avrupa tarihi - files.eba.gov.tr
advertisement
KARAMAN LİSESİ AVRUPA TARİHİ HAZIRLAYAN HÜSEYİN GÜNDÜZ AVRUPA TARİHİ ORTAÇAĞ AVRUPA TARİHİ Orta Çağ Kavimler göçü ile başlayıp İstanbul’un fethi ile sona eren dönemdir.(375-1453) GENEL GÖRÜNÜM SİYASAL YAPI Bu Dönemde Ortaçağ Avrupa’sında en önemli siyasi yapı feodalitedir. Kurulan Önemli Devletler: Avrupa Hun ve Avarlar Frank Krallığı: Fransa Moskova Knezliği: Rusya Polonya: Polonya Krallığı Kutsal Roma Germen İmparatorluğu: Almanya Karolenj İmparatorluğu: Verdün Antlaşmasıyla üçe ayrılmıştır. Almanya, İtalya ve Fransa üçe ayrılan imparatorluktan ortaya çıktı.(843) Endülüs Emevi, Aragon ve Kastilya Krallıkları: İspanya Venedik, Ceneviz, Sicilya: İtalya Bizans İmparatorluğu Sırp, Bulgar ve Macar Krallığı: Balkanlar ve Orta Avrupa MAGNA CARTA (BÜYÜK ŞART) İngiliz Kralı Yurtsuz Jan’la soylular arasında Londra’nın batısında Runnymede yapılan antlaşmadır. Bu antlaşma ile Kral meclis onayı olmadan yeni vergiler almayacak ve keyfi olarak kimseyi cezalandırıp sürgüne gönderemeyecek Kral soyluların topraklarına dokunmayacak Halk temsilcilerinden oluşan mecliste yönetimde söz sahibi olacak ÖNEMİ: İngiltere’de ilk defa parlamenter sisteme geçildi.(Ortaçağda ilk ve tek) İngiltere’de ilk kez kralın otoritesi sınırlanmıştır. Kanun üstünlüğü ilkesi benimsendi. Avrupa’da demokrasi yolunda atılan ilk adımdır. Magna Carta kralın yetkilerini sınırlandırması bakımından Sened-i İttifak’a, kanun üstünlüğü ilkesinin benimsenmesi yönüyle de Tanzimat Fermanına benzer. 1 HÜSEYİN GÜNDÜZ FEODALİTE (DEREBEYLİK) Ortaçağ Avrupa tarihinde toprak egemenliğine dayalı siyasal yönetim biçimidir. Ortaçağda Avrupa’yı siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan etkileyen bu yönetim biçiminin ortaya çıkmasındaki en önemli sebep Kavimler Göçü ile Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılıp Batı Roma İmparatorluğunun yıkılması ile Avrupa’da siyasi birlikteliğin yok olması bu düzenin ortaya çıkmasına sebep oldu. Feodalite temelde ülkenin birçok yönetim birimine ayrılmasıdır. Bu sistemde kral ülkeyi büyük kontluklara, kontlukları da derebeyi adı verilen küçük birimlere ayrılır. Siyasi kargaşa döneminde kendini güvende hissetmeyen halk hayatta kalabilmek için büyük toprak sahiplerinin himayesine girmesi sistemin yaygınlaşmasındaki en önemli etkendir. Feodalite sisteminde toprağa dayalı üretim söz konusudur.(Tarım). Zenginliğin ölçüsü topraktır. Bu sistemde; Süzeren: Halkı himaye eden kimse Vassal: Süzerene bağlılık yemini edip onların topraklarını işleyen halktır. Serf: Köle Derebey hem toprağın hem de üzerinde yaşayan halkın sahibidir. Merkezi birlikteliğin olmadığı bu sistemde derebey yaptığı işlerden dolayı kimseye hesap vermez ve köylüyü yargılama yetkisi derebeye aittir. Feodalitenin zayıflaması ve yıkılması Haçlı Seferleri ile bir kısım feodal beylerin ölmesi veya topraklarını kaybetmesi Barut’un ateşli silahlarda kullanılması Özellikle İstanbul’un fethi ile surları yıkacak topların imal edilmesi ile derebeylere ait şato ve kalelerin yıkılmasıyla merkezi krallıklar güçlenerek siyasi birliği kurmuşlardır. Coğrafi keşiflerle zenginleşen Burjuva sınıfı karşısında derebeylerin bazı haklarını bu tüccar sınıfa devretmişlerdir. (Ticaret artarken tarımın gerilemesi) Fransız İhtilali ile milli devlet sisteminin benimsenmesi Derebeylik en uzun süre Almanya’da yaşandı. Şehir devletlerinin ticaretle uğraşması nedeniyle İtalya’da derebeylik en hafif şekilde yaşandı. Derebeyliğin en şiddetli yaşandığı ülke İspanya’dır. İngiltere’de Çifte Gül Savaşları ile feodalite zayıflamış Tudor hanedanı merkezi idareyi kurmuştur. YÜZYIL SAVAŞLARI İngiltere kralı III. Edward’ın Fransa tahtında hak iddia etmesi ile iki ülke arasında 116 yıl süren savaşlara denir.(1337-1453) Kresy Savaşında İngilizler ilk defa topu kullandı.(1346) Lorenli köylü kızı olan İngilizleri ülkeden çıkarma görevinin tanrı tarafından kendisine verildiğini iddia eden Jan Dark (Jeane d’Arc)’ın Orleans’ı kurtarması, Fransa’da millî hisleri güçlendirmiş ve İngilizleri topraklarından atmışlardır. SONUÇLARI İngiltere’de 30 yıl sürecek olan Çifte Gül Savaşları başladı. Savaşı kazanan kraliyet derebeylere savaş açmıştır. 2 Fransa’da ölen derebeylerin etkisi ile krallık, İngiltere’de Parlamento güç kazandı. HÜSEYİN GÜNDÜZ Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda ilerlemesi kolaylaştı Avrupa’da bir devletin başka bir Avrupalı devleti sömürge yapamayacağı anlaşıldı. HAÇLI SEFERLERİ Papa ve Kralların teşviki ile Avrupalıların İslam dünyası üzerine 11. ve 13. yüzyıllar arasında düzenledikleri seferlere haçlı seferleri adı verilir. Askerlerin elbise ve kalkanlarında bulunan haç işaretinden dolayı bu seferlere müslümanlar tarafından haçlı seferleri adı verilmiştir. Hristiyan dünyasının Kudüs ve Antakya gibi kutsal saydıkları mekânları müslümanların elinden almak istemeleri Kudüs’ü elinde tutan Fatımilerin sınırları içerisindeki kiliseleri yıkması DİNİ SEBEPLER Ortadoğu’da Hristiyanların katledildiği yalanı Hristiyanlığı yayma düşüncesi(Coğrafi keşiflerle ortak neden) Papa tarafından 10.yy’da Fransa’da kurulan Kluni Tarikatının faaliyetleri Papa ve Katolik kilisesinin nüfuzlarını arttırma isteği Ortodoks dünyasının kontrol altına alınmak istenmesi Seferlere katılanların günahtan arınacağı ve cennete gireceği vaadi İslamiyet’in yayılmasını engellemek Kilise mallarına göz diken fakir halk ile derebeyleri uzaklaştırma düşüncesi Bizans’ın batıya doğru ilerleyen Türklere karşı Avrupa’dan yardım istemesi Akdeniz, Anadolu, Suriye ve Filistin gibi bölgelerden Türklerin uzaklaştırılmak istenmesi SİYASİ Derebey ve kralların nüfuzlarını arttırma isteği SEBEPLER Maceraperest şövalye ve prenslerin şöhrete kavuşma isteği Topraksız prenslere aldıkları toprakların düklüğünün verileceği vaadi Türk-İslam Dünyasının içinde bulunduğu siyasi karışıklıklardan faydalanma isteği Ortadoğu’da Katolik Hristiyan devletler kurma isteği Avrupa’da yaşanan kıtlık ve savaşlarla ülkelerin içinde bulundukları ekonomik sıkıntılardan kurtulma isteği EKONOMİK Ve Seyyahlar ve Trubadur adı verilen halk ozanları tarafından anlatılan efsanevi doğu dünyasının zenginliklerine sahip olma isteği SOSYAL Avrupalı Devletlerin müslümanların elinde bulunan doğu ticaret yolları olarakta bilinen İpek ve Baharat yollarına hâkim olma isteği NEDENLER Kralların ve derebeylerin zenginliklerini arttırma düşünceleri Toprak sahibi olmayan soyluların toprak ve makam sahibi olma isteği Derebey ve kiliseler tarafından fakirleşen halkın zengin olma isteği 3 HÜSEYİN GÜNDÜZ YAPILAN ÖNEMLİ SEFERLER I.HAÇLI SEFERİ 1096-1099 yılları arasında yapılan bu ilk haçlı seferi en başarılı olan seferdir. Bundan sonraki seferler bu haçlı seferi ile kazanılan başarıları korumak için yapılmıştır. Clermont Konsili’ni toplayan Papa II. Urban ve Keşiş Piyer olarakta bilinen Pierre L’Ermit’in girişimleri ile oluşturuldu. Dorileon Savaşında Türkiye Selçuklu Devleti mağlup edilmiştir. 1096’da başlayan sefer 1099’da İftikar El-Devle komutasında Fatımiler tarafından savunulan Kudüs’ün haçlılarca alınması ile son buldu. I.Haçlı Seferinin Sonuçları I.Kılıç Arslan iktidarındaki Türkiye Selçuklu Devleti yıkılma tehlikesi geçirdi. Başkent İznik kaybedildi. Danişmentliler Anadolu’da en güçlü devlet konumuna geldi. Batı Anadolu Bizans’ın eline geçmiş Malazgirt Savaşı ile Anadolu’da Selçukluların eline geçen üstünlük kaybedildi. Çukurova’da Ermeni Devletinin temelleri atıldı. Urfa’da ilk haçlı devleti olan Edessa Kontluğu kuruldu.(1097) Antakya Prensliği ve Trablus kontluğu kuruldu. Godfrey de Bouillon idaresinde Kudüs krallığı kuruldu. Güney Anadolu, Suriye, Lübnan ve Filistin'de haçlı devletleri kurulmuştur. II. HAÇLI SEFERİ II. Haçlı seferinin yapılmasının en önemli sebebi I.Haçlı seferi ile kurulan Urfa Kontluğunun Musul Atabeyi İmadeddin Zengi tarafından ortadan kaldırılması ile yapıldı. I.Haçlı seferindeki çapulcu halk yığınları yerine ilk defa imparator ve krallar seviyesinde yapılan bir seferdir. Papa III. Eugenius'un girişimleri neticesinde sefer Alman İmparatoru Konrat ve Fransa Kralı VII. Lous öncülüğünde yapılmıştır. Türkiye Selçuklu Devleti ile yapılan II. Dorileon Savaşında Konrat komutasındaki haçlılar büyük bir mağlubiyet yaşadı. Fransız Kralı Lous önderliğindeki diğer haçlı kolu Honaz Dağı Muharebesinde Türkiye Selçuklu orduları karşısında ağır bir mağlubiyet yaşadı. Anadolu’dan geçerken çok büyük kayıplar veren haçlılar Şam’ı kuşattılarsa da başarılı olamadılar. III. HAÇLI SEFERİ Hıttin Savaşı ile Selahaddin Eyyubi tarafından alınan Kudüs’ü geri almak için yapıldı. Haçlı seferleri içerisinde en büyük ve kapsamlı olanıdır. Fransa Kralı Flip, İngiltere kralı Arslan Yürekli Richard ve Alman İmparatoru Frederik Barbarossa önderliğindeki bu sefere krallar savaşı adı da verilir. Sefer için Fransa ve İngiltere’de Saladin Tithe adıyla özel vergi toplanmıştır. Selahaddin tarafından ağır yenilgiler alan haçlılar Kudüs’e varamadan geri döndüler. 