dokular - Fen kurdu

2.Bağ ve destek doku: Diğer dokuları ve organları
birbirine bağlar. Yumuşak organları korur, onlara
destek ve direnç kazandırır. Hücreleri arasında ara
maddesi en fazla olan dokudur. Bağ dokusu
hücreler, ara madde ve lifler olarak 3 kısımdan
oluşur. 5 grupta incelenir.
DOKULAR
Doku: Yapıları ve görevleri aynı olan hücre
topluluklarıdır. Hayvansal ve bitkisel dokular olarak
ikiye ayrılır.
Hayvansal Dokular: Epitel, bağ ve destek, kas,
sinir doku olmak üzere 4 çeşittir.
•
Temel bağ doku: Organların bir arada
tutulmasını sağlayan dokudur. Bağ
dokudaki bazı hücreler mikropları öldürür.
Bağ dokudaki pigmentler deriye renk verir.
•
Kıkırdak Doku: Bulunduğu yere esneklik
verir. Kan damarı taşımaz. 3 çeşittir.
Hayvansal Dokular
Hayvansal
dokular
Epitel doku
Bağ ve
destek doku
-Örtü
epiteli
-Temel bağ
doku
-Bez
epiteli
-Kıkırdak doku
-Duyu
epiteli
-Yağ doku
-Kemik doku
-Kan doku
Kas doku
Sinir doku
 Hiyalin Kıkırdak: Omurgalı embriyolarında
iskeleti oluşturur. Ergin memelilerde soluk borusu,
kaburga uçları, burun ve uzun kemiklerin uç
kısmında bulunur.
 Elastik Kıkırdak: Çok esnektir. Kulak kepçesi ve
ses telinde bulunur.
 Lifli Kıkırdak: Uzun kemiklerin eklem yerlerinde
bulunur.
-Düz
(beyaz)
kaslar
-Çizgili
(kırmızı)
kaslar
-Kalp
kası
Kemik Doku: İskeleti oluşturan, vücuda
desteklik sağlayan dokudur. İç organlara
tutunma yüzeyi oluşturur, minarel madde
deposudur. Kemik dokuda ki Ca, Mg, P gibi
minareller sertlik sağlar. Kemiklerde boyca
uzama uçtaki kıkırdaklar tarafından
sağlanır. Periost: Kemikleri dıştan saran
zar olup beslenmeyi, onarımı ve
kalınlaşmayı sağlar.
•
Yağ doku: Özelleştirilmiş bir bağ dokudur.
Yağ doku organların etrafında ve deri
altında depolanır.
Yağ doku,
-Organları darbelere karşı korur.
-Yedek besin deposudur.
-Vücut ısısını korur.
•
Kan Doku: Kan plazması ve kan
hücrelerinden oluşur.
Kan plazması: Kanın %55 ini oluşturur. Hafif
baziktir (ph=7,4). Yapısında su (%90), diğer kısmı
ise organik ve inorganik besinlerden oluşur.
Kan hücreleri: Üç çeşittir:
a-Alyuvarlar (eritrositler):
Kırmızı kemik iliğimde üretilirler. Memelilerde
alyuvarlar çekirdeksiz diğer omurgalılarda
çekirdeklidir. Yapılarında kana kırmızı rengi veren,
solunum gazı taşıyan hemoglobin bulunur.
Karaciğer ve dalakta parçalanırlar. Miktarı en fazla
olan hücrelerdir.
•
1.Epitel Doku: Vücudun dışını saran, iç organların
yapısına katılan, ara maddesi çok az olan, kan
damarı taşımayan dokudur. 3`e ayrılır.
a-Örtü Epiteli: Vücudun iç ve dış yüzeyini örten
epitel dokudur. 2 çeşittir.
* Tek Katlı Örtü Epiteli: şekil olarak 3`e ayrılır.
1.Tek Katlı Yassı: Damarların iç yüzeyinde, kalp
ve akciğerde bulunur.
