Slayt 1 - Atatürk Üniversitesi

advertisement
Atatürk Üniversitesi
Veteriner Fakültesi
Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı
EPİTEL DOKUSU
1-örtü Epiteli
2-salgı Epiteli- Bez Epiteli
3- Myoepithel= Kassel Epitel
4-Duyu Epiteli=nöroepitel
Doç.Dr. Nejdet ŞİMŞEK
DOKULAR
• Şekil ve görev bakımından benzerlikleri olan
hücrelerin bir araya gelerek oluşturdukları birliğe
doku denir.
• Organizmada 4 temel doku vardır
1- Epitel dokusu
2- Destek dokuları
a- bağ doku
b- kıkırdak doku
c - kemik doku
d- kan doku
3- Kas dokusu
4- Sinir dokusu
EPİTEL DOKUSU
1- Örtü Epiteli
2- Salgı Epiteli 3- Kassel Epitel
4- Duyu Epiteli
1-ÖRTÜ EPİTELİ
Apikal yüz, bazal yüz ve lateral
yüzlere sahiptir.
4 tip örtü epiteli vardır
Epidermis epiteli: vücudun dış
yüzünü
Mukoza epiteli: boşluklu
organların iç yüzünü
Mezotel hücreleri: vücut
boşluklarını ve burada
bulunan organların dış yüzünü
Endotel hücreleri: damarların
iç yüzünü örten epitellere
verilen isimlerdir.
Örtü epitelinin sınıflandırılması
• Katlılık durumuna göre
a-tek katlı b- yalancı çok katlı c- çok katlı
örtü epiteli
Şekline göre
a-yassı b-kübik c-pirizmatik d-piramidal
e-değişken Örtü epiteli
Hem katlılık hem de şekline göre
1- tek katlı yassı örtü epiteli
2- tek katlı kübik
3- tek katlı pirizmatik
4- tek katlı piramidal
5- yalancı çok katlı pirizmatik
6- çok katlı yassı
7- çok katlı pirizmatik
8- çok katlı değişken
Tek katlı yassı örtü epiteli
vücut boşluklarında, akciğer alveol duvarında, dolaşım sisteminde
Tek katlı kübik örtü epiteli
tükrük bezlerinde, böbrekte duktus konnektivuslarda, tiroid foliküllerinde
Tek Katlı Pirizmatik örtü epiteli
mideden itibaren sindirim sisteminin sonuna kadar bu hücreler bulunur.
Akciğerde Bronkulus duvarını,safra kesesi, böbrekte duktus
kollektivuslar
Tek katlı piramidal Örtü Epiteli
• Böbrekte
tubulus
proksimalis
ve distaliste
Diagrams of simple epithelial tissue. A: Simple squamous epithelium.
B: Simple cuboidal epithelium. C: Simple ciliated columnar epithelium.
All are separated from the subjacent connective tissue by a basement
membrane. In C, note the terminal bars that correspond in light
microscopy to the zonula occludens and the zonula adherens of the
junctional complex.
Yalancı çok katlı örtü epiteli
kinosilyum ve kadeh hücreleri içerir
solunum yollarının bronkuslara kadar olan bölümünde yer alır.
Bazı hayvanların uterusunda da bulunur
Duktus epididimiste de bulunur ancak, kinosilyum yerine stereocillum
içerir, kadeh içermez
Çok katlı yassı örtü epiteli
Mekanik etkilerle karşı karşıya olan dokularda bulunur
epidermis, ağız boşluğu, yutak, yemek borusu, anus, vagina
bu epitellerin dışını keratin katmanı kaplar.
Bu epitel bağ doku kısmında mikroskopik papillalara sahiptir.
Çok Katlı Pirizmatik örtü Epiteli
• Genelde 2 sıralıdır
• Anatomik bezlerin ana akıtıcı kanallarında
rastlanabilir.
Çok katlı değişken örtü epiteli
pelvis renalisten- üretranın bitimine kadar olan boşaltım sisteminde yer
alır.
Stratified transitional epithelium of the urethra. The red-stained basement
membrane between the epithelium and the underlying loose connective tissue
is indicated by arrows. PSH stain. Medium magnification.
Diagrams of stratified and pseudostratified epithelia. A: Stratified squamous
epithelium. B: Transitional epithelium. C: Ciliated pseudostratified epithelium.
The goblet cells secrete mucus, which forms a continuous mucous film over the
ciliary layer.
