teknik ve endüstri meslek lisesi

EDİRNE TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ
10. SINIF
TARİH DERSİ
NOTLARI
HAZIRLAYAN:
BÜLENT KAÇIN
TARİH ÖĞRETMENİ
OSMANLI DEVLETİ’NİN KURULUŞ DÖNEMİ ( 1302 – 1453 )
Balkanların Durumu
Anadolu’nun Durumu
* Bulgar, Macar, Sırp, Eflak, Boğdan devletleri vardı. * Türkiye Selçukluları yıkılış sürecine girmiştir.
* Bunlar Bizans ile mücadele halinde idiler.
* Türk Beylikleri birbirleri ile mücadele halinde idiler.
* Ortodoks ve Katolik mezhep mücadelesi mevcuttu.
* Bizans tekfurları merkezden bağımsız durumdaydı.
Not: Altınorda, Memluk, İlhanlı Devletleri, Trabzon Rum İmparatorluğu ve bu dönemde hüküm sürmüştür.
* Anadolu ve Avrupa’da siyasi birlik yok.
Osmanlı Devleti
Osmanlı Tarihinin Başlıca Dönemleri
* Kuruluş Dönemi:
( 1302 -1453 )
* Yükselme Dönemi: ( 1453 – 1579 )
* Duraklama Dönemi: ( 1579 – 1699 )
* Gerileme Dönemi: ( 1699 – 1792 )
* Dağılma Dönemi: ( 1792 – 1922 )
Kuruluş Dönemi Padişahları
* Osman Bey
* Orhan Bey
* I. Murat ( Hüdavendigar )
* I. Beyazıt
* I. Mehmet ( Çelebi )
* II. Murat
* II. Mehmet (Fatih) Yükselme dönemini başlatmıştır.
Kısa Sürede Büyüme Nedenleri
* Anadolu ve balkanlarda siyasi birliğin olmaması
* Beylikler arasındaki mücadeleye karışmaması
* Coğrafi konumunun genişlemeye elverişli olması
* Padişahların yetenekli ve ileri görüşlü olmaları
* Balkanlarda iskân politikasının uygulanması
* Bizans ile mücadeleye öncelik vermeleri ( Cihat )
* Hoşgörülü politika uygulamaları
* Merkeziyetçi yönetim anlayışını benimsediler.
Osman Bey; ( 1302 – 1326 )
* Oğuzların Bozok kolunun kayı boyundandır.
* İlk önce Ankara’nın batısındaki Karacadağ geldiler.
* Osman Bey tarafından Söğüt ve Domaniç merkez
olmak üzere kurulmuştur. (1302 )
* Osmanlıların aşiretten beyliğe geçişini sağlamıştır.
* Bizans tekfurları ile mücadele etmiştir.
Orhan Bey: ( 1326 – 1362 )
* Bizans’tan Bursa’yı alarak başkent yaptı. ( 1326 )
* Palekanon (Maltepe) Savaşı kazanılmıştır. ( İlk kez
Bizans İmparatoru Osmanlılar ile savaşmıştır.) 1329
* İznik (1331) ve İzmit’in (1337) alınması ile Kocalei
Yarımadası’nın fethi tamamlandı.
* Yarhisar, İnegöl, Bilecik, Yenişehir, Mudanya ve
Karacahisar’ı aldı.
* İlk Osmanlı parası bu dönemde basılmıştır. (Akçe)
* Bu dönemde askerler gönüllülerden oluşmaktaydı.
Koyunhisar Savaşı ( Bafeon) 1302 :
* Osmanlının Bizans kuvvetleri ile yaptığı ilk savaştır
* Osmanlı Devleti savaşı kazanmıştır.
Not: Osman Bey Ahi şeyhi Edebali’nin kızı ile
evlenerek Ahilerin desteğini sağlamıştır.
I. Murat (Hüdavendigar ): ( 1362 – 1389 )
* Sazlıdere Savaşı ile Edirne Bulgarlardan alındı.
Sırpsındığı Savaşı ( 1364 ):
Nedeni:
* Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda ilerlemesi
Sonuçları:
* Osmanlı kendisine karşı oluşturulan ilk Haçlı
Ordusunu yendi.
