8. Bilimsel Yöntem Deneyler sonucu elde edilen verileri göz önüne

8. Bilimsel Yöntem
24.09.2014
Deneyler sonucu elde edilen verileri göz önüne alarak doğa olaylarını tanımlamak, bu
sonuçları hesaplayabilecek matematiksel ifadeleri tasarlayan teorileri kurmak ve teorilerin
geçerliliğini deneylerle sınamak bilimsel yöntem olarak adlandırılır.
8.1. Bilimsel Yöntem Basamakları
1. Soru ya da problemi
tanımla
2. Gözlem
Bilimsel araştırmaların çıkış
noktası olan gözlemler, fiziksel
olayları
ve
olguları
duyumsamak demektir.
3. Hipotez kurma
Hipotezler, gözlenen olay ya da
olguların
genel
yapısı
hakkındaki
açıklamalar
ve
tahminlerdir. Bilimsel hipotezler
test edilebilir olmalıdır.
Hipotezi tekrar gözden
geçirme
4. Öngürüde bulunma
Öngörüde bulunma
Hipotezle tutarlı olacak şekilde
hipotezin sonuçları öngörülür.
5. Deney
Öngörlerin olup olmadığını
sınamak için deneyler yapılır.
 Eğer deney sonuçları
öngörü ile uyumlu ise
hipotez
desteklenir.
(ancak ispatlanmaz..!)
 Eğer deney sonuçları
öngörü
ile
uyuşmuyorsa
A. Ozansoy, Ankara 2014
Deney


Eğer deney sonuçları
öngörü ile uyumlu ise
hipotez desteklenir.
Eğer deney sonuçları
öngörü
ile
uyuşmuyorsa, çevrime
girer.
1
8.2. Kuramlar, Yasalar, Modeller





Deney, pek çok kez tekrarlanır. Deney sonuçları, öngörü ile uyum içinde olursa,
hipotezin güvenilirliği her seferinde artar.
Pek çok kez denemeden sonra, deney sonuçları ve öngörüler uyumlu ise, hipotez artık
kuram(teori) olur. Kuram (teori); geçerlik ve güvenilirliği bilimsel yöntemle
saptanmış, iç tutarlılığı olan büyük miktardaki bilgi ve açıklamaların birleşimidir.
Matematiksel formüllendirmeler bir kuramın temel bileşenleridir. Örnek; Einstein’ in
Özel Görelilik (Relativite) Kuramı, Bohr Atom Kuramı, Kuantum Mekaniği Kuramı,
Elektromanyetik Kuram.
Kuramlar çoğu kez bir yasayı açıklar. Yasa (kanun) , sözlü ya da matematiksel olarak
özlü bir şekilde ifade edilebilen, doğada gözlemlenen bir çeşit düzenlilikle ilgilidir.
Örnek, Newton’ un Hareket Yasaları, Genel Çekim Yasası, Faraday’ ın İndüksiyon
Yasası.
Bilimsel kuramlar ve yasalar, zamanla geliştirilebilir, geçerli oldukları alanlar
daralabilir ya da yanlışlanabilir. Kuram ve yasanın ikisi de test edilmiş hipotezlere
dayanır, büyük miktarlarda deneysel veri ile desteklenir ve kabul görür. Kuram ve
yasanın temel farkı, kuramların “neden” sorusuna bir açıklama vermesidir.
Fizikte, tüm ayrıntıları ile çözümlenemeyecek sistemler (ya da problemler) için daha
basit bazı anlatımlar kullanılır. Bunlara model denir. Model; gözlenen olayın
açıklanabilmesi için bulunan, gerçeğinin bir benzetimidir. İdeal bir model kurabilmek
için problemin temel özellerini koruyacak şekilde birçok küçük etki yok sayılarak,
problem üzerine yoğunlaşılır. Gerçek sistemin davranışına bir model ile
yaklaşılabilinir. Örnek; parçacık fiziğinin Standart Modeli. Kimyada en çok kullanılan
modellere örnek olarak, ideal gaz modeli, kristallerin örgü modeli, orbital modelleri
vb. sayılabilir.
Kaynaklar:
1. “Yanlış Yönde Kuantum Sıçramaları” , C. M. Wynn ve A. W. Wiggins” TÜBİTAK Popüler Bilim
Kitapları, 2. baskı, 2005, Ankara.
2. Doğabilimsel ve Teknik Araştırma Yöntemleri, C. Wagner, Çeviren: Z. Tez, Değişim Yayınları,1984.
3. http://science.kennesaw.edu/~rmatson/3380theory.html
A. Ozansoy, Ankara 2014
2