2-Salgı Epiteli- bez epiteli
• Salgılama fonksiyonu bulunan
epiteldir. Absorbtion ve sekresyon
• 2 tip bez vardır
A- ekzokrin= dış salgı bezleri
B- endokrin= iç salgı bezleri
Salgılama çeşitleri
• 3 tip salgılama vardır
1- merokrin salgılama: ekrin
salgılama
Salgının dışarı verilmesinde sitoplazma
kaybı oluşmaz ya difüzyonla yada
ekzositozla
2- Apokrin salgılama
Sitoplazma bir miktar kayba uğrar,
tomurcuklanır, boğumlanarak kopar.
Koltukaltı bezleri, anüs bezleri,labium
major bezleri, insan ve maymun
dışındaki memelilerdeki derinin kıllı
bölgelerindeki bezler.
3- Holokrin salgılama
Hücrenin bütünü salgılanır. Derideki yağ
bezleri, ovaryum ve testis,
Resim: apokrin salgılamaya örnektir
Dış salgı bezleri =ekzokrin bezler
A- Ekzokrin bezler
• Hücreler bir araya gelerek corpus
glandula oluşturur.
• Bu hücreler genellikle piramidaldir.
• Salgılarını lumende biriktirerek
akıtıcı kanallarla hedef organa
iletirler.
• Makroskobik (dilaltı, kulakaltı,
çenealtı, pankreas) ve
mikroskobik (dudak, yanak,
damak, dil bezleri) yapıdadırlar
• En basit formu L. epitelyalisteki
kadeh hücresidir.(cellula
caliciformis) (ünisellüler bezler)
• Diğer ekzokrin bezler multisellüler
bezlerdir.
Section of intestinal
villi stained by the
PAS technique, a
procedure that
detects some
polysaccharides.
Note the positive
reaction in the
goblet cells and
brush border, which
consists of microvilli
associated with the
sugar-rich cell coat.
Counterstained with
hematoxylin.
Medium
.
magnification
Diagram of a mucus-secreting
intestinal goblet cell showing a
typically constricted base, where
the nucleus, mitochondria, and
rough endoplasmic reticulum
(RER) are located. The protein
part of the glycoprotein complex is
synthesized in the endoplasmic
reticulum. A well-developed Golgi
complex is present in the
supranuclear region. To the right is
a scale indicating the approximate
time necessary for each step of
synthesis and secretion. (Redrawn
after Gordon and reproduced, with
permission, from Ham AW:
Histology, 6th ed. Lippincott,
1969.)
Multisellüler bezler:
akıtıcı kanalın dallanma durumuna
göre
• Basit bezler ve
bileşik bezler
olarak
isimlendirilirler.
• Bileşik bezlerde:
• duktus
ekskretoryus,
• pars
ekskretorya,
• pars sekretorya,
• pars inisyalis
akıtıcı kanallar
bulunur.
Korpus glandula şekline göre dış
salgı bezleri
A- Tubuler
B-alveoler(asiner)
C- Tubuloalveoler bezler
olarak ayrılır.
• 3 tür bezler
hem basit hem
de bileşik
bezlerde
bulunur.
Basit tubuler bezler
fundus bezleri( tek K. glanduleli, akıtıcı kanal içermez),
mide ve uterus bezleri (dallanmış K.glanduleli tek kollum glanduleyle
salgılarını boşaltırlar)
Basit alveoler
bezler
derideki yağ bezleri
dallanmış bezlerdendir.
Omurgalılarda
dallanmamış basit
alveoler bez bulunmaz.
Basit tubuloalveoler bezler:
submukozada yerleşmişlerdir.
Tek akıtıcı kanallı
k glanduleler alveoler ve tubuler
yapıdadır.
solunum yollarında ve duodenumda
ve yemek borusunun
submukozasında bulunurlar
Bileşik bezler
lop ve lopçuklara ayrılmıştır
çok sayıda K glandule ve akıtıcı kanalları vardır.
Lop ve lopçukların arasını dolduran bağ dokulu kısım--- stroma
K glandulalar ve akıtıcı kanallar parankima olarak adalandırılır.
• Bileşik tubuler
bezler
• Testis ve
böbreklerde
bulunur
Bileşik alveoler - bileşik tubulo-alveoler
bezler
bezler
• Meme bezleri
• Anatomik tükrük bezleri
• pankreas
Dış salgı bezleri yaptıkları salgı
türüne göre 3 e ayrılır
•
Seröz
•
Müköz
•
Serö-müköz
• Seröz
ve
müköz bez farkları
*Çekirdek ortada * çekirdek bazale yakın
*salgısı protein
* salgısı karbonhidrat
*Lumeni dar
* lumeni geniş
*İyi boya alırlar
*
almazlar (a.fuksin yada eozin)
*ER dan zengin * fakirdir
Electron
micrograph of a
serous
(pancreatic
acinar) cell.
x13,000.
