15 temmuz darbe girişiminin türkiye ekonomisi üzerine etkileri

AR&GE BÜLTEN
2016 TEMMUZ AĞUSTOS - EKONOMİ
15 TEMMUZ DARBE GİRİŞİMİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİ ÜZERİNE
ETKİLERİ
Sait KAYA
15 Temmuz 2016 Cuma gecesi Türk Silahlı Kuvvetleri içerisinde bir grup asker ülke yönetimini
ele geçirmek için bir harekat başlattı. İstanbul ve Ankara başta olmak üzere Türkiye’nin muhtelif
şehirlerinde büyük bir askeri hareketlilik yaşandı.
Tanklar sokağa indi. Savaş uçakları ve helikopterleri Ankara ve İstanbul semalarında cirit attı. Tam
bu sırada, TRT binası bir grup asker tarafından ele geçirilerek ordunun yönetime el koyduğu
şeklinde bir bildiri yayınlandı.
Ortalık karıştı. Olayların vehameti Türk jetlerinin ve helikopterlerinin Gazi Meclisi bombalaması
ile daha da korkunç bir hal aldı. Ordu içinde kalkışmaya giden askeri unsurlar, Genelkurmay
karargahına girerek Genelkurmay Başkanını rehin aldı. Keza başka merkezlerde bulunan Kara,
Hava, Deniz ve Jandarma Komutanları da söz konusu illegal güçler tarafından rehin alındı.
İstanbul Atatürk Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı’na da tanklar ile giriş yapıldı. Uçuşlar
durduruldu. Ankara Emniyet Müdürlüğü ve Özel Harekat Kuvvetlerinin bulunduğu merkez jetler
tarafından bombalandı. Birçok güvenlik gücümüz bu saldırıda şehit oldu.
Darbe teşebbüsünün anlaşılmasının ardından millet sokaklara indi. Tankların önüne geçtiler.
Canları pahasına meydanı darbecilere bırakmayacaklarını göstererek demokrasiye ve
Cumhuriyete sahip çıktılar.
Darbe girişimi, Cumhurbaşkanımızın, Hükümetimizin, siyasi partilerin, milletimizin, polisimizin ve
ordumuzun ezici çoğunluğunun ve tüm toplum kesimlerinin kenetlenmesiyle başarısızlığa
mahkum edilmiştir.
15 Temmuz Darbe Girişimi’nin ülkemiz üzerinde ekonomik, siyasi, güvenlik ve sosyal bakımdan
önemli ve uzun dönemli etkilerinin olacağı açıktır.
Daha önceki tecrübelerimiz de darbelerin Türkiye ekonomisini en az 10 yıl geriye götürdüğünü
göstermektedir.
Ancak bu darbe girişiminden sonra ekonomimizin ne kadar güçlü olduğunu gördük.
Hükümetimizin işbaşında olması ile piyasalar büyük bir panik havasına girmedi.
Ekonomi yönetimi tarafından yerli ve yabancı yatırımcıların tereddütlerini gideren açıklamalar peş
peşe geldi.
15 Temmuz akşamı 3,05 seviyeleri çıkan dolar 18 Temmuz Pazartesi günü hemen 2,90
seviyelerine geriledi. Şimdi dolar/TL 2,93 seviyelerinde.
Bu darbe girişiminin piyasalar üzerindeki yaratacağı dalgalanmalar bir süre daha devam edebilir.
Ancak Hükümetimiz içinde bulunduğumuz olağanüstü şartlar da dahi çalışmalarına tüm hızıyla
devam ediyor.
3
AR&GE BÜLTEN
2016 TEMMUZ AĞUSTOS–EKONOMİ
Vergi ve harç istisnalarından Ar-Ge ve yatırım teşviklerine, Karşılıksız çek veren kişilere yönelik
yaptırımlardan, iflas ertelemeye kadar birçok konuda önemli düzenlemeleri içeren “Yatırım
Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” Resmi
Gazetede yayımlandı.
Hükümetimiz bu düzenleme ile ekonomiyi asla ikinci plana atmayacağını göstermiş oldu. Kanun
ile ülkemizde yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik ticari mevzuat ve vergi mevzuatında
önemli değişiklik ve yenilikler yapıldı.
Yatırımlarda başta damga vergisi ve harçlardan kaynaklanan işlem maliyetlerini azaltmak amacıyla
önemli istisna düzenlemeler geliyor.
Özellikle ileri teknoloji şirketlerin satın alınmasında, yüksek ve orta teknolojili ürünlerin imalatında
damga vergisi ve harç vergisi istisnası getirilmesi önemli.
Ülkemizin orta gelir tuzağından kurtulması için hep ileri teknoloji üretime yönelmesi son derece
önemlidir.
Ticaret Kanunumuzda şirket kuruluş işlemlerinde ortaya çıkan bürokratik işlemler ve şirket
kuruluş maliyetleri azaltılıyor. Şirket kuruluşunun daha kısa sürede ve daha az maliyetle
tamamlanması sağlanıyor.