4 HÜSEYİN GÜNDÜZ IV. HAÇLI SEFERİ Eyyubilerin Filistin sahil şeridini haçlılardan temizlemesi üzerine Papa III. Innocentius’un girişimleri ile yapılan seferdir. Venedik Dükü Enrico Dandolo seferin hedefini değiştirerek İstanbul’u işgal edip burada bir Latin Krallığı kurdu. İstanbul’dan kaçan Bizans yöneticileri, İznik ve Trabzon’da imparatorluklar kurdular.1261’de İstanbul’da kurulan Latin krallığı yıkılmış Bizans tekrar kurulmuştur. İlk dört haçlı seferi Anadolu üzerinden yapılmış bundan sonraki son dört sefer deniz yoluyla yapılacaktır. Büyük Selçuklu Devletinde yaşanan Fetret Devri nedeniyle bu seferlere gereken ilgi gösterilemedi. Türkiye Selçuklu Devleti, Eyyubiler, Danişmentliler, Artuklular, Zengiler, Memlükler, kısmen de olsa Fatımiler ve Büyük Selçuklular haçlılara karşı mücadele vermişlerdir. HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI DİNİ SONUÇLARI SİYASİ VE SOSYAL SONUÇLAR EKONOMİK SONUÇLARI KÜLTÜREL SONUÇLARI Derebeylik zayıflamaya merkezi krallıklar güçlenmeye başlamıştır. Feodalite kısa bir süre Orta Doğu’ya taşındı. Kudüs ve Kıbrıs’ta haçlı krallıklar kuruldu. Türklerin batıya ilerleyişi bir süre durdu. İstanbul’un fethi gecikti. İznik ve Trabzon’da Rum Devletleri, İstanbul’da Latin krallığı kuruldu. Türler İslam dünyasını korumaları saygınlıklarını arttırdı. Derebeylerin ölmesi ile bağımsızlıklarını kazanan köylüler toprak sahibi oldular. Doğu- batı ticareti canlandı. Akdeniz ticareti canlanmış Cenova, Venedik, Marsilya gibi limanların önemi artmıştır İpek ve Baharat yolu canlandı Ticaretle uğraşan İtalya’daki şehir devletleri zenginleşti. Seferler için papa ve kralların bankerlerden borç almaları bankacılık sektörünü canlandırmıştır. Ticaretle uğraşan Burjuva sınıfı güçlenmiştir. Feodaliteden dolayı benimsenen kapalı ekonomi modeli yıkılmıştır. Deri, cam ve dokuma gibi sanayi dalları Avrupa’ya taşındı. Filistin, Suriye ve Anadolu ekonomik anlamda çökmüştür. Avrupalılar İslam dünyasını yakından tanıdılar. Kâğıt, matbaa, pusula, barut, cam işlemeciliği, yel değirmeni, logaritma, cebir, satranç gibi teknik buluşlar ve ilimler Avrupa’ya taşındı. Gemicilik sanatı gelişti. Farabi, İbn-i Sina, İbn Rüşd gibi âlimler Avrupa’da tanınmaya başlanmış ve eserleri Latinceye çevrilmiştir. Avrupalılar müslümanlardan Eski Yunan, Helenizm ve Roma Uygarlığına ait eserleri öğrenerek İlkçağ kültürünü tanıdılar. Avrupa’da akılcı ve bilimsel düşünce gelişmeye başladı. Türklerden gördükleri silahlardan dolayı silah sanayi gelişti. Doğu saray ve ev mimarisi batı dünyasını mimari açıdan etkiledi. 5 Kiliseye olan güven duygusu İLK kez sarsılmıştır. Kilise ve Papanın otoritesi sarsılmıştır. Skolastik düşünce zayıflamıştır. Ortodoks ve Katolikler arasındaki rekabet artmıştır. Kudüs, Antakya ve İskenderiye gibi kutsal yerler müslümanlarda kalmıştır. HÜSEYİN GÜNDÜZ KİLİSE Hristiyanların dini ibadet yerlerine kilise denir. Bütün kiliseler ve din adamları Hz. İsa'nın vekili olan Papaya bağlıdırlar. Kadıköy Konsülünde Katoliklik ve Ortodoksluk mezhebi ortaya çıkmıştır. Katolik mezhebinin merkezi Roma dini lideri ise papa’dır. Ortodoks mezhebinin merkezi İstanbul lideri ise patrik’tir. Orta Çağ Avrupa’sında siyasi, dini ve ekonomik alanda en yetkili ve önemli kurum kilisedir. Kilisenin güçlenmesinde; Feodaliteden kaynaklanan siyasi parçalanmışlık Skolastik düşünce Papanın tanrının temsilcisi olarak kabul edilmesi Kralların Papanın elinden taç giymesi ve papanın krallıkları onaylaması Kilisenin elinde tuttuğu dini yetkiler(Aforoz, Enterdi gibi) Kilisenin kendine ait topraklarının olması Yargı, eğitim ve öğretimin kilise kontrolünde olması etkili olmuştur. Kilisenin dini yetkileri Aforoz: Bir kişiyi dinden çıkarma Enterdi: Bir bölgeyi, grubu veya ülkede yaşayanları dinsel faaliyetlerden men etme Endüljans: Ölümden sonra cennete gitmek için kilisenin sattığı af belgesi. Günah çıkarma Engizisyon: Din adamları tarafından oluşturulan sorgulama mahkemeleri Türk-İslam devletlerinde hükümdarların halifeden Menşur alması ve kilisenin krallara taç giydirmesi devletlerin dini özelliklere sahip olduğunu gösterir. Aynı zamanda bu uygulamalar mutlak monarşiyi güçlendirmiştir. SKOLASTİK DÜŞÜNCE (DOĞMATİK DÜŞÜNCE) Kilise her şeyin en doğrusunu bilir mantığıdır. ‘’Doğru olan esaslar İncil’de yer alan esaslardır.’’ söylemi ile bilim, deney ve gözlemin reddedilmesi bu düşünce sisteminin en önemli özelliğidir. SKOLASTİK DÜŞÜNCE SİSTEMİNİN YIKILMASINI HAZIRLAYAN ETKENLER A. Haçlı Seferleri: Kiliseye olan güven İLK kez sarsıldı B. Coğrafi Keşifler: Kilisenin söylemleri ile elde edilen bilgilerin tutmaması(Dünyanın yuvarlaklığı meselesi) C. Rönesans: Özgür düşünce ortamının oluşması ve sanat anlayışının gelişmesi D. Reform: Katolik kilisesinin dini, siyasi vb. yetkilerinin kısıtlanması veya yetkilerin elinden alınması E. Fransız İhtilali: Din ve vicdan hürriyetinin benimsenmesi 6 HÜSEYİN GÜNDÜZ YENİÇAĞ AVRUPA TARİHİ 1453 İstanbul’un fethiyle başlayıp, 1789 Fransız İhtilali ile sona eren dönemdir. ÇAĞLAR ORTAÇAĞ YENİÇAĞ Merkezi krallıklar zayıflayarak feodalite doğdu Feodalite zayıflayarak merkezi krallıklar güçlendi. Skolastik düşünce F Hümanizma Ticarette Akdeniz Limanları önemli A Ticarette Okyanus limanları önemli Zenginliğin ölçüsü toprak R Zenginliğin ölçüsü altın ve gümüş Bilimsel ve sanatsal gelişmelere kapalı K Bilimsel ve sanatsal gelişmelere açık Hâkim güç kilise ve derbeyler L Hâkim güç kral ve burjuvazi Sömürge devletleri yoktur. A Sömürge devletleri yaygındır. Kilise kontrolünde eğitim hâkim R Laik eğitim sistemi hâkim Doğu ve batı dünyası arasında Haçlı Savaşları yaşandı Doğu ülkelerine hâkim olmak için sömürge savaşları başladı BİLİM VE TEKNİK ALANINDA GELİŞMELER Barut Barutun ateşli silahlarda kullanılması ile feodalite yıkılmaya merkezi krallıklar güçlenmeye başlayacaktır. Pusula Kristof Kolomb tarafından pusulanın sapma açısının hesaplanması ilerleyen dönemlerde Coğrafi keşifleri başlatacaktır. Kâğıt ve Matbaa Rönesans ve Reform hareketlerinin başlamasına sebep olacaktır. COĞRAFİ KEŞİFLER Avrupalıların yeni ticaret yolları bulmak amacıyla 15.yüzyılın ikinci yarısında başlattıkları 16.yüzyıl boyunca devam eden yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşiflere verilen isimdir. SEBEPLERİ Ticaret yollarının Türklerin eline geçmesi Avrupa’ya gelen malların daha ucuza bulunmak istenmesi Kralların hâkimiyet sahasını genişletmek ve Marco Polo’nun Garibeler Kitabında bahsettiği doğunun zenginliklerine ulaşma isteği Hristiyanlığı yayma düşüncesi(Haçlı seferleri ile ortak sebep) Avrupa’da değerli maden azlığı Karavel adı verilen okyanuslara dayanıklı gemilerin yapılması ve hurafelere inan- mayan gemicilerin yetişmesi 7 HÜSEYİN GÜNDÜZ Coğrafya bilginde yaşanan ilerleme Pusulanın geliştirilmesi Yeni yerler keşfetme arzusu( Macera arayışı) Kralların gemicileri desteklemesi İspanya ve Portekiz arasındaki rekabetin denizlere taşınması ÖNEMLİ KEŞİFLER KÂŞİF TARİH ÜLKE BARTELMİ DİAZ 1487 PORTEKİZ Afrika’nın güneyine ulaşarak buraya Ümit Burnu adını verdi.(Fırtınalar Burnu) KRİSTOF KOLOMB 1492 İSPANYA Amerika’nın doğusundaki Bahama Adalarına ulaştı fakat buranın yeni bir kıta olduğunu anlamadı JOHN KABOT 1497 İNGİLTERE Hudson Körfezi ve Kanada VASKO DÖ GAMA 1498 PORTEKİZ Müslüman İbn Macid’in yardımı ile Ümit burnunu dolaşarak İlk defa Hindistan’a ulaşan Avrupalı gemicidir.(Kalküta Limanı) AMERİKANO VESPUÇİ 1507 İSPANYA Aslen İtalyan bir gemici olan Vespuçi Kolomb’un Hindistan sandığı yerin yeni bir kıta olduğunu belirterek buraya adını verdi.