(Courtesy of KR
Porter.)
Müköz bezler
serö- müköz bezler
B- Endokrin bezler
• Troid hariç diğer endokrin organlarda
epitel hücreleri bir araya gelerek corpus
glandule oluşturmaz.
• Hücreler 3 boyutlu düzlemde bir arya
gelerek topluluk oluştururlar
• Aralarına kapillar damarlar yerleşmiştir
• Salgılarını bu kapillarlara difüzyonla
verirler,
Bıldırcın pankreasında endokrin hücreler (AF ve triple)
Ankara tavşanı pankreasında
endokrin hücreler(AF-triple)
Electron micrograph of a cell of
the diffuse neuroendocrine
system. Note the accumulation
of secretory granules (arrows)
in the basal region of the cell.
The Golgi complex seen in the
upper part of the micrograph
shows some secretory
granules.
3- MYOEPİTHEL= KASSEL EPİTEL
• Seröz ve müköz
bezlerin bazal
yüzleri ile bazal
membranları
arasındaki aktin ve
miyozin
filamanlarından
zengin hücrelerdir.
DUYU EPİTELİ=NÖROEPİTEL
• Duyuları alma yönünde özelleşmişlerdir.
• Örtü epiteli içerisine yerleşirler
•
dokunma: yuvarlağımsı hücrelerdir
• Tat: lamba şişesi şeklindedir
• İşitme: lamba şişesi şeklindedir
• Apikal uçları stereosilyum taşır
• Bazal kısımları duyu sinirlerinin uçlarıyla sarılıdır.
ÖZET
•
Epitel doku: örtü,salgı,kassel ve duyu epitellerinden oluşur
•
Örtü epiteli tek katlı, yalancı çok katlı ve çok katlıdır
•
Yassı, kübik, pirizmatik, piramidal ve değişken türleri vardır
•
Salgı epiteli: ekzokrin ve endokrin bezleri oluşturur
•
Salgılama 3 türdür, ekrin,apokrin, holokrin salgılama
•
Ekzokrin Bezler korpus glandulenin şekline göre basit, bileşik bezler
•
Tubuler, alveoler, tubulo- alveoler bezler
•
Salgısına göre: Seröz, müköz, serö-müköz bezler olarak ayrılır
•
Endokrin bezler salgısını damarlar difüzyon yada ekzositozla verir
•
Ekzokrin bezlerin duktus ekskretoryus, pars ekskretoryus, pars sekretorya,
pars inisyalis akıtıcı kanalları vardır.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KAYNAKLAR
Banks W.J. Applied Veterinary Histology. 2nd Ed. U.S.A. 1986.
Bloom W. and Fawcett D.W. A Textbook of Histology. 12nd Ed. 1975.
Demir R. Histoloji ve Hücre Biyolojisi, Palme yayıncılık, 2006.
Dellmann H.D. and Eurell J. Textbook of Veterinary Histology. 5nd. Ed.1998:
Eurell JAC. Veterinary Histolgy Atlas, 2006.
Junqueira, L.C., Carneiro, J. Basic Histology, text & atlas. 11nd Ed. 2005.
Kelley D.E., Wood R.L., Enders A.C. Bailey’s Textbook of Microscopic
Anatomy. 1984.
Moran DT. Rowley J.C. Visual Histology
Pavelka M., Roth J. Functional Ultrastructure, 2005.
Ross MH.,Kaye KI.,Pawlina W. Histology, A text and Atlas
Sağlam M., Aştı RN., Özer A. Genel Histoloji 6. baskı 2001
Tanyolaç A. Özel Histoloji, Yorum Basım Yayın San. Ltd. Şti., Ankara,1999.
Young B., Heath J.W. Wheater’s Functional Histology. 4nd Ed. 2000.
www.gfmer.ch/Medical_journals/Anatomy_histology.htm
www.meddean.luc.edu/LUMEN/MedEd/Histo/frames/histo_frames.html
http://image.bloodline.net/category
https://histo.life.uiuc.edu/histo
http://www.uni-mainz.de/FB/Medizin/Anatomie/workshop/EM/EMAtlas.html
http://www.fahrisimsek.com/atlas/index.html
Download