Son yıllarda istismar edilmeye başlanılan iflas ertelemede düzenlenmeler yapılması da iş dünyası
için önemli.
Ticaret hayatının en önemli ödeme vasıtalarından birisi olan çeke itibarını ve güveni tekrar
kazandırmak için de düzenlemeler yapıldı.
Yeni düzenlemeler içinde sadece yatırım ortamının iyileştirilmesi değil çek ve iflas erteleme gibi
günlük ticaret hayatını çok yakından ilgilendiren konularda da düzenlemeler yapılması önemli.
Her önüne gelen firmanın iflas ertelemeye gidemeyecek olması ve çeki sorumsuzca ve ticari etik
kurallarının dışında kullanan kişilere hapis cezasının öngörülmesi yerindedir.
Özellikle ihracatçılarımıza hususi (yeşil) damgalı pasaport verilecek olması, ihracatımıza doping
etkisi yaratacak. Bu sayede ihracatçılarımızın yeni pazarlara kolayca giriş yapması mümkün
olabilecek, ihracatçılarımız vize alımıyla uğraşmak zorunda kalmayacaklar.
Bu uygulamadan sadece belirli bir değerin üzerinde ihracat yapan firmaların değil, genişleme
potansiyeli olan ve katma değeri yüksek ürün ihraç eden ihracatçıların da yararlanması halinde
ihracatımız ivme kazanacaktır.
Darbe girişimi fiyatları da etkiledi. Temmuz ayında enflasyon “beklentilerin çok üzerinde” % 1,16
artış göstererek 6 ayın en yüksek seviyesine çıktı. TÜFE yıllık bazda 8,97’ye yükseldi. ÜFE ise 3,96
oldu.
Sanayi üretimindeki artışta ise ilk çeyreğe göre gerileme var. Takvim etkisinden arındırılmamış
sanayi üretiminde ilk çeyrekte yüzde 5,6 gibi yüksek oranda bir artış sağladıktan sonra ikinci
çeyreği yüzde 2.9'luk artışla geride bıraktık.
4
AR&GE BÜLTEN
2016 TEMMUZ AĞUSTOS–EKONOMİ
Sanayi üretimi ikinci çeyrekte çok hızlı bir dalgalanma gösterdi. Nisan ayında yüzde 0.7'ye kadar
indikten sonra Mayısta yüzde 7.1'i bulan üretim artışı, haziranda yine yavaşladı ve ancak yüzde 1.1
oldu. Bunun sonucunda da ikinci çeyrekte sağlanan üretim artışı yüzde 2.9 olarak gerçekleşti.
Mayıs ayında işsizlik oranları çok küçük bir artış ile yüzde 9,4 oldu. İşsizlik oranı 2014'ün Mayıs
ayında yüzde 8,8, geçen yılın Mayısında ise yüzde 9,3 idi.
2015 ve 2016'nın Mayısı itibariyle işgücü 902 bin kişi arttı. Ne var ki istihdamda işgücündeki kadar
artış yaratılamadı. İstihdam artışı 795 bin kişide kaldı. Bunun sonucu olarak da işsiz sayısında 107
bin kişilik artış yaşandı.
Yaşanan gelişmeler neticesinde, derecelendirme kuruluşu Moody’s’den ülkemize kötü haber
geldi. Moody's Türkiye'nin büyüme beklentisini düşürdü.
Moody’s’in raporunda, Türkiye için ise "politik risklerin yatırım üzerindeki artan riski" ifadesi
kullanılarak, büyüme beklentisi 2016 için yüzde 3,2'ye, 2017 için yüzde 2,9'a düşürüldü.
Elbette Moody’s gibi derecelendirme kuruluşlarının notlarını görmezden gelemeyiz. Biz görmesek
de yabancı yatırımcılar yatırımlarını yaparken, bu notları ve değerlendirmeleri göz önüne alıyor.
Ancak yatırımcılar Hükümetimizin bu ortamda yatırım ortamını iyileştirmek için yaptığı
düzenlemeleri de dikkate almalı.
Özetle; darbe girişiminin kısa vadede ekonomimizi olumsuz etkileyebileceği, özellikle yabancı
yatırımcıların belirsizlik ve siyasi risk oranının arttığına yönelik algıları dalgalanmalara neden
olabileceği öngörülmektedir.
Ancak Hükümetimizin iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesine ilişkin uyguladığı yapısal reformlar
olumsuz algıların ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Çünkü, Türkiye’nin borcun milli gelire oranı,
bütçe açığının milli gelire oranı gibi makro ekonomik göstergeleri oldukça iyi seviyelerde
seyretmektedir. Ayrıca bankacılık sistemimiz hala oldukça güçlüdür. Merkez Bankamız da aktif
olarak piyasalara müdahalelerde bulunmakta ve olumsuzlukları gidermektedir.
Bu durumlar göz önünde bulundurulduğunda, yabancı yatırımcıların olumsuz algılarının
giderileceği ve konjonktürel dalgalanmaların kısa sürede ortadan kalkacağı görülmektedir.
5