Bilimsel yöntem

Gerçek ve ilkeleri ortaya
çıkarmak adına yapılan
dikkatli, sistematik ve
planlı çalışa ve inceleme
Deneysel
Tekrar
edilebilirlik
(başkaları)
BİLİMSEL ARAŞTIRMA
YÖNEMLERİ
Bir amacın
gerçekleştirilme
si için izlenen
yol ya da usul
Bilimin tarihsel gelişimi
• Mısır ve mezopotamya- ilk bilimsel çalışmalar
• Yunanistan –gerçek anlamda ilk bilimsel
çalışmalar
• Ortaçağ- genel olarak durgunluk (Ortaçağ İslam
dünyası –doğa bilimlerinde önemli ilerlemeler)
• Rönesans- Avrupa bilimde yeniden önemli ve
önde
• 19.yy- bilimin her dalında ilerleme
• 20.yy- çok hızlı ve sayıca fazla ilerleme
• 21.yy- özellikle bilişim teknolojileri çok ileride
Bilmenin yolları
•
•
•
•
•
Deneyim
Görüş birliği
Mantık
Uzman görüşü
Bilimsel yöntem
Bilimsel yöntemin aşamaları
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Problemin fark edilmesi
Problemin tanımlanması
Çözüm önerilerinin tahmini(amaç, hipotez soru)
Araştırma yönteminin geliştirilmesi
Verilerin toplanması ve analizi
Karar verilmesi ve yorumlanması
Bilimsel Yöntem
Olgusal süreç
(Betimleme)
Kuramsal süreç
(Açıklama)
• Gözlem
• Ölçme
• Deney
• Hipotez
– Henüz doğrulanmamış kavramsal
genelleme / araştırma sonucuna
ilişkin olası tahmin
• Kuram
– Doğrulanmış hipotez (çoklu zeka,
davranışçılık..)
• Yasa
– Olguların nedenlerini açıklayan her
doğru kuram (Newton’un hareket
yasaları)
• Öngörü
– Yasalardan yararlanarak henüz
olmamış olguyu önceden tahmin
etme
Araştırmaların Sınıflandırılması
Temel aldıkları felsefe’ye göre
Nicel,
Nitel
Veri toplama tekniklerine göre
Görgül (deneysel ve gözleme dayalı),
Belgesel (Doküman)
Verinin özelliğine göre
Birincil (o araştırma için toplanmış),
İkincil (önceden kayıtlı)
Amaçlarına göre
Temel (bilgi, kuram üretme)
Uygulamalı (en fazla yapılan)
Veri toplama zamanına göre
Anlık
Kesitsel
Boylamsal
Katılımcı sayısına göre
Tek denekli
Çok denekli
Deneme, ölçme koşullarına göre
Gruplar arası (between) karşılaştırmalar
Gruplar içi (within) karşılaştırmalar
Karışık desenler (Mixed/split-plot)
•Literatür taraması
Araştırma sürecinin aşamaları
• Problemi tanımlama (problem
cümlesi)
• Soruları/hipotezleri belirleme
(hipotez, değişken)
• Araştırma desenini oluşturma
• Örneklemi seçme (evren-örneklem)
• Veri toplama araçlarını belirleme
• Analiz yöntemini belirleme
• Veri toplama/ Uygulama
• Verileri analiz etme
• Raporlaştırma
NİCEL (Quantitative) ARAŞTIRMALAR
• Tarama araştırması (Facebook kullanım amaçları ölçeği)
• Korelasyonel araştırma (Keşfedici/Yordayıcı)
– Değişkenler arası ilişkiler/ 1 ya da +bağımsız değişkene dayalı açıklama)
• Nedensel karşılaştırmalı
– Başarı- prob çöz bec. Yüksek-düşük/sosyoekonoik yüklek-düşük vb. ile
puanları karşılaştırma
• Deneysel araştırmalar (en kesin sonuç)
– Başarı____ A yöntemi (A grubu)
B yöntemi (B grubu)
Puan ort. karşılaştırma
• Tek denekli araştırmalar
• Tasarım ve geliştirme Araştırması
• Meta-Analiz
NİTEL (Qualitative) ARAŞTIRMALAR
• Etnografik araştırma
– Bir grubun davranışlarını doğrudan gözlemlemek ve bunun sorucunda o gruba
ilişkin betimlemeler yapmak
– Belirli bir sınıfta coğrafya ersi nasıl işlenir? Hangi materyaller kullanılır?