* Edirne başkent yapıldı.
* Bulgarlar Osmanlı himayesine girdiler.
* Karesi Beyliği toprakları ele geçirilmiştir. ( 1345 )
Önemi: 1. Osmanlı Devleti’ne katılan ilk beyliktir.
2. Osmanlı donanma sahibi olmuştur.
3. Rumeli’ye geçiş kolaylaşmıştır.
4. Karesi komutanları Osmanlı hizmetine girmiştir.
* Bizans’taki taht mücadelesindeki yardımına karşılık
Rumeli’deki Çimpe Kalesi alındı. (1353)
Önemi: Rumeli’nde alınan ilk topraktır. Rumeli
fetihlerinde üs olarak kullanıldı.
* Ankara Ahilerden alındı.
Çirmen Savaşı 1371:
* Osmanlı, Sırpları yendi. Sırplar vergiye bağlandı.
* 1388’te Ploşnik’te Sırp ve Boşnaklar Osmanlı’yı
yenmiştir. Osmanlı’nın Balkanlardaki ilk yenilgisidir.
I. Kosova Savaşı 1389:
Nedeni: Osmanlı’yı Balkanlardan atma isteği
Sonuçları:
* Osmanlı Haçlı ordusunu yendi.
* Sırplar yeniden vergiye bağlandı.
* I. Murat, Sırplı bir asker tarafından şehit edildi.
Not: İlk kez sesinden korkutmak için top kullanılmış.
I. Bayezit ( Yıldırım ): ( 1389 – 1402 )
İstanbul Kuşatmaları:
I. Kuşatma 1391 : Hazırlıkların yetersiz olması
nedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı.
II. Kuşatma 1395: Niğbolu Savaşı nedeniyle
kuşatma kaldırılmıştır.
III. Kuşatma 1401: Anadolu Hisarı (Güzelce Hisarı)
yaptırıldı. Timur tehlikesi nedeniyle sonlandırıldı.
Bizans ile antlaşma yapıldı:
* İstanbul’da bir camii ve Türk Mahallesi kurulacak.
* Bizans vergiye bağlandı.
I. Murat:
* Hamitoğullarından Isparta ve Akşehir satın aldı.
* Germiyanoğulları’ndan çeyiz olarak Kütahya, Emet
ve Tavşanlı aldı.
* Karamanoğulları üzerine ilk sefer yaptı
Niğbolu Savaşı 1396:
Nedenleri:
* Osmanlı’yı balkanlardan atma isteği
* Bizans’ın yardım isteği
Sonuçları:
* Osmanlı Haçlı Ordusunu mağlup etti.
* Bulgar Krallığı ortadan kaldırıldı.
* Halife, Bayezit’e Sultan-ı İklim-i Rum unvanını
verdi.
* Batıda kuruluş döneminde en geniş sınırlara ulaşıldı
Ankara Savaşı 1402
Nedeni:
* Timur’un Çin Seferi öncesinde batı güvenliğini
sağlamak istemesi
* Tarafların cihan hakimiyeti düşüncesi
* Anadolu Beyliklerinin beylerinin Timur’ kışkırtması
* Timur’un Bayezit’e sığınan beyleri istemesi
* Hakaret dolu mektuplaşmaların olması
Anadolu’da Siyasi Birliği Sağlama Çalışmaları
I. Orhan:
* Karesi Beyliği alınmıştır.
Fetret Devri ( 1402 – 1413 )
* Ankara Savaşı’ndan sonra Yıldırım’ın oğulları
arasında taht kavgaları ile geçen 11 yıllık dönemdir.
* Fetret Devrine I. Mehmet ( Çelebi ) son vermiştir.
Not: Adalet, hoşgörü ve iskan politikası Balkanlarda
fazla toprak kaybının yaşanmasını önlemiştir.
I. Mehmet (Çelebi ): ( 1413 – 1421 )
* Devleti yıkılma tehlikesinden kurtardığı için
II. Kurucu olarak adlandırılmıştır.
* Şeyh Bedrettin İsyanı’nı bastırmıştır. Osmanlı
Devleti’ndeki dini içerikli ilk isyandır.
* Düzmece Mustafa isyanı bastırıldı.
