerirler
(Triptofan-serin-Xtriptofan-serin).
Tip II Sitokin Reseptörleri
„
„
Tip I reseptörlere
benzer şekilde 2
sisteinli bölge içerir.
Fakat WSXWS motifi
içermez.
Ig Süper Ailesi
„
„
Ekstresellüler Ig
bölgesi içerir.
Sinyal iletiminde
farklı mekanizmalar
kullanır.
TNF Reseptörleri
„
„
Sisteinden zengin
ekstrasellüler bölgeler
içerir.
Gen ekspresyonu veya
apoptozisi indükler.
Yedi Transmembran Reseptörler
„
„
„
Serpentin
reseptörleri olarak
da adlandırılır.
GTP bağlayan G
proteinleri ile sinyal
iletimi gösterir.
Özellikle kemokin
reseptörleri
oldukları
bilinmektedir.
Sitokin Reseptörlerinin Sinyal
Yolakları
Aktive ettikleri sinyal ileti yollarına göre
farklı şekilde sınıflandırılabilmektedir.
Sitokin Reseptörlerinin Sinyal İleti
Mekanizmaları
Sinyal İleti Yolağı
Bu yolağı kullanan
Sitokin Reseptörleri
Sinyalleme Mekanizması
JAK/ STAT Yolağı
Tip I ve Tip II sitokin
resep.
JAK- aracılı fosforilasyon ve
STAT transkripsiyon
faktörlerinin aktivasyonu
TRAF’lar tarafından
TNF reseptör
sinyallenmesi
TNF res. Ailesi: TNR-RII,
CD40
Adaptör proteinlerin
bağlanması, transkripsiyon
faktörlerinin aktivasyonu
Ölü Bölgeler (TRADD)
tarafından TNF
reseptör sinyallenmesi
TNF res. Ailesi: TNR-RI,
Fas
Adaptör proteinlerin
bağlanması, kaspas
aktivasyonu
Reseptör ile ilişkili
tirozin kinazlar
M-CSF resep., kök hücre
faktör resep.
Reseptörlerde intrinsik
tirozin kinaz aktivitesi
G protein sinyallemesi
Kemokin reseptörleri
GTP değişimi ve Gβγ’dan
Gα.GTP’nin dissosiyasyonu,
G α çeşitli hücresel
enzimleri aktive eder
Sitokin Reseptörlerinin Sinyal İleti
Mekanizmaları (JAK/ STAT Yolağı)
JAKs: Janus Kinases
STATs: Signal Transducers
and Activators of Transcription
Doğal İmmünitede Rol Alan
Sitokinler
„
„
„
„
TNF
IL-1
IL-12
IFN
„
„
„
„
IL-10
IL-6
IL-15
IL-18
TNF
(Tümör Nekroz Faktör)
Gram (-) bakterilere ve diğer infeksiyöz
mikroplara karşı gelişen akut inflamatuvar
yanıtın ana mediyatörüdür.
TNF
„
„
„
Sentezleyen
ana
hücreler
mononükleer
fagositlerdir.
Antijen-stimüle T, NK ve mast hücreleri
tarafından da sentezlenir.
Makrofajlardan sentezlenmesinde en kuvvetli
uyaran LPS’dir. T ve NK hücreleri de IFN-γ
sentezleyerek TNF’i arttırırlar.
TNF ve Biyolojik Etkileri (1)
„
İnfeksiyon bölgesine nötrofil ve monositlerin
çekilmesinin ana fonksiyonudur.
• Vasküler
endotel
hücrelerinde
adezyon
moleküllerinin
ekspresyonunu
arttırır
(özell.
selektinler).
• Endotelyal hücrelerden ve makrofajlardan kemokin
salınımını arttırır.
• Makrofajlardan IL-1 salınımını arttırır.
• Bazı hücre tiplerinin apoptozisini arttırır (?).
