anonim şirketlerde hisse senedi çıkarmanın avantajı

ANONİM ŞİRKETLERDE HİSSE SENEDİ ÇIKARMANIN AVANTAJI
İbrahim ÖNER
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Yakup UYGUN
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
GİRİŞ
Anonim Şirketlerin ortaklık payları karşılığında hamiline veya nama yazılı hisse senedi bastırarak
ortaklara dağıtması hususunda yasal zorunluluk bulunmadığından genelde anonim şirketler hisse
senedi bastırmamaktadırlar.
Bu konu uygulamada her hangi bir sıkıntıya sebep olmadığından bugüne kadar önemsenmiyordu.
Ancak vergi yasalarımızda 4369 sayılı yasa ve ardından aynı yasada değişiklik yapan 4444 sayılı
yasa ile anonim şirket ortaklarına hisse satışları dolayısıyla elde ettikleri kazançları için çok önemli
vergi avantajı getirildi.
HİSSE SENEDİ HUSUSU
Türk Ticaret Kanunu anonim şirketlerde hisse senetlerini ve bunların devrini aşağıdaki şekilde
düzenlemiştir.
Hisse Senetleri
T.T.K.Madde 409 – Hisse senetleri, hamiline veya nama yazılı olur. Esas mukavelede aksine
hüküm bulunmadıkça hisse senetlerinin nama yazılı olması lazımdır.
Bedelleri tamamen ödenmemiş olan paylar için hamile yazılı hisse senetleri veya ilmühaberler
çıkarılamaz. Bu hükme aykırı olarak çıkarılanlar hükümsüzdür. Hüsnüniyet sahiplerinin tazminat
hakları mahfuzdur.
T.T.K.Madde 410 - Esas mukavelede aksine hüküm bulunmadıkça çıkarılan hisse senetlerinin
nev’i değiştirilebilir. Şu kadar ki; nama yazılı senetlerin hamiline yazılı senetlere çevrilmesi için de
pay bedelinin tamamen ödenmiş olması şarttır.
T.T.K.Madde 411 – Nama yazılı hisse senetleri yerini tutmak üzere çıkarılan ilmühaberlerin nama
yazılı olması lazımdır. Bunların devri nama yazılı hisse senetlerinin devrine ait hükümlere tabidir.
Hamiline yazılı hisse senetleri yerine tanzim olunan nama yazılı ilmühaberler ancak alacağın devri
hakkındaki hükümlere göre devr olunabilir. Şu kadar ki; devir şirkete karşı ancak ihbar tarihinden
itibaren hüküm ifade eder. (Ek:1)
Hisse Senetlerinin Devri
T.T.K.Madde 415 – Hamiline yazılı hisse senetlerinin devri şirket ve üçüncü şahıslar hakkında
ancak teslim ile hüküm ifade eder.
T.T.K.Madde 416 – Nama yazılı hisse senetleri, esas mukavelede aksine hüküm bulunmadıkça
devr olunabilir.
Devir ciro edilmiş senedin devralana teslimi ile olur. Şu kadar ki, devir, şirkete karşı ancak pay
defterine kayıtla hüküm ifade eder. (İlmühaberlerin devride bu kapsamdadır).
Türk Ticaret Kanunu'nun ilgili maddelerinde de görüldüğü gibi hisse senedi bastırabilmek için bir
izne veya süreye gerek yoktur. Yinede pek çok şirket hisse senedi bastırmamaktadır.
VERGİLENDİRME AÇISINDAN DURUM
Hisse senedi hususu ve bunların satışı Gelir Vergisi Kanunu'nun 81. ve Geçici 56. Maddelerinde yer
almaktadır.
Hisse Senedi Bastıran Anonim Şirketler Açısından
G.V.K.'nun Geçici 56.Maddesinin D bendinin l. bendi şöyle demektedir: "İvazsız olarak iktisap
edilenler hariç olmak üzere; hisse senetlerinin iktisap tarihinden başlayarak üç ay içinde veya
iktisaptan evvel elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar ile diğer menkul kıymetlerin
(menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgeleri hariç) elden çıkarılmasından doğan
kazançlar. "
Buradan anlaşılması gereken; üç aydan fazla süre elde bulundurulan hisse senetlerinin satışından
doğan kazançlar vergilendirilmeyecektir.
Görüldüğü üzere hisse senedi bastıran anonim şirketlerin ortakları için kanun çok önemli bir vergi
avantajı sağlamaktadır.
Aynı avantaj hisse senedi bastırılıncaya kadar geçecek süre için düzenlenen ilmühaberler içinde
geçerlidir. Dolayısıyla hisse senedi matbaaya hemen bastırılmasa bile, bunun yerine geçecek olan
ilmühaberler bilgisayardan derhal düzenlenerek bu hisse senedinin yerine geçmek üzere ortaklara
dağıtılabilir.
G.V.K.'nun Geçici 56.maddesinde her ne kadar ilmühaberden bahsetmiyorsa da T.T.K. açısından
hisse senedi ile ilmühaber arasında bu manada hiçbir fark olmadığı açıktır. Hatta Maliye Bakanlığı
bu konudaki tereddütleri gidermek amacıyla 232. Sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliğinin
6.paragrafında konu şu şekilde açıklanmıştır.