* Saruhanoğulları Beyliğine son verildi.
* Eflak vergiye bağlandı.
* 1416’da Venediklileri ile ilk deniz savaşı yapıldı.
Osmanlı savaşı kaybetmesine karşın güçlü Venedik
ile mücadele edebileceğini göstermiştir.
II. Murat: ( 1421 – 1451 )
* Düzmece Mustafa ve Şehzade Mustafa isyanlarını
bastırdı.
* Aydın ve Menteşeoğulları Beyliklerine son verdi.
* Germiyanoğulları Beyliği vasiyet yoluyla alındı.
* İstanbul kuşatıldı fakat alınamadı.
I. Bayezit:
* Germiyan, Hamit, Menteşe, Saruhan, Aydın,
Karamanoğuları ve Kadı Burhanettin Devleti alındı.
* İlk kez Anadolu Türk birliği büyük ölçüde sağlandı.
Not: Anadolu Beylerbeyliği kuruldu.(Kütahya merkez
Sonuçları:
* Çubuk Ovası’ndaki mücadeleyi Timur kazanmıştır.
* Anadolu Beylikleri yeniden kuruldu.
* İstanbul’un fethi gecikti.
* Fetret devri başladı.
* Balkan fetihleri durmuştur.
* İzladi Derbendi ve Yalvaç’ta Osmanlı yenilince
Macarlar ileantlaşma imzaladı.
Edirne Segeddin Antlaşması 1444
* Osmanlı’nın batıda imzaladığı ilk antlaşmadır.
Varna Savaşı 1444
Nedeni:
* Haçlıların tahta küçük yaşta bir padişahın
olmasından yararlanma isteği
* Osmanlıları Balkanlardan atma isteği
Sonuç:
* Yeniden tahta geçen II. Murat Haçlıları mağlup etti.
* Yunanistan doğrudan Osmanlı yönetimine alındı.
II. Kosova Savaşı 1448
Nedeni:
* Varna’nın intikamını alma isteği
* Haçlıların Osmanlı’yı Balkanlardan atma isteği
Sonuç:
* Balkanlarda Türk egemenliği kesinleşti.
* Avrupalılar, Osmanlı karşısında savunmaya
çekildiler.
* Bizans’ın Avrupa’dan yardım alma ümidi kalmadı.
Not: II. Murat döneminde Buçuktepe İsyanı çıkmıştır.
OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
Devlet Anlayışı:
* Hükümdara idare etme yetkisinin Tanrı tarafından
verildiğine inanılıyordu. ( Kut Anlayışı )
* I. Murat ülke padişah ve oğullarınındır. Anlayışını
getirmiştir.
* Şehzadeler devlet yönetimde tecrübe kazanmaları
için sancaklara gönderilmiştir. Şehzadelere Lala isimli
deneyimli devlet adamları eşlik ederdi.
* Padişahlar; Bey, Gazi, Sultan, Hüdevandigar, Han
gibi unvanlar kullanmışlardır.
Devlet Yönetimi:
Orhan Bey:
* İlk divan teşkilatı oluşturuldu. (Bakanlar Kurulu)
* Vezirlik kurumu oluşturuldu.
* Yaya ve müsellem adıyla ilk düzenli ordu kuruldu.
* İznik’te ilk Osmanlı medresesi açıldı. ( 1331 )
* İllere kadı ve subaşılar gönderildi.
* İlk donanma oluşturuldu.
Not : Orhan Bey beylikten devlete geçişi sağlamıştır.
I. Murat:
* Asker ihtiyacını karşılamak içi Pençik Sistemi
uygulandı.
* Devşirme sistemi uygulanmaya başladı.
* Yeniçeri Ocağı kuruldu.
* Deftardarlık kurumu oluşturuldu.
* Rumeli Beylerbeyliği kuruldu. ( Manastır merkez )
* Rumeli’ye Türkmenler yerleştirildi. (İskân Siyaseti )
* Tımar ( Dirlik ) Sistemi uygulanmaya başladı.
* Toprak büyüklüğüne göre has, zeamet ve tımar gibi
kısımlara ayrıldı.