TNF ve Biyolojik Etkileri (2)
Ciddi infeksiyonlarda TNF fazla miktarda yapılır
ve sistemik klinik ve patolojik olaylara neden
olur!
TNF’nin Biyolojik
Etkileri:
Düşük kons.da TNF
lökositler ve endotelde akut inflamasyonu indükler.
Orta kons.da TNF
inflamasyonun
sistemik etkilerini
düzenler.
Yüksek kons.da TNF
septik şokun patalojik anormalliklerine neden olur.
IL-1
Ana fonksiyonu TNF gibi infeksiyon ve diğer
inflamatuvar uyaranlara karşı konak yanıtının
medyatörüdür. TNF ile beraber etki gösterir.
IL-1
„
„
„
„
Ana kaynağı; TNF gibi aktive mononükleer
fagositlerdir.
TNF den farklı olarak nötrofiller, epitelyal
hücreler ve endotel hücreleri tarafından da
sentezlenir.
α ve β olmak üzere iki % 30 birb. homolog
moleküldür ve aynı reseptöre bağlanmaktadır.
Dolaşımda en çok IL-1β bulunmaktadır.
IL-1 ve Biyolojik Fonksiyonları
„
„
„
Düşük konsantrasyonlarda; lokal inflamasyon
medyatörüdür. Endotelyal hücrelerde lökosit
adezyonunu düzenleyen yüzey moleküllerin
ekspresyonunu arttırır.
Yüksek konsantrasyonlarda; dolaşıma geçerek
endokrin etkiler gösterir (ateş, karaciğerden
akut faz plazma proteinlerinin arttırılması ve
kaşeksi).
Etkileri konsantrasyona bağlıdır !
IL-1 ve Biyolojik Fonksiyonları
„
TNF ile farklılıkları:
•
•
•
Sitokinler ve reseptörleri tamamen farklı!
IL-1 apoptozisi uyarmaz!
Tek başına septik şoktaki patolojik değişikliklere
sebep olmaz!
Mononükleer fagositler doğal bir IL-1 antagonisti
sentezler ve biyolojik anlamda inaktif olan IL-1a aynı
reseptöre bağlanarak yarışmalı inhibisyon yaratır
ve IL-1ra olarak adlandırılır.
Kemokinler
Lökosit hareketini uyaran ve birbirleriyle
yapısal homoloji gösteren, aynı zamanda
dolaşımdan dokulara lökosit migrasyonunu
düzenleyen geniş bir sitokin ailesidir.
„
Kemotaktik sitokin= Kemokin
Kemokinler
Kemokinler; eksternal uyaranlara verilen
cevapta lökositler tarafından geliştirilen
inflamatuvar reaksiyonsiyonlarda rol alırlar
ve dokularda bulunan farklı hücreler
tarafından yapılarak dokulararası hücre
trafiğini düzenlerler.
Kemokinler
(Biyolojik Etkileri)
„
„
„
Kemokinler, konak savunmasında hücrelerin
infeksiyon bölgesine göçünde önemlidir.
Lenfosit ve diğer lökositlerin periferik lenfoid
dokular arasındaki trafiğini düzenler.
Non-lenfoid organların gelişiminde rol oynar
(Örn.CXCR4 yokluğunda farede kalp ve
cerebellum gelişimi olmaz!).
IL-12
„
„
İntrasellüler mikroplara karşı erken doğal
yanıtta ana medyatördür ve bu mikroplara
karşı adaptif immün cevabın anahtar
indükleyicisidir.
Özellikle NK sitolitik aktivitesini aktive
eder, ayrıca en önemli etkilerinden biri de
T ve NK hücrelerinden IFN-γ salınımını
arttırmaktır.
IL-12
„
„
„
IL-12 için ana kaynaklar, aktive mononükleer
fagositler ve dendritik hücrelerdir.
Doğal immünitede LPS, viral inf. ve
intrasellüler bakterilere karşı savunmada
etkilidir.
