uluslararası çocuk merkezi ınternatıonal chıldren`s center
advertisement
ULUSLARARASI INTERNATIONAL ÇOCUK CHILDREN’S MERKEZİ CENTER ETKİNLİK RAPORU 2010-2011 Uluslararası Çocuk Merkezi Etkinlik Raporu (Progress Report of the International Children’s Center) Merkezin etkinlikleri hakkında bilgi vermek üzere iki yılda bir yayınlanmaktadır. Sahibi (Owner): Prof. Dr. Tomris Türmen Editör (Editor): Gülgün Müftü Grafik Tasarım (Graphic Design): Candan İşcan Etkinlik Raporu hakkındaki tüm yazışmalar için adres: Uluslararası Çocuk Merkezi – UÇM (International Children’s Center – ICC) Bilkent Üniversitesi, Merkez Kütüphane Binası 06800, Bilkent, Ankara / TÜRKİYE Tel: +90 (312) 290 2366 Faks: +90 (312) 266 4678 – 266 6929 E-posta: [email protected] UÇM hakkında detaylı bilgiye www.icc.org.tr adresinden ulaşılabilir. Yayın Türü (Publication Type) : Yaygın Süreli Yayın (Periodical) Basımcının Adresi (Address of the Printer): METEKSAN A.Ş. Bilkent 3. Cad. No: 3, Beytepe, Ankara, Türkiye Basım Tarihi (Print Date): ……. / ……. / 2012 Dünya Sağlık Örgütü Bülteni Cilt: 90 Sayı:2, 2012 (kapak) ISSN: İÇİNDEKİLER Kurucu ve Onursal Başkanımız PROF. DR. İHSAN DOĞRAMACI’NIN Uluslararası Çocuk Merkezi Kuruluş Konuşması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Uluslararası Çocuk Merkezi Başkanı’nın Mesajı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Tarihçe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 PROGRAMLARIMIZ I. Sağlık Programları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 II. İnsan Hakları Programları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Küresel ve Bölgesel Etkinlikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Kısaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 İşbirliği Yaptığımız Kuruluşlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Biz Kimiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Kurucu ve Onursal Başkanımız PROF. DR. İHSAN DOĞRAMACI’NIN Uluslararası Çocuk Merkezi Kuruluş Konuşması (1915 - 2010) Konseyimizin değerli üyeleri, Sizlerin de bildiği gibi, Uluslararası Çocuk Merkezi (UÇM) her yaştan çocukların fiziksel, zihinsel, ve sosyal sağlığını ve refahını geliştirmek üzere harcanan küresel çabalara, aile ve toplum düzeyinde destek vermek amacıyla kurulmuş çok yönlü ve mutlidisipliner bir sivil toplum kuruluşudur. Merkez; Kahire ve Pekin Konferanslarından sonra, faaliyet alanlarına kadın sağlığı ve üreme sağlığı ve hakları konularını da dahil etmiştir. Uluslararası Çocuk Merkezi’nin görevi, sağlığın iyileştirilmesinde, araştırma ve ulusal kapasite geliştirmede bir öncü ve katalizör rolü üstlenmektir. UÇM bu görevini yerine getirmek için yenilikçi yollar, araçlar ve stratejiler kullanır. UÇM çocuk ve kadın hakları, insan hakları ve üreme haklarının küresel bir savunucusudur. UÇM ilgili hükümetler, Birleşmiş Milletler kuruluşları, akademik kuruluşlar ve diğer sivil toplum kuruluşları ile çalışmalar sürdürür ve işbirliği yapar. Merkezin geniş çaplı ve esnek görevi, bizi etkin ve enerjik bir grup olarak, özellikle gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere, sağlığı geliştirmek üzere bölgeler ve ülkelerarası geniş sağlık girişimlerini başlatmamızı mümkün kılmaktadır. Sektörlerarası işbirliği faaliyetleri, sağlıklı bir yaşam seviyesine ulaşma çabalarında çok büyük önem taşımaktadır. Ne yazık ki, 21. yüzyılın başında karşı karşıya bulunduğumuz sağlık sorunları yıldırıcı niteliktedir. “Herkes için Sağlık” amacına ulaşma yolunda önümüzde duran en büyük engel, hastalık ve insanların acı çekmesine en büyük sebep olarak da karşımıza çıkan yoksulluktur. Bu nedenle, yoksullukla mücadeleye yoksul insanların karşı karşıya oldukları aşırı hastalık yükü ve yüksek ölüm oranlarının büyük oranda azaltılması çalışmaları ile başlamalıyız. Aynı zamanda, artan yaşam süresi ve sağlıksız ortamlarda yaşam sonucu ortaya çıkan, bulaşıcı olmayan hastalıklar ve yaralanmalara karşı da önlemler alınmalıdır. Zor yoldan öğrendiğimiz bir gerçek varsa, o da sağlık alanında bazı zaferlerimiz olsa da, çok ender olarak bir savaş kazandığımızdır. Bu durum, sağlığın iyileştirilmesi konusunda önemli ilerlemeler kaydedemeyeceğimiz anlamına gelmez. Ancak, özellikle çocuk ve kadın sağlığı konusunda bir vizyon belirlenirken, pek çok göstergeyi dikkate alan geniş bir perspektiften bakmak gereklidir. 1 Amacımız, herkesin sosyal ve ekonomik olarak verimli bir hayat sürdürdürmesine izin veren bir sağlık düzeyine sahip olmasını güvence altına almaktır. Ve biz bu gün sağlıktan bahsederken, gerçekte insan gelişiminden, insan topluluklarının gelişim ve evrimleşme kapasitelerinden, içlerinde yer alan bireylerin ve ailelerin büyüme ve gelişmelerine sunduğu olanaklardan söz ediyoruz. Kalkınmanın amacı insanların hayatlarındaki fırsatlar yelpazesini genişletmek ve böylece kişilerin işleri, sağlık ve eğitimleri hakkında seçimler yapabilmelerine olanak vermektir. Kalkınmanın sürdürülebilir olabilmesi için, her birimizin kendi hayatlarımızı şekillendirme sürecine katılmak için fırsatları sahip olmasını sağlayacak şekilde insan merkezli olması gerekir. Kalkınma; insan kapasitesine, enerji ve yaratıcılığına yatırımı ve kaynaklara, eğitim ve sağlığa erişimin bulunmasını öngörür. Kalkınma aynı zamanda kişilerin çabalarının meyvesinin yaygın olarak ve hakça dağıtılmasını ifade eder. Dünyada yaşayan insan nüfusunun beşte birinin her zamankinden daha çok zenginlik ve fırsatlardan yararlanmasının yanında, nüfusun beşte dördünün de sağlık ve refahlarına karşı gittikçe artan tehditler ile karşı karşıya kalmalarını kabul edemeyiz. Dünya,daha iyi sağlık durumunun kalkınmayı nasıl hızlandırdığını hızla keşefetmektedir. Yoksulluğun kötü sağlığın temel sebebi olduğu çok önceden beri bilinmektedir. Şimdi daha önemli dersler öğrenmeye başladık- sağlık alanındaki kazanımlar ekonomik gelişimi tetiklerken, yoksulluğun da önüne geçmektedir. İyi sağlık hali bir yatırım olarak görülmelidir. Ekonomik, sosyal ve politik kalkınma için gerekli olduğu bilinmelidir. 2 Sağlığa yapılan yatırım, özellikle de gelecek nesillere yapılan yatırım, daha iyi işleyen bir ekonomi, daha anlamlı işler ve dolayısı ile daha anlamlı hayatlar demek olacaktır. 20. yüzyıl pek çok insanın hayatında büyük değişimlerin yaşandığı ve pek çoğu için yeni fırsat ve beklentilerin ortaya çıktığı bir dönem olmuştur. İnsan sağlığının iyileştirilmesi alanında gerçekleşen büyük başarılar, bu yüzyılın en büyük sosyal dönüşümleri arasında yer almaktadır. Bu başarıların bir çoğunun tıp ve teknoloji alanındaki olağanüstü gelişmelere bağlı olduğu düşünülebilir. Ancak temiz içme suyunun ve sanitasyonun yaygın olarak kullanılması gibi yaşam kalitesini arttırıcı önlemlerin yaygınlaştırılması da insanların büyük bir kısmının daha sağlıklı hayatlar yaşamasına katkıda bulunmuştur. Günümüz insanı yüzyılın başında olduğundan daha iyi eğitimli durumdadır; 1970’den bu yana yetişkin okur-yazarlık oranı %50’dan daha fazla artmış ve aynı dönem içinde okula giden çocukların oranında %75 artış kaydedilmiştir. Rutin ve yoğun aşılama çalışmaları bu sağlık kazanımlarına büyük ölçüde katkıda bulunmuştur. Dünyanın her yerinde var olan difteri, boğmaca, tetanus, kızamık ve çocuk felci hastalıklarına karşı aşılama yoluyla her yıl milyonlarca çocuğun hayatı kurtarılmıştır. Günümüzde dramatik bir artışla, dünya çocuklarının nerdeyse yüzde 90’ı bağışıklanmaktadır. Çocukların kendilerini etkileyen projelere katılım hakkına ve yaşamın sosyal, kültürel ve politik alanlarına katılım haklarına inanıyoruz. Gençliğin en anlamlı katılımcı rollerinden biri onların “yararı”nı belirlemede yardımcı olmaktır. Önümüzdeki yıllarda da, Merkezimiz dünyada Sözleşme’nin uygulamasını gözlemlemeye devam edecektir. Son olarak, çocuk haklarının önemli bir konu olduğunu belirtmek isterim. Merkez, aktif olarak Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin uygulanması çalışmaları içinde yer almaktadır. Sözleşme’nin imzalanmasından bu yana Merkez, işbirliği yaptığı öteki kurumlarla ülke çapında uygulamaları aktif olarak izlemektedir. UÇM’nin Başkanı olarak, Heyetin, önümüzdeki yıllarda özellikle kız çocukları, kadınlar ve aileler başta üzere çocukların karşı karşıya oldukları yeni zorlukları tartışmasını öneriyorum. Dünya sağlığı için bu kuruluşlar ile Uluslararası Çocuk Merkezi arasında daha etkin bir ortaklık gelişeceğini ümit etmekteyim. Benim dileğim, bu Merkezin çalışmalarının giderek genişleyip, ulusal ve uluslararası alanda varlığını ve etkisini uzun yıllar sürdürmesidir. Verimli bir toplantı olmasını dilerim. Prof. Dr. İhsan Doğramacı 20 Eylül 1999, Ankara Bu toplantıya başta IPA ve FIGO olmak üzere iki meslek grubunun, yani çocuk ve kadın doğum hekimlerinin kuruluşlarının ve 3 Birleşmiş Milletler kuruluşunun WHO, UNICEF ve UNFPA temsilcilerinin de katıldığına işaret etmek isterim. 3 Uluslararası Çocuk Merkezi’nin Kurucusu ve Onursal Başkanı Prof. Dr. İhsan Doğramacı ve Merkez’in Başkanı Prof. Dr. Tomris Türmen -24 Kasım 2006 ULUSLARARASI ÇOCUK MERKEZİ BAŞKANI’NIN MESAJI Demokratik toplumlarda, halkın sesi en etkin biçimde Sivil Toplum Kuruluşları (STKlar) aracılığı ile duyurulur. Sivil Toplum, çıkar gözetmeksizin, kendi konusu ile ilgili görüşleri, istekleri, devlete ve tüm topluma ulaştırır. Eksiklere dikkat çeker, değişik çözüm önerileri getirir ve olayları izleyerek, savunuculuk yaparak bir baskı unsuru görevi görür. Prof. Dr. İhsan Doğramacı bir öğrenciyi dinlerken... Sivil toplumun güçlü olmadığı toplumlarda, toplumla devlet arasındaki ilişki tek yönlü menfaate dayanan bir ilişkidir. Toplumun önemli konularda örgütlenemediği, sessiz kaldığı, kararlara katılmadığı demokrasiler, eksik demokrasilerdir. Uluslararası Çocuk Merkezi, STK olarak toplumda tüm bireylerin, özellikle her yaştaki çocukların, gençlerin, kadınların üretken, sağlıklı, şiddetten uzak yaşamaları için çalışmalarını etkili bir biçimde sürdürmektedir. Araştırma yaparak, kanıta dayalı verileri kullanarak, sağlık ve insan hakları konularını özgürce savunmaktadır. Yenidoğan sağlığı, erken çocukluk dönemi, beslenme, çocuk sağlığı ve hakları, kadına ve çocuğa karşı şiddet, cinsel istismar, çocuk ve adalet, adolesan ve gençlerin sağlığı ve hakları, kadın sağlığı, üreme sağlığı ve hakları öncelikli çalışma konularımızdır. Uluslararası Çocuk Merkezi, aynı konuda çalışan öteki STK’ lar ile ağ kurmayı, onları desteklemeyi, özellikle taban örgütlerini güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Son iki yıldır, Merkezin yaptığı çalışmalar 2010-2011 dönemi etkinlik raporumuzda özetlenmiştir. Uluslararası Çocuk Merkezi, herkesin eşit bir birey olarak özgürce yaşadığı, sağlıklı, insan haklarına dayanan bir toplumun oluşturulmasına katkıda bulunmayı sürdürecektir. Prof. Dr. Tomris Türmen 5 Merkez; • Her ortamdaki çocuk, kadın, aile ve toplumun sağlık ve refahı için gerekli olan önemli faktörleri belirlemek üzere çalışma ve araştırmalar yapar ve gerekli müdahalelerde bulunur. • Özellikle gelişmekte olan ülkelerin katılmalarını destekleyen uluslararası konferanslar, seminerler, çalıştaylar, eğitim ve sağlık proje ve programları düzenler. • Aynı konularda çalışan sivil toplum kuruluşlarının kapasite geliştirmelerine ve güçlenmelerine destek verir. • Türkiye ve diğer ülkelerde bu alanlarda faaliyet gösteren diğer kurumlarla işbirliği içinde çalışır. TARİHÇE Uluslararası Çocuk Merkezi (UÇM), UNICEF ve Fransız Hükümeti tarafından 1949 yılında Paris’te Centre International de l’Enfance ismi ile kuruldu. Merkez 1999 yılına kadar özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki çocuk hekimleri ve sağlık çalışanlarına, çocuk sağlığı ve hastalıkları konusundaki yenilikler alanında kurslar düzenledi ve yayınlar hazırladı. sağlığına ve çocuk haklarına odaklı olmasının yanısıra, gençlerin, kadınların sağlığı ve hakları ile üreme sağlığı ve hakları da Merkez’in uğraş ve çalışma alanına girmiştir. Uluslararası Çocuk Merkezi’nin etkinlik ve programlarına Genel Kurul ve Yönetim Kurulu’nun yanı sıra, geniş ulusal ve uluslararası danışmanlar ağı katkı ve destek vermektedirler. 