YGS Tarih Dersi Anahatlar

 Günümüzden en az 40-50 sene kadar önceki herşey
tarihin kapsamında değerlendirilebilir.
 Önemli Unsurları şunlardır
Neden ve Sonuç İlişkisi , zaman , mekan , BELGE
 ZAMANA GÖRE
Ortaçağ , Yeniçağ , İlk Çağ Tarihi
MEKANA GÖRE
Orta Asya Tarihi veya Avrupa Tarihi
KONUYA GÖRE
İslam Tarihi, Osmanlı Tarihi veya Kültür Tarihi
 Kaynak Arama
 Sınıflandırma
 Tahlil
 Tenkid
 Terkip
(Tarama)
(Tasnif etme)
(Çözümleme)
(Eleştiri)
(Birleştirme)
 Yazılı Kaynaklar
 Fermanlar, Kil Tabletler , Kitabeler, Gazeteler,
Mektuplar , Anlaşma metinleri , Paralar
 Yazısız Belgeler : Araç Gereçler, Kabartmalar , resimler
mezarlar ve her türlü buluntu
 Paleolitik Dönem : En eski dönemdir .
 Mağarada yaşantı , göçebe hayat ve avcı-toplayıcı
beslenme biçimi söz konusu. Devrin sonunda ateş
bulunur. (mesolitik dönem- orta dönem)
 Neolitik Dönem : Yeni taş olarak da bilinir . Cilalı taş
devri denmesinin sebebi taş teknolojisinin gelişmiş
olmasıdır.
 Yerleşik yaşam , köy yaşantısı, tarım ve hayvancılık
faaliyetleri görülür.
 En eski yerleşim birimleri Diyarbakır Çayönü(İlk KÖY
yerleşmesi ve Konya Çatalhöyük ( İlk ŞEHİR
yerleşmesidir.
 Maden Devirleri : Sırasıyla bakır , tunç , demir




devirleridir. Genelde sırasıyla yaşanmaktadır ve eğer
kazı yapılırsa bir bölgede en üst katmanda demir , en
alt katmanda taş, toprak , bakır, tunç sıralaması
görülür.
Sırasıyla yaşanmamış ise başka kültürler ile etkileşim
olduğu sonucu çıkartılır.
Demir devrinin sonlarında yazı icat edilmiştir.
Tunç devrinde tekerleğin icadı söz konusu.
Demir devrinde ilk defa şehir devletleri ve
imparatorluklar kurulmuştur.
 Hicri takvim : 622 Hicret – Mekke Medine göçü
 Miladi Takvim : Hz.İsa’nın doğumu , diğer adları Julien
ve Gregoryen takvimi
 Türklerin milli takvimi : 12 Hayvanlı Takvim
 Rumi : Rumların kullandığı takvime denir.
 Celali Takvim : Celallüd’devle Melikşah’a Ömer
Hayyam tarafında sunuldu. Bu takvimler arasında
sadece HİCRİ takvim ay yılı esasına dayalıdır .(354
gün)
 İlk Ay yılı esaslı Takvim SÜMERLİLER tarafından icat
edildi
 İlk güneş yılı esaslı takvim MISIRLILAR tarafından icat
edildi.
 Parayı Lidyalılar icat ve takas üsulüne son verildi.
 Yazıyı Sümerliler icat etti ve tarihi çağları başlattılar.
 Tarih yazı ile başlar. Dolayısıyla yazıdan önceki çağlar
Tarih öncesi olarak adlandırılır. Tarih öncesi çağlarda
yazı ile ilgili bilim dallarından faydalanılmaz.
 İki nehir arasında kalan bölge anlamına gelir
 Fırat ve Dicle nehirlerinin arasında kurulmuş
medeniyetlerin burada kurulma sebebi su ve çok
zengin topraklara sahip olmasıdır. Ticaret yolları
üzerindedir.
 Bu nedenle sık sık istilaya uğramıştır mezopotamya.
 Babilliler, Akadlar , Sümerler ve Asurlular en
önemlileridir.
 Babil kralı Hammurabi : Kanunları ile meşhur (Kısas)
 Akadlar bilinen ilk imparatorluk karakterindeki




uygarlıktır. İlk Düzenli orduları kurdular.
Asurlular Anadolu ile ticaret yaptılar ve yazıyı
anadoluya getirdiler.
Karum: Anadoluda kurulan Asur ticaret kolonileri ve
pazarları.