Adaptif immünitede ise; APC’ler tarafından T
hücrelerine tanıtım yapılırken sentezlenir.
IL-12
(Biyolojik Etkileri)
„
„
„
„
NK ve T lenfositlerden IFN-γ sentezini
uyarır.
Mikrop
Makrofaj yanıtı
IL-12
IFN- γ
Mikrobun öldürülmesi
CD4+ yardımcı T lenfositlerinin IFN-γ
salgılayan Th1 hücrelerine farklılaşmasını
stimüle eder.
Aktive NK ve CD8+ T hücrelerinin sitolitik
fonksiyonlarını arttırır.
IL-12’nin Biyolojik
Etkileri:
IL-12, mikroplara veya
CD40 ligantı gibi T hücre
sinyallerine yanıt veren
dendritik hücrelerden ve
makrofajlardan salınır.
IL-12, herikisi de intraselüler mikropları eradike
eden IFN-γ yapımını ve
sitolitik antiviteyi stimüle
etmek için NK hücreleri
ve T lenfositlerinde etki
yapar.
Tip I İnterferonlar
Tip 1 interferonlar viral infeksiyonlara
karşı erken doğal immüniteyi
düzenlerler.
Tip I İnterferonlar
„
„
„
„
IFN-α ve IFN-β şeklinde iki farklı proteinden
oluşmaktadır.
IFN-α mononükleer fagositlerden sentezlenir
ve lökosit interferon olarak da adlandırılır.
IFN-β fibroblast ve pekçok farklı hücre
tarafından sentezlenir.
Yapısal olarak farklı olmalarına karşın Tip I
interferonlar aynı reseptör üzerinden benzer
etki gösterirler.
Tip I İnterferonlar
(Biyolojik Etkileri)
„
„
„
„
„
Viral replikasyonu inhibe eder. Bu parakrin bir
etkidir, viral infekte hücre daha infekte
olmamış komşusunu korur veya otokrin olarak
virüs replikasyonunu azalır!
Sınıf I MHC moleküllerinin ekspresyonunu
arttırır.
Th1 hücrelerinin gelişimini uyarır.
NK hücrelerinin sitolitik aktivitesini arttırır.
In vitro
olarak lenfositlerin ve bazı
hücrelerin proliferasyonunu inhibe eder.
Tip I Interferonların
Biyolojik Etkileri:
Tip I Interferonlar (alfa ve
Beta) virüs ile infekte
olmuş hücrelerde ve
makrofajlarda yapılırlar.
Tip I IFN’lar virüs infeksiyonunu inhibe ederler ve
CTL (sitolitik T lenfositler)
aktivitesini virüs ile infekte olmuş hücrelere karşı
arttırırlar.
IL-10
„
„
„
Aktive makrofaj ve dendritik hücrelerin
inhibitörüdür.
Doğal immün reaksiyonların ve hücresel
immünitenin kontrolünde rol oynar.
Aktive makrofajlardan ve makrofajların
fonksiyonlarını inhibe etmesinden dolayı
negatif feedback için mükemmel bir örnektir.
IL-10
(Biyolojik Etkileri)
„
„
Aktive makrofaj ve dendritik hücrelerden IL12 salınımını inhibe eder.
Kostimülatör moleküllerin ve sınıf II MHC
moleküllerinin makrofaj ve dendritik hücrelerde
ekspresyonunu inhibe eder.
Doğal İmmünitenin Diğer
Sitokinleri
„
IL-6
• Doğal ve adaptif immünitede yeralır.
• Mononükleer fagositler, vasküler endotelyal hücreler,
fibroblastlar ve başka hücreler tarafından sentezlenir.
• Hepatositlerden
akut
faz
reaktanlarının
sentezlenmesi, kemik iliği progenitörlerinden nötrofil
yapımı doğal immünitedeki görevleridir.
