dünyada beyaz şeker ve nişasta bazlı şekerin durumu

T.C.
ŞEKER KURUMU
DÜNYADA
BEYAZ ŞEKER VE NİŞASTA BAZLI ŞEKERİN
DURUMU
Şubat 2015
1. BEYAZ ŞEKER

2014/15’te 169 milyon ton üretim tahmini

2014/15’te 450 bin tonluk arz fazlası

Fiyatlarda devam eden baskı

2013/14’te dış ticaret hacminde düşüş
Dünyada son tamamlanan 2013/14 döneminde beyaz
şekerin yaklaşık % 80’i kamıştan, % 20’si ise
pancardan üretilmiştir. Her iki hammaddeden elde
edilen şekerler arasında kalite bakımından bir fark
bulunmamaktadır. Kristal şeker üretimi yapan 111
ülkenin 69’u kamış, 35’i pancar ve 7’si hem kamış
hem de pancar yetiştiricisidir.
Dünya beyaz şeker üretimi, 2012/13 döneminden
2013/14 dönemine gelindiğinde yaklaşık 2,5 milyon
ton azalırken, beyaz şeker tüketimi yaklaşık 3 milyon
ton artmıştır. 2013/14 döneminde üretim azalması
özellikle Hindistan, AB ve Brezilya üretiminin
azalmasından kaynaklanmıştır. Fazlalık miktarı da
yaklaşık 5,5 milyon ton azalarak 2013/14 döneminde
3,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Üretim
Tüketim
İthalat
İhracat
Uluslararası kuruluşlar tarafından değişik dönemlerde
dünya şeker üretimi, tüketimi ve arz açığı/fazlalığı
miktarlarına ilişkin tahminlerde bulunulmuş olup, bu
tahminlere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir. 2014
yılının son aylarında yapılan tahminler genel olarak
dünyada şeker fazlalığının gittikçe azalarak yaklaşık
450 bin ton kadar olacağı yönündedir. Bunun yanı
sıra, uluslararası kuruluşlar; 2014/15 döneminde
yaklaşık 169 milyon tonluk üretime karşılık yine aynı
seviyelerde bir tüketim olacağını, ithalat ve
ihracattaki azalma eğiliminin devam edeceğini,
dönem sonu stoğun önceki dönemle aynı seviyede
kalacağını tahmin etmektedir.
2014/15 Dönemi Dünya Şeker
Üretim ve Tüketimine Yönelik Tahminler (1000 ton, BŞE)
Tahmin
Tarihi
Arz
Açığı/
Fazlalığı
Üretim
Tüketim
Arz Açığı
/Fazlalığı
15 Mayıs
165,09
165,31
-0,22
USDA ( c )
18 Haziran
161,55
157,74*
3,81
ABARES (b)
18 Haziran
165,51
165,23
0,28
Kingsman (b)#
4 Temmuz
163,84
165,77
-1,93
Czarnikow ( c )
9 Temmuz
169,56
170,02**
-0,46
ISO (b)
26 Ağustos
169,05
167,85
1,20
Datagro (b)
12 Eylül
156,46
159,45
-2,98
ABARES (b)
16 Eylül
169,00
167,90
1,10
Kingsman (b)#
Dünya Şeker Dengesi (Ekim/Eylül Dönemi)
(1000 ton, BŞE)
Dönem
Sonu
Stok*
döneminde 3 milyon ton artışla dünya şeker
tüketiminin % 43’üne tekabül edecek şekilde 70
milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2013/14
döneminde, bir önceki döneme göre ticaret hacimleri
daralmış, ithalat ve ihracatta düşüş yaşanmıştır.
07/08
153.604
148.443
44.387
44.640
69.214
5.161
08/09
137.569
149.612
45.292
45.759
56.704
-12.043
09/10
145.529
149.927
51.015
51.014
52.308
-4.398
Kingsman (b)#
20 Ekim
163,47
164,99
-1,53
10/11
152.315
151.023
50.941
50.825
53.716
1.293
F.O.Licht (b)
30 Ekim
164,44
162,68**
1,76
11/12
160.778
155.267
51.896
51.913
59.211
5.512
ISO (b)
12 Kasım
168,27
167,83
0,44
12/13
170.497
161.593
55.481
56.199
67.396
8.904
USDA ( c )
20 Kasım
158,66
157,31*
1,35
13/14
167.952
164.617
53.002
53.283
70.452
3.336
ABARES (b)
9 Aralık
168,27
168,08
0,18
Czarnikow ( c )
16 Aralık
169,28
168,73**
0,55
Datagro (b)
29 Aralık
157,72
159,60
-1,89
Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengesi, Kasım 2014.