(Brezilya kıyılarına çıktı ) MACELLAN 1519 İSPANYA İlk dünya seferi yapılarak dünyanın yuvarlak olduğu ispatlandı. KORTEZ 1519 İSPANYA Meksika bulunarak buranın fethine başlanmasıyla Aztek Uygarlığı yok edildi. PİZARO VE ALMAGRO 1531 İSPANYA Peru ve Kolombiya’yı keşfederek İnka Uygarlığı yok edildi. BALBOA Panama Kanalından geçerek ilk defa Büyük Okyanusa çıktı DEL KANO 8 KEŞİF HÜSEYİN GÜNDÜZ COĞRAFİ KEŞİFLERİN SONUÇLARI EKONOMİK SONUÇLARI SİYASİ ve SOSYAL SONUÇLARI DİNİ SONUÇLARI KÜLTÜREL VE BİLİMSEL SONUÇLARI 9 Ticaret yolları değişti. İpek ve Baharat yolları ile Akdeniz limanlarının (Venedik, Marsilya, Floransa, Milano vb. )önemi azalırken Lizbon, Rotterdam, Amsterdam, Londra, Bordo gibi Atlas Okyanusuna kıyısı olan limanlar önem kazandı. Keşfedilen yerlerden Avrupa’ya bol miktarda altın ve gümüş gibi değerli madenler taşınmıştır. Ticaretle uğraşan Burjuva sınıfı güçlendi. Zenginliğin ölçüsü sayılan toprak yerini altın ve gümüşe bıraktı İpek ve Baharat Yolu ile Akdeniz limanları üzerinden ticaret yapan Venedik, Ceneviz, Türkistan Hanlıkları ve Osmanlı Devleti en zararlı çıkan devletler oldu. Avrupa’da ticaret arttı, üretim ve alım gücü yükseldi. Kara ticareti yerini deniz ticaretine bıraktı. Sömürgelerde Avrupalı devletler çiftlikler, dokuma tesisleri ve maden işletmeciliği yaparak ucuz iş gücü sayesinde dünya ekonomisine yön verdiler. Sömürge imparatorlukları kuruldu. İlk kuran devletler Portekiz ve İspanyollardır. Daha sonra bu devletleri İngiltere, Fransa, Hollanda, Belçika 1870’den sonra İtalya ve Almanya gibi devletler izledi. Avrupa’da sömürge savaşları yaşandı. Sömürge alanlarını korumak isteyen Avrupalı devletler güçlü ve daimi ordular kurdular. Soylular nüfuzlarını kaybetti. Burjuvaların güç kazanması ile Avrupa’da ihtilal savaşları meydana geldi. Yeni keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler yaşandı. Türkistan Hanlıklarının zayıflaması Rusların bu bölgeleri işgal etmesini kolaylaştırdı. Deniz faaliyetlerini destekleyen kralların hâkimiyet sahası genişledi. Osmanlı Devleti Avrupalı devletlere karşı siyasi üstünlüğünü kaybetti. Şehirleşme genişleyerek şehirlerin nüfusu arttı. Sanat ve edebiyata değer veren Mesen sınıfının oluşmasına zemin hazırladı. Kölecilik ve köle ticareti yaygınlaştı. Hristiyanlığa ait bilgi ve inanç sistemleri temelden sarsıldı. Kilise ve Papalık Avrupa’da değer kaybetti. Yeni keşfedilen yerlerdeki insanların zorla Hristiyanlaştırılması ile Hristiyanlık geniş bir alana yayıldı. Dine dayalı dünya ve devlet görüşü değişti. Yeni ırklar, kültürler, hayvanlar (kanguru gibi) ve bitki (domates, patates, tütün, pamuk, kakao, vanilya vb.) türleri tanındı. Rönesans ve Reforma zemin hazırladı. Yeni yerler keşfetme arzusu ve merakı doğdu. Aztek, İnka ve Maya gibi uygarlıklar tanındı. Düşünce ve kültür hareketliliği yaşandı. Avrupa kültürü geniş bir alana yayıldı. Dünyanın yuvarlak olduğu anlaşıldı. HÜSEYİN GÜNDÜZ COĞRAFİ KEŞİFLER VE OSMANLI DEVLETİ Coğrafi keşiflerden en çok etkilenen devlet Osmanlı Devleti olmuştur. İpek, Baharat ve Akdeniz limanlarının önem kaybetmesi devleti ekonomik anlamda sıkıntıya sokmuştur. Avrupa’dan bol miktarda altın ve gümüşün Osmanlı topraklarına girmesi ile akçenin değeri azalmış, enflasyon meydana gelmiştir. Kervan ticareti güzergâhında bulunan şehir ve beldelerde ekonomik sıkıntılar oluştu. Ticareti faaliyetlerinin aksaması ve uzun süren savaşlar Celali İsyanlarına zemin hazırlayacaktır. Hint ticaret yolu hâkimiyeti için Portekizliler, Akdeniz hâkimiyeti için de İspanyollarla mücadele edildi. Osmanlı devleti Avrupa karşısındaki ticari ve siyasi üstünlüğünü zamanla kaybedecektir. Osmanlı Devleti Coğrafi keşiflere karşı şu tedbirleri almıştır: Bazı Avrupalı devletlere kapitülasyonlar vermiştir. Süveyş ve Don-Volga projeleri hayata geçirilmeye çalışıldı. Süveyş Kanalı: Akdeniz limanları ve baharat yolunu canlandırmak Don-Volga: İpek yolunu canlandırmak amacıyla yapılmak istenen projelerdir. Hint Deniz seferleri yapıldı. Akdeniz hâkimiyeti sağlandı(Preveze) Vadis Seyl Savaşı ile Fas himaye altına alındı. ÖNEM KAZANMASI—HAÇLI SEFERLERİ AKDENİZ LİMANLARI ÖNEM KAYBETMSİ---COĞRAFİ KEŞİFLER TEKRAR ÖNEM KAZANMASI—SÜVEYŞ KANALININ AÇILMASI MERKANTALİZM:1450-1750 yılları arasında Avrupa’yı etkileyen iktisadi doktrindir. Zenginlik ölçüsü olan toprağın yerini altın ve gümüşe bırakmasıdır. Merkantilizme göre kalkınma, ithalatın az, ihracatın çok, üretimin tüketimden fazla olmasıyla mümkündür. William Petty, Cantillion, Jean Bodin ve Thomas Mun bu doktrinin en önemli temsilcileridir. . OSMANLI DEVLETİNİN COĞRAFİ KEŞİFLERE GİRMEME NEDENLERİ Fetihlerin okyanus kıyılarına geç ulaşması İpek, Baharat ve Akdeniz hâkimiyetinden dolayı değişik ticaret yollarına gerek duyulmaması İslamiyet’in sömürgeciliğe karşı olması Okyanuslara dayanıklı gemilerin yapılmaması Devlet adamlarının keşiflerin önemini kavrayamaması İç isyanlar ve savaşların yaşanması 10 HÜSEYİN GÜNDÜZ RÖNESANS Yeniden doğuş anlamına gelen Rönesans Avrupa’da edebiyat, resim, mimarlık, heykeltıraşlık, bilim ve teknik gibi alanlarda meydana gelen gelişmelere verilen isimdir. SEBEPLERİ Orta Çağın sonlarına doğru kültür ve sanatta önemli birikimin oluşması. Kâğıt ve matbaa sayesinde yeni buluş ve düşüncelerin geniş alanlara yayılması Kâğıdın ucuzlaması ve matbaa sayesinde okuryazar oranının artması Avrupada sanat ve kültürel faaliyetleri destekleyen Mesen sınıfının oluşması İstanbul’un fethinden sonra Avrupa’ya giden Bizanslı âlimlerin etkileri Antikçağ Yunan, Helenizm ve Roma eserlerinin incelenmesi ve çevrilmesi Sicilya aracılığı ile Endülüs Emevi Devleti ve İslam medeniyetinin etkisi Coğrafi Keşiflerin ekonomik, kültürel ve dini etkileri Skolastik düşüncenin etkilerinin azalmaya başlaması ve Hümanizma hareketinin oluşmaya başlaması HÜMANİZMA: Kilise her şeyin en doğrusunu bilir mantığında yer alan skolastik düşünceye karşı insan ve doğa sevgisini temel alan insanın doğallığını ve özgürlüğünü ön planda tutan düşünce sistemidir.Dante, Petrark ve Bokaçius Hümanizmanın ilk öncüleridir Rönesans ilk defa İtalya’da(Floransa ve Venedik) başlamış daha sonra Fransa, İngiltere, Hollanda, Almanya, İspanya, Portekiz gibi Avrupa devletlerine yayılmıştır İtalya’da Rönesans Hümanizma ile başlamıştır. Rönesans’ın İtalya’da başlama nedenleri; İtalyan şehir devletlerinin İslam uygarlıkları ile ilişki halinde olması İstanbul’un fethiyle İtalya’ya giden Bizanslı âlimlerin Antik çağ eserlerini Latinceye çevirmesi(Antikite çalışmaları) Roma ve Helen kültürlerinin etkisinin devam etmesi Şehir devletleri halinde yaşamanın verdiği özgürlükçü düşünce ortamı Zengin şehir devletlerinin bilim ve teknik gelişmeleri desteklemesi Coğrafi konum itibari ile kültürel etkileşime açık olması(Doğu ve batı kültürleri) Avrupa’nın eğitim, din ve kültür merkezi konumunda olması Dante, Boccacio, Petrark ve Bokaçius Rönesans’ın öncüleridir. 11 HÜSEYİN GÜNDÜZ RÖNESANS'IN AVRUPA ÜLKELERİNDE GELİŞME GÖSTERDİĞİ ALANLAR ÜLKE RESİM EDEBİYAT ve MİMARİ ve BİLİM VE DİĞER TİYATRO HEYKELTIRAŞLIK ALANLAR Leonardo da Vinci İTALYA Mikelanj Tisiyen Brunnelechi Bramant Niccolò Machiavelli Mikelanj(Mikelancelo) Tasso Donatello Rafael Tarih: Makyavel ve Gişarden Giberti Bellini Shakespeare İNGİLTERE ALMANYA (Venedik Taciri, Hamlet, Othello, Romeo ve Jülyet) Albrecht Dürer Dini alanda: Röklen, Luther Erasmus Pierre Loscot -Louvre Sarayı FRANSA François Clouet Ronsard Montaigne (Denemeler) Jean BullantTuileries Sarayını Jan Gojon Rabelais Jan Bülan POLONYA Kopernik: Avrupa’da ilk defa dünyanın güneş etrafında döndüğünü söyleyen bilim adamı HOLLANDA Rembrandt İSPANYA Velasquez Cervantes (Don Kişot) RÖNESANS’IN SONUÇLARI Deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce yaygınlaşmıştır. Skolastik düşünce yıkılmıştır. Sanat ve düşünce üzerindeki kilise baskısı son buldu. İnsan faktörü ön plana çıktı. Özgürlükçü ve tenkitçi düşünce yapısı gelişti. Devlet yönetiminde krallar kilisenin baskısından kurtuldu Bilimsel alanda yaşanan gelişmeler endüstrinin gelişmesine ortam hazırlayacaktır. İncilin yeniden incelenmesi Reform hareketlerine, bilimsel gelişmeler Sanayi İnkılabına zemin hazırlayacaktır. Eğitim-öğretime verilen önem arttı Aydınlanma Çağına zemin hazırladı 12 HÜSEYİN GÜNDÜZ Mesen sınıfı oluştu Bilim, edebiyat ve sanat dallarında birçok yeni eser verildi. Milli edebiyatlar ortaya çıktı. İslam dünyası bilim ve sanatta lider olma özelliğini batıya kaptırdı. Mimaride Gotik tarz yerine Barok ve Rokoko üslubu ortaya çıktı. Osmanlı Devleti yükselme dönemini yaşadığı için Avrupa’daki gelişmeleri takip etme gereği duymamıştır. Bu durum ilerleyen dönemlerde bilim, sanat, mimari gibi alanlarda Avrupa’nın gerisinde kalmasına neden olacaktır. REFORM Yeniden şekil verme, iyileştirme ve düzeltme anlamlarına gelen reform Katolik kilisesine karşı verilen dinsel bir harekettir. Reformun amacı bozulan Katolik kilisesini eski haline döndürme amacı taşır. SEBEPLERİ Katolik kilisesinin bozulması(Halktan çeşitli adlarla zorla para