Doğru Reçete Yazma Kuralları - Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi

Reçete Yazmanın
Genel İlkeleri
Prof. Dr. Sibel Göksel
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Farmakoloji & Klinik Farmakoloji AD
Lütfen bir REÇETE yazınız.
Ama bunun gibi olmasın!
• Reçete,
– hekimin imzasını taşıyan;
– hekimin profesyonelliğinin, seçkinliğinin,
uyguladığı seçkin bir sanatın yansıması
olan;
– alelade bir kağıt parçasına
indirgenemeyecek değerde ve önemde;
– hukuksal anlamda geçerliliği olan,
resmi bir belgedir.
Reçetenin resmiliği, hastanın sosyal
güvenlik kurumlarından güvence
taşıması ile ilişkili değildir.
Sosyal güvencesi olmayan hastaya
yazılan reçetede resmi bir belgedir,
ama hasta cepten öder.
Reçetenin resmi bir belge olması
hekimliğin aynı zamanda bir kamu
görevi olmasıyla da ilgilidir.
REÇETE
• Reçeteyi yazan hekimden, ilacı
verecek kişiye yazılan bir talimattır.
• Ancak tedavinin başarısızlığında
hastanın tedaviye uyumsuzluğunun
çok önemli payı olduğundan, reçete
hastanın anlayabileceği bir biçimde
yazılmalıdır.
• “Reçetesiz satılabilir” ruhsatı olanlar
dışında, hiçbir ilaç reçetesiz satılamaz.
• Yalnızca hekimlerin, diş hekimlerinin ve
veteriner hekimlerin reçete yazma
yetkisi vardır.
• Reçeteyle ilgili yaşanabilecek sorunlar
hekimin ihmal ve kusuru olarak
değerlendirilir!
Reçete yazma her hekimin doğal hakkıdır!
 Özel endikasyonlarda kullanılan az sayıda
ilaç sadece ilgili uzman tarafından yazılır.
 Bazı ilaçların sadece hastanede yatan
hastada uygulanması gerekir.
 Hastanın tedavisi ile ilgili geçerli bir uzman
raporu varsa reçetenin tekrarlanması
pratisyen hekim tarafından yapılabilir.
DİKKAT
 Geri ödemeyle ilgili hükümler her yıl
Maliye Bakanlığı Bütçe Uygulama Talimatı
ve bütçe yasası ile belirtilir.
 Resmi gazetede yayınlanan talimatlarda,
geri ödeme kapsamında bulunmayan, ya
da sadece belirli uzmanlar tarafından
reçete edilecek ilaçların listesi ve geri
ödemeyle ilgili hükümler bulunur.
• Reçete yazmanın kendisi teknik bir iştir,
ancak ilaç seçimi zahmetli ve bilimsel bir
iştir.
• İlaç seçiminde temel hedef “rasyonel
(akılcı) tedavi” olmalıdır.
•
•
•
•
Etkililik
Güvenlilik
Uygunluk
Maliyet
http://www.hedefim.com
“Kanıta dayalı tıp” ilkelerine
dayanarak seçim yapılmalıdır.
REÇETE
•
•
•
•
•
•
•
Herhangi temiz bir kağıt üzerine,
anlaşılır,
okunaklı,
silinmeyen mürekkeple,
yerel lisanla,
kısaltmalardan kaçınarak,
Latince, v.b. yabancı dil kullanılmadan
yazılmalıdır.
REÇETEDE BULUNMASI
GEREKEN BİLGİLER
Hekim ile ilgili bilgiler:
• Adı, soyadı
• Ünvanı
• Uzmanlık alanı
• Adresi
• Telefon numarası
• Diploma numarası
• İmzası (kaşesi)
Hekim ile ilgili bilgiler:
 Yalnızca hastanın değil, gerektiğinde
eczacının da iletişim kurabilmesi için son
derece önemli bilgilerdir.
REÇETEDE BULUNMASI
GEREKEN BİLGİLER
Hasta ile ilgili bilgiler:
• Adı, soyadı
• Yaşı
• Cinsiyeti
• Adresi
• Telefon numarası
• Tanı (bazı ülkelerde zorunludur,
TC Emekli Sandığı reçetelerinde de istenir)
Hasta ile ilgili bilgiler:
 Etikete de aynen aktarılmalıdır!