1999 yılında mali güçlüklerden dolayı Fransa’da kapanan Merkez, aynı yılın sonunda Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın girişimleri ile, Türkiye’ye getirildi ve Ankara’da Bilkent Üniversitesi kampüsünde yeniden açıldı. Uluslararası Çocuk Merkezi 2004 yılında dernek statüsünü aldı. Merkezin amacı, gençler de dahil olmak üzere, her yaştaki çocuğun hakları, yaşadığı aile ve toplum içindeki bedensel, ruhsal ve sosyal sağlığının gelişmesine destek olacak çalışmalarda bulunmaktır. Ayrıca Merkez, kadın sağlığı, üreme sağlığı ve hakları konularında da araştırma ve savunuculuk yapmaktadır. Öncelikli çalışma alanlarını sağlık ve insan hakları üzerine yoğunlaştıran Uluslararası Çocuk Merkezi, kurulduğu günden bu yana çocukları, gençleri ve kadınları ilgilendiren sağlık konularını; özellikle eşitlik ve ayrım gözetmeme ilkesi başta olmak üzere insan hakları anlayışının, sunulan tüm hizmet ve faaliyetlerin temel noktası olmasını benimseyen, hak temelli bir yaklaşımın savunuculuğunu yapan uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur. Kurulduğu yıldan bu yana ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği içerisinde çalışmalar sürdüren Uluslararası Çocuk Merkezi, 2009 ve 2011 yıllarında işbirliği faaliyetlerinin resmi olarak tanındığı önemli ortaklıklara imza atmıştır. • UÇM 2010 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün İşbirliği Merkezi (WHO Collaborating Center) olmuştur. • Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA)’nun Doğu Avrupa ve Orta Asya Bölge Ofisi ile birlikte üreme sağlığı konularında eğitici merkezi olarak çalışmıştır. (2011) • Uluslararası Çocuk Merkezi, CRED-PRO (Profesyoneller için Çocuk Hakları Eğitimi İnsiyatifi)’nun Güneydoğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu bölgesindeki uygulama ortağıdır. Uluslararası Çocuk Merkezi, Türkiye’de faaliyetlerine başladıktan sonra çalışmaları çocuk 6 7 İşlevlerimiz 1 Araştırma Vizyonumuz Tüm bireylerin demokratik, üretken, mutlu ve sağlıklı bir toplumda yaşamaları için çalışmalarda bulunmaktır. 3 Misyonumuz Aile ve toplum içinde, her yaştaki çocukların, gençlerin, kadınların bedensel, ruhsal, zihinsel ve sosyal sağlığının gelişmesine yönelik hak temelli çalışmalar yapmaktır. İlkelerimiz 8 • Katılımcılık • İnsan haklarına saygı • Dayanışma ve paylaşma • Toplum yararı • İşbirliği • Geleceğe inanmak • Şeffaflık 6 5 2 Eğitim 4 Savunuculuk Kapasite Geliştirme Ağ Geliştirme Politika Üretme 9 I. SAĞLIK PROGRAMLARI A Yeni Doğan ve Erken Çocukluk Gelişimi B Çocuk Sağlığı C Adolesan ve Üreme Sağlığı/ Hakları Uluslararası Çocuk Merkezi’nde yürütülen programlar, Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedeflerine, özellikle; Hedef 3: Cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi ve kadının güçlendirilmesinin sağlanması, Hedef 4: Çocuk ölümlerinin azaltılması, Hedef 5: Anne sağlığının iyileştirilmesi, Hedef 6: HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla mücadele hedeflerine ulaşmaya katkıda bulunmayı hedefler. D Kadın Sağlığı ve Hakları 11 A Yeni Doğan ve Erken Çocukluk Gelişimi Uluslararası Çocuk Merkezi,Türkiye’de yenidoğan sağlığı ve hastalıklarına yönelik bilgi ve becerilerin yaygınlaştırılmasına, ve erken çocukluk dönemindeki gelişmenin ilerki yaşlardaki etkisi üzerinde çalışmaktadır. Uluslararası Çocuk Merkezi tarafından Türkiye’de erken 1 çocukluk döneminin önemini kanıtlayan çalışmalar derlenmiş, ulusal ve uluslararası toplantılarda paylaşılmıştır. Türkiye’de erken çocukluk gelişiminin sağlık ve eğitim boyutu ile ilgili son on yılda yapılan bilimsel çalışmaların derlenmesi ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu çalışma Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisinde yayınlanmıştır. Erken Çocukluk Dönemi için Çocuk Hakları Göstergeleri Projesi Uluslararası Çocuk Merkezi, Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF tarafından sürdürülen erken çocukluk dönemi çocuk hakları göstergeleri konusundaki çalışmalara teknik düzeyde katkıda bulunmaktadır. Kasım 2007’den bu yana devam etmekte olan ve BM Çocuk Hakları Komitesi, UNICEF, WHO, Bernard van Leer Vakfı, Aga Khan Vakfı, British Columbia Üniversitesi (Human Early Learning Partnership HELP), Erken Çocukluk Gelişimi ve Bakımı Danışma Grubu (Consultative Group on ECCD) ile ortak yürütülen Erken Çocukluk Dönemi için Çocuk Hakları Göstergeleri Projesi; a. Çocuk Hakları Komitesi’nin 7. Genel Yorumu “Erken Çocuklukta Çocuk Haklarının Uygulanması” çerçevesinde erken çocuklukta hakların uygulanmasının izlenmesi için göstergeler geliştirmeyi, 1 2 12 b. Geliştirilen göstergeleri pilot çalışmalarla test etmeyi, Ülkemizde Erken Çocukluk Gelişimine İlişkin Yapılan Çalışmaların Derlenmesi (2000-2007): M. Bertan, D. Haznedaroğlu, P. Kohn, K. Yurdakök, B. D.Güçiz; Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2009;52:1-8. CRC General Comments 7 Indicators Framework: A Tool for Monitoring the Implementation of Child Rights in Early Childhood, Z. Vaghri; A. Arkadaş; S. Kruse; C. Hertzman, Journal of Human Rights, 10:2, 178-188. d. Bu el kitabının elektronik versiyonunun hazırlanarak taraf devletlerin Çocuk Hakları Komitesi’ne her beş senede bir düzenli verdikleri ülke raporlarında erken çocukla ilgili daha fazla bilgi verebilmelerini amaçlamaktadır. Erken Çocukluk Dönemi için Çocuk Hakları Göstergeleri El Kitabı 2009 yılında tamamlanmış ve daha sonra pilot çalışmaları Tanzanya pilot projesi ile devam etmiştir. Tanzanya pilot çalışması 2010 yılında 2 hazırlanan bir sona ermiş ve bu çalışma sonucunda makale Journal of Human Rights’da Mayıs 2011 tarihinde yayınlanmıştır. Diğer iki makale yayın aşamasındadır. Proje 2011 yılında Şili’de yürütülen pilot çalışması ile devam ederken, El Kitabı’nin ilk versiyonu UNICEF tarafından yayınlanmıştır. Yeni bir proje başvurusu ile Kanada, Arjantin ve Türkiye’de pilot çalışmalar gerçekleştirilecektir. UÇM, UNESCO tarafından sürdürülen, “Herkes için Eğitim” Programı kapsamında, Erken Çocukluk Bakımı ve Eğitim Hedefleri Göstergeleri Grubunun çalışmalarına davet edilmiştir. Çalışma kapsamında yasal koruma göstergeleri geliştirilmiş ve UNESCO tarafından gerçekleştirilecek proje için Türkiye pilot ülke olarak seçilmiştir. Temmuz 2011 tarihinde İnsan Hakları Dergisi (Journal of Human Rights) erken çocukluk dönemi göstergeleri konusunda bir makale yayınlamıştır. Ayrıca UNICEF ve Yale Üniversitesi, hazırlanan göstergeleri, işbirliği içinde oluşturdukları yeni kitaba bir bölüm olarak eklemişlerdir. 8 Nisan 2011 tarihinde Gelişimsel Pediatri Kongresi’nde Erken Çocukluk Dönemi Göstergeleri konusunda bir poster sunulmuştur. 11-12 Mart 2011 tarihlerinde UNICEF tarafından düzenlenen toplantıda, Erken Çocukluk Gelişimi Uluslararası toplantısında, Erken Çocukluk Dönemi için Çocuk Hakları Göstergeleri sunulmuştur. c. Bu süreci kolaylaştırılacak bir el kitabı hazırlanmasını, 13 B Çocuk Sağlığı Sağlık, yalnızca hastalıkların olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik durumudur. Irk, din, politik inanç, ekonomik ve sosyal durum farkı gözetmeksizin herkesin erişilebilecek en yüksek sağlık düzeyine erişmesi, temel insan haklarından biridir. KORUYUCU ÇOCUK SAĞLIĞI Aşı: Aşılar çocuk sağlığını ve yaşam süresini en çok etkileyen faktördür. Ucuz, etkili ve uygulanması kolaydır. Çocuğa Yönelik Şiddet Genişletilmiş Bağışıklama Programı, boğmaca, difteri, tetanoz, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, tüberküloz, poliomyelit, hepatit B ve H. influenza tip B’ye bağlı hastalıkları kontrol altına almak ve ortadan kaldırmak amacı ile, hassas yaş gruplarına enfeksiyona yakalanmalarından önce ulaşıp, bağışıklanmalarını sağlamak için yapılan aşılama hizmetlerini içerir. Dünyada erken çocukluk alanında çalışan en büyük sivil toplum kuruluşu olan Bernard van Leer Vakfı (BvLF) ile, UÇM ve diğer sivil toplum kuruluşları, Türkiye’de 8 yaş altı çocuklar bakımından şiddeti anlamak ve çözüm önerileri konusunda çalışmak için 2011’de bir toplantı düzenlediler. Bağışıklama hizmetleri; koruyucu sağlık hizmetleri içinde lokomotif işlevi görebilecek hizmetlerdendir. Bu durum, özellikle risk yaklaşımı gereği öncelikli hizmet alması gereken çocuk ve annelere aile planlaması, beslenme gibi diğer koruyucu sağlık hizmetlerinin sunulması olanağını verir. BvLF 2011-2015 Türkiye stratejik planını yaparken, UÇM ile bir yuvarlak masa toplantısı düzenledi. Çalışma sonucunda, Bernard van Leer Vakfı Türkiye’de çocuğa yönelik aile içi şiddet konusunda çalışma kararı aldı. Dünya Sağlık Örgütü İşbirliği Merkezi olarak amacımız, bu maliyet etkili yaklaşım konusunda ülkemizde, Doğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu, Kafkaslar ve Balkan ülkelerine yönelik olarak orta düzey bağışıklama program yöneticilerinin program yönetimi konusunda bilgi ve becerilerini arttırmak, toplumda aşılama oranlarının yükselmesini sağlamak üzere savunuculuk faaliyetlerini yürütmek ve yeni geliştirilen aşılar konusunda hem sağlık profesyonellerini, hem de halkı bilgilendirmektir. Uluslararası Çocuk Merkezi’nin Mayıs 2010 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’nün Aşı Tanıtımı, Savunuculuğu ve Eğitimi konusunda İşbirliği Merkezi olarak tanınması süresince oluşturulan ve program kapsamında “Ulusal Aşı Koordinatörleri için OrtaDüzey Aşı Yöneticileri Eğitimi” toplantıları Doğu Avrupa ülkeleri ve Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinden gelen ulusal aşı koordinatörlerinin katılımı ile gerçekleştirilmektedir. • Orta Düzey Yöneticiler için Aşı Eğitici Eğitimi Hazırlık Toplantısı, Kızılcahamam, ANKARA Orta Düzey Yöneticilerin Aşı Eğitimi için Eğitici Eğitimi amacıyla 5 gün süreli bir program 15 modül eğitimcisinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Program sırasında, yetişkin öğrenimi ilkeleri konusunda modül eğitimcileri arasında birliktelik sağlanmış ve modüller ile sunum materyali denenerek gözden geçirilmiştir. Toplantı sonunda Doğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu, Kafkaslar ve Balkan Uluslararası Çocuk Merkezi 14 15 ÇOCUK SAĞLIĞI PROGRAMININ YAYINLARI ülkelerinde aşılama programlarında yönetici olarak çalışan profesyonellere yönelik olarak hazırlanan eğitim modüllerine son şekli verilmiştir. • Orta Düzey Yöneticiler için Aşı Eğitimi Bölgesel Eğitim Toplantısı, Ankara Uluslararası Çocuk Merkezi ve Dünya Sağlık Örgütü’nün işbirliğinde, Bosna, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Romanya, Rusya Federasyonu, Tacikistan, Özbekistan’dan ulusal bağışıklama programları sorumlularının katılımı ile interaktif eğitim teknikleri ve modülleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 2009-2011 yılları arasında Ankara’da gerçekleştirilen beş eğitim sonucunda toplam 113 orta düzey yönetici eğitim almıştır. KAPASİTE GELİŞTİRME Söz edilen tüm faaliyetleri gerçekleştirmek ve eğitim faaliyetlerini yürütmek amacıyla, UÇM’de kapasite geliştirme çalışmaları da yürütülmektedir. Yetişkin eğitimine özgü bilgi ve becerileri güncellemek, eğitim faaliyetlerinde görev alan UÇM çalışanları arasında standardizasyonu sağlamak amacıyla “Yetişkin Eğitimi ve Eğitici Eğitimi” düzenlenmiştir. 