toplanması, Endüljans satışları) Dinde ıslahat fikrinin bazı papaz ve düşünürler tarafından yüksek sesle belirtilmesi Engizisyon Mahkemelerine duyulan tepki İncilin milli dillere çevrilmesi ve herkes tarafından okunması Kâğıt ve matbaa sayesinde halkın okuduğu incildeki bilgilerle kilisenin söylemleri arasındaki farklar Haçlı seferleri ve Coğrafi keşiflerle kiliseye duyulan güvenin sarsılması ve dünya görüşünün değişmesi Rönesans’ın etkisi ile kilise ve papalığın eleştirilmesi Halkın fakirlik çekerken kilise ve papazların lüks içinde yaşaması Kilisenin geniş topraklara sahip olmasının topraksız köylülerce eleştirilmesi ve bu topraklara göz dikilmesi Mevcut mezheplerin halkın ihtiyaçlarına cevap verememesi Reform hareketi Avrupa’da Martin Luther öncülüğünde ilk defa Almanya’da daha sonra Fransa, İngiltere ve Kuzey Avrupa ülkelerinde görülmüştür. REFORMUN ALMANYA’DA BAŞLAMA SEBEPLERİ; Alman halkının İtalyan halkına göre fakir olması Kilise tarafından desteklenen Avusturya İmparatorunun Alman prenslerini baskı altında tutması Siyasi birliğin olmaması Dinde yenilik isteyenlerin prensler ve halk tarafından desteklenmesi 31 Ekim 1517'de Martin Luther tarafından Wittenmberg Kilisesinin kapısına asılan 95 maddelik bildiri ile Reform hareketi resmen başlamıştır. Bu bildiride özetle; Tanrı ile kul arasına kimse giremez ve Papalık tarafından belirtilen günahların değeri yoktur. Günahları ancak tanrı isterse bağışlar. Endüljans satışı yapan rahipler suçludur. Luther ve taraftarlarınca Almanya’da yeni oluşan bu mezhebe Protestanlık adı verilmiştir. Almanya’da başlayan Şarlken ve Protestan Prensler arasındaki iç savaşlar 1555 Ogsburg (Ausburg) Antlaşması ile sona erecektir. 13 HÜSEYİN GÜNDÜZ OGSBURG ANTLAŞMASI: Kutsal Roma İmparatoru V.Charles (Şarlken )ve Schmalkaldik Ligi güçleri arasında 25 Eylül 1555 tarihinde Almanya’nın Augsburg şehrinde imzalandı Protestan mezhebi ve kilisesi resmen kabul edildi. Alman prensleri istedikleri mezhebi seçmekte ve seçtikleri mezhebi kendi uyruklarına da kabul ettirmekte serbestlik kazandılar (Cuius regio, eius religio ‘ kim yönetirse onun dini’) Prensler kendi ülkeleri içinde din işlerinin mutlak amirleri olma hakkını elde ettiler. Prenslerin, mezheplerini kabul etmek istemeyen Almanların başka yerlere göç etmelerine izin verilecekti. Ogsburg Antlaşması ile Alman İmparatoru Protestanlığı ALMANYA’da resmen tanımıştır. Bu antlaşma ile Protestanlık Almanya, Danimarka, Norveç, İsviçre ve azda olsa Fransa’da yayıldı. DİĞER AVRUPA ÜLKELERİNDE REFORM HAREKETLERİ; FRANSA Fransa’da Reform hareketlerini Calven başlattı. Fransa kralı IV. Henry tarafından yayınlanan Nant Fermanı ile Calvenizm resmen tanındı(Édit de Nantes) İNGİLTERE İngiltere’de Reform hareketi devlet tarafından yapılmıştır. Anglikan Kilisesi kurularak Angilkanizm resmi mezhep olarak kabul edildi.(Protestan Katoliklik) İSVİÇRE İsviçre’de rahip Huldriych Zwiingli tarafından reform hareketi başlatıldı. Protestanlık benimsendi. İSKOÇYA Calvenizm anlayışı benimsendi. Bu yeni mezhebe Presbiteryenizm adı verildi. DANİMARKA Protestanlık mezhebi benimsendi. NORVEÇ REFORMUN SONUÇLARI Reformla birlikte Avrupa’nın gelişmesini engelleyen etkenler tamamen ortadan kalkmıştır. Bilimin önündeki din baskısı kalktı. Avrupa’da mezhep birliği bozularak Protestanlık, Kalvenizm, Anglikanizm, Presbiteryenlik gibi yeni mezhepler ortaya çıkmıştır. Avrupa’da mezhep savaşları başladı.Bu durumu Osmanlı Devletinin Avrupa’da ilerlemesini kolaylaştırdı. Eğitim öğretim kilisenin elinden alınarak LAİK eğitim sistemine geçildi. Katolik kilisesinden ayrılan ülkelerde kilisenin mallarına el konuldu Katolik olarak kalan ülkelerde, diğer mezheplerle mücadele edebilmek için Engizisyon Mahkemeleri kurulmuştur. Katolik kilisesi kendini yenilemek ve ıslahat yapmak zorunda kaldı. Protestan krallar ve prensler, din işlerinin mutlak hâkimi oldular. Yeni mezheplerin devlet üzerinde etkin olması siyasi idare tarafından engellendi.(Din devlet kontrolüne girdi.) Katolik Kilisesi Cizvit Tarikatını kurarak kendini tanıtmaya ve Katolikliği yaymaya çalıştı. Osmanlı Devleti Protestanlığı destekleyerek din savaşlarını körüklemiştir. Osmanlı Devletinde gayrimüslimlerin dinlerine, yaşam standartlarına, örf ve adetlerine karışılmadığı ve yabancı uyruklu vatandaşlarının çoğunun Ortodoks olması nedeniyle Reform hareketleri Osmanlı Devletini etkilememiştir. 14 HÜSEYİN GÜNDÜZ Yeniçağda Avrupada yaşanan Coğrafi keşifler, Rönesans ve Reform hareketleriyle gelişmeyi engelleyen uygulamalar ortadan kalkmıştır.(Ortak Sonuç) OTUZ YIL SAVAŞLARI (MEZHEP SAVAŞLARI)(1618-1648) Alman İmparatoru II. Ferdinand’ın İspanya’nın da desteğini alarak Almanya’da mezhep birliğini sağlamak ve Protestanları ortadan kaldırmak amacıyla Protestan Alman prenslere saldırmasından dolayı ortaya çıkan savaşlar serisine otuz yıl savaşları adı verilir. Temel Düşünce: Un Roi, Une Foi, Une Loi: Tek Kral, Tek İnanç, Tek Hukuk 1618 yılında İmparator karşıtları ve Protestanların Bohemya da başlattığı ayaklanma savaşı tetiklemiştir. TARAFLAR KATOLİK BİRLİĞİ PROTESTAN BİRLİĞİ Kutsal Roma Germen Krallığı Protestan Alman Prenslikleri İspanya Krallığı İsveç Norveç Bavyera Prensliği Fransa Bohemya Kilise Devletleri (İtalya) Danimarka Hollanda Otuz yıl savaşlarında Kutsal Roma Germen imparatorluğunun mağlubiyeti ile sonuçlanmış. Westfalya Antlaşması ile Almanya’daki savaşlar sona ermiştir. WESTFALYA ANTLAŞMASI(1648) Almanya Alsas Loren bölgesini Fransa’ya verdi 1555 Ogsburg Antlaşmasının esasları aynen kabul edildi. ( ‘'cuius region, eiuis religio'' ilkesi çıkarıldı. Halklara prense bağlı olmadan inanç özgürlüğü tanındı.) Halk; mezhep seçme ve seçtiği mezhepleri yaşama özgürlüğüne sahiptir. Protestanlık resmen tanınarak diğer mezheplerle eşit hale geldi. Üye devletlerin rızası olmadan İmparator savaş ilan edemeyecek, kanun koyamayacak, vergi ve asker toplayamayacak Hollanda ve İsviçre'nin de bağımsızlıkları resmen tanındı. Alman Prenslikleri istedikleri devletle antlaşma imzalayabilecekler Bu antlaşma ile Kutsal Roma Germen İmparatorluğu parçalanmıştır. Westfalya Antlaşmasını kabul etmeyen İspanya ile savaşlar on yıl daha devam etmiştir. Pirene Antlaşması(Pyrenees Antlaşması) ile İspanya’da Fransa’nın üstünlüğünü kabul etmiştir. Bu savaşlar sırasında Portekiz bağımsızlığını ilan ederek İspanya’dan ayrıldı. YEDİ YIL SAVAŞLARI(1756-1763) İngiltere ve Fransa arasında sömürgecilik ve denizlerde üstünlük elde etmek için yapılan savaşlardır. Taraflar: İngiltere, Prusya ve Rusya Fransa, Avusturya 15 HÜSEYİN GÜNDÜZ Savaştan mağlup olarak ayrılan Fransa Paris Antlaşmasıyla Hindistan ve Amerika’daki sömürgelerini İngiltere’ye kaptırmıştır. GENEL SONUÇLARI Fransa’nın savaşı kaybetmesi Fransız İhtilaline zemin hazırlamıştır. Savaşta galip gelen İngiltere’nin ekonomik krizden kurtulmak için yeni vergiler koyması Amerika’da yer alan 13 kolonisinin arasının açılmasına ve ABD’nin kurulmasına sebep olacaktır. Prusya; Avrupa’nın en kuvvetli kara devleti haline gelmiştir. ABD’NİN KURULMASI (1787) 1492’de Amerika kıtasının bulunması ile İngiltere, İspanya, Portekiz, Hollanda ve Fransa bu kıtada sömürge kolonileri kurmuşlardır. İngiltere’nin Amerika’da 13 kolonisi bulunmaktadır. Bu koloniler İngiltere tarafından tayin ettiği bir vali tarafından yönetilmekte ve kolonilerin oluşturduğu meclis bulunmaktadır. Yedi yıl savaşlarından dolayı ekonomik sıkıntıya giren İngiltere’nin kolonilerdeki çay ve tütün vergilerini yükseltmesi tepkiyle karşılanmıştır. 1774 yılında I.Filedelfiya Kongresi’nde alınan kararların reddedilmesi üzerine koloniler İngiltere’ye savaş ilan etti. 1776 yılında II. Filedelfiya Kongresinde koloniler bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. George Washington ve Thomas Jefferson tarafından Bağımsızlık ve İnsan Hakları Bildirisi ilan edildi İlk defa bu beyannamede DEMOKRASİ yönetimi kabul edilmiştir. 1783 de koloniler ve İngiltere aralarında Versay Anlaşması imzalanmıştır. İngiltere bu antlaşmayla kolonilerin bağımsızlığını resmen tanımıştır. 1787 yılında kolonilerin birleşmesi ile ABD kurulmuştur. George Washington bu yeni devletin ilk başkanı seçildi. SONUÇLARI ABD bağımsızlık savaşları sömürgeciliğe karşı yapılan ilk bağımsızlık hareketidir. Fransız İhtilaline ilham kaynağı olacaktır. Avrupa’ya karşı yeni bir denge unsuru oluştu Avrupa’dan bölgeye yapılan göçlerle Avrupa’da işsizlik azalmıştır. Yeniçağda ilk defa demokratik bir rejim kurulmuştur. Avrupa medeniyeti yeni bir yayılma alanı bulmuştur. Siyasi ve dini çatışmalar Avrupa’da önemini kaybetti. TRABLUS ANTLAŞMASI (SÖZLEŞMESİ)(1796) Trablus Antlaşması, ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan antlaşmadır. ABD adına Joseph Donaldson ile Osmanlı adına Cezayir Beylerbeyi Hasan Paşa, arasında imzalanan antlaşma ABD tarihinde yabancı bir diile yazılan ve vergi ödemeyi kabul eden ettiği tek antlaşmadır. ABD, 1818 yılına kadar antlaşmaya bağlı kalmıştır. 