tanımı

KABAKULAK
TANIMI
• Virüslerin, tükrük bezlerinde enfeksiyon
yapması ve burada büyümeye neden olmasıyla
ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır. Kulağın alt
tarafında şişlik oluştuğu için kabakulak denir
TARİHÇESİ
• Hipokrat m.ö.5.yy.da kabakulağın parotis
bezinden tek veya çift taraflı şişme ve bazı
vakalarda da tek veya çift taraflı testis
şişmesiyle karakterize klasik klinik tablosunu
ilk tarif eden kişi olmuştur.
• Aşının keşfinden önce kabakulak esas
olarakçocukları aynı zamanda da genç
erişkinleri etkileyen bir hastalık olmuştur.
ETKEN
• Kabakulak virusu paramyxoviridae ailesinden
zarflı bir RNA virusudur.
• Kabakulağa neden olan mikrop, kana
girdiğinde yayılır ve diğer organlara da ulaşır.
Buralarda iltihaplanmaya neden olur.
Kabakulak
virüsü
EPİDEMİYOLOJİSİ
• Kabakulak tüm dünyada görülebilen bir hastalıktır.
• Hastalık yıl içerisinde Ocak ve Mayıs ayları arasında
en yüksek görülme hızına ulaşır.
• Askeri kışlalar, okullar gibi epidemiler bildirilmiştir.
• Kabakulak, kış ve bahar aylarında daha çok görülür.
Hasta kişilerin öksürmesi, hapşurması ya da
başkalarını öpmesi sırasında bu virüsler damlacıklarla
beraber havada uçuşur. Bu ortamda bulunan kişiler
de nefes alırken, solunum yoluyla bu virüsü kaparlar.
Böylece hastalık insandan insana bulaşmış olur.
EPİDEMİYOLOJİSİ
• Kabakılak aşısının kullanımından önce
vakaların %90’ı 14 yaşın altındaki
çocuklardı.Aşının yaygın kullanımına bağlı
olarak hastalığın insidansında önemli azalma
meydana gelmiştir.
• 20 yaş ve üzerindeki arişkinlerin %80-90’ı
kabakulağa karşı bağışıktır.
EPİDEMİYOLOJİSİ
Kabakulak virüsü vücudun solunum yollarından
girer. 15-21 gün süreni kuluçka devrinde virüs üst
solunum yollarında ve boyundaki lenf bezlerinde
çoğalır. Virüs buradan kana karışarak öteki organlara
ulaşır. Virüsler kan yoluyla tükürük bezlerine, testis
ya da ovaryuma , pankreasa, memeye, tiroit bezine,
böbreklere, karaciğere, kalbe, beyin zarlarına ve
kafa sinirlerine ulaşır . Virüsün tükürük bezlerine
eğilimi fazladır. Özellikle kulağın hemen önüne
yerleşen parotis adlı tükürük bezinin iltihaplanıp
şişmesi, hastalığa kabakulak adının verilmesine
neden olur.
BELİRTİLERİ
•
Çenenin arka alt tarafında şişlik oluşur.
Önce bir tarafta olur sonra diğer tarafta da
görülür.
•
Tükrük bezlerinde ağrı vardır. Boğazda da
ağrı hissedilir.
•
Ağız açıp kaparken, bir şeyler çiğnerken
ağrı olur.
•
Hafif ateş ve baş ağrısı ortaya çıkar.
BELİRTİLERİ
•
Hasta halsiz ve yorgundur.
•
Yumurtalıklarda iltihaplanma olursa, hasta
karın ağrısı çeker.
•
Baş, şişlik olan tarafa doğru biraz yatık
durur.
•
İştah kaybı görülür.
BELİRTİLERİ
•Hastalık şiddetli olursa ve iltihap yayılırsa
boyunda tutulma olabilir.
•Bulantı ve kusma buna eşlik edebilir.
•Çok nadir vakalarda hastalık belirti
vermeyebilir.