• Tarihi araştırma
– Geçmişte ne oldu?
• Eylem araştırması
– Genllemeye en az önem veren türdür.
• Olgubilim-Fenomenolojik
– Farkında olduğumuz derinlemesine bilgi sahibi olmadığımız konular..
– Kız öğrencilerin düşük okula devamları(bölge, aile,SED, sınıf vb)
• Kuram oluşturma
– Sistematik veri toplama ve analiz süreci
• Durum çalışması (Örnek olay)
– Zaman, mekana bağlı tanımlama
• Anlatı çalışması
– Otobiyografi, biyografi, hayat hikayesi
Düzeylerine göre araştırma türleri
BETİMSEL
• Tarama
• Etnografik
• Tarihi
İLİŞKİSEL
• Korelasyonel
• Nedensel karşılaştırma
MÜDAHALELİ
• Deneysel
• Tek denekli
• Eylem
ETİK (Ahlak ve bilim)
“Araştırmanın sonucunda hiç kimse fiziksel ya da psikolojik
zarara uğrayacak mı?
• Etik ilkelerinin geliştirilmesinde temel
alınan yaklaşımlar:
– Hakkaiyet ilkesi (bütün kararlar tutarlı tarafsız ve
gerçeklere dayandırılmış)
– İnsan hakları (bireylerin varlığı bütünlüğü)
– Faydacılık (herkes için en iyi olacak kararın verilmesi)
– Bireysellik (bireylerin temel kişisel kazançlarını
attırmak)
Bilim etiğinin temel ilkeleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Dürüstlük (nesnel-doğru sonuç)
Dikkat (özenli, hatalardan arınık)
Açıklık (paylaşım)
Özgürlük
Eğitim sorumluluğu (kendinden sonrakini yetiştirmek)
Toplumsal sorumluluk (topluma yarar)
Yasallık
Karşılıklı saygı (meslektaşlarına)
Verimlilik
Deneklere saygı
Bilimde etik dışı davranış
• Disiplinsiz araştırma (dikkatsiz, özensiz,
aceleci..)
• Yinelenen yayın (araştırmayı bölerek çok yayın
yapma çabası)
• Sahtecilik, Saptırma ve Aldatmaca (verinin
değiştirilmesi)
• Uydurmacılık (yarım yamalak veri toplama ya
da olmayan verileri varmış gibi sunma
• Aşırmacılık (kaynak bildirmeden kullanma)
Peki neden yapılıyor?
• Bilimsel araştırma etiği ve disiplinin
verilmemesi
• Aşırı hırs ve yükselme çabası
• Fazla yayın =fazla saygınlık
• Maddi destekten faydalanma
Ne yapılmalı?
• Eğitim-eğitim-eğitim
• Araştırmacılar üzerindeki baskını azaltılması
(yayın yap, yayın yap…)
• Mali baskının azaltılması
Bilim, Araştırma ve Yayın Etiği
• Bilim etiği: insanların bilim yaparken uyacağı
ahlaki talepler
• Araştırma etiği: Bir araşt. Planlama ve
yürütülmesi sürecinde uyulması gereken
ahlaki ve bilimsel ilkeler
• Yayın etiği: Araştırma sonuçlarının
yayınlanmasında gereken ahlaki ve bilimsel
ilkeler
Bilimsel araştırma yapan insanların
sahip olması gereken özellikler
• Araştırmanın yapılışı ve bulguların analizi
sırasında özeleştiri, dürüstlük ve açıklığı elden
bırakmamak
• Diğer araşt. Katkılarını (öneri-review) içtenlikle
kabul et ve makaleye yansıt
AYRICA
•
•
•
•
Verileri 5-10 yıl sakla
Hayali yazarlık – armağan yazarlık YAPMA
Uygun şekilde kaynak göster
Teşekkür et