Çocuk ve Ergenlerde Ruhsal Psikopatolojiler
advertisement
Çocuk ve Ergenlerde Ruhsal Psikopatolojiler DERS 1: MENTAL RETARDASYON Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Hasan Kalyoncu Üniversitesi 2016 www.gunescocuk.com NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR • • • • Anlıksal (Entellektüel) Yetiyitimleri İletişim Bozuklukları Otizm Açılımı Kapsamında Bozukluk Dikkat Eksikliği/Aşırı Hareketlilik Bozukluğu • Özgül Öğrenme Bozukluğu • Devinsel (motor) Bozukluklar • Diğer Nörogelişimsel Bozukluklar Anlıksal (Entelektüel) Yetiyitimleri • Anlıksal Yetiyitimi (Anlıksal Gelişimsel Bzk) • Genel Gelişimsel Gecikme • Tanımlanmamış Anlıksal Yetiyitimi (Anlıksal Gelişimsel Bzk) Anlıksal Yetiyitimi (Anlıksal Gelişimsel Bzk) Kavramsal, toplumsal ve uygulamalı alanlarda işlev eksiklikleri ile giden bir bozukluktur. A. Klinik ile uyumlu, bireye uygun zeka ölçümü ile doğrulanan akıl yürütme, sorun çözme, tasarlama, soyut düşünme, yargılama, okulda öğrenme ve deneyimlerinden öğrenme gibi anlıksal işlevlerde eksiklikler vardır. B. Kişisel bağımsızlık ve toplumsal sorumluluk için gerekli gelişimsel ve toplumsal, kültürel ölçüleri karşılayamama ile sonuçlanır. C. Gelişimsel evre sırasında başlar. Ağır olmayan, orta derecede, ağır ve çok ağır diye sınıflanır (syf 17-19) Genel Gelişimsel Gecikme Kişi, beklenen gelişimsel dönüm aşamalarına gelemeyince ve çocuğun yaşı değerlendirme yapılamayacak kadar küçük olduğunda bu tanı konulur. Belirli bir süre geçtikten sonra yeniden değerlendirme yapılır. Tanımlanmamış Anlıksal Yetiyitimi (Anlıksal Gelişimsel Bzk) 5 yaşının üzerinde, eşlik eden körlük, konuşma öncesi sağırlık gibi duyusal ya da bedensel bozukluklar, lokomotor yeti yitimi ya da ağır sorunlu davranışların olması ya da eş zamanlı ağır ruhsal bir hastalığın bulunması gibi nedenlerle değerlendirme gereçlerini kullanmanın güç olduğu durumlarda kullanılır. Bir süre sonra yeniden değerlendirme yapılmalıdır. Tanım: • Zihinsel engellilik, • 18 yaşından önce başlayan ve günlük yaşama uyum sağlamada zorluğun eşlik ettiği bilişsel işlevlerde gerilik • “intellecttual disability” • Zihinsel engellilik çocuk ve ergen yaş grubunda sık rastlanılan nöropsikiyatrik bozukluklardandır. • DSM-IV’e dayalı eksen sınıflandırılmasında zeka geriliği tanı grubu Eksen II'de yer almaktadır. • DSM 5 DE NÖROGELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR BAŞLIĞI ALTINDA. DSM IV’e göre zeka geriliği tanısı; • Ortalamanın önemli derecede altında zeka işlevselliği: Bireysel olarak uygulanan zeka testinde yaklaşık 70 ya da altında bir zeka bölümünün olması. • İletişim, kendine bakım, ev yaşamı, toplumsal/kişiler arası beceriler, toplumun sağladığı olanakları kullanma, kendi kendini yönetip yönlendirme, okulla ilgili işlevsel beceriler, iş, boş zamanlar, sağlık ve güvenlik. • 18 yaşından önce başlamalı. DSM-IV’te zeka geriliği şiddet derecesi, IQ düzeyine göre; • hafif, • orta, • ağır, • ileri