Osmanlı Ordusu
Kara Kuvvetleri
Kapıkulu Askerleri
Eyalet Askerleri
Kapıkulu Piyadeleri
Kapıkulu Süvarileri
* Tımarlı Sipahiler
* Acemi Ocağı
* Silahtarlar
* Yeniçeri
* Süvariler
* Cebeciler
* Ulufeciler
* Topçular
Deniz Kuvvetleri
* İlk donanma
Karesi Beyliğinin
alınması ile
oluşturulmuştur.
Yeniçeri Askeri
Tımarlı Sipahi
* Yaya askerlerdir.
* Savaş zamanı asker, barış zamanında ise İstanbul ve
sultanı korumakla görevlidirler.
* Üç ayda bir maaş alırlardı. ( Ulufe )
* Hükümdar tahta çıktığında cülus bahşiş alırlardı.
* Askerlikten başka işle uğraşmaları yasaktı.
* Emekli olana kadar evlenmeleri yasaktı.
* Ocağın başında Yeniçeri ağası bulunurdu.
* Devşirme kökenli askerlerdir.
* Atlı askerlerdir.
* Devletin en önemli askeri gücüdür.
* Devletten maaş almazlardı.
* Yaptıkları hizmet karşılında tımar adı verilen
toprağın gelirlerini alıyorlardı.
* Tımar sahibi, geliri doğrultusunda Cebelü adı verilen
asker yetiştirirdi.
* Barış zamanında toprağı ekip biçme ile uğraşırlardı.
* Türklerden oluşmuştur.
Tımar Sistemi (Dirlik Sistemi )
* Hizmet karşılığında devlet adamlarına verilen topraklardır.
* Toprağın mülkiyeti devlete, kullanımı köylüye, vergisi ise sipahiye aittir.
Tımar Sisteminin Devlete Faydaları:
Yönetim
( İdari )
* Bulunduğu bölgenin güvenliğini sağlamak
* Devlete olan güveni korumak
Askeri
* Hazineden para harcamadan savaşa hazır asker yetiştirmek ( cebelü )
Ekonomik
* Halkın toprağı işlemesini sağlamak
* Üretim artışını ve üretimde sürekliliği sağlayıcı tedbirler almak
* Bulunduğu bölgenin vergisini toplamak
TOPRAK SİSTEMİ
MİRİ ARAZİ
* Devlete ait arazilerdir.
* İşletme hakkı belli yükümlülükler ile kişilere verilmiştir.
MÜLK ARAZİ
* Kişilerin mülkiyetindeki arazilerdir.
Dirlik : Hizmet karşılığı asker ve memura verilir.
Paşmaklık : Padişahın kızlarının, annelerinin ve eşlerine verilir.
Ocaklık : Kale muhafızları ve tersahane giderlerine ayrılır.
Yurtluk : Sınır boylarında görev yapanlara verilir.
Malikane : Üstün hizmet gösterenlere verilir.
Vakıf : Geliri hayır kurumlarına bırakılır.
Mukataa : Geliri doğrudan hazineye bırakılır.
Öşri:
* Müslümanların işlediği arazidir.
Haraci:
* Gayri Müslimlerin işlediği arazidir.
Not: Osmanlıda yaşayan halka ( reaya ) denilmekteydi. Osmanlı Devletinde topraklar ve üzerinde yaşayan
insanlar Tapu Tahrir defterlerine kaydedilmiştir.
Tarım:
* Köylü toprağı satamaz, vakfedemez ve devredemezdi.
* Köylü toprağı üç yıl üst üste ekmezse çift bozan vergisi alınırdı.
* Tımar Sistemi’nde toprak büyüklüğüne göre has, zeamet ve
tımar gibi kısımlara ayrıldı
Hayvancılık
* Hayvancılık ile daha çok konargöçerler
(göçebeler) uğraşıyordu.
* Küçükbaş hayvan vergisi olarak Adet-i
Ağnam almıştır.
.Ticaret
* Esnaflar ahiliğin devamı olan Lonca teşkilatına
bağlıydılar.
* Devlet ticareti geliştirmek için tüccarların
* Usta olan kişinin dükkan açma hakkını elde güvenliğini ve ihtiyaçlarını sağlamaya çalıştı.
etmesine Gedik denilmekteydi.