16 • Yetişkin Eğitimi ve Eğitici Eğitimi Kursu, Ankara Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü (AÇSAP) ile işbirliğinde gerçekleştirilen kurs sonunda, programa katılan UÇM çalışanları ve proje elemanları Sağlık Bakanlığı tarafından “eğitici” olarak sertifikalandırılmıştır. Bilgi aktarımı sırasında interaktif yöntemlerden sunum, soru-yanıt, beyin fırtınası, oyunlaştırma, olgu çalışması ve grup çalışması gibi birçok eğitim yöntemi kullanılmıştır. İnteraktif eğitim yöntemlerinin uygulanmasına ilişkin adımlar oturum planlarında yer almıştır. İnteraktif eğitimin diğer bir özelliği olan ısınma egzersizlerinin kullanılarak olumlu eğitim atmosferinin kurulup, sürdürülmesi eğitim sırasında tartışılan konular olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü’nün bir yayını olan ve Uluslararası Çocuk Merkezi tarafından Türkçe’ye tercüme edilen “Çocukların Hastane Bakımı Cep Kitabı”, 2009 yılında yine Uluslararası Çocuk Merkezi’nin girişimleri ile, farklı üniversitelerden ve Sağlık Bakanlığı’ndan uzmanlarla yapılan çalışmalar sonucunda Türkiye şartlarına göre uyarlanmış ve basılmıştır. Çok talep gören bu yayın yeniliklerle beraber yeniden basım için hazırlanmaktadır. Orta Düzey Yöneticiler için Aşı Eğitici Eğitimi kapsamında eğitim modülleri İngilizce ve Rusça olarak hazırlanmıştır. 17 C ARAŞTIRMALAR • Ankara ilinde “Adolesan ve Gençlerin Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Hizmet Merkezleri’nden beklenti ve ihtiyaçlarının saptanması araştırması” (DSÖ ve UÇM işbirliği ile) Adolesan ve Üreme Sağlığı/ Hakları Adolesan dönemi fiziksel ve duygusal süreçlerin yol açtığı cinsel ve psiko-sosyal olgunlaşma ile başlayan, bireyde görülen hızlı fiziksel, psikolojik ve sosyal değişimler ile kendini gösteren bir süreçtir. Adolesan dönemini, cinsel etkinlik ve isteklerin artması ve adolesanların bu konularda daha çok risk alması sonucunda uyuşturucu ve alkol kullanımı, sigara ve korunmasız cinsel ilişkiye dayalı cinsel yolla bulaşan hastalıkların yayılımı ve erken gebelikler gibi cinsel ve üreme sağlığına potansiyel tehdidin en yüksek olduğu yaş grubu olarak görmek gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, 10-19 yaş arasını ergen/ adolesan, 15-24 yaş arasını genç, 10-24 yaş arasını da genç insanlar olarak tanımlamaktadır. Dünyada her beş kişiden birisi adolesan dönemdedir ve bu nüfusun %85’i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Genç bir nüfusa sahip olan Türkiye nüfusunun yaklaşık beşte biri 10-24 yaş grubundadır. Türkiye’de gençlik dönemi ve gençlerin önündeki fırsat ve karşılaştıkları engellerin doğru anlaşılması, etkin politikalar geliştirilebilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu dönemin iyi yönetilebilmesi ve adolesanların cinsel sağlıklarını tehdit eden risklerden en az etkilenmeleri ancak onların gereksinim duydukları bilgi, hizmet ve danışmanlık hizmetlerine kolay ulaşabilmeleri ile mümkün olur. 18 Hem Dünya Sağlık Örgütü hem de Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansında alınan uluslararası gündem çağrılarını dikkate alan UÇM, önemli çalışma alanlarından birisi olarak üreme sağlığı ve hakları ile özel öneme sahip olan adolesan/genç sağlığını koruyup geliştirmek amacı ile çalışmalar yapmaktadır. UÇM bu alanda yapılan çalışmalara öncelik vererek toplumsal desteğin sağlanması, sağlık sistemi kapasitesinin güçlendirilmesi, öncelikler konusunda bilgi arttırılması, politikacıların harekete geçirilmesi, destekleyici yasama ve düzenleyici mekanizmaların çalışması için yeni araştırmalar, hizmet sunuculara eğitimler, üreme sağlığını potansiyel olarak tehdit edici konular ile ilgili çeşitli toplantılar düzenlemekte ve yapılan çalışmaların dokümantasyonu için raporlar, kitaplar ve makaleler yayınlamaktadır. Gençlerin ve adolesanların sağlığı ile ilgilenen UÇM Ankara’daki gençlerin ve adolesanların sağlık konularında ihtiyaç ve beklentilerini saptamak için “Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Hizmet Merkez’lerinden Gençlerin Beklentilerini saptamak için Niteliksel (Kalitatif) bir Araştırma (Ankara’da 3 Merkezde)”, Sağlık Bakanlığı Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Hizmet Merkezleri’nde (GDSHM) yürütülmüştür. Bu araştırma Ankara’da bulunan Etlik SSK Doğumevi ve Kadın Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi’nde yeralan GDSHM, Polatlı ilçesinde yer alan AÇSAP GDSHM ile Oran 75.Yıl Sağlık Ocağı GDSHM’leri bölgelerinde yer alan ilköğretim ve liselerden seçilen okullarda bulunan son sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Araştırma kapsamında bu okullarda okuyan gençler ile odak grup görüşmeleri ve GDSHM personeli ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonuçlarında adolesan ve gençlerin Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Hizmet Merkezleri’nde sunulan hizmetler konusunda bilgi sahibi olmadıkları, verilen hizmetlere talebin çok düşük olduğu, bu merkezleri ziyaret edenlerin daha çok genel rahatsızlıkları sebebi ile ya da sağlık raporu almak amacıyla başvurdukları ortaya çıkmıştır. Merkezlerde çalışan sağlık personeli ile gerçekleştirilen derinlemesine görüşmeler, merkezlerde fiziki ortama ait eksiklikler, uzman personel eksikliği gibi sorunlar bulunduğu, adolesan ve gençlerin ziyaretlerinde en fazla görüşmelerin gizliliği konusunda tereddüt yaşadıklarını ortaya çıkarmıştır. Bu araştırmaya ait bir değerlendirme raporu hazırlanmış ve ilgili makamlara sunulmuş ve dağıtılmıştır. • Sekiz Üniversite Adolesan Araştırması (4 yıl sonra) UÇM’nin sekiz üniversite ile işbirliğinde 2007 yılında yaptığı üniversite birinci sınıf öğrencilerinin adolesan dönemi konusundaki bilgi ve yaşam tarzlarının belirlenmesi araştırmasının izlemi ve bilgi düzeyindeki değişimlerin izlenmesi amacıyla ikinci, yeni bir araştırma planlanmıştır. Aynı grup öğrencilerin, 4 yıl sonraki bilgi/yaşam tarzlarının incelendiği bu araştırmanın sonuçları yayınlanmıştır. Adolesan Dönemi Bilgi ve Yaşam Tarzlarının Belirlenmesi Araştırması 19 TOPLANTILAR • Birinci Basamak Hizmetlerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Birinci Çalıştayı UÇM başkanlığında gerçekleştirilen çalıştayda elde edilen sonuçlar Avrupa’dan katılan çeşitli uzmanlara sunulmuştur. Bu çalıştayda hazırlanan film, 62. Dünya Sağlık Asamblesi’nde sunulmuştur (http://www.euprimarycare.org/ adresi). Çalışmaların sonucunda Avrupa’da Cinsel ve Üreme Sağlığının birinci basamak sağlık hizmetlerine yerleştirilmesi ve güçlendirilmesi hakkında standartların yer aldığı bir yönerge hazırlanmıştır. Bu çalışmalarda Türkiye’yi UÇM temsil etmiştir. • Romanya’da yapılan ikinci çalıştaya UÇM başkanlık yapmıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün de desteklediği girişim ile European Forum for Primary Care’in (EFPC) Çalışma Raporu’na son hali verilmiştir. Bu toplantıda Avrupa’da Cinsel ve Üreme Sağlığının Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerine Entegrasyonu için yapılması gereken adımlar planlanmıştır. Çıkan sonuçların duyurulduğu makale Quality in Primary Care dergisinde yayınlanmıştır. (Integrating Sexual and Reproductive Health in Primary Health Care in Europe; Ketting E, Esin A. Quality in Primary Care, 2010). Konu hakkında hazırlanan Çalışma Raporu 30 Ağustos 2010 tarihinde İtalya’nın Pisa şehrinde yapılan III. Avrupa Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinin Geleceği Kongresi’nde sunulmuştur. • Avrupa’da Cinsel Sağlık Eğitimi ve Uygulamaları Toplantısı, 23-26 Kasım 2010; Almanya Alman Hükümeti, Alman Federal Sağlık Eğitim Merkezi (BZgA) ve WHO Avrupa Ofisi önderliğinde Avrupa’da Cinsel Sağlık Eğitimi’ni geliştirmek için Köln’de yapılan toplantıya Türkiye’den sivil toplum kuruluşları adına UÇM katılmıştır. 20 Bu çalıştay, Cinsel Sağlık Eğitimi standartlarının uygulanması için pratik programlar geliştirmek amacıyla yapılmış ve ülkelerin üreme sağlığı eğitimlerinin durumu sağlık göstergeleri ile sunulmuştur. Bu toplantıda geliştirilen Cinsel Sağlık Standartları daha sonra Kasım 2011 tarihinde Madrid’de resmileşmiştir. Bütüncül Cinsel Sağlığın temelinde olan standartlar sadece cinsel ve üreme sağlığı ve haklarını değil cinselliğe pozitif yaklaşımı da içermektedir. Bu toplantıya katılan 9 ülke temsilcileri, cinsel sağlık eğitimi standartlarının uygulanmasına geçilmesinde karşılaşılan güçlükler ve bu güçlüklerin aşılması için yapılması gereken eylem planlarını hazırlamışlardır. Türkiye adına hazırlanan plan UÇM temsilcisi tarafından takdim edilmiş ve Türkiye’de uygulayıcı kuruluş olarak da UÇM, Dünya Sağlık Örgütü tarafından görevlendirilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından standartların Türkçe’ye çevirisi yapılmıştır. • Birinci Basamakta Cinsel ve Üreme Sağlığı Hizmetlerinin Güçlendirilmesi Sempozyumu, 9 Aralık 2010, Ankara Bu toplantının amacı; Türkiye’de yeniden yapılanan sağlık sisteminde aile hekimliği içinde üreme sağlığı hizmet sunumunun güçlendirilmesi ve stratejilerin geliştirilmesinde üst düzey yöneticilerin yol haritası hazırlamaları için katıkıda bulunmaktır. T.C. Sağlık Bakanlığı AÇSAP Genel Müdürü ve Avrupa Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Forumu (EFPC) Koordinatörü ve Dünya Sağlık Örgütü/Avrupa Bölge Ofisi Sorumlusu, UNFPA Türkiye Ofisi Sorumlusu’nun da katıldığı bu toplantının sonuçları European Journal of General Practice (2011; 17: 76–77) de yayınlanmıştır. Cinsel Eğitimin müfredatta yer alması, yasal koşulların hizmet sunumunu engellememesi ve ulusal politikalarda bu konunun desteklenmesi, veri toplama ve raporlama sistemlerinin güçlendirilmesi önerilmiştir. • Gençlik Konferansı, 9-11 Mayıs 2011, İstanbul • Doğu Avrupa/Orta Asya Savunmasız Gruplar ve Cinsel ve Üreme Sağlığına Yönelik Sağlıkta Eşitsizlikleri Azaltmak için Bölgesel Teknik Toplantısı, 28-30 Mart 2011, İstanbul UNFPA Doğu Avrupa ve Orta Asya Bölge Ofisinin İstanbul’da düzenlediği toplantının amacı; Romanlar, göçmenler ve adolesanlar gibi savunmasız grupların Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı (CSÜS) ihtiyaçlarına ilişkin bölge ülkelerindeki ülke programlarında yapıcı politika geliştirmektir. Sağlıkta eşitsizlik, sağlıkta adaletsiz dağılım olarak tanımlanmıştır. Yapılan pek çok çalışma sağlıkta eşitsizliğin ana nedeninin sosyal eşitsizliklerden; sosyal politikalardan ve programlardan, ekonomik kısıtlılıklardan ve yönetimden ileri geldiğini kanıtlamaktadır. Bu eşitsizlikler, bu durumda yaşayan kişilerin hayatlarında, eğitim, çalışma şartları, iş durumları, gelir durumları ve sağlık durumlarını etkilemektedir. Birleşmiş Milletler Genel Asamblesi 12 Ağustos 2010-11 Ağustos 2011 Gençlik Yılı olarak ilan etmiştir. Uluslararası Gençlik Yılında gençlere verilen sözlerin gerçekleştirilmesi, genç katılımının teşvik edilmesi, kültürlerarası ve nesillerarası diyaloğun arttırılması, uluslararası Binyıl Kalkınma Hedefleri gibi antlaşmaların hedeflerine ulaşması amaçlanmıştır. UNFPA Doğu Avrupa ve Orta Asya Bölge Ofisinin İstanbul’da düzenlediği Konferansa bölgede yer alan 27 ülkenin hükümet yetkilileri, parlamenterler, uluslararası kuruluşlar, STKlar, akademisyenler ve genç liderler katılmıştır. Konferansa katılan UÇM’nin de katkıda bulunduğu sonuç raporu önerilerin uygulanması ve raporlanması için mekanizmaların geliştirilmesini, Bin Yıl Kalkınma Hedefleri Raporu’na ek olarak gençlikte kaydedilen gelişimin 2015 yılına kadar raporlanması önerilmiştir. Toplantıda, UÇM bölgedeki sağlık eşitsizliklerini gidermeye odaklı savunuculuk çalışmalarını güçlendirmeye yönelik katkıda bulunmuş ve dezavantajlı grupların hizmetlere ulaşmasını arttırmaya yönelik öneriler geliştirmiştir. 21 • XIV. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi (4 Ekim 2011, Trabzon)“Hasta Çocuk Hakları” panelinde sunum yapılmıştır. • Asya Pasifik Bölgesinde Risk Altındaki Adolesan ve Gençlerle Çalışan Profesyoneller için Eğitici Eğitimi, 26-30 Eylül 2011, Bangkok/Tayland • Uluslararası HIV/AIDS Konferansı, 2627 Mayıs 2011, İstanbul Pozitif Yaşam Derneği’nin yürütmekte olduğu “HIV/ AIDS ile Yaşayanların Haklarına Yönelik Savunuculuk ve Farkındalık Yaratma” projesi kapsamında İstanbul’da 26-27 Mayıs 2011 tarihinde düzenlenen Uluslararası HIV/AIDS Konferansı’na UÇM katılmış ve Türkiye için HIV/AIDS yasa taslağı görüşmelerine katkı vermiştir. Konferansta küresel, bölgesel ve ulusal düzeylerde HIV/AIDS ile yaşayanların sorunları, toplum sağlığı, “kırılgan” gruplar açısından HIV/AIDS ve mevcut farklı yasal durumlar tartışılmış; uluslararası deneyim ve birikim paylaşılmıştır. Bu paylaşım ile Türkiye’deki yasal ve kültürel durum üzerinden bir yol haritası belirlenmiştir. • I. Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu’nda (21-22 Mayıs 2010, Mersin) UÇM “Gençlik Danışma ve Sağlık Hizmetlerinden Gençlerin İhtiyaç ve Beklentilerini Saptama Araştırması” sunulmuştur. UNFPA, UNICEF ve UNESCO tarafından ortak düzenlenen kursta katılımcılara gençlik ve HIV alanlarında ülke düzeyinde kendi kapasitelerini geliştirmek, güçlendirmek ve bu konularda ülkelerinde eğitici olarak eğitim planlamak ve sunmak için ileri eğitim becerileri verilmiştir. • Asya Pasifik Ülkelerinde Savunmasız ve Risk Altındaki Adolesan ve Gençlere Yönelik Kurs, 19-23 Eylül 2011, Bangkok/ Tayland UNFPA, UNICEF ve UNESCO tarafından ortak düzenlenen kursa UÇM katılmıştır. Kursta adolesan ve gençlerle çalışan profesyonellerin HIV korunmasına yönelik teknik desteğini arttırmak ve karşılaşılan açıkların kapatılması hedeflenmiştir. ÜREME SAĞLIĞI EĞİTİMLERİ • Uluslararası Adolesan/Gençlerin Cinsel ve Üreme Sağlığı Kursu 2009 - 2010, Ankara • Risk Altındaki Gençler için Cinsel ve Üreme Sağlığı Eğitici Eğitimi, 8-14 Aralık 2011, Ankara UÇM’nin 2001 yılından bu yana, son on yıldır, UNFPA ile işbirliği çerçevesinde gerçekleştirilen Uluslararası Adolesan/Gençlerin Cinsel ve Üreme Sağlığı Kursu’nun onuncusu 1-12 Kasım 2010 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Uluslararası Çocuk Merkezi’nin UNFPA Doğu Avrupa ve Orta Asya Bölgesel Ofisi ile yapılan eğitim işbirliği gereğince, bir haftalık pilot eğitim düzenlenmiştir. Bu eğitimi Arnavutluk, Bulgaristan, Gürcistan, Makedonya, Moldova ve Türkiye’de konu ile ilgili çalışan 17 hizmet sunucusu tamamlamış ve Eğitici Eğitimi Sertifikasını almıştır. Eğitim dili İngilizce olan bu kursa UNFPA Ülke ve Bölgesel ofisinden uzmanlar katılmıştır. Eğitim; HIV için en yüksek risk altındaki gençler ile çalışan profesyonellerin eğitim becerilerini ile bilgilerini geliştirmeye yöneliktir. Kurslara Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Bulgaristan, Bosna-Hersek, Gürcistan, Irak, Kazakistan, Kırgızistan, Kosovo, Makedonya, Filistin, Romanya, Tacikistan, Türkiye ve Özbekistan’dan farklı meslek gruplarından 30 profesyonel katılmıştır. Kursun amacı adolesan/gençler ile çalışan yönetici düzeyindeki sağlık çalışanlarının adolesan/gençler ve cinsel ve üreme sağlığı hakkında bilgi ve becerilerinin arttırılmasıdır. Bu kurs gelecek yıllarda da UÇM tarafından sürdürülecektir. Kurs konuları arasında gençlerin üreme sağlığı hakları, adolesanların fiziksel gelişimi, yaşam becerileri, Genç Dostu Merkezler, Cinsel Sağlık Eğitimi gibi çok farklı konular, farklı üniversitelerden eğitimci olarak kursa destek veren akademisyenler tarafından, interaktif metotlar kullanılarak kursiyerlere aktarılmıştır. Kursun son iki gününde kendi ülkelerine döndüklerinde burada aldıkları eğitim doğrultusunda uygulayacakları Eylem Planını hazırlayarak kursun son günü bu eylem planını sunmuşlardır. • VII. Üreme Sağlığı Kongresi’nde (24 Nisan 2011, Ankara) “Adolesan Hakları ve Sorunları sunumu yapılmıştır. 22 23 ADOLESAN SAĞLIĞI ve HAKLARI PROGRAMI YAYINLARI Aşağıdaki makaleler 2010 yılı içerisinde hazırlanmıştır: • The Situation of Service Provision at Youth Counseling and Health Centers- A Review Study on Observations of Service Providers of the Centers; Çelik K., Esin A., Journal of Adolescent Research (yayında) • Ankara İlinde İlköğretim ve Lise Son Sınıfa Devam Eden ve Gençlik Danışma Merkezi Hizmetlerini Kullanan Gençlerin Başvuru Nedenleri, Bilgi Kaynakları ve Cinsel Üreme Sağlığı Konusuna İlişkin Bakış Açılarına İlişkin Bir Değerlendirme; Çelik K., Esin A., Dağdelen G., (Sağlık ve Toplum Dergisi, 2010, No :1, sf:13-26) • An Evaluation of the Reasons for Non-Usage by Final Year Primary and High School Students of Services Provided in Youth Counseling and Health Service Centers in Ankara Province; Esin A., Çelik K.,Journal of Sex Research (yayında) • Avrupa Gençlik Bilgilendirme Sistemleri Eğitimi Aktif Sivil Diyalog Projesi, Türkiye ve Avrupa Birliği arasında Sivil Toplum Diyaloğunun Desteklenmesi amacıyla Diyalog için Gençlik Girişimleri isimli bir projedir. UÇM, uluslararası ve ulusal düzeyde gençlerle ilgili ağ çalışmalarında etkin rol aldığı için Gençlik Servisleri Merkezi (GSM) tarafından Lunaria/İtalya ve Eurodesk/İtalya ortaklığı ile sürdürülen projede yer almıştır. Proje, Türkiye’de gençlerle çalışan STK’ların Avrupa tabanlı gençlik bilgilendirme sistemlerine entegre olmasını sağlamayı, 24 karsılıklı olarak kalıcı bir bilgi akışının oluşturulmasıyla topluluklar arasında sivil toplum diyaloğunu kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Proje Avrupa’daki gençlik bilgilendirme sistemleri, bilgi ağları ve Türkiye’de konuyla ilgili gelişmeler konusunda Türkiye’deki STK’larının bilgi seviyesini arttırmayı, aynı zamanda Avrupa Birliği’nin gençlik bilgilendirmesi konusundaki politikalarını ve gençlik bilgilendirmesinin sivil toplum diyoloğundaki yeri ve önemini gençlik alanında çalışan sivil toplum kuruluşlarına aktarmayı hedeflemektedir. • Integrating Sexual and Reproductive Health in Primary Health Care in Europe; Ketting E., Esin A., Quality in Primary Care 2010;18:269-82. • Adolesan Dönemi Bilgi ve Yaşam Tarzlarının Belirlenmesi Araştırması, (Uluslararası Çocuk Merkezi ve Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Bölümü ile ortak Hazırlanmıştır) • Uluslararası Belgelerde Adolesan Hakları kitabı • 9 Aralık 2010 tarihinde gerçekleştirilen “Birinci Basamakta Cinsel ve Üreme Sağlığı Hizmetlerinin Güçlendirilmesi Sempozyumu” ile ilgili olarak bir makale European Journal of General Practice dergisinde yayınlanmıştır. 2011;17:76-77 (http://informahealthcare.com/doi/pdf/10.3109/13 814788.2010.550000) 25 D Kadın Sağlığı ve Hakları • Anne Merkezleri- Kadından Kadına Öğrenim Avrupa Birliği desteği ile Grundtvig-Yaşam Boyu Öğrenim Programı kapsamında 8 ülke ile birlikte sürdürülen “Anne Merkezlerinde yürütülen Anneden Anneye Öğrenim” konulu proje 2009 yılında tamamlanmış ve proje raporu hazırlanmıştır. Proje kapsamında Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ile işbirliği yapılmış olup, Gaziantep ilinde “Umut Anne Merkezi” açılmış ve çalışmalarına devam etmektedir. Projenin amacı: Anneden anneye öğrenim ve eğitim metodolojisini öğrenmek- Kadından Kadına Öğrenim Uluslararası Akademisi-Akran öğrenimi sürecini izlemek, başka ülkelerdeki “Anne Merkezleri”nin kuruluş, işleyiş ve toplumsal fonksiyonlarını yerinde görerek benzer bir merkezin ülkemizde kurulabilirliği konusunda görüş oluşturmaktır. Çalışmaya katılan kadınların, hergün karşılaşabilecekleri sorunları kendileri gibi başka kadınlarla tartışmak, gerekli bilgileri edinme yetenekleri, becerileri ve önceki tecrübeleri doğrultusunda bir strateji geliştirmeleri ve bunu birbirlerine aktarmayı öğrenmeleri temel alınmıştır. En iyi ve başarılı 4 Grundtvig projesinden biri olarak seçilen “Anne Merkezlerinde Yürütülen Anneden Anneye Öğrenim Projesi” İsveç’te yapılan 26 uluslararası Grundtvig toplantısına davet edilmiş ve projenin amaçları, sonuçları hakkında bir sunum gerçekleştirilmiştir. Avrupa Birliği desteği ile Yaşam Boyu Öğrenim Programı kapsamında 8 ülke ile birlikte sürdürülen “Anne Merkezlerinde Anneden Anneye Öğrenim” konulu proje diğer projeler arasında birincilik kazanmış ve Viyana’da yapılan toplantıda Gaziantep Umut Anne Merkezi takdim edilmiştir. 2010 yılında Gaziantep’te yapılan “Ana Çocuk Sağlığı Kongresi’nde de “Anne Merkezleri Projesi” diğer belediyeler, medya ve sivil toplum kuruluşlarına tanıtılmıştır. Gaziantep Anne Merkezlerinin tanıtımı amacıyla İngilizce ve Türkçe broşürler hazırlanmıştır. • Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği (KA-DER) Eğitici Eğitimi, 31 Mart -5 Nisan 2010, Ankara KA-DER, Birleşmiş Milletler Demokrasi Fonu (UNDEF) desteği ile “Kadın Yurttaşların Güçlendirilmesi” projesini başlatmıştır. Türkiye’de hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik bir toplum düzeninin kurulmasında sivil toplum kuruluşları büyük önem taşımaktadır. Türkiye’nin demokratikleşme ve Avrupa Birliği’ne katılım süreciyle, STK’ların işlevleri daha görünür olmuş ve talepleri daha çok fark edilmiştir. Bu taleplerin en üst sırasında insan hakları, kadın hakları, azınlık ve etnik grupların haklarının bilinmesi, geliştirilmesi ve hayata geçirilmesi vardır. Kadın sivil toplum kuruluşlarının kadın hakları konusunda mücadeleleri büyük önem taşımaktadır. Kadın kuruluşları, kadınların maruz kaldığı ayrımcılığa yönelik olarak ilgili yasal düzenlemeler için alan çalışmaları, eğitimler yapmış, ortak platformlar kurmuş ve bu sayede önemli yasal kazanımlar elde edilmiştir. “Eğitici Eğitimleri” Türkiye’nin 7 bölgesinden 14 ilde yapılmıştır. Bir ilde yapılacak eğitimlere çevre iller de davet edilmiştir. Sivil toplum kuruluşları ve kadın gruplarından eğitimlere katılacak kadınlardan bir kadın eğitici havuzu oluşturulması hedeflenmiştir. Bu eğitime UÇM katılmış ve katılımcılara toplumsal cinsiyet ayrımcılığı, roller ve önyargılar üzerine haklar konulu eğitim verilmiştir. Projede, kadın sivil toplum kuruluşları ve kadın gruplarına, bilgilerini başkalarına aktarabilecekleri bir zemin oluşturacak olan, “kadının insan hakları” konulu “eğitici eğitimi” planlanmıştır. 27 II. İNSAN HAKLARI PROGRAMLARI ÇOCUK HAKLARI A Çocukların Demokratik B Ağ Oluşturma C Çocuk Hakları Karar Alma ve Sivil Toplum Süreçlerine Kuruluşlarının Uygulamalarının Katılımı Kapasitelerinin İzlenip Güçlendirilmesi Raporlanması D Çocuk Haklarının Yaygınlaştırılması ÇOCUK HAKLARI Uluslararası Çocuk Merkezi, çocuk haklarının tanınması, yaygınlaştırılması ve Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin temel prensiplerinin çocukların yaşamlarını ilgilendiren her alanda benimsenmesi, çocukların ekonomik, sosyal, kültürel, medeni ve siyasi haklarının Sözleşme’de belirtildiği doğrultuda, hiçbir ayrım gözetmeksizin uygulanması, mevcut uygulamaların izlenmesi ve raporlanması konusunda aktif çalışmalar sürdüren bir sivil toplum kuruluşudur. Belirlenen dört ana savunuculuk alanı şunlardır: Merkez, Çocuk Hakları Programı kapsamında dört ana savunuculuk alanı belirlemiş olup, her alanın Programın hedefleri doğrultusunda ortak amaca hizmet eden proje ve faaliyetleri bulunmaktadır. Bu proje ve faaliyetler, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin uygulanmasını teşvik ederek, çocukları güçlendirerek, çocuk haklarını destekleyen kurum ve kuruluşları destekleyerek, çocukların hayatlarının iyileştirilmesi için yürütülmektedir. D. Çocuk haklarının yaygınlaştırılması A. Çocukların demokratik karar alma süreçlerine katılımı B. Ağ oluşturma ve sivil toplum kuruluşlarının kapasitelerinin güçlendirilmesi C. Çocuk hakları uygulamalarının izlenip raporlanması Uluslararası Çocuk Merkezi çalışmalarını sürdürürken çocuk hakları ile ilgili ulusal ve uluslararası ortakları ile işbirliği içinde çalışırken, hem çocuk hakları konusunda bilgilendirme, hem de ulusal ve uluslararası politikalara katkı ve etkisini arttırmaktadır. 