Yazıyı anadoluda ilk Hititler kullandı ve tarihi çağları
başlattılar anadoluda.
Sümerlere ait ZİGGURATLAR üç katlı tapınaklar
olarak bilinir . Sırasıyla mezar , okul ve gözlem evi
vardır katlarında. Girişi depo olarak da kullanılır.
 Krallar rahip kral ise : Teokratik yani din ile yönetim
söz konusudur. Teokrası + Monarşi görülür.
 Mısırda Tanrı kral kavramına rastlanmaktadır. Yarı
tanrı yarı insan figürleri bolca işlenir. Bu tabirler
teokratik yapıya işarettir.
 Hititler : Çorum , Hattuşaş . . . Kralları başrahip ve başyargıçtır.
Kadın önemlidir. Kraliçeye TAVANANNA denir. İmzası bulunur
resmi belgelerde.
 Mısırlılar ile imzalanan KADEŞ ANLAŞMASI tarihte biinen ilk ve
en eski yazılı anlaşma olarak bilinmektedir.
 Anal denilen yıllıklar tanrıya hesap – Objektif yalansız kaynaklar
 Lidyalılar : Para icat edildi.
 Urartular : Van Tuşpa – Sulama kanalları
 Fenikeliler : Doğu Akdeniz Uygarlığıdır.
 Eski toplumlarda genelde sınıfsal farklılıklar görülür.




Tüm toplumlarda hemen hemen köleler ve hürlere
rastlanır.
Hindistan da sert sınıfsal kanunlar vardır. Kast sistemi
denir ve geçiş mümkün değildir.
Yasalar kısas esasına dayalıdır. Ataerkil yapı görülür.
Genel ekonomik faaliyet tarım olmakla beraber ticaret
de yaygındır.
Yazı olarak Çivi yazısı ile beraber Hiyeroglif denilen
resimli yazıya da rastlanır (İlk mısırda biliniyor. Çin
yazısı de Hiyeroglif örneğidir.)
 Asya Hunları : Kurucu Teoman , Mete Han en parlak
dönemdir. Mete Han siyasi birliği sağlamıştır . Onlu
askeri sistemi bulan kişidir.
 Göktürkler : Bumin Kağan Kurucu , Mukan Kağan en
parlak dönemdir. Kendi alfabeleri vardır (38 Harfli
Göktürk Alfabesi ) Türk adını kullanan ilk devlet.
 Kutluk Devleti : Kutluk Kağan, En parlak dönem ise
Bilge Kağan dönemi
 Kürşat isyanı ile kurulur . Orhun anıtları en eski yazılı
belgeler olarak bilinir.
 Uygurlar : Kül Kağan , Yerleşik Hayata geçen ilk Türk
topluluğudur. Asimile olmuşlardır . Şehir kültürü
gelişiyor. Tarım yaygın . Mani dininden dolay et yemek
yasak. Savaşçılık zayıf
 Avarlar : İSTANBUL’U kuşatan ilk Türk devleti olarak
bilinir.
 Karluklar : Talas savaşında Abbasilere yardım ettikleri
için islamiyetle tanıştılar. İlk müslüman BOY
denebilir.
 İlk müslüman Türk devleti KARAHANLILARDIR.
 Avrupa’da ilk Türk – İslam Devleti İtil Bulgarları
 Arabistan ‘ın genel durumu
 Bedevi yaşantı hakim. Medeniler Medine ‘de yaşıyorlar.
 Kabilevi anlayış hakim. Toplu sorumluluk . Sık svaşlar
görülme sebebi.
 Haram aylarda (4 ay) savaş olmaz , ticaret gelişir ve
edebi faaliyetler görülür.
 Cahiliye dönemi denmektedir. Ticaret kervanları
yaygındır . Tarım yapılan yer azdır.
 571 HZ.Muhammed doğdu. 610 senesinde Peygamber




oldu.
Akabe biatları hicretin hazırlayıcısıdır.
Hicret 622
İlk savaşlar Bedir ,Uhud, Hendek
Sırasıyla Galibiyet,Malubiyet ve Sonuçsuz
Bedir savaşında islam savaş hukuku oluştu.
Halife : Peygamberden sonraki devlet başkanıdır. İlk
Halife Hz Ebubekir , Son halife Hz. Ali’dir. (4 Halife
döneminde )
 Ebubekir : Yalancı peygamberler ve dinden dönenler
ile mücadele
 Maaş Tahsisi
 Kur’an-ı Kerim’in kitap haline getirilmesi
 Ömer : Beyt’ül Mal yani devlet hazinesi kuruldu.