* Hirfet denilen meslek gruplarına ayrılmışlardır.
* Ticaret yolları üzerinde kervansaraylar yaptı.
OSMANLI DEVLETİ’NİN YÜKSELME DÖNEMİ ( 1453 – 1579 )
İstanbul’un fethi ile başlayıp Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü ile sona eren dönemdir.
Dönemin Padişahları:
Dönemin Özellikleri:
* Devletten imparatorluk sürecine girilmiştir.
* II. Mehmet ( Fatih ) ( 1451 – 1481 )
* Anadolu’da siyasi birlik sağlandı.
* II. Bayezit
( 1481 – 1512 )
* İslam Dünyasının lideri olundu.
* I. Selim
( 1512 – 1520 )
* Avrupa ülkelerine ticari ayrıcalıklar verilerek Haçlı birliğini
* I. Süleyman ( Kanuni ) ( 1520 – 1566 )
parçalamak hedeflenmiştir.
* II. Selim
(1566 – 1574 )
* Ticareti geliştirmek için kapitülasyonlar, kanal projeleri ve
* III. Murat
( 1574 – 1595 )
Hint deniz seferleri yapılmıştır.
İstanbul’un Fethi 1453
Fethin nedenlerini dini, ekonomik ve siyasi olarak sınıflandırınız.
Dini
* Hz. Muhammed’in İstanbul’un Fethi ile ilgili hadisinin olması
* İstanbul fethedilecektir. Orayı fetheden komutan ne güzel komutan asker ne güzel asker.
Siyasi
* Bizans’ın Osmanlı şehzadeler arasındaki taht mücadelelerine karışması
* Bizans’ın Avrupalı devletleri Osmanlı’ya karşı kışkırtması
* Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bağlantıyı sağlamak
Ekonomik * Bölge ticaret yolarlarında denetim sağlamak
Fetih Hazırlıkları
Osmanlı Devleti
* Rumeli Hisarı yapıldı.
* Balistik hesaplarını Fatih’in yaptığı şahi topları döküldü.
* 400 parçalık donanma hazırlandı.
* Çanakkale’de Kilitbahir Kalesi yapıldı.
* Surları aşmak için tekerlekli kuleler yapıldı.
Bizans Devleti
* Haliç’in önüne zincir gerildi.
* Avrupa’dan yardım istendi.
* Grejuva (Rum ateşi) denilen bir silah yapıldı.
* Katolik ve Ortodoks kiliselerini birleştirme
girişiminde bulunuldu.
* 6 Nisan 1453’te başlayan kuşatma 29 Mayıs 1453’te İstanbul’un fethi ile son bulmuştur.
Fethin Türk Tarihi Açısından Önemi
* II. Mehmet Fatih unvanını aldı
* Anadolu ve Rumeli toprakları arasında bütünlük
sağlandı.
Fethin Dünya Tarihi Açısından Önemi
* Ortaçağ sona erdi, Yeniçağ başladı.
* Ateşli silahların surları yıkabileceği görüldü ve
Avrupa’da derebeylik rejimi yıkılış sürecine girdi.
* İstanbul başkent yapıldı.
* Osmanlı Devleti’nde yükselme dönemi başladı.
* Ticaret yollarının denetimi Türklerin eline geçti.
* Bizanslı bilim adamları İtalya’ya giderek Rönesans
Hareketi’nin başlamasında etkili olmuşlardır.
* Ticaret yolarının Osmanlı’nın eline geçmesi coğrafi
keşiflerin başlamasına neden olmuştur.
Anadolu’daki Faaliyetler
Balkanlardaki Faaliyetler
* Cenevizlilerden Amasra alındı. ( 1459 )
* Sinop ve Kastamonu alınarak Candaroğulları
Beyliğine son verilmiştir. ( 1461 )
* Trabzon alınarak Trabzon Rum İmparatorluğuna
son verilmiştir. ( 1461 )
* Belgrat hariç tüm Sırbistan fethedilmiştir. ( 1454 )
* Mora yarımadası alındı. ( 1460 )
* Karamanoğullarından Konya ve Karaman
alınmıştır. ( 1466 )
Otlukbeli Savaşı 1473
Osmanlı’ya karşı ittifaklar düzenleyen Akkoyunlu
Hükümdarı Uzun Hasan ile yapılan savaş kazanılmış
ve Doğu Anadolu’nun güvenliği sağlanmıştır.