16 HÜSEYİN GÜNDÜZ YAKINÇAĞ AVRUPA TARİHİ (1789- ?) FRANSIZ İHTİLALİ (1789) SEBEPLERİ Kendilerini tanrıdan başka kimseye hesap verme zorunluluğunda görmeyen krallık idaresinin katı tutumu ve baskısı Fransa’da var olan sosyal adaletsizlik. Halkın soylular, din adamları, burjuva ve köylü gibi sınıflara ayrılması Montesquieu, Voltaire, Diderot, Jan Jack Ruso gibi Fransız aydınlarının Amerikan Bağımsızlık Bildirisinden etkilenerek sosyal adaletsizlik, eşitlik, hürriyet konularında kralı ve kiliseyi eleştirileri Versay Sarayında kralın lüks içerisinde yaşarken halkın fakirlikle ve yüksek vergilerle boğuşması Krallık idaresinin halkın sıkıntılarına duyarsız kalması Marie Kantonitte ait olduğu söylenen ama ispatlanamayan ‘’Ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler!" ("Qu'ils mangent de la brioche.") sözü belki kraliçeye ait değil ama yönetimin ilgisizliğine en iyi örnektir. İngiltere’de Magna Carta ile başlayan demokratikleşme sürecinde elde edilen hak ve özgürlüklerin Fransızları etkilemesi Yedi yıl Savaşlarının olumsuz etkisi ve yeni vergilerin konulmak istenmesi Amerikan kolonilerinin bağımsızlık savaşı Rönesans’la ortaya çıkan Aydınlanma çağının etkileri Burjuvalar ile din adamı ve soylular arasındaki siyasal mücadeleler GELİŞME: Maliyeyi düzeltmek amacıyla Fransa Kralı 16. Lui, Etejenero'yu toplantıya çağırarak gerekli tedbirlerin alınmasını istedi. Toplantıda soylular ve rahipler ile halk temsilcileri arasında çıkan anlaşmazlıklar üzerine halk temsilcileri Etejenero'yu, Milli Meclis ilan ettiler. Meclis onayı olmadan vergi alınmaması kararı alındı. Kral bu kararı kabul etmeyerek meclis salonunu kapatmıştır. Anayasa çalışmalarına başlayan meclis kendisine Kurucu Meclis adını vermiştir. Kralın askeri güçle meclisi dağıtmak istemesi üzerine isyan eden halk, Bastil Hapishanesini basarak siyasi tutukluları serbest bıraktı. Şatolar, kiliseler, malikâne ve saraylar yağmalanmış kral ve eşi vatana ihanet suçundan giyotinle idam edilmiştir. SONUÇLARI Milliyet, adalet, demokrasi, eşitlik, laiklik, cumhuriyet ve hürriyet gibi ilkeler dünyaya yayıldı. İnsan hakları ilk defa anayasa güvencesine alındı. Fransa’da mutlak monarşi yıkılarak egemenliğin halka ait olduğu kabul edildi. Milliyetçilik akımının etkisi ile imparatorluklar parçalanma sürecine girmiştir. Millet kavramı ortaya çıkarak milli devletler kurulmaya başlanmıştır. Laiklik hukuk kuralları ve yönetim anlayışı ortaya çıktı Siyasette ve ekonomide liberalizm ön plana çıktı İnsan Hakları Bildirisi evrensel bir boyut kazandı Burjuva sınıfı yönetime hâkim oldu İhtilalle başlayan karışıklıklar, 1804'de Napolyon’un imparator olması ile son bulmuştur. Avrupada ihtilal savaşları başladı. Yeniçağ kapandı, yakınçağ başladı 17 HÜSEYİN GÜNDÜZ FRANSIZ İHTİLALİNİN OSMANLI DEVLETİNE ETKİLERİ OLUMLU ETKİLERİ OLUMSUZ ETKİLERİ Demokratikleşme ve anayasalcılık İlk defa Sırplarla başlayan milliyetçi hareketleri başladı. Yargı güvencesi, isyanlarının yaşanmasına neden oldu. Avrupalı devletler azınlıkları bahane vatandaşlık hakkı ve eşitlik ilkeleri benimsenmiştir. ederek sık sık iç işlerimize Osmanlıcılık fikri uygulanmaya konuldu karışmışlardır. Tanzimat ve Islahat Fermanları ilan Avrupalı devletlerin etkisi ile azınlıklara edildi. tanınan ayrıcalıklar toplumsal Padişahların yetkileri kanunla adaletsizliklere yol açtı sınırlandırıldı. Kanun-u Esasi ilan edildi. Meşrutiyetle birlikte parlamenter Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti Fransız ihtilalinden en zararlı çıkan devletlerdir. sisteme geçildi. SANAYİ İNKILABI(ENDÜSTRİ DEVRİMİ) İlk defa İngiltere’de ortaya çıkan sonra bütün Avrupa’ya yayılan insan ve hayvan gücüne dayalı üretimin yerini makinelere bırakmasına sanayi inkılabı denir.James Watt tarafından bulunan buhar makine ilk defa dokuma sanayisinde kullanılmıştır. SANAYİ İNKILABININ İNGİLTEREDE BAŞLAMA SEBEPLERİ Dünya ticaret merkezi konumunda olması Araştırmacı ve özgür düşünce ortamı Bireysel hak ve özgürlükleri koruma altına alan Parlamentonun ticaretin önündeki engelleri kaldırılması Kapitalizmin devlet politikası haline dönüştürülmesi Serbest ve rekabetçi iç piyasa koşulları Orta sınıfın zenginleşme mücadelesi Gelişmiş sömürge ağından dolayı hammadde bolluğu ve pazar imkânı Demir ve kömür gibi sanayi için gerekli olan zengin yeraltı kaynaklarına sahip olması Güçlü ticaret ve askeri filolara sahip olmasının taşımacılığı kolaylaştırması Avrupa’daki siyasi ve mezhep savaşlarından uzak durması SONUÇLARI Küçük işletmelerin yerini büyük fabrikalar ve şirketler aldı. Böylece ucuz ve kaliteli imalat sağlanmıştır. Büyük sanayi şehirleri, işsizlik ve çarpık kentleşme ortaya çıktı(Gecekondu) Avrupada üretimin artması ile refah seviyesi yükselmiştir. Hayat koşullarının iyileştirilmesine bağlı olarak sağlık alanında yaşanan gelişmeler ölüm oranlarının düşmesine ve hızlı nüfus artışına sebep oldu Çekirdek aile yapısı ortaya çıktı 18 HÜSEYİN GÜNDÜZ İşçi sınıfı ve eğitilmiş insan gücü ortaya çıkmıştır. Ploreterya denilen işçi sınıfı burjuva sınıfına rakip olarak siyasi mücadeleye girişmiştir. Sendikacılık ve parti faaliyetleri başlamıştır. Üretim milli ve uluslararası bir boyut kazandı Emperyalizm, kapitalizm, liberalizm ve sosyalizm gibi akımlar ortaya çıktı Ulaşım kolaylaştı, özellikle demiryolu taşımacılığı önem kazanmıştır. Sömürgelerden mal getirme ve işlenen malları pazarlara nakletmek için ticaret filoları kurulmuştur. Süveyş Kanalı (1869) ve Panama Kanalı (1914) deniz ticaretini kolaylaştırmıştır. Üretime bağlı olarak konfora dayalı tüketim ekonomisi gelişti İşçi sınıfının problemleri ihtilal savaşlarının çıkmasına neden olmuştur Hammadde ve Pazar arayışı büyük sömürge savaşlarına sebep olacaktır. SANAYİ İNKILABININ OSMANLI DEVLETİNE ETKİLERİ Ucuz Avrupa malları ile mücadele edemeyen birçok el tezgâhı ve küçük atölye kapandı. Lonca Teşkilatının önemi azalmış işsizlik ve ekonomik sıkıntılar artmıştır. Denge politikasının etkisi ile sanayileşmiş Avrupalı devletlere verilen ayrıcalıklar Osmanlı ekonomisinin iflas etmesine yol açacaktır. Sanayi devrimini gerçekleştiremeyen Osmanlı Devleti, dışarıya hammadde satan ve dışarıdan mal alan ülke konumuna gelecektir. İhracat azalmış, ithalat artmıştır. Ekonomik anlamda Avrupa’ya bağımlılık arttı. Hammadde ihtiyacı zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahip olan Osmanlı topraklarının sömürgeleştirilmesine neden olmuştur Osmanlı Devleti Avrupalı devletlerin açık pazarı haline gelmiştir. Osmanlı Devletindeki demiryolu, liman ve maden ocakları Avrupalı işletmecilerin istilasına uğramıştır. OSMANLI DEVLETİNİN SANAYİ İNKILABINA KARŞI ALDIĞI TEDBİRLER Sanayinin ve ticaretin gelişmesi için Islahat-ı Sanayi komisyonu kuruldu(1860) İthalat vergileri arttırılmış, ihracat vergileri azaltılmıştır Yerli mallar teşvik edilmiş hatta bazı dönemlerde zorunlu hale getirilmiştir. Teşvik kanunu çıkartılarak büyük imalathanelerin açılması sağlanmıştır. Açılan işletmelere vergi kolaylığı getirilmiştir.