.
2. Tek Katlı Kübik: Böbreklerde bulunur.
3. Tek Katlı Silindirik: Mide ve bağırsakların iç
yüzeyinde bulunur.
* Çok Katlı Örtü Epiteli: Deride bulunan epiteldir.
b-Salgı (bez) Epiteli: Tek hücreli olanları salgı
yapan goblet hücrelerine sahiptir. Çok hücreli
olanları salgı yapma şekillerine göre 3`e ayrılır.
* Dış salgı Bezi: Salgısını bir kanalla boşluğa veren
bezlerdir. (gözyaşı)
* İç salgı Bezi: Salgısını direkt kana hormon olarak
veren bezlerdir. (hipofiz)
* Karma Bez: Hem iç hemde dış salgı yapan bezdir.
(pankreas)
bAkyuvarlar(lökositler): Renksizdirler. Çekirdekli ve
aktif hareket ederler. Mikroplara karşı antikor ve
antitoksin salgılarlar. Kırmızı kemik iliğinde
üretilenlere granüllü akyuvar, lenf dokularında
üretilenlere granülsüz akyuvar denir.
c-Kan pulcukları (trombositler):Kırmızı kemik
iliğimdeki dev hücrelerin parçalanmasıyla oluşurlar.
c-Duyu Epiteli: Dış ortamdan uyartıları alan epitel
dokudur. Gözde ışık, kulakta ses, burunda koku ve
deride dokunmayı algılayan hücreler duyu epitel
hücreleridir.
1
Şekil: Bir bitkide büyüme bölgeleri
b-İkincil meristem: Değişmez dokunun sonradan
bölünme yeteneği kazanmasıyla oluşur. Kambiyum
ve mantar meristemi olup enine büyüyüp
kalınlaşmayı ve yaş halkalarının oluşmasını sağlar.
2.Değişmez dokular: Birincil ve ikincil meristem
dokuların oluşturduğu bölünme yeteneğini kaybeden
dokulardır. Hücre duvarında odun ve mantar özü
biriktiğinden kalınlaşmıştır. Yapı ve görevlerine göre
parankima, koruyucu, iletim, destek ve salgı dokusu
olmak üzere beşe ayrılır.
Bazıları çekirdekli bazıları çekirdeksizdir. Kanın
pıhtılaşmasında görev alırlar.
3.Kas Doku: Hücre ara maddesi yoktur.
Yapılarındaki kasılabilir proteinler sayesinde sinirsel
ve hormonal uyartılara cevap verebilirler.Vücudun
hareket etmesine ve iç organların çalışmasında
görevlidir. Üçe ayrılırlar:
a-Düz Kas: İsteğimiz dışında otonom sinir
sisteminin kontrolünde çalışırlar. Kasılma hızı yavaş
kasılı kalma süresi uzundur. Mide, damarlar ve
bağırsaklarda bulunur.
b-Çizgili Kas: Çok çekirdeklidir. İskeleti sarar ve
hareketi sağlar. İsteğimizle merkezi sinir sisteminin
denetiminde çalışırlar. Kasılmaları hızlı ve kısa
sürelidir. İskelet, kol ve bacak kasları gibi.
c-Kalp Kası: Enine bantlaşma gösterdiğinden çizgili
kas gibidir. İsteğimiz dışında otonom sinirlerle
çalışır.
a-Parankima (temel doku): Bitkilerde diğer doku ve
organların arasını doldurur. Hücreleri canlı, ince
zarlı, bol sitoplazmalıdır. Yaptıkları işe göre 4
parankima dokusu bulunur.
-Özümleme parankiması:Fotosentezle organik
besin yapan palizat parankimasını içerir.
-Havalandırma parankiması:Bitkinin gaz
alışverişine yardımcı olur.
-İletim parankiması:İletim dokusuna madde taşır.