* Eflak alındı. ( 1462 )
* Bosna ve Hersek alındı. Bosnalılar Müslümanlığı
kabul ettiler. ( 1463 )
* Boğdan alıdı. ( 1476 )
* Arnavutluk Osmanlı’ya bağlandı. ( 1479 )
Not: Trabzon ve Mora’nın alınması ile Bizansı
yeniden diriltme umutları son bulmuştur.
Denizlerdeki Faaliyetler
* Eğriboz, Taşoz, Semadirek, Limni ve Midili gibi
* Kırım Gedik Ahmet Paşa komutasındaki donanma
Ege adaları alındı.
tarafından alındı. ( 1475 ) Böylece;
* Zenta, Kefalonya ve Zenta Adaları Venediklilerden * Karadeniz Türk gölü haline geldi
alındı.
* İpek yolunun denetimi ele geçirildi.
* Venedikliler ile 16 yıl süren savaş sonrasında barış
* Rusya’nın güneye inişi engellendi
yapıldı. ( 1479 )
*Bu antlaşma ile Venedikliler ticari ayrıcalık elde
* Gedik Ahmet Paşa komutasındaki donanma
eden ilk devlet olmuştur.
İtalya’nın Otranto şehrini aldı. Fatih’in ölümü üzerine
* Venedikliler İstanbul’da balyos(elçi) bulunduracaktı donanma geri çağrıldı.
Osmanlı – Memluk İlişkileri:
* Mısır ve Suriye’ye hakim olan
Memluk Devleti ile ilişkiler gergindi.
Nedenleri:
* Dulkadiroğulları Beyliği üzerindeki egemenlik mücadelesi
* Karamanoğulları Beyliği’nin Memluklar tarafından desteklenmesi
* Hicaz Su yolu meselesi
Merkezi Yönetim
* Topkapı Sarayı; Birun, Enderun ve Harem
kısımlarından oluşmaktaydı.
* Devlet merkeziyetçi bir yapıya sahipti.
* Devletin merkezi İstanbul idi.
* Cülus Törenleri’ndeki kılıç kuşanma merasimi Eyüp
Sultan Türbesi’nde yapılırdı.
Padişahın Görevleri:
* Padişah mutlak yönetme gücüne sahipti.
* Üst kademe memurları atmak
* Orduya komuta etmek
* Savaşa ve barışa karar vermek
* Halkın refah ve güvenliğini sağlamak
Divan-ı Hümayun
* Fatih’ten sonra padişahlar divan toplantılarına
başkanlık etmemişlerdir. Böylece divan danışma
kurulu haline geldi.
* Bugünkü Bakanlar kurulunun karşılığıdır.
Nişancı: Padişahın tuğrasını çeker. Tapu kadastro ve
dirlik dağıtımından sorumludur.
Divan Üyeleri:
Sadrazam ( Vezir-i Azam ) : Padişahın mutlak
vekilidir. Padişah sefere çıkmazsa Serdar-ı Ekrem
unvanı ile ordudan sorumlu komutanıdır. Yükselme
Döneminden itibaren Divana başkanlık etmiştir.
Şeyhül – İslam ( Müftü): İlmiye sınıfının başkanıdır
ve fetva yayınlar.
Kazasker (Kadıasker): Adalet ve eğitim işlerinden
sorumludur. Kadı ve müderrisleri atardı.
(Türk olma şartı vardır.)
Defterdar: Mali işlerden sorumludur.
Kaptan-ı Derya: Donanmadan sorumludur.
Reis’ül- Küttab: XVII. yüzyıldan itibaren divan üyesi
olmuştur. Dışişlerinden sorumludur.
Kubbealtı Vezirleri: Vezir-i Azama bağlı, bugünkü
Devlet Bakanları ile özdeş görevlilerdir.
Yeniçeri ağası: Divan toplantılarına katılabilir.
Padişah, saray ve İstanbul’un güvenliğinden
sorumludur.
Not: Divan bir çeşit danışma kurulu olup son söz padişaha aittir.