29 A Çocukların Demokratik Karar Alma Uluslararası Çocuk Merkezi; Süreçlerine Katılımı • Profesyonellere Çocuk Hakları Eğitimi (Child Rights Education for Professionals CRED-PRO)’nin Güneydoğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu içindeki bölgesel eğitim ortağıdır. Çocukların karar verme mekanizmalarına katılımı Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin temel ilkelerinden biridir. Çocuk Hakları Programı, çalışmalarına Çocuk Haklarına dair Sözleşme’ye dayanarak yön vermektedir. Karar mekanizmalarına katılmak çocukların ve gençlerin hem temel hakları, hem de demokratik ve barışçıl bir yönetişim için gerekli bir destektir. Uluslararası Çocuk Merkezi, işte bu bilinç ve sorumlulukla proje faaliyetlerinde çocuk katılımına özel önem vermektedir. • Çocuk Hakları Uluslararası Ağı-(Child Rights International Network-CRIN) üyesidir.CRIN çocuk haklarının küresel savunuculuğunu yapan ve 2500’ün üzerinde üyesi olan bir ağdır. • Çocuklara Yönelik Ticari Cinsel Sömürü ile Mücadele Uluslararası Ağı – (Ending Child Prostitution, Child Sale and Trafficking of Children for Sexual Purposes- ECPAT International) ile ortaklık kurarak Türkiye’de 29 sivil toplum kuruluşunun üyesi olduğu bir ağ kurulmasını kolaylaştırmış ve Uluslararası ECPAT’ın üyesi olmuştur. UÇM, Türkiye’deki ulusal ağın sekreteryasını yürütmektedir. . Çocuk Hakları için Teknoloji • Çocuklara Yönelik Fiziki Cezalandırmayı Sonlandırma Küresel İnsiyatifi (Global Initiative to End All Corporal Punishment of Children) üyesidir. • Internette Çocuk Güvenliği STK Avrupa Koalisyonu (European NGO Alliance for Child Safety Online) üyesidir. Ankara Çocuk Hakları Platformu’nun kurucu üyelerindendir ve ağın sekreteryasını yürütmektedir. Bilkent Üniversitesi Bilgisayar Teknolojileri ve Bilgi Sistemleri Bölümü ve Rose-Hulman Institute of Technology ile Çocuk Hakları için Teknoloji Projesi 2010 yılında hayata geçmiştir. Bu proje kapsamında Bilkentli öğrenciler çocuklara çocuk haklarını öğretmek için bir web sitesi hazırlamışlardır. ( http://www.cocukhaklariizleme.org/cocukhaklari/) Bilkent Üniversitesi ve Rose-Hulman Institute of Technology öğrencileri 2011 yılı içinde, biri Çocuk Danışma Grubu üyesi olan çocukların kullanımı için, diğeri de çocuk hakları konusunda çalışan meslek elemanları için olmak üzere, iki websitesi hazırlamışlardır. . Gaziantep Büyükşehir Belediyesi’nde Çocuk Hakları Birimi Kurulması Avrupa Birliği Merkezi Finans ve İhale Birimi tarafından desteklenen proje, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi bünyesinde bir Çocuk Hakları Birimi kurulmasını amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda, Gaziantep ilinde Büyükşehir Belediyesi bünyesinde, ilgili birim yetkililerine “Çocuk Dostu Belediye ve Çocuk Katılımı“ eğitimi verilmiş, belediyeden katılan 70 personele “Çocuk Dostu Belediye ve Çocuk Katılımı” konusunda bilgilendirme toplantısı yapılmıştır. Gaziantep ili merkezde bulunan 5 ilköğretim okulundan katılan 50 çocukla, “Çocuk Hakları ve Çocuk Katılımı” konusunda bir çalıştay gerçekleştirilmiştir. (www.ozgurcocukdergisi.org) (www.cocukhaklaridergisi.org) Her iki websitesi İngilizce ve Türkçe olarak hazırlanmıştır. 30 31 • Çocuk Danışma Grubu Bu projenin uygulanmasından elde edilen en büyük sonuç, Büyükşehir Belediyesi’nde bir Çocuk Hakları Birimi Kurulması, proje kapsamında gerçekleştirilen personel eğitimi, seminer ve çocuklar ile yapılan çocuk hakları çalıştayı sırasında katılımcılardan elde edilen geribildirimler doğrultusunda, Gaziantep iline özel, örnek bir uygulama kılavuzu hazırlanması olmuştur. “Yerel Yönetimlerde Çocuk Hakları Birimi” çocukların katılımını teşvik edici örnek çalışmaları sonucunda çocuk katılımı kriterlerinin yer aldığı bir kılavuz hazırlamıştır. Bu kılavuz çocuk dostu belediye ve il girişimleri kapsamında sıkça yararlanılan bir kaynak olmuştur. Ayrıca çocuk katılımının bir örneği olarak, çocukların proje kapsamındaki geribildirimleri doğrultusunda, geleneksel çocuk oyunlarının derlendiği bir Çocuk Oyunları Kitapçığı hazırlanıp yayınlanmıştır. • Çocuk Hakları İl Yetişkin ve Çocuk Komitelerinin Kapasitelerinin Güçlendirilmesi UNICEF ve önceki adı ile T.C. Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) ile ortak yürütülen “Çocukların Katılım Hakkı Eğitimleri’’ projesi, SHÇEK’in koordinasyonunda çalışan çocuk hakları İl Çocuk ve Yetişkin Komitelerine çocuk hakları ve çocuk katılımı eğitimi vermek ve bununla ilgili çocukların ve yetişkinlerin uygulayabileceği eğitim modülleri hazırlamayı amaçlamaktadır. 2009 yılında yürülen proje sonunda 81 ilden gelen yüzlerce çocuk ve yetişkine eğitim verilmiş ve İl Çocuk Hakları Komiteleri’nin kullanımı için bir Çocuk Katılım El Kitabı Modülü eğitim materyali hazırlanmıştır. UNICEF Türkiye Temsilciliği ve SHÇEK, Haziran 2009 tarihinde Kızılcahamam’da “Türkiye Çocuk Katılımı Stratejisi” toplantısı gerçekleştirmiştir. UÇM çocuk katılımı eğitimleri veren bir STK olduğu ve toplantıyı düzenleyen iki kurum ile ortak proje yürüttüğü için bu toplantıya davet edilen tek sivil toplum kuruluşu olmuştur. Çocuk Haklarına dair Sözleşme, çocukları yetişkin korumasına muhtaç pasif hizmet alan bireyler olarak değil, kendilerini etkileyen kararlara katılım hakkı olan, kendileriyle ilgili karar alma konusunda giderek artan bir sorumluluğu tecrübe etmiş olan bireyler olarak tanımlamaktadır. Sözleşme’nin 12. Maddesi (Madde 5 ve Madde 13-17 ile birlikte), çocukların kendi hayatlarına ilişkin konulara etkin olarak katılma hakkına saygı gösterilmesi, korunması ve uygulanması gerektiğini vurgular. Çocuk hakları alanında ve çocuklarla çalışan sivil toplum kuruluşları olarak katılım hakkının savunusunu ve uygulamasını gerçekleştirirken örnek karar alma süreçlerimize çocukları da katmamız kaçınılmazdır. Bu uygulama, kurumsal vizyon ve misyonumuzu gerçekleştirebilmemiz için hayati önem taşımaktadır. Bu nedenle, 2010 yılında UÇM ve Türk Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV) işbirliğinde bir Çocuk Danışma Grubu (ÇDG) kurulmuş ve yıl boyunca onlarca toplantı ve eğitim çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla TEGV’in Orta Anadolu Bölgesi gönüllülerine 18 - 19 Aralık 2010’da iki günlük Pusulacık (Compasito) eğitimi verilmiştir. Our Report Children’s Report on the Implementation of the Convention on the Rights of the Child in Turkey Çocuk Danışma Grubu’nun Cenevre’ye BM Çocuk Hakları Komitesi’ne gönderdiği rapor “Çocuk Danışma Grubu’nun internet dergisi: Özgür Çocuk” (www.ozgurcocukdergisi.org) Pusulacık, Avrupa Konseyi’nin yetişkinlerin çocuklara insan hakları eğitimi verirken uygulayabileceği yöntemlerin anlatıldığı bir kılavuzdur. Çocuk Danışma Grubu ile 2011 yılı süresince yapılan çalışmalar şöyledir: Çocuk haklarının ülkemizde uygulanışına ilişkin olarak Cenevre’de bulunan B.M. Çocuk Hakları Komitesi’ne yollanılacak olan T.C. Hükümeti’nin Raporu’na alternatif olarak çocuklar Türkiye’de Çocukların Durumu Çocuk Raporu’nu, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesine sunulmak üzere hazırlamışlardır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, Küresel Çevre Fonu’nun desteği ile Çocuk Danışma Grubu’nun ‘biolojik çeşitlilik’ konusunda bir toplantı yapılması ve broşür hazırlanması konularında iki küçük çaplı proje girişimleri bulunmaktadır. Ayrıca, Çocuk Danışma Grubu üyelerinin katkıları ile bir internet dergisi olan “Özgür Çocuk Dergisi” oluşturulumuştur. CHILDREN’S ADVISORY GROUP July 2011 32 33 B Ağ Oluşturma ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Kapasitelerinin Güçlendirilmesi • Çocuk ve Adalet Projesi Kapasite Geliştirme Derneği (İnsan Hakları Ortak Platformu, İHOP) ile ortak yürütülen proje Hollanda Büyükelçiliği tarafından desteklenmektedir. Proje’nin amacı çocuk ve adalet konusunu çocuk adalet sisteminin dışında tartışmaya açmak ve çocuğa yönelik olarak gerçekleşen haksız uygulamaların saptanmasını sağlamaktır. Projenin ilk toplantısı 24 Kasım 2010 tarihinde gerçekleştirilen Çocuk ve Adalet Toplantısı’dır. ‘Çocuklar açısından adalet nedir?’ ve ‘çocuklara karşı adil olma durumu nedir?’ konularının irdelendiği toplantıya Ege Üniversitesi, TBMM temsilcisi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Eski Yargıçı, Doğu Akdeniz Üniversitesi’nden olmak üzere konuşmacılar katılmış, adalet ve adil olmak, adalet ve insan hakları arasındaki ilişki ve adalet ve adil olma kavramı ile ilgili çocuk ve yetişkinler arasındaki farklar konularında bilgiler sunmuşlardır. Toplantının panel kısmında ise, panel üyelerinin yönlendirmesi ile konu toplantıya katılan çocuklar için ve/veya çocuklar ile birlikte çalışan politika oluşturucular, hükümet kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları ve akademisyenlerle tartışılmış, toplantı raporu düzenlenmiştir. Çocuklar için Adalet Projesi İnsan Hakları Ortak Platformu ve Uluslararası Çocuk Merkezi eşgüdümünde, Ankara Çocuk Hakları Platformu üyesi sivil toplum kuruluşlarının katılımı ile sürdürülmektedir. Projenin amacı; Çocuk Haklarına dair Sözleşme’de yeralan çocuk haklarının, Türkiye’de hukuki ve politik çerçevede yer aldığı şekli ile çocuk koruma sistemine ve çocuklar ile/çocuklar için çalışan meslek gruplarının tutum ve davranışlarına yansıtılması ve aktarılmasıdır. Bu genel amaç doğrultusunda proje kapsamında öngörülen özel amaçlar şunlardır: 1. Çocuk koruma sisteminin stratejik ortaklar ve projenin hedef grubu tarafından bilinmesinin ve anlaşılmasının sağlanması 2. Çocuk adalet sistemi yönetimi ve yaş ayrımcılığı hakkında araştırma planlanması ve gerçekleştirilmesi 3. Araştırmalar sonucunda derlenen bilgiler ışığında bir çerçeve hukuk tasarısı ve politikası taslağının oluşturulması 34 Çocuk Adalet Sisteminin Yönetimi Araştırması ve Çocuk Ceza Adaleti Sistemi Odağında Kanunla İhtilaf Halindeki Çocukların Durumu Araştırması ile Literatür Taraması gerçekleştirilmiş ve ceza adaleti sistemi içinde bulunmuş olan çocukların durumunu ve uğradıkları hak ihlalleri hakkında raporlar hazırlanmıştır. Proje kapsamında oluşturulan Çocuk Hakları Programlama Rehberi’nin amacı; sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin, adalet, polis ve sosyal hizmetler alanında çalışan meslek elemanlarının çocuklarla ilgili konularda hizmetlerini sunarken, daima çocukların haklarını göz önünde ve ön planda tutmalarını sağlamaktır. Bu rehberin etkin bir şekilde kullanılması amacıyla gerçekleştirilen eğitici eğitimine Milli Eğitim Bakanlığı katılmış ve çocuk hakları temelli programlama eğitimleri Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde hizmetiçi eğitim kapsamına dahil edilmiştir. • 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü nedeniyle, Ankara Çocuk Hakları Platformu ve Çocuklara Yönelik Ticari Cinsel Sömürüyle Mücadele Ağı etkinlikleri kapsamında 20 çocuk ile birlikte TBMM’ye gidilmiş, siyasi parti grup başkanlarıyla çocuk haklarına ilişkin mevcut durum hakkında görüşmeler yapılmış ve TBMM’de grubu bulunan tüm partilerin başkan vekilleri ile iç hukukun sözleşme ile uyumu, çocuk haklarının korunması, yaygınlaştırılması ve uygulama problemlerine değinilmiş, konunun önemi vurgulanmıştır. • 10 Şubat 2010 tarihinde Adalet Bakanlığı’na ziyarette bulunulmuş ve çocuk adalet sistemindeki sorunlar Bakanlık temsilcilerine iletilmiştir. • 25 Mayıs 2010 tarihinde Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Mr. Thomas Hammarberg başkanlığında oluşturulan heyete çocuk hakları ve uygulamada yaşanan sıkıntılar hakkında brifing vermiştir. • TBMM ve Yasama Derneği tarafından düzenlenen sivil toplumun yasa yapım sürecine katılımı toplantısı TBMM’de gerçekleşmiştir. Bu toplantıda UÇM platform adına çocuk hakları ve çocukların yasa yapım sürecine katılımı konularında bir sunum yapmıştır. Çocuğa karşı Şiddeti Önleme Kampanyası (Sivil Toplum Geliştirme Merkezi desteği ile) • Sivil Sesler Festivali (Sivil Toplum Geliştirme Merkezi ve UÇM) • TBMM’de lobi etkinlikleri (UÇM ve Yasama Derneği ile) • Ankara Çocuk Hakları Platformu • Platformun kurucu üyesi olan, sekreteryasını yürüten ve websitesini düzenleyen UÇM, Platform çalışmaları çerçevesinde birçok toplantı ve savunuculuk etkinliği yapmış, Cenevre’de gerçekleşen Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 20. Yıl etkinliklerinde