Suriye ve İran,Irak fethedildi.
 Adaletiyle meşhurdur.
 Hz. Osman : Kur’an-ı Kerim’i çoğaltan ve vilayetlere
gönderen Halifedir. Emevi soyundandır. Ayrımcılık
yaptığı iddiası ile evinde şehit edilmiştir.
 Hz. Ali : Cemel Vakası (Deve olayı) ve Sıffin savaşları
islam tarihinde ayrılıkları başlatan savaşlardır.
 Kerbela olayı tamamen ipleri koparmıştır.
 Emevi devri : Muaviye ile başlar ve tahta daha sonra
oğlu Yezid geçmiştir. Bu olay SALTANAT SİSTEMİNİN
başlangıcıdır hilafette.
 Mevali : Emeviler arap olmayanlara ikinci kalite
vatandaş muamelesi yaptılar. Bu durum uzun yıllar
islamın yayılmasını yavaşlattı . Özellikle de Türkler
islamiyetten uzak durdular bu dönemde.
 Abbasiler döneminde Talas savaşında Türkler araplara
yardım ederek islamiyet ile tanıştılar.
 Avasım denilen ordugah şehirlere Türkleri
yerleştirdiler ve onlara ordularında yer verdiler.
 Abbasiler ile Türk ilişkileri iyi yönde gelişir.
 İlk müslüman Türk Devleti olan Karahanlılar ,
Karluklardan müteşekkil olmakla birlikte yağma ,çiğil
boylarını da kapsar.
 Karahanlılar Türkçeyi resmi dil ilan etmekle birlikle
arap alfabesi kullandılar.
 Türkçeye önem verilmesi milliyetçiliktir.
 Divan’ı Lugat’ıt Türk: İlk Türk – Arap sözlüğü olarak
bilinir , amaç Türkçenin gücünü araplara göstermek.
 İlk Kervansarayları inşa ettiler. Burslu eğitim
uygulandı.
 Gazneliler : Gazneli Mahmut Hindistan’ı
müslümanlaştırdı.
 Büyük selçuklu : Tuğrul ve Çağrı Bey tarafından
Gazneliler yenilerek kuruldu.
 Anadolu Selçuklu : Melikşah tarafından izin verilerek
Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından kuruldu.
 Pasinler : Bizans ve Gürcüler ile İlk Savaş
 Malazgirt : 1071 Anadolunun kapıları açıldı.
 1176 : Miryokefalon : Anadolu tamamen Türk yurdu
haline geldi
 1243 kösedağ savaşı ile moğollar Anadolu
selçuklularına büyük darbe vurdular.






Osmanlı Kuruluş Dönemi
Kısa sürede büyüdü : Çünkü padişahlar arka arkaya
yetenekli denk geldiler , iyi eğitildiler , Bizans zayıf ve
Avrupa’da ingiltere ve Fransa yüzyıl savaşlarında
birbirleri ile meşgul . . .
İstimalet : Gönül çekme politikası var
Gaza ve Cihad Anlayışı söz konusu.
Ahi’lerin desteği var. : Ahiler kardeşlik teşkilatıdır ve
esnaflardan mürekkeptir. Sosyal , Dini ve Ekonomik
bir örgüttür. Liderlerine ŞEYH derler. Şeyh Edebalî
Tekfur : Bizans Valileri başına buyruk hareket
ediyorlar.
Osmangazi kurucu , Orhan gazi ise devlet konumuna
getiren kişidir.
Orhan gazi Yaya ve müsellemi yani ilk düzenli orduyu
teşkil ediyor.
Bursa’yı başkent yapan kişi Orhan Gazidir.
Karesi Beyliğinden alınan ilk donanma ile Rumeliye
geçiş mümkün oldu.
Rumeli’de ilk toprağımız Çimpe kalesi ve Burası
Kantakuzenos’tan bize hediyedir.
 1.Murat döneminde Haçlılarla Kosova savaşı yapıldı.
 1.Murat 1.Kosova ,
2.ci Murat 2.ci Kosova savaşını
yapıyor.
1.Murat pençik sistemini uyguluyor ki bu sistem
yeniçeri ocağının temelini teşkil eder.
Yıldırım Bayezid , İstanbul’u ilk kuşatan padişahtır.