• Adaptif immünitede ise antikor yapımı için farklılaşmış
B hücrelerinin büyümesini uyarır ve myelomlardan
köken alan monoklonal antikor yapan hibridomaların
gelişimini indükler.
Doğal İmmünitenin Diğer
Sitokinleri
„
IL-15
•
•
•
•
Viral yanıtta mononükleer fagositlerden sentezlenir.
IL-2’ye homoloji gösterir ve aynı reseptöre bağlanır.
NK hücrelerinin proliferasyonunu uyarır.
Erken viral yanıtta görev alır ve daha sonraki evrelerde
görevini IL-2’ye devrettiği düşünülmekte..
• T hücrelerinin büyüme ve sağkalımlarında gerekli olan
bir faktördür ( özell. CD8+ bellek T hücreleri).
Doğal İmmünitenin Diğer
Sitokinleri
„
IL-18
• Fonksiyonel olarak olmasa da yapısal olarak
IL-1’e homoloji gösterir.
• Makrofajlar tarafından bakteriyel LPS gibi
ürünlere yanıt olarak sentezlenir.
• NK ve T hücrelerinden IFN-γ yapımını
uyarır ve IL-12 ile sinerji gösterir.
• Hücresel immünitenin indükleyicisidir.
Doğal İmmünitenin Diğer
Sitokinleri
„
IL-19, IL-20, IL-22 ve IL-24
• IL-10 ile homoloji, IL-19 biyolojik etkileri ?,
diğerlerinin özell. deri inflamatuvar olaylarına
katıldıkları düşünülmekte....
„
IL-21
• IL-15 ile homoloji (NK hücre proliferasyonu)
„
IL-23
• IL-12’ye benzer (hücresel yanıt)
Doğal İmmünitede
Sitokinlerin Mikroplara karşı Rolleri:
LPS, makrofajlarda TNF,
IL-1 ve IL-12 gibi birçok
sitokinin salınımını serumda da ölçülebilecek düzeyde indükler.
TNF ve IL-1, endotel hücrelerinde ve lökositlerdeki
etkileriyle akut inflamasyonu stimüle ederler.
IL-12, IFNγ yapımını serumda ölçülebilecek düzeyde uyarır.
Doğal İmmünite Sitokinleri
Adaptif İmmünitede Rol Alan
Sitokinler
„
„
„
„
IL-2
IL-4
IL-5
IFN-γ
„
„
„
TGF-β
Lenfotoksin (LT)
IL-13
Adaptif immünitede antijenin tanınmasından sonra
lenfositlerin farklılaşması ve proliferasyonunda rol
alırlar ve efektör fazda özel efektör hücreleri aktive
ederler.
IL-2
„
„
„
Antijen-stimüle T lenfositleri için büyüme
faktörüdür.
Antijen tanıtımından sonra T hücre klonal
ekspansiyonundan sorumludur.
T hücre büyüme faktörü olarak da adlandırılır
(sentezlendiği hücreler üzerine etki gösterir =
otokrin büyüme faktörü).
IL-2
„
„
CD4+ T hücreleri başta olmak üzere CD8+ T
hücrelerinden salgılanır.
Antijen stimülasyonu ile fonksiyonel IL-2
reseptörlerinin ekspresyonu artar.
IL-2
(Biyolojik Etkileri)
„
„
„
Antijen tanıtımında T hücreleri tarafından
salgılanan IL-2, antijen-spesifik hücrelerin
proliferasyonundan sorumludur.
Başka immün hücrelerin farklılaşma ve
proliferasyonunu da arttırır (NK, LAK; ve B
hücreleri büyüme ve antikor sentez uyaranı).
Antijen ile aktive T hücrelerinin apoptotik
ölümünü arttırır.
IL-2’nin Biyolojik
Etkileri:
IL-12, T ve B lenfositlerin
ve NK hücrelerin farklılaşmasını ve çoğalmalarını uyarır.