*Pazarlama yılları ülkelere göre değişmekle birlikte, verilerin alındığı
tarihte ülkelerin mevcutlarında bulunan şeker miktarını ifade eder.
2009/10 döneminden 2013/14 dönemi sonuna kadar
artmaya devam eden dönem sonu stok miktarı,
2012/13 döneminde 67 milyon ton iken, 2013/14
Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu
Kaynak: ISO MECAS (14)22, Aralık 2014.
# Ekim-Eylül dönemi
* Kayıt altına alınmayan kayıplar dahil edilmemiştir.
** Kayıt altına alınmayan kayıplar için 1 milyon ton avans eklenmiştir.
(b) denge ( c) bireysel mahsul yılları toplanmış
1/5
Üretim ve Tüketim
Dünyada yıllık olarak değişmekle birlikte, yaklaşık 170
milyon ton civarında beyaz şeker üretilmektedir.
2012/13 döneminde 169 milyon tonluk bir beyaz
şeker üretimi gerçekleşmişken, 2013/14 döneminde
üretim miktarı 168 milyon ton olmuştur. 2014/15
döneminde ise üretimin 169 milyon ton olması
öngörülmektedir.
Dünya beyaz şeker üretiminde lider ülke, kamıştan
beyaz şeker üretimi gerçekleştiren Brezilya tek başına
dünya şeker üretiminin beşte birinden fazlasını elinde
bulundurmaktadır. Üretimde Brezilya’yı Hindistan, AB
ve Çin takip etmektedir. Brezilya, Hindistan, Çin ve
Tayland kamış şekeri üretiminde; AB, Rusya, ABD ve
ülkemiz ise pancar şekeri üretiminde lider ülkelerdir.
Üretim Miktarı (1000 Ton BŞE)
2013/14 PY Dünyanın En Büyük 10 Üreticisi
(1000 ton BŞE)
Dünya şeker ekonomisinin lokomotifi tüketim olup,
nüfus artış hızı ve kişi başına gelir tüketimi belirleyen
en önemli unsurlardır. Genel bir ifadeyle gelişmiş
ülkelerde kişi başına şeker tüketimi durağan
seyretmekte, gelişmekte olan ülkelerde ve şeker
ekonomisi güçlü ülkelerde artmaktadır. Üretim ve
tüketimde lider 4 ülke değişmemiş, sadece
sıralamaları değişmiştir. Tüketimde ilk sırada
Hindistan yer alırken, Hindistan’ı AB, Çin ve Brezilya
takip etmektedir.
2013/14 PY Ülkelerin Beyaz Şeker Tüketim Miktarları ve
Kişi Başı Tüketim
25.000
70
60
20.000
50
15.000
40
10.000
30
20
5.000
10
-
36.460
23.920
Kişi Başı Tüketim (kg)
1.1.
Dünya üretimi yaklaşık 170 milyon ton olan beyaz
şekerin yıldan yıla değişmekle birlikte dünya tüketimi,
yaklaşık 160 milyon tondur. 2012/13 döneminde 161
milyon ton ve 2013/14 döneminde 165 milyon ton
beyaz şeker tüketilmişken, 2014/15 döneminde ise
yaklaşık 168 milyon ton beyaz şeker tüketiminin
olacağı öngörülmektedir.
Tüketim Miktarları (1000 ton)
2015/16 dönemine ilişkin ise; son dört dönemdir
yaşanan arz fazlalığı sonrasında arz açığı döneminin
başlaması beklenmektedir. Bahse konu dönemde
dünyada beyaz şekerde 2 milyon ton ile 2,5 milyon
ton arasında bir arz açığı beklemektedir. Bu durumun
sebebi ise, tüketimdeki büyüme beklentisine karşın
üretimin
hemen
hemen
aynı
seviyelerde
seyredeceğinin tahmin edilmesidir.
