Bilginin Doğruluk Ölçütleri
advertisement
BILGI FELSEFESI Bilginin Doğruluk Ölçütleri Bilimsel bilgi Olgusal evreni, toplum ve insanı araştırma konusu yapar. Bilimler; Formel bilimler Doğa bilimleri Sosyal bilimler olmak üzere üç grupta incelenir. • Akla dayalı bir bilgidir. • Nesneldir. • Deney ve gözleme dayanır. • Evrenseldir. • Sürekli ilerleyen bir bilgidir. • Genel teori ve yasalara ulaşmaya çalışır. Felsefi bilgi • İnsanın bilme ihtiyacından doğar. • Sorulara dayanır. • Evrene ve insana ait genel sorular sorarak ilerler. • Yığılan bir bilgi türüdür - Kümülatif • Özneldir. • Tutarlıdır. • Temellendirici bilgidir. • Evrenseldir. • Olması gerekene ilişkin düşünceler ileri sürer - Normatif • Yaratıcı düşünceye dayanır. Doğruluk Gerçeklik Doğruluk: Bilginin nesnesi ile örtüşmesidir. Örneğin; “Hava yağmurludur.” önermesinin doğruluğu, hava ve yağmur arasındaki doğru ilişkiye dayanır. Gerçeklik: Somut olarak var olanların bütünüdür veya bilinçten bağımsız olarak var olandır. Örneğin; çocuk, masa, ağaç birer gerçekliktir. • Doğruluk ve gerçeklik kavramları birbirleriyle karıştırılmamalıdır. Çünkü gerçeklik bilinçten bağımsız olarak var olanların bütünü iken; doğruluk, var olanlara ilişkin bilgilerin özelliğidir. Örneğin; “taşın sertliği” bir gerçekliktir. Ancak “yer çekimi kanunu” hakikattir. • Gerçeklik ile doğruluk arasında bağı insan kurmaktadır. Çünkü doğruluk var olan bu gerçekliğe insanın zihinsel yönelimiyle ortaya çıkar. • Buradaki gerçeklik bilime konu olan gerçekliktir, doğruluk da bilimsel bilgiye ait özelliktir. Dolayısıyla olgusal alanın doğruluğundan söz edebiliriz. • Fakat bilim ile felsefenin ele aldıkları nesneler gerçeklik bakımından farklılık gösterir. Felsefe metafizik alanın varlığıyla da ilgilendiğinden bu alanın doğruluğunu test etme imkanına sahip değildir. Felsefeci ancak bilginin tutarlılığını mantıksal olarak irdeleyebilir. Bilginin Doğruluk Ölçütleri Bir bilgiyi doğru kılan nedir? Bilginin doğruluğunu nasıl ölçebiliriz? • Uygunluk • Tutarlılık • Tümel uzlaşım • Apaçıklık • Yarar Uygunluk kuramı • Doğruluk, düşünce ile nesne arasındaki tam uygunluktur. Eğer bir nesne hakkında oluşturduğumuz bir görüş, nesnenin kendisine uyuyorsa doğru; ona uymuyorsa yanlıştır. Örneğin; Zihni aynaya, zihnin konusu olan şeyleri de aynanın dışında ve onun önünde olan nesneler olarak düşünelim. Bu nesnelerin aynadaki yansıması nesnenin kendisine uyuyorsa ayna kusursuz deriz ve nesneleri doğru bir biçimde yansıttığını söyleriz. Tutarlılık kuramı • Bir önermenin doğruluğu sistemde daha önce kabul edilmiş doğru önermelerle çelişmemesine dayanır. • Önermeler kendi içindeki uyumu, yeni bir önerme ile de göstermelidir. Eğer yeni önerme var olan önermelerle çelişiyorsa yanlıştır. Tümel uzlaşım kuramı • Bu ölçüte göre, herkesin veya çoğunluğun kabul ettiği bilgiler doğrudur. • Genelin onayını almak doğruluğun ölçütüdür. Örneğin; bir an bir şey gördüğümüzü sandığımızda gördüğümüz şeyin var olup olmadığından yani görme eyleminin doğruluğundan şüphe ediyorsak yanımızda bulunanlara aynı şeyi görüp görmediklerini sorarız. Eğer onlar da görmüşlerse, gördüğümüz doğrudur. Apaçıklık kuramı • Bir bilginin hem açık ve seçik hem de kuşku duyulmayan bir açıklıkta olması durumudur. • Bu tür bilgiler ancak sezgisel kavrama ve çıkarsamayla elde edilir. Açık bilgi: Bir bilgi ya da düşüncenin bir bütünlük içinde, tutarsızlık içermeden kavranmasıdır. Örneğin; diş ağrısının bilinmesi ve ağrının açıkça hissedilmesi gibi. Seçik bilgi: Bir bilginin başka bir bilgi ya da düşünce ile karıştırılmaması durumudur. Örneğin; hangi dişin ağrıdığının bilinmesi gibi. Yarar kuramı • Bir bilgi uygulanabilir, yararlı, tatmin edici sonuçlar veriyor veya bir problemi çözebiliyorsa doğrudur. • Bu kuramı savunanlara pragmatist denir. • Pragmatistlere göre, bir bilgi yararlı olduğu sürece değerlidir ve doğrudur. Bu ölçüt kendini deneyle de destekler. Örneğin; AIDS için bulunacak ilacın denenmesinde ortaya çıkacak olumlu sonuç onun doğru ilaç olduğunu gösterir. Soru “Bu sınıfta 20 öğrenci vardır.” bilgisi ancak ve ancak bu sınıftaki öğrencilerinin sayısının 20 olması durumunda doğrudur. Buna göre, bilginin doğruluğunun ölçütü aşağıdakilerden hangisidir? A) Verdiği fayda B) Kendi içinde tutarlılık C) Gerçeğe uygunluk D) Akla dayalılık E) Açık seçiklik Soru Zihinden bağımsız, zaman ve mekanda yer kaplayan, algılanan her şeye gerçeklik denir. Bunları açıklayan, tanımlayan ifadelere de doğruluk denir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin gerçekliği yoktur? A) Trafik canavarının B) Sanatçının tablosunun C) Buharlaşan suyun D) Yürüyen insan gölgesinin E) Bir dosta yazılan mektubun