Platformu temsil etmiştir. • Save the Children ile kapasite geliştirme toplantıları (UÇM desteğiyle) • NDI ile politika geliştirme ve kapasite geliştirme toplantıları • Yargı reformu savunuculuk faaliyetleri (UÇM ve İnsan Hakları Ortak Platformu (IHOP) ile) Platform’un websitesi: www.ankaracocukhaklari.org 35 Ticari Cinsel Sömürüyle Mücadele Ağı adına Uluslararası Çocuk Merkezine sağlanan kaynak ile, çocukların ticari cinsel sömürüsü üzerine bir rapor hazırlanmış ve bu, rapor Kasım 2011 tarihinde Dünya Çocuk Hakları günü kapsamında yapılacak etkinlikler ile duyurulmuştur. • Uluslararası Çocuk Merkezi, ağın çalışma amaçları kapsamında Uçan Süpürge Derneği tarafından hazırlanan erken ve zorla evliliklerin önlenmesi konusunda farkındalık yaratılması kampanyasına destek vermiştir. • Sağlık Çalışanları için Çocuk Hakları Eğitimi İnsiyatifi – CRED-PRO • Çocuklara Yönelik Ticari Cinsel Sömürüyle Mücadele Ağı (ÇTCS) ECPAT International ile 2008-2009 döneminde uygulanan bir proje ile ICC’nin desteğiyle kurulan ÇTCS Önleme Ağı, 2009-2010 döneminde birçok faaliyet gerçekleştirmiş olup ağın websitesini ve sekreteryasını yürütmektedir (www.ctcs-mucadele. net). Uluslararası Çocuk Merkezi 2011 yılında ECPAT International üyesi olmuştur. • Uluslararası Çocuk İstismarı ve İhmaliyle Mücadele Günü’ kapsamında, Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü ile Çocuklara Yönelik Ticari Cinsel Sömürüyle Mücadele Ağı işbirliğiyle düzenlenen ‘Çocuğun Cinsel Sömürüsü’ konulu paneli gerçekleştirilmiştir. • ECPAT International’ın “Çocuklar için Güvenli Kurumlar Oluşturmak: Eğitim Araçları” başlıklı yayını Türkçe’ye çevrilmiş ve yayına hazırlanmaktadır. UÇM ve ECPAT International’in desteğiyle, ağı ve çalışmalarını tanıtan iki broşür hazırlanıp bastırılmıştır. 36 • 2010’da STK’larla Ankara ve Istanbul’da STGM’nin desteğiyle iki strateji geliştirme toplantısı yapılmıştır, konu ve yapılabilecekler STK temsilcilerine aktarılmıştır. • Uluslararası Göç Örgütü’nün (IOM) eğitimlerinde çocuklara yönelik ticari cinsel sömürü konusunda katkı verilmiştir.CTCS Mücadele Ağı, TBMM’de Mart 2010’da kurulan “Kayıp Çocuklar ve Çocuk Hakları Araştırma Komisyonu”na aktif şekilde katılmıştır. Araştırma Komisyonu’nun raporuna katkı verilmiştir. • CTCS Mücadele Ağı, 22-23 Ocak 2011 tarihinde UÇM’nin desteği ve Sivil Toplum Kuruluşlarına Teknik Destek-TACSO (Technical Assistance for Civil Society Organisations) mali desteğiyle toplanmış ve yeni faaliyet yılına başlamıştır. Çocuklara Yönelik 2006 yılından bu yana devam etmekte olan CREDPRO ve UÇM işbirliği, 2010-2012 döneminde Türkiye’ye yoğunlaşma kararı almıştır. Bu çerçevede, İngilizce eğitim materyali Türkçe’ye çevrilmiş, bu çeviri üzerinden bir seri danışma toplantısı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantılar sonucunda, Türkiye Milli Pediatri Derneği, Sosyal Pediatri Derneği ve Türkiye Hemşireler Derneği desteklerini vererek “Sağlık Çalışanları için Çocuk Hakları Eğitimi İnsiyatifi”ne ortak olmuşlardır. 13 Aralık 2010 tarihinde yeni bir toplantı yapılarak ilgili paydaşların katılımı ile sağlık çalışanları için çocuk hakları eğitiminin sürdürülebilir ve yapılandırılmış bir plan ile uygulanmasını hayata geçirilmesi amaçlanmıştır. • CRED-PRO müfredatı 2011 yılında T.C. Sağlık Bakanlığının uluslararası eğitim programına dahil edilmiş ve toplam üç eğitim yapılmıştır. Bu çalışmanın yanısıra, CRED-PRO programı birçok ulusal ve uluslararası konferans, kongre, eğitim ve toplantıda sunularak konu ile ilgili bilginin yayılması ve ilgi/talep oluşması sağlanmaktadır. Bu toplantılardan bazıları yanda sıralanmıştır. • Whistler Kanada’da 25-30 Ekim 2009 tarihinde gerçekleşen Uygulamalarda Çocuk Hakları -Child Rights in Practice (CRIP) Konferansı’na UÇM aşağıdaki etkinliklerle katılmış ve katkı vermiştir: • Erken Çocuklukta Çocuk Hakları Göstergeleri • Erken Çocuklukta Çocuk Hakları Göstergeleri ile ilgili bir çalıştay • CRED-PRO küresel faaliyetleri ile ilgili bir araştırma sunumu • 9 Ekim 2009 tarihinde Gaziantep’te gerçekleştirilen 5. Ulusal Ana Çocuk Sağlığı Kongresi’nde CREDPRO’nun tanıtımı • 20 Mayıs 2010 Sağlık Bakanlığı Uluslararası eğitim programında CRED-PRO ile ilgili yarım günlük sunum ve çalıştay (Afgan sağlık çalışanları için) • 13 Temmuz 2010 Sağlık Bakanlığı uluslararası eğitim programında CRED-PRO ile ilgili yarım günlük sunum ve çalıştay (Türki Cumhuriyetleri’nden gelen sağlık çalışanları için) • 2010 yılı içerisinde CRED-PRO çalışmaları çerçevesinde hizmet vermeye başlayan Global Alliance for Children’s Rights and Health Equity adlı websitesi UÇM tarafından yürütülmüştür: www.allianceforchildrensrights.org • 27 Ağustos 2010 Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi’nde çocukların hastanede yaşadıkları sorunlar ve istekleri ile ilgili çocuklarla toplantı 37 • ESSOP (Avrupa Sosyal Pediatri Derneği) 2010 toplantısı öncesi ESSOP yönetim kurulu üyesi Tony Waterston ile ESSOP üyelerine yönelik çocuk hakları ile ilgili araştırma ve daha sonra araştırma sonucunun ESSOP Kongresi’nde sunumu. Ayrıca ICC’nin Çocuk Danışma Grubu üyesi çocuklarla da düzenli güvenli internet çalışması yapılmaktadır. Bu doğrultuda Çocuk Danışma Grubu üyeleri okullarda çocuk hakları ve güvenli internet sunumları yapmaktadır • Uygulamalarda Çocuk Hakları Kongresi’nde CREDPRO Güney Doğu Avrupa ve Bağımsız Devletler Topluluğu sunumu • CRED-PRO online survey hazırlığı ve sonuçların Uygulamalarda Çocuk Hakları Kongresi’nde sunumu • Uluslararası Halk Sağlığı Kongresi’nde CRED-PRO sunumu • Çankaya Belediyesi çocuk hakları ve sağlık eğitimi semineri • UÇM Ergen Sağlığı Eğitimlerinde ergen hakları ve sağlık sunumları • 28 Temmuz 2011 Hacettepe Üniversitesinde düzenlenen toplantıda Hasta Çocuğun Hakları Paneline katılım • Internette Çocuk Güvenliği Avrupa Birliği’nin Güvenli İnternet Programı, UÇM’nin çocuk hakları ile ilgili çalışmalarından etkilenerek Varşova’da 27-30 Eylül 2010 tarihinde gerçekleşen ‘Çocuklar ve Gençler için Internette Güvenli Ortamlar Yaratmak’ konulu 4. Uluslararası Konferans’a Türkiye’den UÇM’yi davet etmiştir. Konferans sonucunda UÇM, Avrupa Birliği Güvenli Internet ağına katılmıştır. Bu toplantı sonucunda çocukların Bilkent Üniversitesi öğrencisi gençlerle internet kullanımında güvenli pratikleri ve çocuk haklarını teşvik eden bir websitesi yaratmışlardır: (http://www. cocukhaklariizleme.org/cocukhaklari/) Çocukların güvenli internet kullanımı faaliyetleri 9 Şubat 2011 tarihinde Dünya Güvenli İnternet Günü etkinliklerine katılım ve 20-21 Eylül 2011 Çocukların İnternet Güvenliği Avrupa Toplantısı’na katılım ile devam etmiştir. 38 • “Çocuğa Karşı Aile İçi Şiddetin Önlenmesi” Projesi “Çocuğa Karşı Aile İçi Şiddetin Önlenmesi” projesi, Genç Hayat Vakfı tarafından yürütülen, Merkezi Finans ve İhale Birimi’nin açmıs olduğu, sivil toplum kuruluşları arasında diyaloğun geliştirilmesi hibe programı tarafından desteklenen, Geleceğimizin Çocuklari Vakfı ortaklığında ve Uluslararası Çocuk Merkezi iştirakı ile gerçekleştirilen bir projedir. Toplam 8 ay sürecek olan projenin genel hedefi; Türkiye’de çocuğa yönelik aile içi şiddetin azaltılmasına katkıda bulunmaktır. Bu doğrultuda, kamuoyunda konu ile ilgili farkındalık yaratmak, STK’ların ve çatı kurumların konuya dikkatlerini çekmek ve oluşturulan politika belgesi aracılığıyla çocuğa yönelik aile içi şiddetin önlenmesi için, gerekli yasal düzenlemelerin yapılması konusunda, karar vericilere baskı uygulamak, projenin diğer hedefleri arasındadır. Projenin hedef grupları; sivil toplum kuruluşları ve çatı organizasyonları, kanun ve politika yapıcılar, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ve medyadır. Proje kapsamda, ilk olarak İstanbul’da, danışman ve psikologlarla birlikte, 50 ikinci kademe ilköğretim okulunda, 12-15 yaş arasında 450 çocukla aile içi şiddete yönelik bir araştırma yapılacaktır. Projenin ikinci aşamasında, araştırma raporu yayınlanacak ve elde edilen veriler gerçekleştirilecek bir panelle, çocuk hakları alanında çalışan sivil toplum kuruluşları ve ilgili kurum ve kuruluşlarla paylaşılacaktır. Proje sonunda, tartışılan konulardan oluşturulan politika belgesi karar vericiler ile paylaşılacaktır. Projenin tüm faaliyet ve aşamalarında, çocuk odaklı ve çocuk haklarına duyarlı bir yaklaşımın benimsenmesi ve her zaman çocukların bireyselliğine ve kişiliğine saygının gözetilmesine öncelik verilecektir. • Türkiye’de Çocukların Şiddete Karşı Korunması için Sivil Toplum Kuruluşlarının Kapasitelerinin Geliştirilmesi Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) Türkiye Temsilciliği, 2011-2015 ülke programı çerçevesinde çocuğa karşı şiddetin önlenmesine ilişkin önleyici hizmetlerin geliştirilmesi, müdahale sistemlerinin iyileştirilmesi ve ilgili stratejilerin belirlenmesi konusunda UÇM’nin de dahil olduğu bir grup STK ile yerelde sivil toplum kuruluşlarının çocuğa yönelik şiddetin önlenmesi, izlenmesi ve gerekli savununun yapılması konusunda güçlendirilmesi ve sivil toplum ile işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla çalışmalara başlamıştır. Çalışma, 2011-2013 yılları arasında sürdürülecektir. UNICEF Türkiye Temsilciliği, UÇM’ye yerel STK’larına çocuğa karşı şiddetin izlenmesi, raporlanması ve yerel ağlar kurulması konusunda katkı vermesi için çağrıda bulunmuştur. 39 C Çocuk Hakları Uygulamalarının İzlenip Raporlanması 2007 yılında Avrupa Birliği Komisyonu tarafından sağlanan fonla desteklenen “Çocuk Haklarının Türkiye’de İzlenmesi ve Raporlanması” Projesi, 2009-2010 döneminde websitesinin yenilenmesi ve çocuk haklarının izlenmesi ile devam etmiştir (www.cocukhaklariizleme.org). 2005 yılından bu yana 11 ulusal gazete ve haber ajansında çocuk hakları ile ilgili olarak çıkan haberlerinin derlendiği aylık çocuk hakları haber bültenleri artık bu websitesi üzerinden basın mensupları, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, devlet kuruluşları ve hükümetlerarası kuruluşlarda çalışan 2500’ü aşkın kişiye ulaşmaktadır. 2010 yılında, websitesine ek, çocuğa karşı şiddet izleme haritası çalışmaları başlamıştır. Test yayınlarından sonra 2011 yılında kullanıma giren harita, çocukların doğrudan internet üzerinden kendilerine ya da başka çocuklara yönelik şiddet olaylarını raporlamalarını, bu raporlardan çıkan veriler sonucunda, Türkiye haritası üzerinde hangi şiddet olaylarının nerelerde gerçekleştiğini göstermeyi amaçlanmaktadır. Böylece, şiddet olaylarının yaşandığı bölgelere uygun önlemler alınması sağlanacaktır. (www.cocukhaklariizleme.org/harita) 40 Çocuk Hakları İzleme ve Raporlama Websitesi’nde çocuk hakları ile ilgili günlük ulusal haberlere ve uluslararası insan hakları komitelerinin düzenli bilgilerine ulaşabilirsiniz. 2011 yılı çalışmaları kapsamında, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi’ne sunulmak üzere, sivil toplum kuruluşlarının katkıları ile hazırlanan “Türkiye’de Çocukların Durumu Raporu”na katkı verilebilmesini kolaylaştıracak bir online araç kullanılmıştır. Böylece sivil toplum kuruluşlarından alınan geribildirimler doğrultusunda STK raporu hazırlanmıştır. Rapor BM Çocuk Hakları Komitesi’ne Ekim 2011 tarihinde sunulmuştur. Yeni kurulan T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde sürdürülen çalışmalarda, engelleri ile yaşayan çocukların durumu çalışma grubuna katkı verilmiştir. Çocuğa karşı şiddet haritasından bir görüntü. Türkiye’nin farklı bölgelerinde meydana gelen çocuğa yönelik şiddet olayları toplam 13 kategoride değerlendirilerek, haritaya eklenmektedi. Raporlanan bilgilerin dökümü, kategoriler ve yaş kriterlerine göre yapılandırılabilmekte, raporlara eklenebilmektedir. Çocuk Gelinler/ Erken ve Zorla Evlilikler ile ilgili Harita Oluşturmak UÇM Ağustos 2011 tarihinden itibaren, günlük tirajları 100,000 üzerinde olan dokuz ulusal gazetede yer alan erken ve zorla evlililer hakkında çıkan haberleri toplamakta ve raporlamaktadır. Çocuk Haklarına dair Sözleşme kapsamında her bireyin çocuk olarak kabul edildiği 18 yaş öncesinde yapılan evlilikler olarak da bilinen erken evliliklerin oranı konusunda Türkiye’de resmi veriler çelişkilidir ve yetersizdir. Çalışmamız konunun boyutunu belirlemeye katkıda bulunacaktır. 