Tımar sistemini ilk uygulayan Padişah ise yine babası
1.Murat’tır.
 Yıldırım Bayezid Ankara savaşında Timur’a yenilir ve
fetret devri başlar.
 Fetret boşluk demektir.
 Çelebi Mehmet kardeşler arasındaki mücadeleyi
kazanır ve devleti otorite eder. Kaosu sonlandırdığı
için ikinci kurucu olarak bilinir.
 Düzmece Mustafa olayındaki mustafa Çelebi
Mehmet’in kardeşidir.
 Çelebi Mehmet döneminde ilk deniz savaşı
venediklilerle yapıldı ve savaşı kaybetti Osmanlı
Devleti.
 Yorum : Donanmamız yeni ve zayıf Venedik
karşısında.
 2.Murat Döneminde Fatih’in erken tahta geçişi ve
Haçlı seferi var . Bu savaş 2.Kosova’dır. Fatih’in “Eğer
ben padişahsam emrediyorum gel ordunun başına geç
, Eğer sen padişahsan gel kendi ordunun başına geç”
dediği rivayet edilir babasına .
 Fatih Sultan Mehmet Dönemi
 İstanbul’un Fethinin nedenleri :
 Bizans’ın osmanlı toprak bütünlüğünü bozması ve




tehdit etmesi
Ticaret yolu üzerinde olması
Dedelerinin çabalarını devam ettirmesi
Kendini ıspatlama çabası
Hadis “ İstanbul’u fetheden komutan ne güzel
komutan, fetheden asker ne güzel asker”
 Hazırlıklar
 Şahi topları
 Donanma Hazırlığı ve gemileri yürütülmesi
 Yürüyen kuleler
 Karamanoğulları üzerine sefer
 Mora ve Balkanlara önlem amaçlı ordu
 Rumeli Hisarı’nın yapımı (Boğazkesen)
 İstanbul Başkent yapıldı.
 Ortaçağ sona erdi ve yeniçağ başladı.
 Derebeylik veya feodalite sistemi zayıfladı.
 Osmanlı açısından yükselme dönemi başladı.
 İpek yolu ele geçirildi.
 Ortodokslar himaye edildi (Hristiyan birliğini
parçalama amaçlandı.)
 Coğrafi keşiflere ve rönesansa sebep oldu.
 Ve her kimesneye evladımdan saltanat müyesser
ola,karındaşların nizâm-ı alem içün katletmek
münasiptir.Ulemanın çoğunluğu da
onaylamıştır.Onunla amel edeler.”
 Bu ferman Türk tarihinde ilk yükseköğretim
mevzuatını oluşturması açısından da mühimdir.
 Cem Sultan ikinci Bayezid’in kardeşi ve Fatih’in
oğludur. Saltanat iddiasında bulunup memlüklere
sığınmış oradan da rodos şovalyelerine ve papa’nın
eline geçmiştir.
 Yorum : dış sorun haline gelmiştir.Kendisini
kullanmalarından ötürü
 İlk kapitülasyon Ragusa cumhuriyetine veriliyor
Birinci Murat zamanında .
 Fatih tarafından 1479’da Venediklilere 16 yıl süren
savaşlardan ve Akdeniz’de üstünlük kurulduktan sonra
imtiyaz verilmiştir.
 Kanuni Fransa’ya kapitülasyon vermiştir.
 Kapitülasyonlar Belgrat anlaşmasındaki aracılığı
sayesinde Sürekli hale getirildi. (1.Mahmut)
 İsmi Selim’dir. Yavuz lakabıdır.
 Babasını tahttan indiren ilk padişahtır. (II.Bayezidi)
 Mısır seferinde Memlüklere son vererek Halifeliği
üzerine almıştır.
 Küçük kaynarca anlaşmasında Rusya’ya karşı Halife
sıfatını uluslar arası bir belgede ilk defa kullanıyoruz.
(Abdulhamid-î Evvel )
 Baharat Yolu Osmanlı’ya geçmiştir.
Kanuni Sultan Süleyman
 Canberdi Gazali (Suriye),
 Ahmet paşa (Mısır),
 Kalenderoğlu (Çukurova),
 Baba Zünnun (Yozgat)
 Belgrad Fethedildi
 Mohaç dünyadaki en kısa savaş olarak tarihe geçti. 2
Saat içerisinde macar ordusu Turan taktiği ile imha
edildi.