KOMPLİKASYONLARI
• . Hastalığın seyri sırasında testislerin iltihaplanması
(orşit), pankreas iltihaplanması (pankreatit), miokardit
hepatit Kabakulak hastalığında çocuğun şişmiş olan
tükürük bezleri.(karaciğer iltihaplanması), eklem
iltihapları gibi bozukluklar da gelişebilir, 1 yaşın
üstündeki erkeklerin % 20-35′inde orşit gelişebilir.
Ancak bu vakaların çok az bir bölümünde kısırlık
gelişmektedir. Hastalığın özel bir tedavisi yoktur.
Hastanın yorulmaması ve yatak istirahati yapması
gerekir. Kabakulak görüldükten sonra 24 saat içinde
hastalara kabakulak için özel immün globulin zerk
edilmesi, orşit gelişme oranında azalmaya yol açar.
KABAKULAKTA ORŞİT
• Testislerin iltihaplanmasına ‘Orşit’ denir.
Kabakulak hastalığının seyri sırasında, kabakulağa
bağlı bir komplikasyon olarak orşit gelişebilir.
Ergenlikten önce geçirilen kabakulaklarda orşit
gelişme riski hemen hemen yok gibidir. Buna
karşılık erişkin kimseler kabakulak geçirdiklerinde
% 25 sıklıkta kabakulak orşiti komplikasyonunun
doğma riski vardır. Kabakulağa bağlı olarak iki
taraflı orşit gelişmesi durumunda hastada kalıcı
bir bozukluk olarak kısırlık gelişebilir. Ancak iki
taraflı olması enderdir.
KABAKULAKTA ORŞİT
• Kabakulak orşiti, kabakulağın 6 – 10′uncu
gününde ortaya çıkar. Testislerin sıcaklığı
yükselir ve şişerler. Testislere hafif dokunmayla
bile ağrı ortaya çıkar. Bazı vakalarda ise
testislerde ağrı kendiliğinden zaten vardır.
Hastalığın tedavisinde, yatak istirahati,
östrojen hormonu, kortizol, antibiyotikler ve
immünglobulinlerden yararlanılmaktadır.
BELİRTİLERİ
• Pankreasta PANKREATİT
• Kalpte MİYOKARDİT
• Böbrekte NEFRİT yaptığı görülmüştür.
KULUÇKA SÜRESİ
Kabakulağın kuluçka süresi ortalama 14-18
gündür.Ancak 14-25 gün arasında değişir.
BULAŞMA YOLLARI
• Kabakulak etkeni bir virüstür ve damlacık
enfeksiyonu şeklinde bulaşır.
• Enfeksiyon etkeni tükürük ile havlu gibi eşyalarla
indirekt olarak geçirilebilir.
• Kabakulağın bulaştırıcı olduğu dönem yaklaşık 7
gündür.
• Bulaşıcılığın hastalığın belirtileri başlamadan 3
gün öncesinden başlayıp , belirtileri başladıktan
sonraki 4 gün boyunca devam ettiği kabul
edilmiştir.
BULAŞMA YOLLARI
• Hastalık duyarlı kişileri tükrük sekresyonu ile
direkt tema, ağız veya burun yolundan girer.
• Kabakulak virüsü kişiden kişiye solunum
yoluyla bulaşmaktadır. Suçiçeği veya
kızamıktan daha az bulaşıcılığa sahiptir.
TANI VE TESTLER
•
•
•
•
Tipik klinik(şişlik + stenon kanalı ağzı)
A tipik olgularda:
Yüksek serum amilazı(2 haftada normalleşir)
Seroloji : antikorlar 1.hafta sonunda
yükselmeye başlar ; yıllarca yüksek
kalır.2.haftadan sonra dört kat artar.
• Kan , BOS,idrar ve tükürükte etken ürer.
TANI VE TESTLER
• Parotis bezindeki şişkinliğe bakılarak ve kulak
memesinin arkadan bakıldığında kalkık
görünümü ile tanı koyulur.
TEDAVİ
•
•
•
•
•
•
Semptomatik ve destekleyici tedavi uygulanır.
Ateş düşürücü-analjezikler verilir.
Ilık veya soğuk uygulamalar ağrıyı azaltır.
Yatak istirahatine alınır.