OSMANLI YÖNETİM BİRİMLERİ
* Osmanlı Devleti’nde, başkentin dışındaki tüm topraklar için taşra ifadesi kullanılmıştır. Taşra teşkilatının
temelini tımar sistemi oluşturmaktaydı.
YÖNETİM BİRİMİ
Eyalet
Sancak
Kaza
Köy
YÖNETİCİ
Beylerbeyi
Sancak Beyi
Kadı
Köy Kethüdası
GÜVENLİK
Subaşı
Subaşı
Subaşı
Yiğitbaşı
ADALET
Kadı
Kadı
Kadı
Kadı naibi
Muhtesip: Esnafların denetimini yapan görevlilerdir.
Kapan Emini: Meyve hallerine benzeyen pazarlara gelen ürünleri denetleyen görevlidir.
Bac ve Gümrük Eminleri: Ticari faaliyetlerde bulunan kişilerden vergi toplayan görevlilerdir.
SALYANESİZ (Merkeze Bağlı Yıllıksız)
EYALETLER
SALYANELİ (Yıllıklı)
BAĞLI BEYLİK VE DEVLETLER
* Beylerbeyi tarafından yönetilirdi.
* Dirlik(Tımar) Sistemi uygulanır.
* Yönetici ve askere maaş yerine
toprak verilirdi.
* Tımarlı sipahi adı verilen asker
yetiştirirlerdi.
* Merkezden atanan valiler
tarafından yönetilirdi.
* İltizam sistemi uygulanırdı.
* Bu eyaletlerin geliri yıllık olarak
toplanırdı.
*Yönetici ve askere maaş verilirdi.
* İçişlerinde serbest, dışişlerinde
Osmanlı’ya bağlıdır.
*Rumeli, Budin, Bosna, Anadolu, Halep,
* Mısır, Habeş, Yemen, Tunus,
Trablusgarp, Cezayir Eyaletleri
* Erdel, Eflak, Boğdan, Kırım ve
Hicaz Eyaletleri
Bağdat ve Şam Eyaletleri
* Yıllık vergi öderler.
* Savaş zamanı asker
gönderirlerdi.
Osmanlı’da Eğitim
Lonca Teşkilatı:
Medrese Eğitimi:
* Türkiye Selçukluları’nda esnaf teşkilatı olan Ahilik, * Osmanlı’nın temel eğitim kurumlarıdır.
Osmanlı Devleti’nde Lonca teşkilatı adıyla devam
* Kadı, müderris,müftü, hekim yetiştiriliyordu.
etti.
* Eğitimin ilk basamağı sıbyan mektebidir. ( mahalle)
* Usta çırak ilişkisi ile eğitim verilirdi.
* Ustalık alma belgesine icazet denirdi.
* Fatih döneminde Sahnıseman ve Kanuni döneminde
Süleymaniye Medresesini açılmıştır.
Enderun:
* Devşirme çocuklarından yetenekli olanlarının
* Cami, Tekke ve Zaviyeler dini eğitimin verildiği
Sarayda yönetici olarak yetiştirildiği okuldur.
kurumlardır.
Tophane: Top döküm ve yapım mektebidir.
Harem:
* Cariyeler yeteneklerine göre müzik, edebiyat, resim Humbaracı: Havan topları ve el bombaları yapar.
ve örgü gibi dersler alırlardı.
Tüfekhane: Tüfek yapımı ve onarım yapan mekteptir.
Kılıçhane: Kılıç yapımı yapan mekteptir.
Şehzadegan Mektebi:
* Padişahın erkek çocukları için açılmış olan okuldur. Mehterhane: Askeri mızıka mektebidir.
Coğrafi Keşifler
* Fransa’da Yüzyıl Savaşları, İngiltere’de Çifte Gül
Savaşları sonrasında feodalite rejimi zayıfladı.
Ümit Burnu: Bartelmi Diyaz
* Barut, kağıt, matbaa ve pusula gibi buluşlar Haçlı
Hindistan: Vasko de Gama
Seferleri ile Avrupa’ya taşındı.
Amerika: Kristof Klomb1492 Amerika Vespuci 1506
Dünya Turu: Macellan ve Del Kano 1519
Barut: Feodalite(derebeylik) rejimi yıkılmış,
merkezi krallıklar güçlenmiştir.