(10 yıl vergi muafiyeti) Sanayi maddelerinin ihracı yasaklanmıştır. OSMANLI EKONOMİSİNİ ETKİLEYEN OLUMSUZLUKLAR Coğrafi keşiflerle ticaret yollarının değişmesi Fransa’ya kapitülasyonların verilmesi(1535) Kapitülasyonların diğer ülkelere de verilmeye başlanması Celali isyanları ve savaşların uzaması 19 HÜSEYİN GÜNDÜZ Kapitülasyonların sürekli hale getirilmesi (1740) Sanayi İnkılabı Balta Limanı sözleşmesi ile İngiltere’nin yarı sömürgesi konumuna gelinmesi Kırım savaşında ilk dış borcun alınması(1854) Alınan borçların gereksiz yerlere harcanması Maliyenin iflası(1875) Duyun-u Umumiyenin kurulması (1881) MAKYAVELİZM: İtalyan devlet adamı Niccolò di Bernardo Machiavelli'nin 1513’de yazdığı Prens(Il Principe) adlı eserinden sonra dünyaya yayılan bu görüşe göre "Amaca ulaşmak için her türlü araca başvurulmalıdır." Makyavelizm’de her türlü ahlak ilkesi hiçe sayılmış yöneticilerin duygularına kapılmadan ve acıma duygularını bir kenara bırakarak devleti yönetmeleri esas alınmıştır. Görüşün en büyük uygulayıcısı İngilizlerdir. ’Devletlerarasında tarihi dostluklar yoktur, çıkar ilişkileri vardır’’ VİYANA KONGRESİ (METERNİK SİSTEMİ)(1815) Kongrenin Toplanma amacı: Napolyon savaşları ile Avrupa’da bozulan siyasi dengelerin ve sınırların yeniden düzenlenmesi, ulusalcılığa karşı var olan mevcut düzenin devam ettirilmesi amacıyla toplanmıştır. Katılan Devletler: Avusturya, Rusya, Prusya, İngiltere ve Fransa öncülüğünde toplanmıştır. Osmanlı Devleti Sırplara verilen ayrıcalıkların arttırılacağı endişesiyle konferansa katılmadı KONGREDE ALINAN BAZI KARARLAR; Belçika ve Hollanda birleştirilecek ve Niederland devleti kurulacaktı. İsveç ve Norveç Krallıkları birleştirilecek ve İsveç – Norveç Krallığı kurulacak. Fransa ihtilalden önceki sınırlarına çekilecek Finlandiya Rusya’ya verilecek Avusturya, Doğu Galiçya, Venedik ve Lombardiya’yı alacak Napolyonun kurduğu Ren Konfederasyonu Germen Konfederasyonuna dönüştürülecek Papalık devleti yeniden kurulacaktır. Avrupa’nın herhangi bir yerinde çıkan milliyetçi isyanlar silahla bastırılacaktır. İmparatorluklar kutsaldır. Her türlü demokrasi hareketi engellenmelidir. Sınırlar çizilirken milliyet, din ve dil farklılıkları dikkate alınmadığı için istenilen barış ortamı oluşmamıştır. Meternik sistemi, mevcut düzenin silah gücüyle korunması ve ulusçuluk hareketlerinin acımasızca bastırılarak ulus devletlerin dağıtılmasını öngörmektedir. Meternik sistemine ilk tepki 1830 ihtilalleridir. 1848 ihtilalleri ile Meternik sistemi tamamen çökmüştür. Viyana Kongresinde ilk defa Rus Çarı I. Aleksander tarafından Şark Meselesi gündeme getirerek Osmanlı toraklarının paylaşılmasını teklif ettiyse de reddedilmiştir. 20 HÜSEYİN GÜNDÜZ Restorasyon Dönemi: Restorasyon sözcüğünü terminolojiye sokan Karl Ludwig von Hallerdir. Viyana kongresinde alınan kararlarının uygulamaya konulduğu 1815-1830 dönemlerine verilen addır. Yeniden yapılanma adıyla da bilinir. Osmanlı Devletinde Rumlar tarafından çıkartılan Mora isyanına, Fransa, Rusya ve İngiltere mevcut düzeni koruma yerine milliyetçi Rumlara yardım etmeleri ve Navarin' de Osmanlı Donanmasını yakmaları sistemin işlemeyeceğini göstermektedir. 1830 İHTİLALLERİ Fransa’da X. Şarl'ın mutlak rejimi getirmek için parlamentoyu dağıtması, basın ve düşünce özgürlüğüne sınırlama getirerek anayasal hakları kısıtlamak istemesi üzerine 1830’da çıkan isyan hareketidir. X.Şarl tahttan indirilerek yerine liberal fikirleri savunan Louis Fhillippe yeni kral oldu. SONUÇLARI Fransa’da meşruti krallık yeniden kurulmuştur. Seçim kanunu yapılarak, seçim koşulları hafifletildi. Meclise kanun teklif etme ve uygulama hakkı verildi. Avrupa’da Liberal demokrasiler güçlenerek parlamenter sisteme geçiş hızlandı. İngiltere ve İsviçre’de liberaller başa geçti. İsveç ile Norveç, Hollanda ile Belçika devletleri ayrılarak bağımsız oldular. Lehistan’da ihtilal çıkmıştır. 1830 ihtilalleri 1815’de yapılan Viyana Kongresine İLK tepkidir. 1848 İHTİLALLERİ SEBEPLERİ Sanayi İnkılabı ile ortaya çıkan işçi sınıfının sosyal ve siyasal haklar talep etmesi 1830 ihtilaliyle kurulan Fransa'da vatandaşların tamamına oy hakkı vermeyişi Sosyalist Partinin çalışmaları 1845 ve 1846 ‘da Belçika'da ortaya çıkarak tüm Avrupa ülkelerine yayılan Patates Hastalığı (Phytophthora infestans)’nın getirdiği açlık sıkıntıları Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından 1 Şubat 1848 tarihinde yayınlanan Komünist Manifesto’da sınıfsız ve devletsiz bir toplum düzenine geçilmek istenmesi İlk defa Fransa’da ortaya çıkan ihtilal isyanları tüm Avrupa’yı etkilemiştir. SONUÇLARI FRANSA: Cumhuriyet ilan edilerek Lui Napolyon cumhurbaşkanı seçildi. Sosyal Hukuk Devleti kavramı ortaya çıkmıştır. Ölüm cezası kaldırılarak, esir ticareti yasaklandı Bütün Fransız vatandaşlara oy verme hakkı tanındı AVUSTURYA: Meternik istifa ederek vergiler eşit hale getirildi. Toprak köleliği kaldırıldı. Avusturya hâkimiyetindeki Macar, İtalyan, Leh, Sırp, Slovak, Romanya, Çek ve Hırvat bölgelerinde bağımsızlık isyanları çıkmıştır. İTALYA ve ALMANYA: İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini kurmaları için uygun ortam oluştu. İtalya Piyomente öncülüğünde 1870’de, Almanya ise Bismarck’ın Kral Wilhelm’e taç giydirmesi ile 1871’de siyasi birliklerini kuracaklardır. Bütün Avrupa Devletlerinde sosyalist akımlar güçlenmeye başlamıştır. (Ortak sonuç) 1807’de İtalya’da ulusal birliğin kurulması için ilk çalışmaları gerçekleştiren gizli örgüt Carbonari teşkilatıdır. 21 HÜSEYİN GÜNDÜZ ÇIKMIŞ SORULAR 1. Ortaçağ Avrupa’sında Katolik Kilisesi, dini hakların yanı sıra dünyevi haklara da sahipti. Düşünce alanında, kilisenin koyduğu kurallar geçerliydi ve bunlara aykırı düşünceleri dile getirmek mümkün değildi. Bu durumun aşağıdakilerden hangisini engellediği savunulabilir? A) Katolik Kilesesi’nin varlığını sürdürecek önlemler almasını B) Kişisel yaratıcılığın ön plana çıkmasını C) Sanat alanında işlenen konuların sınırlı olmasını D) Din adamlarının krallar üzerinde etkili olmasını E) Yöneticilerle din adamları arasında sorun çıkmasını (2004-ÖSS) Buna göre, Bizans’ta sanatçıların aşağıdakilerin hangisi bakımından engellendiği savunulabilir? A) Anadolu topraklarında var olmuş çeşitli uygarlıklardan yararlanmaları B) Siyasi otoriteyi artırmada yardımcı olmaları C) Süslemeye dayalı eserler yapmaları D) Yönetimden maddi destek almaları E) İşleyecekleri konuları özgürce seçmeleri (1995-ÖSS) 5. Ortaçağ’da kurulan devletlerin birçoğunda hükümdarlar egemenliklerini dine dayandırmışlar ve din adamları devlet yönetiminde etkili olmuşlardır. 2. Haçlı Seferleri sonucunda derebeylerinin çoğu ülkelerine geri dönememiştir. Dönenler ise maddi güçleri kalmadığından, topraklarını, nüfuzlarını ve ordularını kaybetmişlerdir. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Laik olmayan devlet anlayışının Bu durum Avrupa’da aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır? B) Tutsaklık uygulamasının C) Lonca sisteminin A) Toplumda eşitliğin yaygınlaşmasına D) Feodal sistemin B) Siyasi yapının değişmesine E) Şehir devleti anlayışının C) Ekonomik kalkınmanın hızlanmasına (1994-ÖSS) D) Tarımın önem kazanmasına E) Sınıf farklarının ortaya çıkmasına 6. Ortaçağ’da Müslüman bilim adamlarının eski Yunan filozoflarının eserlerinden yaptıkları çeviriler, daha sonra AvrupalIların Ortaçağ anlayışından kurtulmalarında önemli bir etken olmuştur. Bu bilgiye dayanarak, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) AvrupalIlar İslam kaynaklarından yararlanmıştır. (1998-ÖSS) 3. Ortaçağ’ın sonlarına doğru Batı Avrupa’da toplumsal, ekonomik, düşünsel, yönetsel alanlarda değişme ve gelişmeler görülmüştür. Bu değişme ve gelişmeler aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur? A) Toplumlara tek tanrılı dinlerin egemen olmaya başlamasının 22 4. Bizans’ta sanatçılar dinin ve imparatorluğun emrinde çalışmıştır. B) Şehir devletlerinin ortaya çıkmasının C) Toplumların sınıflara ayrılmasının D) Dünya görüşünün değişmesinin B) Çevirilerin yapıldığı dönemde İslam dünyasında Avrupa’dan daha aydın bir düşünce ortamı vardır. C) Eskiçağ Yunan düşünürleri Ortaçağdaki Avrupa düşünürlerinden farklı bir anlayış içindedirler. D) Ortaçağ’da Müslüman-Hıristiyan çatışması sona ermiştir. E) İslamiyet bilime, pozitif ve akılcı düşünceye E) İlk imparatorlukların kurulmaya başlamasının karşı değildir. (1994-ÖSS) (1997-ÖSS) HÜSEYİN GÜNDÜZ 7. Ortaçağ’da Avrupa toplumlarının soylular, rahipler, burjuvalar ve köylüler olmak üzere sınıflara ayrılması, aşağıdakilerden hangisini göstermektedir? A) Şehirli sınıfın ticaretle uğraştığını B) Halk arasında eşitsizlik olduğunu C) Kralları aforoz etme yetkisinin bulunması D) Haçlı Savaşlarını düzenlemesi E) Krallara taç giydirmesi (1990-ÖSS) C) Din adamlarının yetkilerine göre sınıflara ayrıldığını 11. Avrupa’da; D) I. Barut yapmanın öğrenilmesi II. Derebeyliğin yıkılması III. Ateşli silahların yapılması IV. Merkeziyetçi yönetimlerin güçlenmesi Halkın yaşam düzeyinin yüksek olduğunu E) Halk arasında belli mesleklere önem verildiğini (1993-ÖSS) 8. Bizans İmparatorluğu’nda hükümdarlık makamını kendine güvenen ve yeterince güçlü olan kişiler ele geçirebilirdi. olaylarının oluş sırası nedir? Bu durum, Bizans İmparatorluğu’nda aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? B) III, IV, I ve II A) Hükümdarların yetkilerinin sınırlanmasına B) Dinin devlet yönetiminde etkisinin azalmasına A) I, III, II ve IV C) II, IV, I ve III D) IV, II, III ve I E) I, II, III ve IV C) Askeri ve sivil yönetimin birbirinden ayrılmasına (1983-ÖSS) D) Birden fazla soyun yönetime gelmesine E) ÖSS) Ülkenin küçük eyaletlere bölünmesine (1992- 9. Kudüs’ün aşağıdaki özelliklerinden hangisi, bu kentin hem Museviler hem Hıristiyanlar hem de Müslümanlarca kutsal sayılmasında başlıca etkendir? ÖSS Cevapları 1. B 2. B 3. D 4.E 5.A 7. B 8. D 9. B 10.B 11.A A) Bu dinlere inanan insanların birlikte yaşadığı bir yer olması B) Bu dinlerce önemli sayılan mabetlerin bulunması C) Çeşitli uygarlıkların izlerini taşıması D) Uzun süre ticaret merkezi olması E) Önemli bir jeopolotik konumda bulunması (1991-ÖSS) 10. Aşağıdakilerden hangisi, Ortaçağ’da kiliseyi temsil eden Papalığın siyasal bir güç olduğuna kanıt olarak gösterilemez? 