41 D • Avrupa Birliği İnsandan İnsana Ağ Programı tarafından 5-6 Ekim 2010 tarihinde İstanbul’da düzenlenen toplantıda mülteci çocukların hakları ile ilgili bir sunum yapılmıştır. Çocuk • Avrupa Birliği Komisyonu Delegasyonu tarafından 14 Aralık tarihinde düzenlenen İnsan Hakları Savunucuları Toplantısına katılan UÇM, toplantıda Türkiye için oluşturulan strateji belgesine katkı vermiştir. Haklarının Yaygınlaştırılması • Yeni Anayasa Hazırlık Sürecine Katkı 12 Haziran 2011’de gerçekleşen seçimlerden sonra, TBMM’de temsil edilen her partinin desteklediği bir anayasal değişiklik sürecine girildi. UÇM bu süreçte çocuk haklarının yeni Anayasa’da en güçlü şekilde yer alması için savunu ve lobi çalışmaları yapmaya başladı. STK’ların ve çocukların bu sürece nasıl katılmaları gerektiği ile ilgili Geçici Anayasa Hazırlama Komisyonu tarafından hazırlanan belgeye katkı verdi. Bu süreçte, insan ve çocuk hakları konularında hassas milletvekilleri ile çalışmalar sürdürmeye başladı. Süreç 2012 yılının Nisan ayına kadar devam edecektir. • Eğitim Hakkı Çalışma Grubu 2008 yılından bu yana çalışmaları devam eden ‘Eğitim Hakkı Projesi’ kapsamında eğitim hakkı çalışma grubunun bir parçası olan UÇM, Sabancı Üniversitesi Eğitim Reformu Girişimi tarafından yürütülen bu proje’ye eğitim hakkı göstergeleri geliştirme ve okul sağlığı konusunda destek vermiştir. UÇM 2010 yılında eğitim hakkı göstergeleri geliştirilmesine, Genel gösterge seti; Çocuk katılımı seti; Oyun hakkı seti; Sağlık hakkı seti; Toplumsal cinsiyet seti; Şiddeti izleme seti olmak üzere altı alanda gösterge setleri geliştirerek katkı vermiştir. Bu süreçte UÇM, Mardin, İstanbul, Diyarbakır ve Ankara’da Milli Eğitim Bakanlığı’nda gerçekleştirilen toplantılarda, çocuk haklarının izlenmesinde gösterge kullanımına ilişkin eğitim ve bilgilendirme çalışmaları yapmıştır. 42 • Çocuk Hakları Konusunda Eğitim ve Bilgilendirme UÇM Çocuk Hakları Programı zamanının büyük bir kısmını eğitim ve bilgilendirme çalışmalarına ayrılmaktadır. Bu çerçevede gerçekleştirilen çalışmalardan bazıları aşağıda sıralanmıştır: • Adalet Bakanlığı ve UNICEF tarafından 22-23 Ocak 2010 tarihlerinde düzenlenen ‘Suç Mağdurlarına Yardım Hakkındaki Kanun’ tasarı taslağı hazırlığı toplantısına katkı verilmiştir. • TÜSEV ve STGM tarafından 21 Ocak ve 17 Şubat 2010 tarihlerinde düzenlenen örgütlenme özgürlüğü hakkı ile ilgili toplantılarda katkı verilmiş ve bu katkılar ışığında UÇM TÜSEV ve STGM tarafından basılacak raporun çocukların örgütlenme özgürlüğü ile ilgili bölümünü hazırlamıştır. (http://www.tusev.org.tr/userfiles/image/ orgutlenme_rapor_web.pdf) •Avrupa Birliği Genel Sekreterliği tarafından 13-14 Nisan 2010 tarihinde düzenlenen çocuk adalet sistemi ile ilgili toplantının hazırlıklarına ve yürütülmesine katkı verilmiştir. Toplantının raportörlüğü ve STK’ların katılımı UÇM tarafından gerçekleştirilmiştir. • Birinci Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu, 21-22 Mayıs 2010- “Okul Sağlığı Mevzuatında Çocuğun Sağlık ve Eğitim Hakkı” konulu konferans verilmiştir. • Çocuğa Yönelik Şiddetin Önlenmesi Ulusal Eylem Planı Hazırlık Toplantısı, 13-14 Aralık 2010- SHÇEK, UNICEF ve diğer ortaklarla düzenlenen toplantıda, “Aile içinde çocuğa yönelik her türlü şiddetin ortadan kaldırılmasına yönelik yaklaşımlar ve tedbirler” ile ilgili katkı verilmiştir. • 10 Nisan 2010 Eskişehir’de Eğitim Hakkı Derneği üyelerine çocuk hakları eğitimi verilmiştir. • 18 Nisan 2010’da Yüce Okulları tarafından düzenlenen erken çocukluk gelişimi gününde ‘Çocuk Hakları ve Erken Çocukluk’ konulu sunum yapılmıştır. • 17-18 Temmuz 2010 Urfa’da Urfa Barosu üyelerine çocuk hakları eğitimi verilmiştir. • 15 Nisan 2011 AÇEV tarafından düzenlenen Çocuk Koruma Toplantısına katılım gerçekleştirilmiştir. • 7 Temmuz 2011 Kardelen Vakfı tarafından düzenlenen Engelleri ile Yaşayan Çocuklar Toplantısına katılım gerçekleştirilmiştir. • Çocuk Hakları günü dolayısı ile iki ilköğretim okulunun öğrencileri tarafından oluşturulan “çocuk hakları” temalı resimleri sergilenmiştir. • Bernard van Leer Foundation desteği ile 28 Nisan 2011 tarihinde düzenlenen yuvarlak masa toplantısı sonrasında Uluslararası Çocuk Merkezi tarafından hazırlanan araştırma raporunda, Türkiye’de erken çocukluk dönemindeki (8 yaş ve altı) çocuklara yönelik şiddetin boyutları ve bu konuda hazırlanması gereken stratejik yaklaşımlara yer vermiştir. Bu rapor sonrasında Bernard van Leer Foundation, önümüzdeki 5 yıl içinde, Türkiye’de çocuğa yönelik şiddet konusundaki çalışmalarını Uluslararası Çocuk Merkezi ile sürdürme kararı almıştır. • Çocuğa yönelik şiddetin farklı ortamlarda boyutlarının ortaya çıkarılması amacıyla, BM Çocuğa Karşı Şiddet Özel Temsilcisi tarafından hazırlanmış olan araştırma soruları Türkçe’ye çevrilmiş ve ilgili STK’lardan geribildirim toplanması amacıyla dağıtılmıştır. • 10 Kasım 2010’da UÇM’nin Ergen Sağlığı Eğitiminde Çocuk Hakları sunumları yapılmıştır. • 19-20 Şubat 2011 Diyarbakır’da Yerel Gündem 21 Derneğine çocuk hakları eğitimi verilmiştir. • 25-27 Şubat 2011 İstanbul’da Çocuk Hakları Kongresi’de sunum yapılmıştır. 43 MEDYA ve GÖRÜNÜRLÜK Çocuk hakları savunuculuğu faaliyetleri arasında çocuklar hakkındaki doğru bilgilerin topluma sunulmasında basının, görsel ve işitsel yayınların, internet kullanımının, önemi çok büyüktür. Bu nedenle, UÇM medya kuruluşları ile yakın çalışma ilişkileri içinde olmaya özel bir önem vermektedir. Bu doğrultuda 2010-2011 döneminde değişik zamanlarda TV ve radyo programlarına katılınmıştır. Bunlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır. • 13 Ocak 2010 Tek Rumeli TV Haber Programı • 4 Nisan 2010 Radyo ODTÜ Sivil Sesler Programı • 23 Nisan 2010 Bugün TV ve Haber Türk Haber Kanalı • 30 Haziran ve 1 Eylül 2010 KanalB TV Çocuk Sağlığı Programı • 10 Şubat 2011 KanalB TV Çocuk Sağlığı Programı • 25 Nisan 2011 TRT AnadoluTV Hayatın Renkleri • 30 Haziran 2011 Kanal24 Bu Çocuklar Bizim Programı • 20 Temmuz 2011 TRT Radyo 1 Kulak Misafiri Programı • 5 Eylül 2011 Açık Radyo ÇOCUK HAKLARI PROGRAMI YAYINLARI ve ÇEVİRİLERİ • Erken çocukluk dönemi hakları göstergeleri: Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin İzlenmesine ve Küresel Görünürlüğünün Arttırılmasına dair Bir Araç- The early childhood rights indicators: A tool to monitor the Convention on the Rights of the Child and raise its profile globally. Early Childhood Matters: Realising the rights of young children: progress and challenges No 113 (Bernard van Leer Foundation) • Kasım 2009 ‘Çocuk Hakları Sözleşmesi 20. Yıl Çocuk Hakları Dosyası’ • Şubat 2010 Çocukların Örgütlenme Özgürlüğü, TÜSEV-STGM Yayını • Sivil İz Dergisi Ekim-Kasım 2010 Sayısı (STGM) – Çocuk Hakları • Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi’nin Çocuk Haklarına dair Sözleşme’ye İlişkin Genel Yorumları 2008-2011 (çeviri) • Avrupa Konseyi Çocuklara Fiziksel Ceza Uygulamasının Ortadan Kaldırılması: Sorular ve Yanıtlar (çeviri) • Kayıt Dışı! Çocuklara Yönelik Fiziksel Ceza Uygulamasının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Yapılacak Yasal Reform Hakkında Avrupa Parlementoları için Bir Rehber (çeviri) • ÇHS Genel Yorum 12: Çocuğun Katılım Hakkı (çeviri) • Gör Beni, Duy Beni: Engelli Kişilerin Haklarına Dair Uluslararası Sözleşme’yi Çocuklar Yararına Kullanma ve Savunuculuk Rehberi (çeviri) • Haziran 2010, UÇM ve ECPAT International’in desteğiyle ağ ve çalışmalarını tanıtan bir broşür • Çocuklar için doğru olanı yapmak: Uygulayıcılar İçin Çocuk Hakları Temelli Kurumsal Yapılanma ve Faaliyet Programlama (çeviri) • Journal of Human Rights: CRC General Comment 7 Indicators Framework and Manual: A Tool for Monitoring the Implementation of Child Rights in Early Childhood • Araç Setleri: Planlama, izleme, değerlendirme ve etki değerlendirmesi çalışmaları için pratik bir rehber (çeviri) • Book Chapter: Child Rights and Legal Systems. Fulfilling Every Child’s Potential: How Research Can Inform Global Policy, UNICEF Publication. • Halk Sağlığı Temel Bilgiler kitabına “Sağlık Hakkı Çerçevesinde İnsan, Kadın ve Çocuk Hakları” bölümü • Çocuklarla birlikte hazırlanan çocuklar için Çocuk Hakları El Kitapçığı • Çocuğun Gelişen Kapasiteleri ve Çocuk Katılımı (çeviri) • Çocukların Şiddetten Korunmasına Yönelik Entegre Ulusal Stratejiler için Avrupa Konseyi Kılavuzu (çeviri) Council of Europe’s Policy Guidelines on Integrated National Strategies for the Protection of Children from Violence • Çocuk Dostu Adalet Avrupa Konseyi Kılavuzları (çeviri) • ECPAT International’ın “Çocuklar için Güvenli Kurumlar Oluşturmak: Eğitim Araçları” kitapçığı (çeviri) 44 45 Ayrıca, birçok kuruluşun ürettiği yayınlarda, UÇM’den alıntılar yaptıkları ve kapasite geliştirme çalışmalarında, UÇM’nin çalışmalarının izini görüyoruz. ÇOCUK HAKLARI PROGRAMININ ETKİLERİ UÇM etkinliklerini planlarken, çocukların ve gençlerin katılımına başvurması, UÇM’nin başka hangi alanlarda çalışması gerektiğini, doğrudan çocukların deneyiminden yararlanarak, tekrar gözden geçirmesi konusuna ışık tutmuştur. Çocukların hazırladıkları “Türkiye’de Çocuk Haklarının Durumu” raporu doğrultusunda UÇM’nin çevre, şiddet ve eğitim konularındaki çalışmaları artmıştır. Gene aynı rapor sonucunda, BM Çocuk Hakları Komitesi Türkiye’de ilköğretimin parasız olmasının sağlanması ve çevre sağlık ve güvenliği için Türkiye’de neler yapıldığı konularında bilgi almak istemiştir. Çocuk haklarının ve çocuk katılımının benimsendiği, çocuk dostu şehirler girişimi kapsamında üretilen yayınlar Türkiye çapında birçok belediye tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Türkiye Belediyeler Birliği projenin yayınlarını 2011 yılında gerçekleştirdikleri bir toplantıda belediye başkanlarına dağıtmıştır. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi, Ankara Valiliği ve Seferihisar Belediyesi kendi yerleşim yerlerinde uygulamayı düşündükleri benzer çalışmalara katkıda bulunması için UÇM’ye çağrıda bulunmuşlardır. Gerçekleştirilen savunuculuğun, sivil toplum kuruluşlarının ortaklıklar kurarak yaratabilecekleri etkiyi arttırmalarına katkısı olduğunu, çocuk hakları alanındaki bilginin yaygınlaştırılmasının UÇM’nin görünürlüğünü son iki yıl içinde arttırdığı kanaatindeyiz. 