over kanseri hakkında bilinmesi gerekenler

analiz
OVER KANSERİ HAKKINDA
BİLİNMESİ GEREKENLER
Doç. Dr. Polat DURSUN
Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı
Jinekolojik Onkoloji Bilim Dalı öğretim üyesi
Over kanseri jinekolojik kanser ölümlerinin en sık sebebi olması nedeni ile
jinekolojik onkolojide çok önemli bir
yer tutar. En sık kadın genital sistem
kanserlerinde ikinci sıradadır. 2015
yılı rakamlarına göre ABD’de her yıl
21290 yeni over kanseri vakası tespit
edilmekte ve bunların 14180’i her yıl
ölmektedir. Over (yumurtalık) kanseri kadınlarda kansere bağlı ölümler
içinde 5. sırada gelmektedir. Hayat
boyunca bir kadının over kanseri geliştirme riski 1/70’dir (%1.5).
Over (yumurtalık) kanseri nedir?
Over kanseri, kadınların üreme hücrelerinin geliştiği yumurtalıklarından
köken alan bir kanser türüdür. Genel
olarak menopoz sonrası kadınlarda görülür. Ortalama görülme yaşı
63’tür ama üreme çağındaki kadınlarda hatta genç kızlarda bile görülebilmektedir.
Kimlerde daha yaygın olarak görülüyor?
Ülkemizde görülme sıklığı nedir?
İleri yaş, ilk adetin erken başlaması
(erken menarş ), menopoza geç girilmesi, sigara, yağdan zengin diyet,
genital talk pudrası kullanımı risk
faktörleridir. Ailede meme ve over
kanserli birinci ve ikinci derece akrabaların olmasıda riski arttırmaktadır.
Ailesel olarak bazı kalıtsal genetik
hasarların olması ( BRCA gen mutasyonları ) hem meme hemde yumurtalık kanseri riskini arttırmaktadır.
Bununla birlikte, doğum sayısının
çok olması, emzirme, doğum kontrol
hapları, kadın üreme kanalı olan tüplerin bağlanması(tüp ligasyonu ) over
kanseri riskini azaltmaktadır.
44
SAĞLIK ve İNSAN / OCAK 2016
Ülkemizde kaç vaka görüldüğüne
dair net bir veri olmamakla birlikte
Sağlık bakanlığı kanser savaş dairesi
verilerine göre ülkemizde en sık görülen 10 kadın kanseri içinde 7. sırada
yer almaktadır.
Ön belirtileri nelerdir?
Over kanserlerine spesifik bir bulgu
yoktur. Karın şişliği, karın ağrısı, kasık
ağrısı, kabızlık, iştah kaybı, sık idrara
çıkma, nefes darlığı, adet düzensizliği, menapoz sonrası kanamalar, makatdan kanama ön belirtileri olabilir.
Daha ileri evrelerde bulantı kusmada
görülebilir. Eğer bu bulgulardan birkaçı varsa ve diğer bir sebeple açıklanamıyorsa mutlaka bir jinekoloğa
muayene olunmalıdır. Hastalık geç
dönemde bulgu verdiği için genelde
ileri evrede yakalanmaktadır. Hastaların %70-80’i ileri evrelerde yakalanmaktadır. %20-30 kadarı erken evrelerde yakalanmaktadır.
Over kanseri tarama testleri nelerdir?
Hiçbir şikayet olmasa da hangi
tarama testleri ne sıklıkla ve ne zaman
yapılmalıdır?
Over kanserlerinin taraması amacıyla yıllık jinekolojik muayene, transvajinal ultrasonografi, kanda ca125
testi ve kanda bazı yeni belirteçlerin
bakılması veya bunların bir veya birkaçının bir arada yapılması ile tarama
yapılabilir. Bununla birlikte bu testlerin her birinin yapılması maliyetli olacağı ve gereksiz girişimlere yol açabileceği için ve yapılan araştırmalarda
çoğu hastayı erken olarak yakalamak
her zaman mümkün olmadığı için bu
testlerin hepsinin birarada yapılması
önerilmemektedir. Amerikan kadın
hastalıkları ve doğum doktorları koleji, tarama amaçlı yıllık jinekolojik
muayeneyi önermektedir.
Over kanseri tanısı konan hasta ne
yapmalıdır? Nasıl bir yol izlemelidir?
Over kanseri tanısı alan bir hastada
temel tedavi yöntemi öncelikle cerrahi tedavidir. Ameliyat sonrası çıkacak patoloji sonucuna ve hastalığın
evresine bağlı olarak kemoterapide
uygulanması gerekmektedir.