 I. ve II.ci Viyana kuşatmaları başarısız oldu.
 Rodos adası fethedildi Ege Türk gölü haline geldi.
 Preveze Deniz zaferi : Barbaros Hayrettin Paşa ile
beraber fethedildi ve Akdeniz Türk gölü haline geldi.
 Sokullu ile beraber Yükselme devri devam eder ve
ölümü ile son bulur . Sokullu varken padişah
 II.Selim , sarı selim olarak da bilinir.
 DON-VOLGA KANAL PROJESİ







Bu proje ile Karadeniz’e dökülen DON Nehri ile
,Hazar Denizi’ne dökülen VOLGA ırmakları
birleştirilerek Karadeniz’den Hazar Denizi’ne
ulaşılmak istenmiştir.
Amaçları;
1-Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurmak
2-İran’la yapılacak savaşlarda donanma gücünü
kullanmak
3-Rusların güneye inmesini engellemek
4-İpek yolu ticaretini canlandırmak
*Kanal açma çalışmaları başladıysa da proje
tamamlanamadı.
 )SÜVEYŞ KANALI PROJESİ

 Bu projeyle Kızıldeniz ve Akdeniz
birleştirilerek,Baharat yolunun canlandırılması
amaçlanmıştır.
 Osmanlı Duraklama Döneminin İç Nedenleri
 1. Merkezi otoritenin bozulması
Ahmet döneminde sancağa çıkma usulünün
kaldırılması şehzadelerin tecrübesiz olmasına neden
olmuştur. Bu nedenle şehzadeler saray kadınlarının ve
diğer görevlilerin etkisinde kalmıştır.
 2. Tımar Sisteminin ve Eyalet Yönetiminin Bozulması
Artan nüfus, tımar sisteminin bozulması ve celali
isyanlarının çıkması nedeniyle şehirlere göç artmıştır.
Eyalet yönetiminde artan rüşvetle tayin edilme
durumu tecrübesiz ve bilgisiz yöneticileri arttırmıştır.
3. Ordu ve Donanmanın Bozulması
 Bozulan tımar sistemi ile eyaletlerdeki asker sayısı
azalmış ve yeniçerilerin başına buyruk davranışları
artmıştır. Askerlikten farklı işlerle uğraşmaya başlayan
yeniçeri “Ocak devlet içindir” anlayışı yerine “Devlet
ocak içindir ” anlayışını benimsemiştir.
 4. Ekonominin Bozulması
 Azalan gelir kaynaklarının ve artan masrafların ortaya
çıkması ekonominin bozulmasına yol açmıştır.
Uzayan, kaybedilen savaşlar, artan saray giderleri, sık
sık dağıtılan cülus bahşişleri, coğrafi keşiflerle açılan
yeni ticaret yolları nedeniyle İpek ve Baharat yolunun
öneminin azalması ekonominin bozulmasını
sağlamıştır.
 5. Eğitim Sisteminin Bozulması
 Yükselme döneminde en gözde eğitim kurumları iken
medreselerin çağın gerisinde kalması, pozitif
bilimlerin okutulmaması, rüşvet, adam kayırma, beşik
uleması uygulamalar gibi nedenlerle eğitim sistemi
zayıflamıştır.
 6. Toplumun Yapısının Bozulması
Tımar sisteminin bozulmasıyla artan göçler, huzur ve
güven ortamının bozulması, ahlaki, kültürel ve
ekonomik açıdan bozulmalar devletin otoritesini
zayıflatmıştır.
 7. Toprak Sisteminin Bozulması
Tımar sisteminin bozulması, toprak sisteminin bozulması
ve ardından çıkan celali isyanları ile ortaya çıkan göç ile
tarımsal üretim azalmış ve işsizlik oranı artmıştır.
 Duraklama Dönemi Dış Nedenleri
 1. İmparatorluğun Doğal Sınırlara Ulaşması
 Üç kıtada ulaşılan 20 milyon km² alanın idaresi
zorlaşmıştır. Osmanlı devleti bu dönemde güçlü
devletlerle komşu olup büyük denizlere ve çöllere
uzanan ülkeleri ele geçirmişti. Merkezden uzak
yerlerde idare zorlaşmış ve bozulmuştu.