23 A) Kendi hakimiyetinde topraklarının olması B) Çok sayıda din adamı yetiştirmesi HÜSEYİN GÜNDÜZ 6.D ÇIKMIŞ SORULAR 1. İtalya ve Almanya’nın siyasal birliklerini tamamlayıp güçlü birer devlet haline gelmeleri ve üstünlüklerini sağlamak amacıyla destek aramaları Avrupa’da, I. Sömürgecilik hareketlerinin önemini yitirmesi II. Güç dengesinin bozulması III. Yeni ittifakların oluşması gelişmelerinden hangilerine ortam hazırlamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve İli (2005-ÖSS) 2. Napolyon Savaşlarından sonra Avrupa’nın geleceğini belirlemek amacıyla Viyana Kongresi toplanmıştır. Bu kongrede Avrupa devletlerinin sınırları milliyet, din ve dil etkenleri dikkate alınmadan, Rusya, İngiltere ve Prusya’nın istekleri doğrultusunda yeniden çizilmiştir. Bu durum aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlamıştır? A) Devletlerarası hukuk kurallarının aynı kalmasına B) Uluslararasında yeni siyasi sorunların ortaya çıkmasına C) Din adamlarının siyasi güç kazanmasına D) Avrupa’da ekonomik yönden birlik sağlanma sına E) Halkların krallara bağlılığının artmasına (2003-ÖSS) 3. Avrupa’da Reform hareketleri başladıktan sonra görülen bazı gelişmeler şunlardır: I. Ogsburg Anlaşması’yla halkın, bağlı bulunduğu hükümdar veya prensin kabul ettiği mezhebe girmeye zorlanması II. Avrupa’da yeni mezheplerin ortaya çıkması III. Okulların kiliseden alınması gelişmelerinden hangileri, inanç özgürlüğü doğrultusundaki gelişmeleri kolaylaştırıcı bir ortam sağlandığını gösterir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III (2001-ÖSS) 24 güçlenmesine karşı olmasına C) Protestan mezhebini resmen tanımış olmasına D) Prenslerin inanç özgürlüğüne sahip olmasını onaylamasına E) Topraklarında çeşitli mezheplerden insanların bulunmasına 5. XIX. yüzyılın ilk yarısında Avrupa’da, buhar gücünden yararlanılmaya başlanmış, buharla çalışan makineler çoğalmış, fabrika sayısı hızla artmış ve sanayideki gelişme ivme kazanmıştır Aşağıdakilerden hangisi, bu gelişmelerin sonuçlarından biri değildir? A) İşçi sınıfının önem kazanması B) Hammadde gereksiniminin artması C) Ekonomiyle ilgili yeni görüşlerin ortaya çıkması D) Uluslararası ekonomik rekabetin artması E) İlk kolonizasyon hareketlerinin ortaya çıkması (1999-ÖSS İPTAL) 6. XV. ve XVI. yüzyıllarda Avrupa’da skolastik düşünce bırakılmış, klasik kültür yeniden canlanmış. Papalığa karşı çıkılarak dinde yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. Bu gelişmelere dayanarak XV. ve XVI. yüzyıl Avrupası ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Düşünce özgürlüğü engellenmiştir. B) Halk, yönetime ortak olmuştur. C) Uluslararası kültür birliği sağlanmıştır. D) Dinin toplum üzerindeki etkisi değişmiştir. E) Hıristiyanlığın parçalanması önlenmiştir. (1996-ÖSS) 7. Yeniçağ başlarında Fransa’da soylular ve papazlar devleti yönetirler, ama vergi bile vermezlerdi. Oysa, gelişen ekonomik hayatı elinde tutan burjuvalar bütün vergi yükünü taşırlar, ama yönetime katılamazlardı. Fransa’daki bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Sınıfların farklı haklara sahip olmasının B) Devlet yapısının ekonomik yönden güçlü olmasının C) Halkın, gelir düzeyine göre vergilendirilmesinin D) Siyasi yapının güçlü bir merkeziyetçiliğe dayanmasının E) Milli bir devlet anlayışının egemen olmasının (1995-ÖSS) 4. XVI. yüzyılda Almanya’da her prens kendi kabul ettiği mezhebe tebaasını da sokma hakkına sahipti. Koyu Katolik olan Alman İmparatoru bütün tebaasını zorla Katolik yapmaya çalışınca, Protestan 8. Avrupa toplumlarında Katolik Kilisesi’ne bağlılık, mezhebinden olanlar ayaklanmıştır. Almanya içindeki Haçlı Savaşlarından sonra eski gücünü kaybetmiştir. bu mezhep mücadelesi bütün Avrupa’ya yayılmış; Bu durum aşağıdakilerin hangisinde etkili olmuştur? Fransızlar, Katolik oldukları halde Almanya’daki A) Hıristiyanların Kudüs’ü kutsal yer saymasında Protestanları desteklemişlerdir. B) Feodal rejimlerin kurulmasında Fransa’nın Protestanları desteklemesi C) Kavimlerin yer değiştirmesinde aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? D) Mezhep savaşlarının sona ermesinde A) Avrupa’daki din savaşlarına son vermek istemesine E) Özgür düşünce ortamının oluşmasında B) Almanya’nın tek yönetim altında birleşerek (1993-ÖSS) HÜSEYİN GÜNDÜZ 9. Ortaçağ’da Hindistan ve Çin’den Avrupa’ya gelen malların çok el değiştirmesi, bu malların Avrupa’da pahalıya satılmasına neden oluyordu. Bu durum, Yeniçağ başlarında Avrupalıları aşağıdakilerden hangisine yöneltmiştir? A) Asya ülkeleriyle doğrudan ticaret yapma yollarını aramaya B) Asya’dan Avrupa’ya göçleri engellemeye C) Asya ülkeleri ile siyasi ilişkileri başlatmaya D) Temel ihtiyaç maddelerini değiştirmeye E) Tüketim mallarının dağıtımını sınırlandırmaya (1992-ÖSS) 10. I. Ümit Burnu’nun keşfedilmesi II. Süveyş Kanalı’nın açılması İli. Barutun ateşli silahlarda kullanılmaya başlanması III. Sömürgeciliğin hızlanması IV. Amerika Kıtası’nın keşfedilmesi Bu gelişmelerden hangileri Osmanlı ülkesinin stratejik öneminin artmasında etkili olmuştur? A) I ve II B) I ve V C) II ve IV D) III ve V E) IV ve V (1991-ÖSS) 11. Yeniçağ’da barutun ateşli silahlarda kullanılması, müstahkem mevkilerin ve kalelerin çökertilmesinde etkili olmuştur. Avrupa’da krallar, mutlak otoritelerini gerçekleştirmek için bu gücü öncelikle aşağıdakilerden hangisine karşı kullanmışlardır? A) Sömürgelerindeki direnişçilere B) Derebeyliklere C) İstilacılara D) Farklı dinden olan toplumlara E) Komşu devletlere (1990-ÖSS) 12. Skolastik düşünceyi yıkarak yerine pozitif düşünceyi getiren Hümanizma hareketlerinin İtalya’da başlamasında, İtalya’nın aşağıdaki özelliklerinden hangisi en çok etkili olmuştur? A) Farklı rejimlerdeki devletlere bölünmüş olması B) Önemli bir ticaret merkezi olması C) Roma ve Hellen kültürlerinin etkilerinin sürmekte olması D) Hıristiyan aleminin dini merkezinin burada bulunması E) Akdeniz’in ortasında bir yarımada olması (1988-ÖSS) 25 Fransız İhtilali’nin bu derece etkili olmasının nedenlerinden biri aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Getirdiği ilkelerin evrensel nitelikli olması B) Kısa sürede gerçekleştirilmiş olması C) Amerikan İhtilali’nden etkilenmiş olması D) Fransa’nın denizaşırı sömürgelere sahip olması E) Fransa’nın güçlü bir Avrupa devleti olması (1987-ÖSS) 14. Yeniçağ’da görülen aşağıdaki gelişmelerden hangisi İspanya ve Portekiz’in gelir kaynaklarını artırmalarında ve sömürgeci birer devlet olmalarında etkili olmuştur? A) Matbaanın bulunması B) Barutun kullanılması C) Rönesans hareketleri D) Reform hareketleri E) Coğrafya keşifleri (1986-ÖSS) 15. I. Yeni ticaret yollarının bulunması II. Rönesans ve Reform hareketleri III. Fransız İhtilali IV. Amerika’nın keşfi V. Otuzyıl Savaşları VI. Mutlak krallıkların kurulması Bunlardan hangileri, siyasal ve ekonomik açıdan, Osmanlı İmparatorluğu’nu diğerlerinden daha fazla etkilemiştir? A) II. ve V. B) II. ve IV. Q IV. ve VI. D) I. ve III E) V. ve VI. (1985-ÖSS) 16. Matbaanın icadı ve kullanımının yaygınlaşmasıyla aşağıdakilerden hangisi arasında doğrudan bir ilişki yoktur? A) Okuma yazma bilenlerin artmaya başlaması B) Haber ve düşüncelerin daha çabuk yayılması C) Monarşik yönetimlerin güç kazanması D) Reform hareketlerinin yaygınlaşması E) Rönesans’ın doğması ve gelişmesi (1983-ÖSS) 17. İlkçağda Fenike, Ortaçağ’da İspanya, Yeniçağ’da Venedik ve Ceneviz, Yakınçağ ’da da İngiltere en çok hangi alandaki başarılarıyla ün kazanmışlardır? I. Güzel sanatlar II. Devlet yönetimi III. Deniz ticareti IV. Bilimsel çalışmalar V. Harp sanatı (1983-ÖSS) 13. Ortaçağ’ın başlangıcı sayılan Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılması Asya kıtasını bile etkilemezken, Yakınçağ’ın başlangıcı sayılan Fransız İhtilali tüm dünyayı etkilemiştir. HÜSEYİN GÜNDÜZ 18. I. Bazı Avrupa devletleri, Ortaçağ’ın sonlarına doğru, skolastik düşünceyi bırakıp