Antibiyotik kullanılmaz.
Ekşi ve sert besinlerden kaçınılmalıdır.
HEMŞİRELİK BAKIMI
• Hastalara solunum izolasyonu uygulanır.
• Analjezikler verilir.
• Şişlik süresince hasta yatak istirahatine
alınarak virüsün sinir sistemini tutması
söylenir.
• Ateşli dönemlerde ateşe yönelik uygulama
yapılır.
HEMŞİRELİK BAKIMI
• Hastanın yumuşak gıdalarla beslenmesi
tavsiye edilir. Ağrının azalmasına yardım eder.
Asitli gıdalardan kaçınmak gerekir. Çünkü
tükürük salgısını arttırırlar.
• Bol miktarda su içilmelidir. C vitamini
bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar.
KORUNMA YOLLARI
• Toplum sağlığını tehdit eden geçirilmesi değil,
korunulması zorunlu olan bu hastalığa karşı en
etkin ve tek korunma yöntemi AŞILANMADIR.
Aşılama ile hastalık ve komplikasyonların
oluşma sıklığı büyük oranda azaltılır, sağlık
harcamalarındaki kayıplar engellenir ve bir tek
doz aşı ile etkin, güvenli ve uzun süreli
korunma sağlanır.
KORUNMA YOLLARI
• Hasta olan bireylerle Parotis bezindeki şişlikler
geçene kadar sağlam ve duyarlı kişilerden
izolasyonu sağlanmalıdır.
BESLENME
• Çiğnenmesi zor besinler verilmemelidir.
• Çok sıcak ve soğuk besinler verilmemelidir.
• Asitli içecek ve portakal suyu verilmesi uygun
değildir , çünkü aşırı tükürük salgılanmasına
neden olur.
• Bol miktarda sıvı alınması sağlanmalıdır.
AŞI VE AŞISI HAKKINDA BİLGİ
• Hastalık yapan bu üç virüsün zayıflatılması ve
hastalık yapıcı etkilerinin ortadan kaldırılması
yoluyla geliştirilen üçlü kızamık,kızamıkçık ve
kabakulak karma aşısı,yıllardır tüm dünyada
güvenle kullanılmaktadır.
• Bebekler anne karnındayken annenin bu
hastalıklara karşı oluşturduğu bağışıklık
cisimciklerini ( antikorlar) almakta ve bu
şekilde yaşamın ilk aylarında doğal olarak
korunmaktadırlar. Ancak,anneden geçen bu
antikorların yavaş yavaş ortadan kalkması
nedeniyle bebekler 9. Aydan itibaren
korunmasız olarak kalabilmektedir. Bu nedenle
tüm bebeklerin 9. Aydan itibaren mutlaka bir
doz kızamık aşısı almaları gerekmektedir.
Kızamık,kızamıkçık ve kabakulak karma
aşısı,eğer bebeğe 9. Ayda kızamık aşısı
yapılmadıysa 12. Aydan itibaren
uygulanmalıdır. Fakat 9. Ayda kızamık aşısı
uygulanmışsa kızamık,kızamıkçık ve kabakulak
karma aşısının yapılma zamanı 15. Ay olmalıdır.
AŞI VE AŞISI HAKKINDA BİLGİ
• Kızamık. Kızamıkçık ve kabakulak karma aşısı olan
bebeklerde ,nadiren aşıdan 5 ile 12 gün sonra hafif ateş
ve bazı hafif deri döküntüleri olabilmekte ve bu
belirtiler tedaviye gerek kalmadan 1-2 günde
kendiliğinden iyileşmektedir. Bu bebeklere doktor
tavsiyesiyle bir iki gün süreyle ateş düşürücü şurup ya
da fitil verilebilir . Kızamık. Kızamıkçık ve kabakulak
karma aşısı ,bu hastalıklardan herhangi birini
geçirmemiş erişkinlere de uygulanabilir. Aşı yapılacak
kişinin örneğin önceden kabakulak geçirmiş olması,bu
üçlü karma aşının yapılmasını engelleyici bir neden
değildir. Sadece hamilelere uygulanmaması gerekir.