 2. Avrupalı Devletlerin Osmanlı Devletine Karşı
Politikalarının Değişmesi
 3. Avrupalıların Bilim ve Akademik Alanda İlerlemesi
 Rönesans ve Reform hareketleri sonucu Avrupa’da
bilimsel gelişmeye engel durumlar ortadan
kaldırılmıştır. Bilim, teknik ve ekonomi alanında
birçok gelişmeler yaşanmıştır.
 4. Coğrafi Keşiflerin ve Kapitülasyonların Etkisi
 Ferhat Paşa Antlaşması (1590) = Osmanlı – İran →
Osmanlı Devleti doğudaki en geniş sınıra ulaşmıştır.
 Nasuh Paşa Antlaşması (1611) = Osmanlı- İran →
Ferhat Paşa antlaşması ile alınan topraklar geri
verilmiştir.
 Kasr-ı Şirin (1639) = Osmanlı- İran → Günümüzdeki
İran sınırımızın temelini oluşturur.
 Bucaş Antlaşması (1672) = Osmanlı- Lehistan →
Osmanlı batıdaki en geniş sınırlara ulaşmış ve son kez
yeni toprak kazanmıştır.
 Bahçesaray Antlaşması(1681) = Osmanlı – Rusya →
Osmanlı ve Rusya arasında yapılan ilk siyasi
anlaşmadır.
 Zitvatoruk Antlaşması (1606) = Osmanlı –
Avusturya →Osmanlının Avusturya üzerindeki
üstünlüğü sona ermiş ve arşüdük Osmanlı padişahına
eş sayılmıştır.
 Karlofça Antlaşması(1699) = Osmanlı- Avusturya,
Lehistan ve Venedik → Osmanlı ilk kez büyük oranda
toprak kaybetmiştir. Avrupa’ya ilerleyiş son bulmuş ve
askeri alanda geri kalındığı anlaşılmıştır.
 İstanbul İsyanlarının Nedenleri
 Devlet ocak içindir anlayışı,
 Cülus ve ulufe dağıtımında oluşan aksaklıklar,
 Devlet adamlarının yeniçerileri çıkarları




doğrultusunda kullanması,
Kapıkulu ocağında bozulan askeri disiplin.
İstanbul İsyanlarının Sonuçları
Başkentte devlet otoritesi sarsılmıştır.
Yeniçerilerin yönetimdeki etkinliği artmıştır.
 Ocaklardaki bozulmalarla savaşların kaybedilmesi ve
uzamasına neden olmuştu.
 Yeniçeri ocağının kapatılması düşüncesi getirilmiş
fakat uygulanamamıştır.
 Yeniçeriler yönetimde etkinlik arttırarak ıslahatlara
karşı çıkmış ve devletin yıkılış sürecine girmesini
sağlamıştır.
 Bu dönemde II. Osman’ın öldürülmesi ve IV.
Mehmet döneminde 30’a yakın devlet
adamının çınar ağacına asılması (Vakay-ı
Vakvakiye -Çınar vakası) ile ortaya çıkan
isyanlar en önemli İstanbul isyanlarını
oluşturmaktadır.
Celali İsyanlarının Nedenleri
Ekonominin bozulması
Tımar sisteminin bozulması,
Devşirme kökenli idarecilerin halkla anlaşamaması,
Savaştan kaçan askerlerin isyana katılması,
Asayişin bozulması ile halkın toprağını terketmesi,
İran savaşlarında Anadolunun çok yıpranması ve savaş
alanı haline gelmesi,
 Uzun süren savaşların asker ve yöneticilerin görev
bölgelerinden alıkoyması
 İstanbul ve Celali isyanları yönetime değil şahıslara yönelik
isyanlardır.







 Celali İsyanlarının Sonucu
 Devlete olan güven azalmış,
 Ayanlar otorite kurmaya başlamış,
 Üretimdeki azalma ve vergilerin düzenli
toplanamaması ekonomiyi olumsuz yönde etkilemiş,
 Anadolu’da can ve mal güvenliği kalmamış, köylerden
şehirlere göç artmış,
 Kuvvet ve şiddet yolu ile bastırıldığı için kesin çözüm
olmamış ve bir süre sonra yeni isyanlar çıkmıştır.
 Devlet otoritesinin bozulmasıyla merkeze uzak
yerlerde çıkan isyanlardır. Milliyetçilik fikri henüz
gelişmediği için bu ayaklanmalar başarısızlıkla
sonuçlanmıştır.