REÇETEDE BULUNMASI
GEREKEN BİLGİLER
Reçetenin yazıldığı tarih:
• Reçete formunun üst kısmında
bulunmalıdır.
• Eczacı, eski tarihli reçeteleri
vermeme hakkına sahiptir.
• Bazı ülkelerde 3-6 aydan eski
reçetelerde yazılı ilaçlar verilmez.
REÇETEDE BULUNMASI
GEREKEN BİLGİLER
– T.C. Emekli Sandığı, reçete
tarihinden sonraki 4 iş gününden
sonra alınan ilaçlar için geri ödeme
yapmaz.
– Reçete tekrarlarında reçete tarihi
birkaç aydan eskiyse, hastanın
durumu tekrar gözden geçirilmelidir.
REÇETEDE BULUNMASI
GEREKEN BİLGİLER
• Reçetenin başına, geleneksel olarak, eczacıya
hitaben “bu reçeteyi alınız (recipe)” anlamında
“Rp” veya “R/” yazılır “Rx” değil.
• Reçetenin daha okunaklı
olması için BÜYÜK HARFLE
yazılması önerilmektedir.
AL!
• Geleneksel bir simge olmaktan
öte anlamı yoktur!
SÜPERSKRİPSİYON
REÇETEDE BULUNMASI
GEREKEN BİLGİLER
İlaçla ilgili bilgiler:
• Müstahzarın adı
• Farmasötik şekli
• Birim farmasötik şekilde bulunan
etken madde miktarı
• Verilecek toplam ilaç miktarı
• Kullanım talimatı
• Varsa uyarılar
•
İNSKRİPSİYON
Reçetenin
esası!
MÜSTAHZARIN ADI
Türkiye’de ticari ad yazılması daha
yaygın bir uygulamadır. Hekim
isterse ilacın jenerik adını da
yazabilir. Bu durumda eczacının,
vereceği ticari müstahzara karar
verme yetkisi vardır.
MÜSTAHZARIN ADI
Kombine preparatlarda jenerik ad
birden fazla olduğundan genellikle
ticari ad yazılır.
(ko-trimoksazol, ko-amoksilav)
Tek ilaç bile içerseler modifiye
salınımlı preparatlar ticari
isimleriyle yazılmalıdır.
MÜSTAHZARIN ADI
 Hekim, eczacı tarafından, reçeteye yazdığı
müstahzarın eşdeğerinin verilmesini
istemiyorsa, reçeteye “benzerini vermeyiniz”
ibaresini koymalıdır.
 Böyle bir uyarı yoksa ve reçetede yazılı
müstahzar eczanede yoksa, eczacı, daha
pahalı olmamak kaydıyla farmasötik
eşdeğerini verebilir.
FARMASÖTİK ŞEKLİ
• Dikkat: aynı etken maddenin birden fazla
farmasötik şekli bulunabilir.
• Farmasötik şekli yazarken kısaltma
kullanmayınız.
– Örneğin Susp. ve Supp. okunaksız bir
reçetede karıştırılabilir.
• Tercihen Türkçe yazılmalıdır.
BİRİM FARMASÖTİK ŞEKİLDE
BULUNAN ETKEN MADDE
MİKTARI
• 20 mg TABLET, 30 mg KAPSÜL, 50 mg DRAJE,
7mg/ml AMPUL, 14 mg/ml VİYAL, 1 mg/ml FLAKON,
YA DA 5 mg/ml ŞURUP, SÜSPANSİYON, v.b. sıvı
oral preparatta bulunan miktar belirtilir.
• Solüsyon ve merhemlerin konsantrasyonları yazılır
(örn. % 20’lik solüsyon, % 5’lik pomad, v.b.)
• 1 g ve üstündeki miktarlar g olarak, 1 mg < ve 1 g >
olanlar mg olarak ifade edilir. µg açıkça
“MİKROGRAM” olarak yazılmalıdır.
• Kesirli ifadelerden kaçınılmalıdır
(örn. 0.05 mg yerine “50 MİKROGRAM” gibi).