"...... geçici ilmühaberler anonim şirketler tarafından hisse senetlerinin yerini tutmak
amacıyla çıkartılan menkul kıymetlerdir. Sahiplerine genel kurul toplantılarına katılmak, oy
kullanmak, kar payı almak gibi pay sahipliği haklarını kazandıran ilmühaberler, ilgili
anonim şirketçe hisse senetleri düzenlenip ortaklara teslim edildiği anda geçerliliğini
kaybetmektedir.
Dolayısıyla ilmühaberlerin elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilmesinde,
Gelir Vergisi Kanunu’nun hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların
vergilendirilmesine ilişkin hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
Buna göre, ilmühaberlerin; iktisap tarihinden itibaren üç ay içerisinde elden çıkarılması
halinde elde edilen kazanç değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi olacak, iktisap
tarihinden üç aylık sürenin geçmesinden sonra elden çıkarılması halinde ise elde edilen
kazanç, gelir vergisine tabi olmayacaktır. Ayrıca, ilmühaberlerin hisse senetleri ile
değiştirilmesi dolayısıyla alınan hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, ilmühaberlerin elde
edildiği tarih dikkate alınacaktır. "
Hisse Senedi Bastırmayan Anonim Şirketler Açısından
Anonim Şirketlerde senede bağlanmamış veya ilmühaber çıkarılmamış payların devri taraflar
arasında yapılacak devir sözleşmesi ile gerçekleştirilir. (Borçlar Kanunu Md.162)
Anonim Şirketlerde payların devri için yapılacak sözleşmenin noter huzurunda yapılmasına gerek
yoktur. Ancak devrin şirket için hüküm ifade edebilmesi için, şirketin pay defterine işlenmesi
gerekir. (T.T.K. Md.416)
Bu şekilde yapılan hisse satışı, üç aydan fazla süre sahip olunsa bile, hisse senedi çıkarılmadığından
veya ilmühabere bağlanmış olmadığından "Değer Artış Kazancı" olarak kabul edilecektir.
Böylece maliyet bedeli ile satış fiyatı arasındaki farkın 4.900.000.000.-TL’yi aşan kısmı Gelir
Vergisine tabi tutulacaktır. (G.V.K. Geçici Md.56/D-4)
Bu durumda maliyet bedelinin tespiti gerekmektedir. Bu tespit iki şekilde yapılabilir;
1) Endeksleme
Bu durumda hissenin iktisap değeri, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere, Devlet İstatistik
Enstitüsünce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki satış oranında artırılarak belirlenecek ve satış
tutarı ile kıyaslanacaktır. (G.V.K.Geçici Md.56/F, fıkra 7)
2) İndirim Oranı Uygulaması
Menkul kıymetlerin elden çıkarılması halinde kazanç, yıl içinde elde edilen toplam gelirden, bu
Kanun’ un 76. Maddesinde belirtilen indirim oranının uygulanması suretiyle bulunacak kısmın
düşülmesi suretiyle hesaplanabilir. Bu durumda iktisap bedeli endekslenmez. (G.V.K. Geçici
Md.56/F fıkra 8)
SONUÇ
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi Anonim Şirketlerin gerçek kişi ortakları açısından,
hisse senedi veya ilmühabere sahip olmak büyük önem arz etmektedir. Mevcut mevzuatımız
açısından hisse senedi kıymetli evrak niteliğinde olup, bu kıymetli evrakın "üç aydan fazla süre
ile elde tutulması halinde vergiden muaf" olması söz konusudur.
Hisse senedine bağlanmamış payların ise böyle bir durumu mümkün değildir. Bu şekildeki payların
devrinde üç aylık sürenin hiçbir önemi yoktur. Bu durumdaki anonim şirket paylarının satışı ile
kanunen hisse senedi çıkarması mümkün olmayan limited şirketlerin paylarının satışı arasında hiç
bir fark yoktur. Bu payların devri iktisap tarihinden itibaren ne kadar süre geçerse geçsin Değer
Artış Kazancı olarak kabul edilecek ve Gelir Vergisi Kanunu'nun ilgili hükümleri çerçevesinde
vergiye tabi tutulacaktır.
İlmühaber Örneği Ek:1
X SANAYİ ve TİCARET A.Ş.
İSTANBUL
MUVAKKAT İLMÜHABER
Tarih
Belge No
: 19 / 05 / 2000
: 01
BELGE SAHİBİNİN
Adı Ve Soyadı
Adresi
: ......................................................
: ......................................................
İSTANBUL
BELGENİN DEĞERİ (TL.)
HİSSE ADEDİ
ORANI (%)
....7.500.000.000.-....
....75.000....
....50....
İşbu belge sahibi; X
Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin 30.04.2000 tarihi itibariyle tamamı
ödenmiş 15.000.000.000.- TL. tutarındaki sermayesini temsilen ihraç edilecek olan
15.000.000.000.- Liralık hisseden yukarıda değeri belirtilen kısmı almaya hak kazanmıştır.
İşbu nama yazılı belgenin başkalarına devri, şirketimizin devir ile ilgili olarak belge
üzerinde yazılı muvafakatı ve devrin pay defterine kaydedilmesi şartı ile muteber olur.
(kaşe ve imza)
NOT : 19.05.2000 tarih ve 2000 / 04 toplantı karar no.lu idare meclisi kararına istinaden
çıkarılmıştır.