 Gerileme Döneminin Genel Politikası:
 1- Kaybedilen toprakları geri almak
 2- Avrupa’nın bilim ve tekniğinden yararlanmak
 3- Denge Politikası: Varlığını sürdürebilmek amacıyla
başka devletlerden destek almak (Fransa)
 Bu dönemde Avrupa’nın askeri ve teknik alanda
üstünlüğü kabul edilmiştir.
 Yenilikler sultanlar ya da üst düzey görevlilerce
gerçekleştirilmiştir.
 Yenilikler çıkar çevrelerince engellenmeye çalışılmıştır.
 XVIII.yüzyıl ıslahatları XVII. yüzyıl ıslahatlarına göre
daha kapsamlıdır fakat bu yeniliklerden de istenilen
sonuçlar alınamamıştır.
 Lale Devri(1718-1730)
 Avrupa’nın bilim ve teknolojisinden yararlanılmaya




başlanmıştır.
– İlk defa Osmanlı matbaası kuruldu. (1727) ( İlk eser
Van Kulu Lugatı)
– İlk sanayileşme hareketi başladı. (Yalova’da kağıt,
İstanbul’da kumaş fabrikaları açıldı.)
– İlk defa çiçek aşısı uygulandı.
– Yeniçerilerden ilk defa itfaiye örgütü kuruldu.
 – Avrupa’nın büyük başkentlerine ilk defa elçiler
gönderildi.
 – Sivil mimari gelişti.
 Lale Devri Patrona Halil isyanı ile sona erdi.Bu isyan
yeniliklerin öneminin anlaşılmaması, halktan ağır
vergiler alınması ve sarayın lükse yönelmesi
nedenleriyle ortaya çıkmıştır. III. Ahmet tahttan
indirilmiş yerine I. Mahmut geçmiştir.
 III. Selim Islahatları:
 – Batılı anlamda ilk ordu olan Nizam-ı Cedit kuruldu.
 – Bu ordunun masraflarını karşılamak amacıyla İrad-ı
Cedit hazinesi oluşturuldu.
 – Avrupa’da sürekli elçilikler kuruldu.
 – Yapılan yenilikler Ulema ve yeniçerilerin tepkisine yol
açtı.
 Kabakçı Mustafa ayaklanmasıyla III.Selim öldürüldü.
(1807)
 Nizam-ı Cedid yeniliklerin genel adıdır geniş manada
düşünülürse. Ama kurulan yeni orduya da ismini
vermiştir.
 Dağılma Döneminin genel
politikası (Denge Politikası)
 Avrupalı Devletlerin kendi aralarındaki
rekabetten faydalanarak elindeki toprakları
korumak ve varlığını devam ettirmektir.
 Osmanlı Devletinde Milliyetçilik Hareketleri1- Sırp
Ayaklanması (1804)
 NOT: Milliyetçilik akımının etkisiyle Osmanlılara karşı ilk
ayaklanan ve ayrıcalık alan Sırplardır.
 Yunan Ayaklanması(1821)
 Eflak İsyanı: Rumlar ilk isyanlarını Eflak’ta çıkarmışlardır.
İsyan bastırılmıştır.Mora İsyanı: Rumlar Mora’da isyan
çıkardılar. Mora isyanının giderek yayılması üzerine II.
Mahmut isyanı bastırmak amacıyla Mora ve Girit
valiliklerinin kendisine verilmesi şartıyla Mısır valisi
Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi. Gönderilen donanma
yardımı ile isyan kısa sürede bastırıldı.
 XIX. Yüzyıl Islahatları:Genel Özellikleri:
 1- Batının bilim ve tekniği ülkeye getirilmeye
çalışılmıştır.
 2- Yönetim, eğitim, hukuk, toplumsal, askeri, vs alanda
yenilikler yapılmıştır.
 3- Amaç; Batının Osmanlının iç işlerine karışması
engellenmek istenmiştir. Fakat başarılı olunamamıştır.
 1-İdari Alanda Yapılan Islahatlar:
 1- Sened-i İttifak (1808): II. Mahmut ile Ayanlar arasında




imzalanmıştır. Buna göre; Padişah ayanların varlığını kabul
etmiştir. ilk kez Osmanlı padişahının mutlak otoritesi
sınırlandırılmıştır.
2- Divan kaldırılarak, yerine nazırlıklar kuruldu.
3- Müsadere (ölen vatandaşın ,memurun mallarına devlet
tarafından el konulması) kaldırılmıştır.
4- Reisül küttaplık dış işleri bakanlığına çevrildi.
