1 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen HÜCRE BÖLÜNMESİ *Hücre bölünmesi: →Hücre bölünmesi; mitoz ve mayoz bölünme olmak üzere ikiye ayrılır. Mitoz Bölünme: →Bir hücreden iki hücre oluşur. →Kromozom sayısı değişmez. →Çeşitlilik olmaz. →n, 2n, 3n… kromozomlu hücreler mitoz bölünme geçirebilir. Mitoz Bölünmenin amacı: →Tek hücreli canlılarda, üremeyi sağlar. →Çok hücreli canlılarda; büyüme, gelişme ve rejenerasyonu (yenilenme) sağlar. →Bazı çok hücreli canlılarda, üremeyi sağlar. (deniz yıldızı, planarya, hidra ...) →Erkek arılarda ve çiçeksiz bitkilerde üreme hücreleri mitozla oluşur. 2 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen →Mitoz bölünme; 1. İnterfaz, 2. Profaz, 3. Metafaz, 4. Anafaz 5. Telofaz olmak üzere, 5 evrede gerçekleşir. İnterfaz evresi: →Bölünmeye hazırlık evresidir. →Bu evrede hücre büyür. →Sitoplazma ve organel miktarı iki katına çıkar. →DNA kendini eşler. 3 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen Çekirdek Bölünmesi (Karyokinez): 4 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen 1-Profaz evresi: →Çekirdek bölünmesinin ilk evresidir. →Kromotin iplik, kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. →Her bir kromozomda, iki kromatid bulunur. →Çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur. →Sentrozomlar iğ ipliklerini oluşturmaya başlar ve hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir. →Profaz sonunda çekirdek zarı, tamamen kaybolur ve iğ iplikleri kromozomların kinetokorlarına bağlanır. Not: →Bitkilerde sentrozom bulunmadığından, iğ iplikleri sitoplamadaki proteinler tarafından oluşturulur. 5 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen 2-Metafaz evresi: →Kromozomlar hücrenin hücrenin ortasında yan yana dizilirler. →Sentrozomlar zıt kutuplarda bulunur. 3- Anafaz evresi:: →Sentrozomlar iğ iplikleri ile kardeş kromatidleri, çekerek birbirinden ayırır. →Anafaz evresi sonunda, kardeş kromatidler zıt kutuplarda toplanır. Not: →Mitoz bölünmede kardeş kromatidler ayrıldığından, kromozom sayısı değişmez. 6 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen Sitoplazma bölünmesi (sitokinez): →Çekirdek bölünmesinden hemen sonra sitoplazma bölünmesi başlar. →Hayvanlarda, sitoplazma boğumlanarak bölünür. →Bitkilerde ise hücre çeperi bulunduğundan; sitoplazma boğumlanarak bölünemez. →Bu nedenle bitkilerde golgi organeli tarafından, ara lamel (orta lamel) oluşturularak hücre bölünür. →Böylece, mitoz bölünme sonunda; bir hücreden aynı genetik şifreye sahip iki hücre oluşur. 7 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen Not: →Sinir hücreleri, sentrozomlarını kaybettiğinden dolayı bölünemez. →Olgun memeli alyuvarları, çekirdek ve organellerini kaybettiğinden dolayı bölünemez. →Çizgili kas hücreleri, aşırı farklılaştıklarından dolayı bölünemez. →Gözdeki retina hücreleri bölünemez. →Yumurta ve sperm hücresi bölünemez. →Bitkilerin değişmez doku hücreleri bölünemez. Mitoz Bölünme Soruları: Örnek: 2n = 24 kromozomlu bir canlı, mitoz bölünme geçirirse oluşan hücrelerin her birinde kaç kromozom vardır? Çözüm: Mitoz bölünmede kromozum sayısı sabit kalır. 2n=24 olur. 8 Mustafa ayar Biyoloji Öğretmeni – Uzman Öğretmen →Mitoz bölünme;