VERİLECEK İLAÇ MİKTARI
• Türkiye’de kutu, ampul, ya da şişe
olarak ifade edilmektedir.
• Bu miktar hesaplanırken dikkat
edilecek noktalar:
–
–
–
–
–
Tedavinin süresi
Tedavinin maliyeti
Suistimal olasılığı
Potansiyel toksisite veya aşırı doz
Hastanın hekimle temasını sürdürme
gerekliliği
SUBSKRİPSİYON
VERİLECEK İLAÇ MİKTARI
• Dikkat edilecek noktalar:
– Sürekli kullanılan ilaçlar için sonraki
hekim ziyaretine kadar geçecek süre
– Sağlık sigorta sisteminin geri ödeme
koşulları
– İlk defa verilen ilaç, etkiden emin
olunana kadar daha düşük miktarda
verilmelidir.
– Hekim reçete edeceği ilacın ambalaj
şeklini iyi biliyor olmalıdır.
VERİLECEK İLAÇ MİKTARI
• Ambalaj şekli, farmasötik şekli, birim
farmasötik şekil içinde bulunan ilaç miktarı
hekim tarafından belirtilmediyse, eczacı,
hastanın yaşını, durumunu göz önüne alarak
tedaviyi sağlayabilecek en küçük ambalaj,
uygun doz ve ünitede olanı verebilir.
• Alışılagelmiş, yabancı dilde kısaltmalardan
kaçınılmalı (Örn. D: 1 B), verilmesi istenen
miktar, hem rakam, hem de yazı ile ve
Türkçe belirtilmelidir.
– Örn. 2 (iki) kutu veriniz!
Donne
Dispense
“Ver”
Boite
“Kutu”
KULLANIM TALİMATI
• Bu bölüm hastaya hitaben yazılır.
• Başına konan “S” harfi Latince’de
“yaz” anlamına gelen “signa”yı temsil
eder; eczacıya bu bilgileri etikete
(bizdeki uygulamada ilaç kutusunun
üzerine) yazma talimatıdır.
İNSTRÜKSİYON
•
•
•
•
•
KULLANIM TALİMATI
İlacın hangi dozda,
Hangi yoldan,
Ne sıklıkta alınacağı belirtilmelidir.
Varsa özel talimat ve uyarılar da
yazılır.
Bu bölümde özellikle kısaltmalardan
ve “tarif üzerine”, “gerektiğinde” gibi
ifadelerden kaçınılmalıdır.
Majistral reçete
Hekimin yazdığı formüle göre eczacı hazırlar.
Etken madde
Yardımcı madde
Düzeltici madde
Sıvağ
Ofisinal reçete
Hekim formül yazmaz.
Formül Türk Farmakopesi’nde vardır.
Farmakopedeki ad ve istenilen miktar yazılır.
Örn. Tentürdiyot 100 ml şişe gibi
Lütfen bir REÇETE yazınız
T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ
35100 BORNOVA, İZMİR
TEL: 0232-3903000
HASTANIN ADI-SOYADI: Ayşe Sönmez
TARİH: 07.04.2008
YAŞI: 40
CİNSİYETİ: K
PROTOKOL NO: 030590
ADRES,TEL. NO: 205 Sok. 36/4, Bornova, İzmir, 0232-348 98 00
Rp
1) Metoklopramid 10 mg tablet
Bir kutu vrz. (veriniz)
S: Migren nöbetinin başladığı hissedildiğinde bir tablet
yutulacak
2) Parasetamol 500 mg tablet
Bir (1) kutu vrz.
S: Metoklopramidden en az 20 dakika sonra iki tablet
yutulacak (günde en fazla 8 tablet alınabilir.)
İMZA
HEKİMİN ADI-SOYADI: Dr. Mehmet Yılmaz
DİPLOMA NO: 2003-145
........ no’lu ilaç(lar)ın farmasötik eşdeğerini verebilirsiniz
........ no’lu ilaç(lar)ın farmasötik eşdeğerini vermeyiniz.
Reçetenin tekrar gelişte getirilmesi rica olunur.
Umarız artık böyle olur!
Lütfen REÇETE verdikten sonra
hastanızı bilgilendiriniz!