5- Tımar ve Zeamet kaldırılmış, devlet memurları maaşa
bağlanmıştır.
 Vakay-i Hayriye olayı ile yeniçeri ocağı kaldırıldı.
Böylece; yeniliklerin önündeki engel kalktı,padişahların
yönetimde gücü artmıştır. (1826)
 Tanzimat Fermanı: (Gülhane-Hatt-ı Hümayunu) (3
Kasım 1839)Temel Amacı: Devleti dağılmaktan
kurtarmak, İmparatorluğun bütünlüğünü sağlamak,
Avrupa Kanun ve düzenini sağlamak.
 Sultan Abdülmecid ve Sadrazam Reşit Paşa’nın
çalışmalarıyla Tanzimat Fermanı ilan edildi.
 Islahat Fermanı: (28 Şubat 1856)Amacı: Azınlıklara
haklar vererek onları Müslümanlarla kaynaştırmak.
Tanzimat Fermanının yetersiz olması Kırım Savaşı
sonrasında yapılacak Paris Antlaşmasında Osmanlının
aleyhine kararlar alınmasını önlemek. (Abdülmecid)
 Meşrutiyet: (23 Aralık 1876)
 Abdülhamit döneminde Genç Osmanlıların
çalışmalarıyla ilan edilmiştir. İlan edilmesinde etkili
olan düşünce akımı Osmanlıcılıktır.
 Amaç: Osmanlı İmparatorluğunu dağılmaktan
kurtarmak. Azınlıkların yönetime katılmasını sağlayıp
ulusal ayrılıkçı hareketleri önlemek amacıyla II.
Abdülhamid Meşrutiyeti ilan etmiş ,Kanun-i Esasiyi
yürürlüğe koymuştur.
 Kanun-i Esaside; kişi özgürlüğü, basın özgürlüğü, din
ve vicdan özgürlüğü gibi konular yer almıştır.
 Yürütme Gücü; Padişah ve Bakanlar KuruluYasama
Gücü;
 Ayan ve Mebusan Meclisi Meclisi açma kapama yetkisi
Padişaha aittir. Meclis Padişaha karşı sorumludur.
 Önemi: İlk kez anayasal düzene geçildi. Rejim değişti.
Halk ilk defa yönetime katıldı. (erkek nüfus
 II. Abdülhamid 1877-1878 Osmanlı –Rus savaşını ileri
sürerek Meclisi Mebusanı kapatmıştır, tek başına
(30yıl) baskıcı yönetim sürdürmüştür.
 İstibdat Yönetimi: (1877-1908) II. Addülhamid, I.
Meşrutiyete son vererek ülkeyi baskıyla yönetmeye
başlamıştır. Hafiye örgütü kuruldu. Polis örgütü
güçlendirildi. Ümmetçilik akımı güçlendirildi.
 II.Meşrutiyetin İlanı (23 Temmuz 1908):İttihat ve
Terakki Cemiyetinin çalışmalarıyla ilan edilmiştir. İlan
edilmesinde etkili olan akım Türkçülüktür.
 Amacı: II. Abdülhamid’in istibdat yönetimini sona
erdirip halkın yönetime katılımını sağlamak amacıyla
II. Abdülhamid baskılara dayanamayarak II.
Meşrutiyeti ilan etmiş, Kanun-i Esasi yeniden yürürlüğe
girmiştir.
 31 Mart Ayaklanması (13 Nisan 1909)Meşrutiyet
karşıtları rejime karşı ayaklandılar. Ayaklanmayı
Hareket Ordusu bastırmıştır. II. Abdülhamid tahtan
indirildi. V. Mehmet (Reşad) Sultan oldu.Mevcut rejime
yönelik tek isyandır. Anayasada bazı demokratik
değişiklikler yapıldı.
 Fikir Akımları:
 1- Osmanlıcılık: (Genç Osmanlılar) Irk, dil, din herkes





birbirine eşit Osmanlı çatısı
2- İslamcılık: (Mehmet Akif Ersoy) Müslümanları tek
bir çatı altında toplamak
3- Batıcılık: (Genç Osmanlılar ) Avrupa’yı örnek almak
ve tekrar eski güce kavuşmak
4- Türkçülük: (İttihat ve Terakki ) Türkleri bir çatı
altında toplamak
5- Adem-i Merkeziyetçilik: (Prens Sebahattin)
Adem yokluk demektir.