derecede ve • şiddeti belirlenmemiş olarak kodlanmaktadır. Retardasyon Düzeyi Tahmini Akademik IQ Günlük Aktivite Becerisi Potansiyel Hafif 50-55 ile 70 Orta 35-40 ile 50-55 İlköğretim 6. sınıf düzeyine Pek çok alanda kısmen bağımsız uygun becerileri geliştirebilir. yaşamını sürdürebilir. İlkokul 2 seviyesinde okuma Öz bakım becerilerini (tuvalet, yazma öğrenebilir. yemek gibi) kazanabilir. Tuvalet eğitimini öğrenebilir. Öz bakım becerileri yetersizdir. Ağır 20-25 ile 35-40 Okuma yazma öğrenemez. Bunlarda desteğe gereksinim duyar. Genellikle sözsüz iletişim kurabilirler. Öz bakım becerilerini İleri derecede ağır 20-25’in altı Okuma yazma öğrenemez. kazanamazlar. Epidemiyoloji: • Zihinsel engellilik prevalansı çeşitli çalışmalarda %1-10 arasında bildirilmektedir. • Erkek/kadın oranının 3/2 olduğu Etyoloji ve Risk Faktörleri: • genetik etkenler, • doğum öncesi dönemde enfeksiyon ve/veya toksinlerle karşılaşma, • travma ve • sosyokültürel etkenler • Bazı kromozol anomalileri, yapısal santral sinir sistemi anomalileri, düşük doğum ağırlığı ve erken doğuma bağlı komplikasyonlar, teratojenik çevresel faktörler, metabolik ve endokrin sorunlar gibi pek çok faktör zihinsel engelliliğe yol açabilmektedir. Bu faktörler; • doğum öncesi, • doğuma ait ve • doğum sonrası nedenler • Doğum öncesi nedenlerin saptanabilen zihinsel engellilik nedenlerinin yaklaşık %40’ını oluşturduğu ve bu etkenlerin çoğunlukla ağır zihinsel engelliliğe yol açtığı belirtilmektedir. Bedensel gelişimlerindeki Farklılıklar görüntü farklı, motor kordinasyon sorunları, sakarlık, sık hastalık, sürekli hastane........ Kişilik Özeliklerindeki farklılıklar güvensiz, başkalarına bağımlı, sabırsız, cesreti ve hırsı az, olayların sonunu merak etmez, ilgisiz, enerjisi az, sabırsız, sorumluluk almaz, başkalarının duygu ve düşüncesine önem vermez, duygusal iniş çıkış sık, isteksiz...... Zihinsel gelişimlerindeki Farklılıklar daha yavaş, geç ve güç öğrenme, geç konuşma, duygu ve düşüncesini ifade edememe, dikkat ve ilgi dağınıklığı, genelleyememe, soyutlayamama, yeni duruma uyum güçlüğü, çabuk unutma, pes etme, gelecekle ilgilenmeme .... Psikiyatrik Eş Tanılar ve Ayırıcı Tanı: • Fiziksel ve tıbbi sorunlar zihinsel engelliliğe eşlik edebilir. • %50’sinde ek konuşma ve dil sorunları • %10-15 oranlarında görme sorunları • İşitme ile ilgili sorunlar • Epilepsi ve serebral palsi • % 20-35’inde eş psikiyatrik hastalık (duygudurum bozuklukları, psikotik bozukluklar, yaygın gelişimsel bozukluklar dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve uyku bozuklukları) Prognoz: • Zihinsel engellilikte gidişi belirleyen faktörler: • ortaya çıkartıcı etkenin niteliği, • eşlik eden fiziksel ve/veya mental hastalıkların varlığı, • eğitsel etkinliklere başlama yaşı ve ailenin bu faaliyetlere katılımı Onlar da diğerleri gibi çocuktur. Farkları; daha çok emek gerektirmeleri, daha yorucu olmaları, daha zor öğrenmeleridir.