IL-12 ayrıca, Fas- aracılı
T hücrelerin apoptozisini
kolaylaştırarak ve regulatör T hücrelerinin aktivitesini uyararak immun
yanıtlarını inhibe etmek
için fonksiyon gösterir.
IL-4
„
„
IgE yapımı ve naif CD4+ yardımcı T
hücrelerinden Th2 hücrelerinin gelişimi için en
önemli uyarıcıdır.
Th2 alt grubunda CD4+ T hücreleri ve aktive
mast hücreleri tarafından sentezlenir.
IL-4
(Biyolojik Etkileri)
„
„
„
„
En önemli görevi B hücrelerinde IgE switchini
sağlamaktır.
Naif CD4+ T hücrelerinden Th2 hücre gelişimini
uyarır.
Farklılaşmış Th2 hücreleri için otokrin büyüme
faktörüdür.
IFN-γ nın hücresel immünitedeki etkilerini inhibe
eder.
IL-4’ün Biyolojik
Etkileri:
IL-4, B hücre isotipinin
-özellikle IgE- gibi
bazı immunoglobulin
sınıflarına dönüşümünü
ve saf (naive) T hücrelerin TH2 alt gruba
farklılaşmasını uyarır.
IL-4, ayrıca IFNγ- ile
oluşmuş makrofaj aktivasyonun da bir inhibitörü ve mast hücreleri
için- özellikle IL-3 ile
kombinasyonda- bir
büyüme faktörüdür.
IL-5
„
„
„
„
„
Eozinofil aktivatörü
T hücre aktivasyonu ve eozinofilik inflamasyon
arasında bağlantı
CD4+ Th2 tip hücrelerden ve aktive mast
hücrelerinden salgılanır.
Matür eozinofillerin aktivasyonunda rol alır.
Eozinofillerin farklılaşma ve büyümelerinde
uyarıcı etkilere sahiptir.
IFN-γ
„
„
„
„
En önemli makrofaj-uyarıcı sitokindir.
Doğal ve adaptif immünitede kritik öneme
sahiptir.
NK hücreleri (doğal immünite)
CD4+ Th1 ve CD8+ T hücreleri tarafından
sentezlenir.
IFN-γ
(Biyolojik Etkileri 1)
„
„
„
„
Makrofaj-uyarıcı bir sitokindir.
Aktive makrofajların fagosite ettikleri
mikropları öldürmesini uyarır.
APC’ler üzerindeki sınıf I ve II MHC
moleküllerinin
ve
kostimülatörlerin
ekspresyonlarını arttırır.
Naif CD4+ T hücrelerinin Th1 alt grubuna
farklılaşmasını sağlar ve Th2 hücrelerinin
proliferasyonunu inhibe eder.
IFN-γ
(Biyolojik Etkileri 2)
„
„
„
„
B hücrelerinin özellikle bazı IgG alt
tiplerine switchini sağlar (farede IgG2a).
Aynı zamanda IL-4 bağımlı izotiplere (IgE
ve IgG1 farede) switchi inhibe eder.
Nötrofilleri uyarır.
NK hücrelerinin sitolitik etkilerini uyarır.
IFN-γ’nin Biyolojik
Etkileri:
IFN-γ fagositleri ve
APC’leri aktive eder
ve B hücrelerinin
bazı immünoglobulin
izotiplerine dönüşümünü indükler.
IFN-γ’in TH1- indükleyici etkisi indirekttir
ve IL-12’nin yapımı ve
reseptör ekspresyonunun artmasıyla düzenlenebilir.
TGF-β
„
„
„
En önemli etkisi; lökosit ve lenfositlerin
aktivasyon ve proliferasyonunu inhibe etmektir.
Antijen-stimüle T hücrelerinden, LPS-aktive
mononükleer
fagositlerden
ve
başka
hücrelerden salgılanır.