-Depo parankiması:Bitkilerin kök, gövde, tohum ve
meyvelerinde besin depo eder.
b-Koruyucu doku: Bitkileri dış etkilere karşı korur,
su ve besin kaybını önler. Hücreleri aralıksız dizilmiş
ve klorofilsizdir. Epidermis ve periderm olarak ikiye
ayrılır.
Epidermis:Bitkilerin genç bölgeleri ve yapraklarını
örter. Kütikula denen ve su kaybını engelleyen
tabakayı yapar. Epidermis hücreleri farklılaşarak
çeşitli görevleri olan tüyleri ve stomayı oluşturur.
Stoma:Bitkilerde gaz alışverişini ve terlemeyi
sağlar. Epidermis hücreleri arasındaki bol
kloroplastlı hücrelerdir. Periderm:Bitkinin yaşlı
kısımlarında epidermis mantar dokuya bırakır.
c-İletim dokusu: Bitkilerde madde taşınımını
sağlar. Odun borusu (ksilem) ve soymuk borusu
(floem) olarak ikiye ayrılır.
Odun boruları cansız olup, su ve mineralleri tek
yönlü taşırlar. Hücre zarları eriyip üst üste
dizildiğinden boru şeklinde gözükürler.
Soymuk boruları canlıdır. Kökten yaprağa çift yönlü
taşırlar. Sitoplazma ve çekirdekleri kenara çekilip,
orta kısımları üst üste gelince kalburlu boru halini
alır. Kalburlu boruların yanında bol sitoplazmalı
arkadaş hücreleri bulunur.
d-Destek doku: Bitkiye desteklik sağlayan dokudur.
Çok yıllık bitkilerde bu destek pek ve sert dokudan
oluşan destek doku tarafından sağlanır.
Pek doku Canlıdır. Büyümekte olan genç bitkilerde,
yapraklarda, çiçeklerde, meyve saplarında ve bazı
otsu bitkilerin gövdelerinde bulunur.
Sert doku:Cansız hücrelerden oluşur. Bütün
çeperleri selüloz ve lignin birikmesiyle kalınlaşmıştır.
Taş hücrelerinden oluşur (ayva, armut, ceviz...)
e-Salgı doku: Salgı yapan hücrelerden oluşur.
Isırganın yakıcı tüyleri korumayı sağlar, çiçekteki bal
özü tozlaşmaya yardımcı olur. Böcekçil bitkilerde
sindirim özsuyu böcekleri sindirir.
4.Sinir Doku: Hücrelerine nöron denir. Vücudun
içinden ve dışından gelen uyarıları sinir sistemine
taşır. Sinir merkezlerindeki uyarıları da tepki
yerlerine taşır. Sinir hücreleri bölünüp çoğalamazlar
ve yenilenemezler.
Bitkisel Dokular
Bitkisel dokular
Sürgen (bölünür)
(meristem) Doku
Birincil
meristem
ikincil
meristem
Değişmez (bölünmez)
doku
Temel doku
(parankima)
Koruyucu doku
Destek doku
İletim doku
Salgı doku
Bitkisel Dokular: Sürgen (meristem) ve değişmez
dokular olarak ikiye ayrılır.
1.Meristem doku: Sürekli bölünebilme
özelliğindedir. Hücreleri canlı, ince zarlı, bol
sitoplazmalı, büyük çekirdekli ve kofulsuzdur. Hücre
arası boşlukları yoktur. Gelişme ve farklılaşmayı
sağlarlar. Boyca uzamayı sağlayan birincil meristem
ve kalınlaşmayı sağlayan ikincil meristem olarak iki
çeşittir.
a-Birincil meristem: Bitkinin ömrü boyunca
bölünür. Gövde , dal ve kök uçlarında bulunur.
Büyüme noktaları gövde ve dallarda koruyucu
yaprakla kökte ise kaliptra ile örtülüdür. Bitkinin
boyuna uzamasını sağlar.
2