Hastalığın ameliyatı özellikle ileri
evrelerde oldukça zor ve komplikasyon riski yüksek bir ameliyatdır. Bu
sebeple over kanseri hastasının ameliyatı bu konuda özelleşmiş kadın
doğum uzmanları (jinekolog onkolog) tarafından yapılmalıdır. Yapılan
araştırmalar jinekolog onkologlar
tarafından opere edilen over kanseri
hastalarının yaşam sürelerinin diğer
cerrahlar tarafından opere edilenlere
göre daha iyi olduğunu göstermiştir
. Bu sebeple over kanseri tanısı alan
hastaların bu konuda deneyimli bir
ekip tarafından opere edilmesi ve takip edilmesi gereklidir.
Tedavi yöntemi nedir? Yeni tedavi
seçenekleri var mı?
Ana tedavi yöntemi, cerrahi olarak
rahim ve yumurtalıkların alınması,
hastalığın yayılma ihtimali olan lenf
dokularının çıkartılması ve yayılım
oldu ise hastalığın yayıldığı organların çıkartılmasıdır. Ameliyat sonrasında hastaların büyük bir kısmında
damardan kemoterapi uygulaması
gerekmektedir. Yeni yapılan araştırmalarda karın içine kemoterapi uygulaması, ameliyat sırasında ısıtılmış
kemoterapi uygulanması, tümörlerde
damar gelişimini önleyen hedefe yönelik akıllı kemoterapi uygulamaları
gibi yeni tedavi yöntemleri de vardır.
Rahim kanseri ile over kanseri birbiri ile
karıştırılan kanserler, farkları nelerdir?
Rahim kanseri, uterus dediğimiz
organdan gelişirken yumurtalık
kanseri over dediğimiz organlardan
gelişmektedir. Rahim kanseri de
menapoz sonrası kadınlarda görülmekle birlikte ana bulgusu menapoz sonrası kanamaların olmasıdır.
Yumurtalık kanserine göre daha iyi
seyirlidir. Her ikisinin de temel tedavisi cerrahidir.
Over kanserinde ölüm oranı çok yüksek,
kadınlar daha bilinçli olmalı ve teşhisinde
ne yazık ki geç belirti verdiğinden de
geç kalınıyor? En azından nelere dikkat
edilmeli?
Saydığımız bulguları olan kadınlar
mutlaka jinekolojik muayeneye gitmelidir. Ülkemizde çok yaygın olmayan hastalık bulgusu olmadan doktora gitme ve yıllık rutin jinekolojik
muayene alışkanlığı geliştirilmelidir.
Çünkü ileri evre yakalanan kadınlarda ne yapılırsa ne kadar iyi tedavi
edilirse edilsin öldürücülük oranı bu
kanserde çok yüksektir.
Menopoza girdikten 3-5 yıl sonra
yumurtalıkların alınması over kanserini
önleme açısından öneriliyor. Bu yaklaşım
ne kadar doğru?
Menapozdan önce veya sonra yumurtalıkların alınması ailesel meme
over kanseri olan kadınlarda önerilen
bir yaklaşımdır. Ailesinde ikinin üzerinde 1 derece meme kanseri olan, 1
meme ve bir over kanserli akrabası
olan, erkek bireylerde meme kanseri
olan veya erken yaşlarda meme veya
over kanseri olan, BRCA1 ve/veya
BRCA2 gen mutasyonu olan
kadınlar ailesel meme over
kanseri üyesidirler ve
bunların
yaşam
boyu meme ve
over kanseri geliştirme riski %7080’lere çıkmaktadır
bu sebeple bu tür
risk faktörü olan
kadınlarda üreme
tamamlandıktan
sonra kanser gelişmeden meme ve
overlerin alınması önerilmektedir.
Ünlü Holywood yıldızı Angelina Jolie
böyle bir ailesel meme over kanseri ailesinin bireyi olduğu için bu tip
bir cerrahi uygulama ile meme ve
over kanserine yakalanmamak için
memelerini ve yumurtalıklarını aldırmıştır.
Ailede over kanseri olsun olmasın,
yumurtalıklar aldırmalı mı
aldırılmamalı mı?
Ailesel risk faktörü olmayan ve genetik mutasyonu olmayan kadınlarda
yumurtalıkların alınması önerilmemektedir.
Talk pudrası over kanserine neden oluyor
deniliyor, doğru mu?
Eskiden kullanılan talk pudralarının
içinde kansere yolaçtığı bilinen asbest tozları olduğu için genital kullanımı ile over kanseri arasında ilişki
olduğu bildirilmiştir. Bununla birlikte
1970’den sonra pudralarda asbest
kullanılması yasaklanmıştır.
Doç. Dr. Polat DURSUN
SAĞLIK ve İNSAN / OCAK 2016
45