C - temel fizyolojik prensipler

VÜCUT SIVI
KOMPARTMANLARI
Uzm.Dr.Mustafa SARIKAYA
Vücut Sıvıları
• Toplam vücut sıvısı,vücut ağırlığının
%50-80 ‘ini oluşturur
• Normal koşullarda vücut ağırlığının
yaklaşık %60 ‘ı olarak kabul edilir
• Vücut yağ oranı ile bu oranlar
ilişkilidir
• Vücut sıvısı içinde birçok organik ve
anorganik madde erimiş ve yayılmış
halde bulunur
2
3
Çeşitli dokulara ve yaşa göre su oranı
Doku Su %
Kan
83,0
Böbrek
82,7
Kalp
79,2
Akciğer
79,0
Dalak
75,8
Kas
75,7
Beyin
74,8
Deri
72,0
Karaciğer
68,3
Kemik
31,0
Yağ
10,0
Tüm vücut
62,0
Yaş Su %
15 günlük
embriyo
92
30 günlük
embriyo
80
Yenidoğan
77
9 günlük
76
14 günlük
73
3 aylık
66
10-18 yaş
59
18-40 yaş
61
40-60 yaş
55
60 yaş üstü
52
4
su (sıvı) dengesi
Normal bir erişkin günde ortalama 2,5 lt sıvı alır:
 1,3 lt içilen sıvılar
 0,9 lt alınan katı gıdaların bileşimindeki sıvılar
 metabolik oksidasyonlar ile oluşan sıvılar
Atılım:
 1,5 lt idrarla
 deriden terleme
 akciğerlerden buharlaşma
 feçesin sıvı bileşimi
5
vücut sıvılarının dağılımı
•
İntrasellüler sıvı; 2/3
•
Ekstrasellüler sıvı = iç ortam; 1/3
– İntravasküler sıvı  Kan plazması
– Ekstravasküler sıvı
•
interstisyel (intersellüler) sıvı
•
transsellüler sıvı
6
7
• Vücud ağırlığı 70 kg olan bir insanda
total vücut suyu 40 lt. ise
• 25 lt  intraselüler
• 15 lt  extraselüler hacime aittir
• Kanın sıvı kısmı olan plazması 
ekstraselüler bölüme
• Kanın şekilli elemanlarının (kan
hücrelerinin) içindeki sıvı  intraselüler
bölüme dahildir
8
9
Ekstraselüler sıvı kompartmanları
– İntravasküler sıvı (Plazma) : ~%3.5
– İnterstisyel (intersellüler) sıvı : ~%10
Plazma ile hücreler arasında madde
alışverişinin gerçekleştiği bölümdür
– Transsellüler sıvı : ~%1.5
Beyin-omurilik sıvısı, intraoküler sıvı, plevral,
peritoneal, sinoviyal sıvılar ve sindirim
sistemi salgıları tarafından oluşturulur
10
Sıvı hareketleri
Plazma
Starling
Kuvvetleri
Interstisiyel
Sıvı
Osmosis
Osmosis
Intraselüler
Sıvı
11
Vücut sıvılarının iyon bileşimleri
Konsantrasyon birimi : mEq/L
Katyonlar
155
Anyonlar
112
Ekstraselüler
Sıvı
Na+
Cl
24
HCO3
Ca2+
Mg2+
Intraselüler
Sıvı
Protein--
K+
135
Fosfat ve Organik Anyonlar
12
sıvıların bileşimi
• sodyumun çoğu ekstrasellüler sıvıdadır
• klor, bikarbonat, oksijen, glikoz ve yağ asitleri ile
karbondioksit de ekstrasellüler sıvıda fazladır
• intrasellüler sıvıda ise proteinler ile potasyum,
magnezyum ve fosfat ön plandadır
13
Çeşitli iyonların hücre içi (eritrosit) ve hücre dışı konsantrasyonları
(mMol/l)
İyon
Hücre içi
Hücre dışı
Na
19,0
155,0
K
136,0
5,0
Mg
5,5
2,2
Ca
0,0
5,0
Cl
78,0
112,0
14
Sıvıların Ölçümü
Direkt ölçüm olanağı olmadığı için çeşitli
dilüsyon-indikatör teknikleri kullanılır:
Ölçüm yapılacak kompartmana bir madde
verilerek, alınan örneklerde o maddenin
konsantrasyonu ölçülür;
V=Q/C
V = kompartman hacmi
Q = verilen madde miktarı
C = kompartmandaki dağılım
(konsantrasyon)
15
İdeal bir indikatör madde;
1. organizma için zararsız olmalı, toksik olmamalı
2. seçici olarak yalnız ölçülecek alana yayılmalı
3. sıvı içinde kolayca eşit olarak dağılabilmeli
4. farmakolojik bir etkisi veya aktivitesi olmamalı
5. miktarı belli metodlarla kolayca tayin edilebilmeli
Şayet verilen maddenin bir bölümü, dengeleme
zamanı içerisinde, idrar ile atılır ya da diğer bir
kompartmana geçerse;
V = (Q – kaybolan madde miktarı) / C
16
TOTAL VÜCUT SUYU:
antipirin, deuterium oxide, tritium oxide, üre
Antipirin;
 yavaş metabolize olduğu,
 vücuttan çok geç atıldığı .. ve ..
 konsantrasyon tayini daha kolay olduğu için ..
.. en ideal kabul edilir.
EXTRASELLÜLER SIVI HACMİ:
mannitol, inülin gibi büyük moleküllü şekerler
ya da
radyoaktif sülfat, klor, sodyum ve thiosülfat
 Polisakkaridler bazı bölgelere geçemezken,
radyoaktif maddeler hücre içine de girebilir.
17
İNTRASELLÜLER SIVI HACMİ:
 yalnız hücre içine dağılan bir madde bilinmiyor
 ölçülen total vücut suyundan extrasellüler
hacim çıkarılarak hesaplanabilir
PLAZMA HACMİ:
evans mavisi; damara verildikten sonra plazma
albumine bağlanır ve kısa sürede tüm dolaşım
sistemine yayılır
İNTERSTİSYEL SIVI HACMİ:
extrasellüler sıvı hacminden plazma hacmi
çıkarılarak bulunabilir
18
sıvı dağılımını etkileyen faktörler
ELEKTROLİTLER
Vücutta en çok sodyum ve potasyum vardır.
Extrasellüler sıvı hacmini en çok etkileyen iyon
sodyumdur.
BÜYÜK MOLEKÜLLÜ ORGANİK MADDELER
Proteinler, lipidler; kapiller membranı aşamaz ve
damar içinde kalır. Burada oluşturdukları
osmotik çekim gücüne onkotik basınç denir.
KÜÇÜK MOLEKÜLLÜ ORGANİK MADDELER
Glikoz, üre, amino asitler; membranları kolay
geçer ve suyun dağılımını çok etkilemezler.
19
Osmolalite - Osmolarite
OSMOL
bir kompartmandaki toplam molekül miktarı
OSMOLALİTE
1 kg suda erimiş molekül konsantrasyonu
OSMOLARİTE
1 lt suda erimiş molekül (osmol) konsantrasyonu
20
Suyun özgül ağırlığından dolayı yaklaşık
olarak ‘1 kg = 1 l’ olup, vücut sıvılarının
osmolarite ile osmolalitesi de 300 mOsm/l
olarak eşit kabul edilebilir.
Extrasellüler sıvı osmolaritesinin
%80’i
sodyum, intrasellüler sıvı osmolaritesinin ise
yaklaşık yarısı potasyum iyonları tarafından
sağlanır.
21