46 Örneğin ülkemizde iki yıl önce çocuk ve adalet kavramları gündeme geldiğinde, sadece ceza adaleti sisteminden söz edilmekte iken, 2011 sonunda çocuk hakları alanında çalışan kuruluşların artık “çocuk adaleti” dendiğinde çocuğa karşı yasal ayırımcılıktan sözettikleri ve çocukların karşı karşıya kaldıkları adaletsizliklere değindikleri dikkati çekmektedir. Bu konuda UÇM’nin çabaları sürmektedir. • Savunuculuk ve çocuk haklarının yaygınlaştırılması faaliyetlerinin bir etkisi de insan ve kadın hakları kuruluşlarının çocuk hakları alanında daha fazla faaliyet göstermelerine yön vermiş olmasıdır. UÇM insan ve kadın hakları kuruluşları ile ortak çalışmalar yaparken, politika etkileme konusundaki görünürlüğünü de arttırmıştır. UÇM çocuk hakları konusundaki toplantılara katılımcı olarak davet edilmekte ve etkili bir rol oynamaktadır. UÇM bu bağlamda milletvekilleri ile düzenli toplantılar yapmaya başlamış, bu toplantılar sonucunda TBMM’de soru önergeleri, basın açıklamaları ve yasa önerileri verilmiştir. Diğer bir örnek de TBMM Çocuk Hakları İzleme Komitesi’nin UÇM’nin geliştirdiği Çocuk Katılımı El Kitabını kullanarak faaliyetlerine çocukları katması gösterilebilir. UÇM’nin Türkçe çevirisini gerçekleştirdiği uluslararası yayınlar birçok sivil toplum kuruluşu tarafından kullanılmakta, kuruluşların çocuk haklarını temel alan etkinlikler yapmalarına katkıda bulunulmaktadır. Çocuk hakları izleme websitesi ve çocuğa karşı şiddetin izlenmesi haritası websitesi üzerinden çocuklar, aileler, akademisyenler, ulusal ve uluslararası STK’lar UÇM’ye ulaşmakta ve sorunlara çözüm aranmaktadır. UÇM sağladığı bilgi ile ve Ankara Barosu gibi ortaklık halinde çalıştığı kuruluşlara yönlendirmelerle kişisel ve kurumsal sorunlara çözüm bulunmasına katkıda bulunmaktadır. UÇM’NİN KÜRESEL ve BÖLGESEL ETKİNLİKLERİ 1 ICD-11 Revizyonu: Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırılması 11. Revizyonu Hazırlık Çalışması ICD-Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırılması, sağlık ve sağlık hizmetlerini ölçmek için oluşturulmuş uluslararası bir standarttır. ICD; ayrıca hastalıklar, yaralanmalar, sağlıkla ilgili durumları ve dış nedenleri sınıflandırmak ve raporlamak için kullanılan uluslararası bir standarttır. Bu standart, morbidite ve mortaliteyi izlemek için ortak bir dil sağlar. DSÖ tarafından 1990 yılından beri kullanılan ICD 10. revizyonundan sonra 11. revizyonunun hazırlık çalışmalarına başlanılmasının sebebi; yeni ortaya çıkan hastalıklar ve hastalıkların tanısında elde edilen gelişmeler ile yeni tıbbi bilgiler ışığında daha sağlam bir standart oluşturmaktır. Bu amaçla, DSÖ (Cenevre) ve UÇM işbirliğinde 28 Şubat -1 Mart 2011 tarihleri arasında, Amerikan Pediatri Akademisi temsilcileri ve ICD Program Direktörünün önderliğinde çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanları, araştırmacılar ve akademisyenlerin katılımı ile düzenlenen toplantıda, 11. revizyon süreci ve çocuk sağlığı üzerine yapılması gereken değişiklikler tartışılıp, çeşitli akademik kurumlar arasında iş bölümü yapılmıştır. (http://www.who.int/classifications/icd/revision/en/ index.html) 2 Sağlığın Sosyal Belirleyicileri-Avrupa Bölgesinde Sağlıkta Eşitsizlikler (Social Determinants of Health- European Health Divide) Raporu: 3 Sağlık Araştırmaları Komisyonu (European Health Research Committee): UÇM, Sir Michael Marmot başkanlığında çalışan Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi Çalışma Grubunun devamlı komisyon üyesidir. 2012 Eylül’de yayınlanacak raporu ve çalışmalara teknik düzeyde katkıda bulunmaktadır. (http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_ file/0003/124464/E94370.pdf) UÇM, DSÖ Avrupa Bölgesi Sağlık Araştırmaları Komisyonu üyesidir. 4 Avrupa Temel Sağlık Hizmetleri Forumu (EFPC-The European Forum for Primary Care) Avrupa Temel Sağlık Hizmetleri Forumu (EFPC), Avrupa bölgesinde Temel Sağlık Hizmetlerini güçlendirerek genel nüfusun sağlığını geliştirmeyi, Temel Sağlık Hizmetleri için veri ve kanıt toplayarak üyeleri arasında veri ve bilgi alışverişi sağlamayı amaçlamaktadır. Forum, sağlık hizmetleri, sağlık politikaları, bilgi ve değerlendirme alanlarında bölgesel, ulusal ve uluslararası verileri toplayarak Avrupa’da araştırma, toplantı ve yayınlara destek sağlamaktadır. UÇM Forum’un kurumsal üyesidir. (http://www.euprimarycare.org/) 47 KISALTMALAR AÇSAP - T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve ERG - Eğitim Reformu Girişimi, Sabancı Üniversitesi ICPD - International Conference on Population UNICEF - United Nations Children’s Fund -Birleşmiş Aile Planlaması Genel Müdürlüğü İstanbul Politikalar Merkezi bünyesinde 2003 yılında “herkes and Development (Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Milletler Çocuk Fonu UNICEF, çocuk haklarının için kaliteli eğitim” hedefi ile hayata geçen, Türkiye’de Konferansı)1994 yılında Kahire’de düzenlenen uygulanmasını destekleme konusunda uzmanlaşmış toplumsal ve ekonomik gelişmeyi sağlayacak eğitim Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı’nda üreme Birleşmiş Milletler kuruluşudur. Birleşmiş Milletler Genel reformu politikalarının geliştirilmesini amaçlamaktadır. haklarının temel insan hakları çerçevesinde, güvenli, Kurulu tarafından, çocuk haklarını korumak, çocukların karşılanabilir ücrette ve etkili üreme sağlığı hizmetlerine temel gereksinimlerini karşılamak ve tam potansiyellerine evrensel erişim için uluslararası gündem yaratılmıştır. Bu ulaşmalarını sağlamak üzere görevlendirilmiş bir kuruluştur. BZgA - Federal Centre for Health Education- Federal Sağlık Eğitimi Merkezi Alman Hükümeti’ne bağlı Sağlık Bakanlığı altında çalışan bir kuruluştur. CRED PRO - Child Rights Education for Professionals- Profesyoneller için Çocuk Hakları Eğitimi İnsiyatifi, tüm dünyada sağlık, erken çocukluk, hukuk ve sosyal hizmetler alanında çalışanlara çocuk hakları eğitimi ile ilgili eğitim materyalleri ve kaynakları sağlayan Derneği (yeni adı Uluslararası Sosyal Pediatri ve Çocuk Sağlığı Derneği, ISSOP) sosyal pediatri ve çocuk sağlığı alanında bilgi ve tecrübeleri paylaşan bir grup sağlık çalışanıdır. bir programdır. Programın sekreteryası Kanada’da Viktorya GDSHM - Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Hizmet Üniversitesi Uluslararası Çocuk Hakları ve Gelişimi Enstitüsü Merkezleri, Sağlık Bakanlığı adolesan/gençlerin Cinsel ve tarafından yürütülmektedir. Üreme Sağlık Hakları gereksinimlerini karşılayıcı nitelikte CRIN - Child Rights Information Network- Çocuk Hakları Uluslararası Ağı, dünyadaki tüm ülkelerde toplam 2500’ün üstünde üyesi olan çocuk hakları savunuculuğu ağıdır. CSÜS - Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı insanların doyurucu ve güvenli cinsel yaşama ve üreme yeteneklerine sahip olmaları ve bu yeteneği kullanıp kullanmayacakları, ne zaman ve ne sıklıkta kullanacakları konusunda karar verebilme özgürlüklerinin olması demektir. merkezlerin oluşturulması için birinci basamak sağlık kuruluşlarında Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Hizmet Merkezleri kurmuştur. GSM -Gençlik Servisleri Merkezi/Youth Services Center; gençlerin sosyal, kültürel, sanatsal, bilimsel ve mesleki gelişimine katkı sağlamak ve gençlerin toplumsal ve ekonomik yaşama aktif katılımına yönelik çalışmalar yapmak amacıyla 1985 yılında Ankara’da kurulmuştur. HELP - Human Early Learning Partnership, University konferans ile geleneksel nüfus politikası yaklaşımı terk edilerek; kalkınmanın temeline insanı yerleştiren, bireylerin üreme haklarını ve üreme sağlığını öncelikle ele alan, kadınların güçlendirilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına özel olarak vurgu yapan bir yaklaşım geliştirilmiştir. KA-DER - 1997 yılında kurulan Kadın Adayları Destekleme ve Eğitme Derneği, kadınların seçimle ve atamayla gelinen tüm karar mekanizmalarında eşit temsilini sağlamak için çeşitli lobi, savunu, kampanya, örgütlenme ve eğitim çalışmaları yapmaktadır. STGM - Sivil Toplum Geliştirme Merkezi, Avrupa Birliği ile gerçekleştirdiği Ortak programlarla Türkiye’de Sivil Toplum kuruluşlarının kapasitesini geliştirme çalışmaları yapan bir dernektir. Merkezi Ankara’da olan derneğin Adana, Diyarbakır, Denizli, Eskişehir, ve İstanbul’da yerel UNDEF - The United Nations Democracy FundBirleşmiş Milletler Demokrasi Fonu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği tarafından 2005 yılında dünyada demokratikleşmeyi desteklemek için kurulmuştur. STK’ları güçlendirmeye, insan haklarını savunmaya ve demokratik hareketlerde sivil katılımını arttırmaya yönelik projeleri desteklemektedir. UNESCO - United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization - Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü eğitim, bilim ve kültür alanlarındaki amaçlarını, kendisine üye olan her devlette kurulan Milli Komisyonlar aracılığıyla gerçekleştirmeye çalışmaktadır. UNFPA - The United Nations Population Fund Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu dünyada nüfus konusunda uluslararası finanse edilen en büyük yardım kaynağıdır. Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu sürdürülebilir kalkınmayı of British Columbia destek ofisleri bulunmaktadır. Pornography and Trafficking for Sexual Purposes HIV/AIDS - Human Immunodeficiency Virus / İnsan STK - Sivil Toplum Kuruluşu konularında faaliyet göstermektedir. Network Bağışıklık Yetmezlik Virüsü/Acquired Immune Deficiency Çocuğa Karşı Ticari Cinsel Sömürüyü Syndrome-Sonradan Edinilen Bağışıklık Sistemi Bozukluğu TACSO - Technical Assistance for Civil Society WHO - World Health Organization-Dünya Sağlık Organisations TACSO, Sivil Toplum Kuruluşlarına Teknik Örgütü uluslararası toplum sağlığı ile ilgili çalışmalar Destek ve özellikle Batı Balkanlarda (Arnavutluk, Bosna sürdüren Birleşmiş Milletler kuruluşudur. 7 Nisan 1948 Hersek, Hırvatistan, Makedonya, Kosova, Montenegro ve yılında kurulan ve merkezi Cenevre/İsviçre’de bulunan Sırbistan) ve Türkiye’de faaliyet gösteren ve Avrupa Birliği kuruluşun 1946 yılında imzalanan anayasasını, UÇM Ankara tarafından finanse edilen bir projedir. Kurucu Başkanı Prof. Dr. İhsan Doğramacı da imzalamıştır. ECPAT International - End Prostitution, Child Sonlandırmak (CTCS) amacıyla çalışmalar sürdüren, bu konuda küresel izleme görevi verilmiş tek Sivil Toplum Kuruluşudur. ECPAT tüm dünyada 80’den fazla grup ile 70’den fazla ülkede faaliyet göstermektedir. İHOP - İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP), Helsinki Yurttaşlar Derneği (HYD), İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi tarafından kurulmuş bağımsız bir Platformdur. İHOP misyonunu, EFPC - Avrupa Temel Sağlık Hizmetleri Forumu Türkiye’deki insan hakları hareketinin kapasitesini, unsurları (The European Forum for Primary Care) Avrupa Temel arasındaki işbirliğini ve genel etkisini güçlendirmek olarak Sağlık Hizmetleri Forumu, Avrupa bölgesinde temel tanımlamıştır. sağlık hizmetlerini güçlendirerek genel nüfusun sağlığını geliştirmeyi, Temel Sağlık Hizmetleri için veri ve kanıt toplayarak üyeleri arasında veri ve bilgi alışverişi sağlamayı amaçlamaktadır. 48 ESSOP - Avrupa Sosyal Pediatri ve Çocuk Sağlığı destekleyen nüfus politikaları ve stratejileri oluşturulması TEGV - Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV), eğitimin her şeyin başı olduğuna yürekten inanan bir grup sanayici, yönetici ve akademisyenin girişimi ile “devlet tarafından verilen temel eğitime destek olmak” amacıyla kurulmuş ve Türkiye’nin her yerindeki 10 eğitim parkı, 51 öğrenim birimi, 3 il temsilciliği, ve 20 gezici öğrenim birimiyle hizmet veren bir sivil toplum kuruluşudur. 49 İŞBİRLİĞİ YAPILAN KURULUŞLAR Türkiye Büyük Millet Meclisi Bakanlıklar Avrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu Yerel Yönetimler Birleşmiş Milletler Kuruluşları • Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA) • Dünya Sağlık Örgütü (WHO) • Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) • Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) • Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Sivil Toplum Kuruluşları Meslek Kuruluşları Üniversiteler Görsel ve Yazılı Basın 50 “Daha ileriye, en iyiye...” Prof. Dr. İhsan Doğramacı 51 BİZ KİMİZ 52 Başkan Prof. Dr. TOMRİS TÜRMEN Genel Müdür Prof. Dr. MÜNEVVER BERTAN Sağlık Programları Sorumlusu Dr. ARZU KÖSELİ Üreme Sağlığı ve Hakları Sorumlusu Dr. AYŞEGÜL ESİN e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Genel Sekreter PHYLLIS LEPON ERDOĞAN, PhD Çocuk Hakları Programı Koordinatörü GÜLGÜN MÜFTÜ Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Sorunları Sorumlusu SENEM BENGÜ İdari ve Mali İşler Sorumlusu DEFNE AĞAOĞLU ELBAŞI e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Sağlık ve İnsan Hakları Programları Danışmanı Prof. Dr. KADRİYE YURDAKÖK İnsan Hakları ve Çocuk Hakları Sorumlusu ADEM ARKADAŞ Ağ ve Fon Oluşturma Sorumlusu ÇAĞIL METİN BALCI İdari Asistan GÖKÇE GÜL e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] 53 Merkezin Destek Personeli MEHMET GÜL ERKAN ÇELTİKCİ SEBAHADDİN DIRANAZ 54