klasik kültürü yeniden canlandırarak Rönesans’ı gerçekleştirmişlerdir. II. XVI. yüzyıl Avrupa’sında, bazı kişi ve devletler Papalığa karşı çıkarak dinde yeni bir düzenlemeye gitmişlerdir. Yukarıdaki olayların ortak amacı nedir? A) Gelişmeyi önleyici engelleri kaldırma B) Var olan toplum düzenini koruma C) Din, düşünce ve yönetimde eski uygulamalara dönme D) Uluslar arasında kültür birliği sağlama E) Halkı yönetime ortak etme (1982-ÖSS) 19. Ortaçağ’ın sonlarına doğru, I. Avrupa devletlerinin ekonomik bakımdan geliştikleri, II. Atlas Okyanusu kıyısındaki limanların önem kazandığı, III. Avrupa devletlerinin sömürge imparatorlukları kurmaya başladıkları görülmüştür. Bu gelişmelerin, aşağıdakilerden hangisinin sonucu olduğu söylenebilir? A) Reform hareketlerinin B) Ulusçuluk akımlarının C) Derebeylikler kurulmasının D) Kavimler Göçünün E) Coğrafya Keşiflerinin (1982-ÖSS) 20. İnsan haklarına ilişkin olarak 1688’den bugüne değin, bazı devletler ve uluslararası kuruluşlar – tarafından bildirgeler yayınlamıştır. Bu bildirgelerin zamanla daha kapsamlı bir hale gelmesinde aşağıdakilerden hangisinin önemli bir etken olduğu savunulabilir? A) İnsana verilen değerin giderek artması B) Büyük savaş olasılığının giderek azalması C) Devletlerin yönetim biçimlerinin farklı olması D) Devletlerin kalkınma hızlarının farklı olması E) İnsan hak ve özgürlüklerinin giderek daha çok sınırlandırılması (1982-ÖSS) ÖSS Cevapları 1. E 2. B 3. E 4. B 5. E 6. D 7. A 8. E 9. A 10. C 11. B 12. C 13. A 14. E 15. D 16. C 17. C – 18. A 19. E 20. A ÇIKMIŞ SORULAR 1) Avrupa'da XVI. yüzyılda din alanında görülen Reform Hareketlerinin aşağıdaki sonuçlarından hangisinin, Osmanlı Devleti'nin Avrupa ile siyasal ilişkileri üzerinde doğrudan etkisi olduğu savunulabilir? A) Mezhep birliğinin parçalanması B) Kültürel ve bilimsel gelişmelerde Katolik Kilisesinin baskısının azalması C)Katolik Kilisesinin kendi içinde düzenleme yapma gereği duyması D)Halkın, bağlı bulunduğu prens veya hükümdarın kabul ettiği mezhebe girmek zorunda olması E) Kilisenin topraklarının elinden alınması 2010 YGS 2) Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nde Fransız İhtilali’nin etkisiyle görülen gelişmelerden biri değildir? A) Meşrutiyet’in ilan edilmesi B) Tanzimat Fermanı’nın hazırlanması C) Islahat Fermanı’nın ilan edilmesi D) Bağımsızlık hareketlerinin başlaması E) Gayrimüslimlere inanç özgürlüğü tanınması 2010 LYS 3) Voltaire "Eğer ki biri, dünya üzerinde olup biteni anlamak istiyorsa önce bütün sanatların beşiği, Batı′nın her şeyini borçlu olduğu Doğu′ya bakmalıdır. “demiştir. Aşağıdakilerden hangisi, bu duruma bir örnek olarak gösterilebilir? A) Talaş Savaşı′nın ardından Türkler arasında İslamiyet′in yayılması B) Avrupa′da kralların papalara karşı güçlenmesi C) Anadolu Selçuklularındaki ikta sisteminin Osmanlılar tarafından geliştirilerek tımar sistemi adıyla uygulanması D) Haçlı Seferleriyle, İslam dünyasından birçok buluşun Avrupa′ya taşınması E) İngiltere′de İki Gül Savaşı sonrasında feodalitenin zayıflayarak Mutlakiyet rejiminin ortaya çıkması 2012 LYS 4) Avrupa′da zenginleşmenin etkisiyle bilime ve sanata önem veren bir sınıfın oluşmasında aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? 26 HÜSEYİN GÜNDÜZ A) Coğrafi Keşiflerle ticaretin gelişmesi B) Otuz Yıl Savaşlarıyla din kavgalarının sona ermesi C) Reform Hareketleriyle yeni mezheplerin ortaya çıkması D) Sanayi İnkılabıyla ham madde ihtiyacının artması E) Fransız İhtilali′yle milliyetçilik fikrinin ortaya çıkması 8) Avrupa’da Kavimler Göçü, Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması ve sonrasında Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasının getirdiği karışıklıklar devam ederken insanlar kendilerini emniyette hissetmedikleri için güçlü kişilerin koruması altına girme ihtiyacı duymuştur. 2012 LYS Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur? 5) Rönesans Dönemi′nde en çok sanat alanında ön plana çıkan; resim, mimari ve heykel gibi alanlarda birçok eser üretilen; Leonardo da Vinci, Michelangelo, Rafael gibi değerli sanatçıların yetiştiği ülke aşağıdakilerden hangisidir? A) Fransa B) İtalya C) İngiltere D) Polonya E) Almanya B) Merkezî krallıkların kurulmasına C) Cumhuriyet yönetimlerinin başlamasına D) Feodalite rejiminin oluşmasına E) Coğrafi keşiflerin yapılmasına 2013 LYS 2012 LYS 6) İngiltere′yle yaptığı Yedi Yıl Savaşlarında yenilen ve Amerika üzerindeki etkisi azaldığı için Amerikan bağımsızlık hareketini destekleyen devlet aşağıdakilerden hangisidir? 9) Aşağıdakilerden hangisi, Aydınlanma Dönemi düşünürlerinin savundukları görüşlerden biri değildir? A) Bilim ve teknolojinin gelişmesi B) Skolastik felsefenin güçlenmesi C) Kilisenin etkisinin azalması A) ispanya B) Fransa C) Portekiz D) Belçika E) Rusya D) Parlamenter sistemin gelişmesi E) Mutlakiyet yönetimlerinin yıkılması 2013 LYS 2012 LYS 7) Viyana Kongresi′nde Kutsal İttifak oluşturan Monarşik Avrupa devletleri; ırk, dil, din unsurlarını gözetmeden sınırları yeniden çizmiş ancak bu durum tepkilere yol açmıştır. Bu devletler, Monarşik yapılarını korumak için tepkilere karşı baskı ve şiddet uygularken içlerinden bazıları Osmanlı Devleti′nde çıkan Yunan isyanını desteklemişlerdir. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesidir? A) Avrupa′da barış ortamının sağlandığının B) Osmanlı Devleti′nin denge politikası izlediğinin C) Avrupa devletlerinin çıkarları doğrultusunda hareket ettiğinin D) Osmanlı Devleti′nin ıslahat çalışmaları yaptığının E) Avrupa devletlerinin yönetime halkın katılımını hedeflediğinin 2013 YGS A) Katolik Kilisesi’nin gücünün azalmasına 10) XVII. yüzyılda Polonya’da yaşayan, Dünya’nın yuvarlak olduğunu ve Güneş’in etrafında döndüğünü açıklayan bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? A)Newton B)Bacon C) Kopernik D)Pascal E)Erasmus 2014 LYS 11) Sanayi Devrimi, XVIII. yüzyılda İngiltere’de başlayıp kısa zamanda Batı Avrupa’da etkili olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi, Sanayi Devrimi’nin Osmanlı Devleti’ne yansımaları arasında gösterilemez? A)Yerli sanayinin çökmesi B)Toplumda tüketimin artması 27 HÜSEYİN GÜNDÜZ C)İlk Türk matbaasının açılması B)Magellan - Del Kano D)Batı’nın sanayi ürünleri için açık pazar hâline gelmesi C)Kristof Kolomb - Americo Vespuci D)Vasco de Gama - Del Kano E)Yerli üretimin ham madde ile sınırlı kalması E)Magellan - Kristof Kolomb 2016 YGS 2013 KPSS 12) Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafi Keşiflerden önce de ticareti yapılan ürünlerden biridir? A)İpek B)Tütün D)Vanilya E)Patates C)Kakao A)Skolastik düşüncenin yıkılması B)Katolik ve Ortodoks kiliselerinin kesin olarak ayrılması 2016 LYS 13) Hristiyanlar, kutsal saydıkları yerleri Müslümanların elinden almak için XI. ve XIII. yüzyıllar arasında aşağıdakilerden hangisini düzenlemişlerdir? A)Kavimler Göçü B)Haçlı Seferleri C) Deney ve gözleme dayalı pozitif düşüncenin ivme kazanması D) Avrupa’da resim, heykel, edebiyat ve mimaride üst düzey gelişme gösterilmesi E) Reform hareketlerine zemin hazırlaması C)Hint Seferleri 2013 KPSS D)Mısır Seferi 17) İtalya’da ulusal birliğin kurulması için ilk çalışmaları gerçekleştiren, 1807’de kurulmuş gizli örgüt aşağıdakilerden hangisidir? E)Coğrafi Keşifler 2016 LYS A)İlluminati 14) -Ortaçağ Batı dünyasının yetiştirdiği en önemli bilim adamlarından biridir. - Güvenilir bilgiye ancak akıl ve deney yoluyla ulaşabileceğini savunmuştur. B)Cizvitler C)Fransiskenler D)Kara Gömlekliler E)Carbonari 2013 KPSS 18) Avrupa’da XVII. yüzyılda Almanya’da mezhep mücadelesi olarak başlayan, çatışmalar geliştikçe diğer devletlerin de katılımıyla yeni bir nitelik kazanan ve devam eden din savaşlarını sona erdiren önemli olay, aşağıdakilerden hangisidir? -Kurduğu laboratuvar ile deney yönteminin yaygınlaşmasında etkili olmuştur. Sözü edilen bu ünlü bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? A)Yüz Yıl Savaşları B)Waterloo Savaşı A)Albert us Magnus C)Çifte Gül (Güller) Savaşı B)Thomas Aquinas D)Otuz Yıl Savaşları C)Desiderius Erasmus E)Yedi Yıl Savaşları D)Roger Bacon 2013 KPSS E)Robert Brosseteste CEVAP ANAHTARI 2013 KPSS 15) Coğrafi Keşifler içerisinde Ümit Burnu’nun keşfine yönelik ilk başarılı seferleri gerçekleştiren kâşifler, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Bartholomeus Diaz - Vasco de Gama 28 16) Aşağıdaki gelişmelerden hangisi Rönesans’ın sonuçları arasında gösterilemez? 1-A 2-E 3-D 4-A 5-C 6-B 7-C 8-D 9-B 10-C 11-C 12-A 13B 14-D 15-A 16-B 17-E 18-D HÜSEYİN GÜNDÜZ