0
Tüketim (1000 ton)
Kişibaşı Tüketim (kg)
15.882
Kaynak: F.O. Lichts Dengeler, 30/10/2014; T.C. Şeker Kurumu.
*Ülkemiz tüketim verisi, yurt içi satış değeri üzerinden hesaplanmıştır.
13.432
11.205
7.023 5.948
5.474 4.393
4.071
Tüketim bakımından, sektörde lider ülkeler birlikte
değerlendirildiğinde, ülke tüketiminde her ne kadar
Hindistan ilk sırada yer alsa da, kişi başı tüketimde 58
kg/yıl ile Brezilya ilk sırada yer almaktadır. Kişi başı
Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengesi, Kasım 2014.
Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu
2/5
tüketimde Brezilya’yı Tayland
etmektedir.
ve Rusya takip
lider ülkelerin yer aldığı 2013/14 dönemine ait ülke
bazında net dış ticaret miktarlarına aşağıdaki grafikte
Dünya şeker tüketiminin coğrafi dağılımına bakacak
olursak; tüketimin özellikle Uzak Doğu ve Okyanusya
ile Hint Yarımadası’nda yoğun olduğu dikkat
çekmektedir. Ancak bahse konu iki bölge yüksek
nüfus yoğunlukları sebebiyle kişi başı tüketimin
Ekvatoral ve Güney Afrika’dan sonra en az olduğu
diğer iki bölgedir.
Dünya Şeker Tüketiminin Bölgesel Dağılımı
(1000 ton BŞE )
yer verilmiştir.
2013/14 PY Ülkelerin Net Dış Ticaret Miktarları
(1000 ton BŞE )
ÇİN
ENDONEZYA
AB
ABD
BANGLADEŞ
GUATAMALA 1.971
MEKSİKA
2.153
AVUSTRALYA 3.036
TAYLAND 7.116
BREZİLYA 22.747
-3.501
-3.128
-2.820
-2.369
-1.559
-3.800 -200
3.400 7.000 10.600 14.200 17.800 21.400 25.000
Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengeleri, Kasım 2014.
1.3.
Fiyatlar
Uluslararası şeker ticareti, dünya borsa fiyatları esas
alınmak suretiyle yapılmaktadır. Beyaz şeker için
dünya fiyatlarının oluştuğu uluslararası borsa, Londra
borsası; ham şeker için ise New York borsasıdır.
Dünya
Kaynak: ISO Dünya Şeker Dengesi, Kasım 2014.
şeker
borsa
fiyatlarını,
ticarete
hâkim
pozisyonda olan düşük maliyetli kamış şekeri
belirlemektedir.
1.2.
Dış Ticaret
Dünya
Ülkeler arasında en büyük ihracatçı yaklaşık 36
milyon
tonluk
beyaz
şeker
üretimi
bulunan
Brezilya’dır. Brezilya, beyaz şeker üretiminin yılda
yaklaşık % 60’ını ihraç etmektedir.
İhracatta,
Brezilya’yı
Tayland
şeker
belirleyici
fiyatlarının
arz/talep
oluşumunda
durumudur.
başlıca
Ancak
spekülasyonlar, petrol ve emtia fiyatları, enerji
politikaları, navlun bedelleri, döviz kuru değişimleri,
faiz oranları, ticaret politikaları ve tercihli anlaşmalar,
ve
Avusturalya
izlemektedir. İthalatçı ülkelere bakıldığında, en büyük
ithalatçının yaklaşık 13 milyon tonluk üretimine
rağmen Çin olduğu görülmektedir. Yüksek nüfus
oranına sahip olan Çin, yılda yaklaşık 4 milyon ton da
beyaz şeker ithal etmektedir. 2013/14 dönemine
bakıldığında Çin 3,7 milyon ton, AB 3,6 milyon ton,
Endonezya 3,1 milyon ton ve ABD 3 milyon ton beyaz
enflasyon, politik ve finansal çalkantılar, ülkelerin
ekonomik durumları gibi dış faktörler de fiyatlar
üzerinde giderek artan ölçüde rol oynamaktadır.