Bazı Treg hücreler de salgılamaktadır (Bu
hücreler
aynı
zamanda
IL-10
sentez
etmektedir) (İmmünsupresyon).
TGF-β
(Biyolojik Etkileri)
„
„
T hücrelerinin ve aktive makrofajların
proliferasyon ve farklılaşmasını inhibe
eder.
B hücrelerini IgA yapımına sevk eder.
Adaptif İmmünitede Diğer
Sitokinler
„
Lenfotoksin (LT)
• T lenfositleri tarafından salgılanır ve endotel
hücreleri ile nötrofilleri aktive eder (T hücre ve
inflamasyon arasında bağlantı)
„
IL-13
• IL-4 benzeri (CD4+ Th2 T hücreleri ve epitel
hücrelerinden sentezlenir).
• Makrofaj inhibisyonu ve IFN-γ antagonistidir.
• Akc. epitelyal hücrelerinden mukus sekresyonunu
arttırır (astım?).
Adaptif İmmünitede Diğer
Sitokinler
„
IL-16
• T hücre kaynaklı ve eozinofiller için spesifik
kemoatraktan
„
IL-17
• Aktive ve bellek T hücrelerinden kaynaklanır ve
proinflamatuvar sitokinlerin sentezini indükler
(TNF, IL-1 ve kemokinler)
„
IL-25
• Yapısal anlamda IL-17 benzeri, fakat Th2 hücreleri
tarafından sentezlenir ve Th2 sitokinlerinin (IL-4,
IL-5 ve IL-13) sentezini arttırır.
Hematopoetik Sitokinler
„
„
„
„
„
„
Stem cell (kök hücre) faktör (c-kit)
IL-7
IL-3
GM-CSF
M-CSF
G-CSF
Hematopoetik Sitokinler
„
Stem cell faktör
• Kemik iliği stromal hücreleri tarafından
sentezlenir.
• Kendisi koloni stimülasyonu yapamaz, fakat
kemik iliği kök hücrelerinin diğer koloni
stimülan faktörlere cevap vermesini sağlar.
Hematopoetik Sitokinler
„
IL-7
• T ve B lenfositlerine faklılaşacak olan
immatür prekürsörlerin ekspansiyonunu ve
sağkalımını sağlar.
• In vitro olarak IL-2 gibi matür T
hücrelerinin büyüme faktörüdür.
Hematopoetik Sitokinler
„
•
•
„
•
•
IL-3 (Multi-CSF)
CD4+ T hücrelerinde salgılanır.
İmmatür kemik iliği progenitör hücrelerine etki
ederek bilinen tüm matür hücrelere gelişimi
sağlar.
GM-CSF, M-CSF ve G-CSF
Aktive T hücreleri, makrofajlar, endotel
hücreleri ve kemik iliği stromal hücrelerinden
salgılanır.
Kemik iliği progenitörlerinden inflamatuvar
lökositlerin gelişiminden sorumludur.
Hematopoetik Sitokinler
„
IL-9
• Bazı T hücre serilerinin ve kemik iliği kökenli mast
hücre progenitörlerinin büyümesinde rol alır.
„
IL-11
• Kemik iliği stromal hücreleri tarafından sentezlenir.
• Megakaryositopoezi stimüle eder.
• Klinik açıdan kanser kemoterapisi nedeniyle gelişen
trombosit eksikliklerinin giderilmesinde kullanılır.
Hematopoieziste Sitokinlerin Rolleri: Farklı sitokinler kan hücrelerinin farklı tiplerinin olgunlaşmalarını ve büyümelerinin uyarırlar.
Teşekkürler
Bu ders sunumu:
“Abul K. Abbas, Andrew H.
Lichtman. Cellular and Molecular
Immunology, 5th. Ed. Saunders,
243-275, 2003” kitabından
Uzm. Dr. Gaye Erten’ in
(İ.Ü. DETAE, İmmünoloji Ab. Dalı)
yaptığı tercümeden hazırlanmıştır