Kullanım talimatı
Uyarılar
Yan etkiler
Kontrol
Herşey anlaşıldı mı?
 UNUTMAYINIZ 
Zaman darlığı nedeniyle bir
hastayı bilgilendirmemek ve
uygun talimatları vermemek
mahkemeler tarafından hiçbir
zaman mazeret olarak kabul
edilmez!
Özel reçeteye tabi ilaçlar
Kırmızı reçete
Yeşil reçete
Turuncu reçete
Mor reçete
1961  Narkotik İlaçlar Tek Sözleşmesi
(Single Convention on Narcotic Drugs)
1971  Psikotrop Maddeler Sözleşmesi
(Convention on Psychotropic Drugs)
Amaç
Narkotik ve psikotrop ilaçların
suistimalinin önlenmesi
Yasal üretim-dağıtım yollarından
“sokak” piyasasına kaydırılmalarının
engellenmesi
Uyuşturucu madde listesi
• Narkotik analjezikler (opioidler)
• Kokain
• Flunitrazepam
• Metilfenidat, fenetilin
KIRMIZI REÇETE
Psikotrop ilaçlar listesi
•Barbituratlar ve diğer
sedatif-hipnotikler
•Benzodiazepinler
•Amfetaminler
•Kodein ve dionin
•Etomidat, ketamin vb.
genel anestezikler
•Biperiden, triheksifenidil vb.
santral antikolinerjikler
YEŞİL REÇETE
Kırmızı ve yeşil reçeteler boş olarak
serbest hekimler veya hastanelerce
İl Sağlık Müdürlüğü’nden temin edilir.
3 nüsha halinde düzenlenir.
1 asıl, 2 kopya
Kopyalardan birisini hekim saklar.
Eczacı hastanın kimliği ve adresini kaydeder,
2. kopyayı saklar.
Aslı eczacı tarafından Sağlık Bakanlığı’na
gönderilmek üzere ertesi ayın 20’sine kadar
İl Sağlık Müdürlüğü’ne teslim edilir.
Kırmızı ve yeşil reçeteler tekrarlanmaz!
“Kan Ürünleri Reçetesi ve
Hemofili Takip Karnesi”
Uygulaması-Kasım 2001
• TURUNCU REÇETE
–
–
–
–
Pıhtılaşma faktörleri
Normal ve özel immün globulinler
İnsan albumini
Cerrahide kullanılan doku yapıştırıcıları
• MOR REÇETE
– Pıhtılaşma faktörleri
Reçetesiz Satılan İlaçlar
“Self-medication” için reçetesiz ilaç satılabilir
aspirin, parasetamol, ibuprofen vb ağrı kesici-ateş düşürücüler
yara-yanıkta kullanılan antiseptikler
bağımlılık yapmayan sentetik öksürük kesiciler
oral-lokal antihistaminikler
vazokonstriktör + antihistaminik kombinasyonları (antigripal)
oftalmik merhem, solüsyonlar
burun damla ve spreyleri
antiseptik kulak damlaları
önerilen günlük dozu aşmayacak şekilde vitamin içeren
multivitamin müstahzarları
OTC ilaçlar
(over the counter = tezgah üstü)
WHO
Guide to Good Prescribing
Reçete Yazma Rehberi
2004-Ankara
Sağlık Bakanlığı
Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı
Hıfzıssıhha Mektebi
www.hm.saglik.gov.tr
(E-kütüphane 33 no’lu yayın)
Türkiye İlaç Kılavuzu
TİK-5 2007 Formüleri
Sağlık Bakanlığı İlaç Eczacılık Genel Müdürlüğü
Türk Tabipler Birliği
Türk Eczacılar Birliği
•Basım: Turgut Yayıncılık ve Tic. A.Ş. (İSTANBUL)
http://www.turyay.com.tr/tik_2003.htm
•Dağıtım: Palme Yayın Dağıtım Pazarlama İç ve Dış Tic. Ltd. Şti. (ANKARA)
[email protected]
http://www.palmeyayincilik.com
Prof. Dr. Levent ÜSTÜNES
Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
Farmakoloji Anabilim Dalı
http://www.rxmediapharma.com/