Üretilen şekerin talebin altında olması stokların
azalmasına, dolayısıyla da fiyatların artmasına, tersi
ise fiyatların düşmesine sebep olmaktadır.
Son yıllarda şeker, dünya borsa fiyatı en değişken
ürünlerin başında gelmektedir. 2011 yılı Temmuz
şeker ithalatı gerçekleştirmiştir. İhracat ve ithalatta
Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu
3/5
ayından beri genel bir düşüş eğilimi içinde olan beyaz
2013/14 döneminde, dünya şeker üretiminin yine
şeker borsa fiyatları, 2009 yılından bu yana en düşük
fazlalık vermesi
seviyeye inmiştir. Bu durum, şeker sektöründe ciddi
sürecinin tamamlanmasıyla, fiyatların düşüşündeki
kayıplar yaşanmasına sebebiyet vermektedir.
ivme azalmış olsa da fiyat üzerindeki baskının devam
ve nihayet
stokların
iyileşme
ettiği gözlemlenmektedir.
Şeker fiyatlarındaki bu düşüşün başlıca sebepleri; son
dört dönemde dünya şeker piyasalarında yaşanan arz
2. NİŞASTA BAZLI ŞEKER
fazlalığı, son zamanlarda petrol fiyatlarında yaşanan
düşüşün yakıt etanolü talebini azaltmasıyla beraber

2013’te 13,5 milyon ton HFCS üretimi
etanol için gereken hammadde ihtiyacının azalması

Üretimde ABD’nin payı % 60
sonucu şeker piyasasında oluşan arz fazlalığı ve dünya
şeker ticaretine hakim pozisyonda olan Brezilya para
Dünyada sakarozdan sonra ikinci büyük paya sahip
biriminin dolar karşısında değer kaybetmesidir. Şeker
tatlandırıcı türü, NBŞ olarak bilinen; mısır, patates,
fiyatlarında oluşan düşüş baskısının, iklim koşulları
buğday, kasava (tapioka) gibi bitkilerden elde edilen
gibi arzı doğrudan etkileyen unsurlarda olağanüstü
nişastadan üretilen ve genel olarak glukoz şurubu ve
bir gelişme olmadığı takdirde, 2014/15 sezonu
izoglukoz olmak üzere iki ana türü bulunan
boyunca da devam edeceği düşünülmektedir.
karbonhidrat türü şekerlerdir.
Dünya Şeker Fiyatları Yıllık Ortalamaları ($/ton)
Dünyada sadece mısırdan üretilen nişasta kökenli
800
tüm şuruplara mısır şurubu, glukozla birlikte fruktoz
700
içeren şuruplara HFCS denilmektedir. Nişasta kökenli
600
fruktoz içeren şuruplardan yaklaşık %42 fruktoz ve
500
400
%53 glukoz içerenler HFCS-42; yaklaşık %55 fruktoz
300
ve
%
41
glukoz
içerenler
HFCS-55
olarak
200
adlandırılmakta olup, HFCS-55, pancardan elde edilen
sakarozun ikamesi olarak kabul edilmektedir.
2.1.
HFCS
2006 yılı öncesinde 200-300 $/ton seviyelerinde olan
HFCS dünya üretimi 2013 yılında kuru madde bazında
beyaz şeker Londra Borsası yıllık fiyatları, başta
13,5 milyon ton (ticari bazda yaklaşık 18 milyon ton)
Hindistan’daki arz daralması nedeniyle yıllık ortalama
olarak gerçekleşmiştir.
olarak 2007 yılından sonra artmaya başlamış ve 2008,
2009, 2010, 2011 yıllarında artış eğilimini sürdürerek
sırasıyla; 309 $/ton, 351 $/ton, 486 $/ton, 616 $/ton,
707 $/ton olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında dünya
şeker arzının fazlalık vermesiyle birlikte 588 $/tona
düşen fiyatlar, düşüşüne devam etmiş ve 2013 yılında
490 $/ton, 2014 yılında ise 440 $/tona kadar inmiştir.
Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu
4/5
DÜNYA HFCS ÜRETİMİ
(milyon ton, kuru madde)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
8,4
0,5
0,3
8,0
0,5
0,3
7,8
0,5
0,3
8,3
0,5
0,3
8,3
0,5
0,3
8,3
0,4
0,4
7,9
0,4
0,4
9,1
8,8
8,6
9,1
9,1
9,0
8,6
0,5
0,9
0,3
0,2
0,7
0,9
0,2
0,2
0,9
0,9
0,2
0,2
1,1
0,9
0,2
0,2
1,7
0,9
0,3
0,2
1,7
0,9
0,3
0,2
1,9
0,9
0,3
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,3
0,3
2,1
2,2
2,3
2,7
3,3
3,4
3,5
0,7
0,2
0,9
0,4
0,6
0,2
0,8
0,4
0,7
0,2
0,9
0,4
0,7
0,2
0,9
0,4
0,7
0,2
1,0
0,4
0,7
0,2
1,0
0,4
0,7
0,2
1,0
0,3
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,4
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
12,5
12,3
12,3
13,2
13,8
13,8
13,5
ABD
Kanada
Meksika
Kuzey Amerika
Toplamı
Çin
Japonya
Güney Kore
Tayvan
Diğer
(Asya/Okyanusya)
Asya/Okyanusya
Toplamı
AB
Diğer(Avrupa)
Avrupa Toplamı
Arjantin
Diğer (Latin
Amerika/ Afrika)
Latin
Amerika/Afrika
Toplamı
DÜNYA TOPLAMI
Kaynak: LMC Şeker ve Tatlandırıcı 4. Çeyrek Raporu, Q4 2014.
Not: Ülke bazlı üretim miktarları, ülkelerin toplam tüketim miktarlarını
yansıtmamaktadır. Tüketim verilerine ulaşabilmek için ülkelere ait dış
ticaret verilerinin de dikkate alınmasının gerekliliği göz ardı
edilmemelidir.
yaygın olarak kullanılan türleri olan HFCS-55 ve HFCS42’nin dünya HFCS üretimine hakim pozisyondaki
ABD’de oluşan fiyatları aşağıdaki grafikte verilmiştir.
HFCS Fiyatları
600,00
550,00
$/Ton, kuru madde
Ülke
2008–2013 dönemi itibariyle nişasta bazlı şekerlerin
500,00
450,00
400,00
350,00
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2008
2009
2010
2011
2012
2013
HFCS-55 416,30 541,41 460,57 504,41 546,48 559,47
HFCS-42 406,17 463,66 407,49 470,04 492,73 500,22
Kaynak: LMC Şeker ve Tatlandırıcı 4. Çeyrek Raporu, Q4 2014.
HFCS fiyatlarında 2010 yılından bu yana artış seyri
Tablo ve grafikten de görüleceği üzere, üretimde
devam etmektedir. 2013 yılı fiyat ortalaması her iki
birinci sırayı büyük bir oran ile ABD alırken, ABD’yi
HFCS türünde de 500 $’ın üzerinde gerçekleşmiştir.
sırasıyla Çin, Japonya ve AB izlemektedir. Yıllar
itibariyle önemli bir değişikliğe uğramadan ABD tek
başına dünya HFCS üretiminin yarısından fazlasını
elinde bulundurmaktadır.
Dünya HFCS Üretimi
100%
80%
Kaynaklar:
F.O. Licht Balances, 30/10/2014.
60%
ISO MECAS (14)22, Aralık 2014.
40%
ISO World Sugar Balances, November 2014.
LMC Sugar and Sweeteners Market Report Q4 2014
20%
0%
2007
2008
ABD
2009
Çin
2010
Japonya
2011
2012
AB
Diğer
Kaynak: LMC Şeker ve Tatlandırıcı Çeyreklik Rapor, Q4 2014.
Dünya Beyaz Şeker ve Nişasta Bazlı Şeker Durumu
2013
Kısaltmalar:
AB:
Avrupa Birliği
ABD:
Amerika Birleşik Devletleri
BŞE:
Beyaz şeker eşdeğeri
HFCS: High fructose corn syrup - Yüksek fruktozlu mısır şurubu
NBŞ:
Nişasta bazlı şekerler
5/5