Coğrafi Keşiflerin Sonuçları;
Pusula: Gemicilik alanında ilerleme sağlandı.
Ekonomik
Coğrafi keşiflerin başlamasına neden oldu.
* Yeni ticaret yollarının bulunmasıyla İpek ve Baharat
yolarının önemi azaldı.
Kağıt ve Matbaa: Okuma yazma oranının artması
* Keşfedilen yerlerin zenginlikleri Avrupa’ya taşındı.
ile bilim ve düşünce hayatı gelişti. Rönesans, Reform * Akdeniz limanları önemi kaybetti, Atlas Okyanusu
ve Hümanizm hareketlerine neden olmuştur
kıyısındaki limanların önemi arttı.
Siyasi
* 15 ve 16 yy Avrupalılar tarafından okyanusların,
* Keşfedilen yerlere Avrupa’da göçler oldu.
kıtaların ve yeni ticaret yollarının bulunmasıdır.
* Sömürge İmparatorlukları kurulmaya başlandı.
Kültürel ve Sosyal
* Yeni ırklar, hayvanlar ve bitkileri tanındı.
Coğrafi Keşiflerin Nedenleri:
* Doğunun zenginliğine ulaşma isteği
* Maya, Aztek ve İnka medeniyetleri öğrenildi.
* Pusulanın Avrupa’da kullanılmaya başlaması
* Afrika’daki yerliler Amerika’ya yerleştirildi. Köle
* Gemicilik alanındaki gelişmeler ve
ticareti başladı.
* Cesur gemicilerin yetişmesi
* Avrupa’da araştırma merakı gelişti.
* Ticaret yollarını Türklerin elinde olması
Dini
* Dünyayı tanına merakı, Hıristiyanlığı yayma isteği * Kilise eski itibarını kaybetti.
* Kralların teşviki
* Hıristiyanlık yeni yerlere yayıldı.
RÖNESANS (Yeniden doğuş)
Sebepleri
* XV ve XVI. yy bilim, sanat ve
edebiyat
alanındaki
yenilik * Matbaanın ve kağıdın yaygınlaşması
hareketidir. İtalya’da başlamıştır.
* mesen denilen, sanattan hoşlanan sınıfın sanatçıları desteklemesi
* Antik dönem eserlerinin incelenmesi
* Coğrafi keşifler ile yeni kültürlerin tanınması
* Bizanslı bilim adamlarının İtalya’ya gelmesi
* Haçlı Seferleri ile doğunun bilgi birikiminin Avrupa’ya taşınması
İtalya’da Başlama Nedenleri
Rönesans’ın Sonuçları:
* Coğrafi konumu
* Ticaret ve kültür merkezi olması
* Papa’nın burada olması
* İstanbul’un fethinin etkisi
* Zengin şehir devletlerin olması
*Roma uygarlığının devamı olmaları
* Skolastik düşüncenin yerine pozitif düşünce hakim oldu.
* Reform Hareketi’nin doğmasına sebep oldu.
* Bilim ve sanatta İslam Dünyası öncülüğü Avrupa’ya kaptırdı.
* Avrupa’da Akıl Çağı (17 yüzyıl) ve Aydınlanma Çağı’nın
başlamasına neden olmuştur.
*Avrupa’da resim, heykel, edebiyat ve mimarı alanlarında önemli
gelişleler yaşandı.
Not: İtalya dışına savaş, ticaret ve
papaya yapılan ziyaretler yoluyla
yayıldı.
Not: Rönesans Avrupa dışında egemen olmadı. Osmanlı bu
gelişmelerden faydalanmadı.
II. Bayezit Dönemi ( 1481 – 1512 )
* Fatih’in ölümünden sonra Bayezit ve kardeşi Cem
arasında taht mücadelesi yaşanmıştır.
* Mücadelede yenilen Cem önce Karamanoğullarına,
daha sonra Memluklara, Rodos Şövalyelerine ve
Papalığa sığındı.
* Böylece Osmanlının iç sorunu dış sorun haline geldi
I. Selim Dönemi ( 1512 – 1520 )
Çaldıran Savaşı ( 1514 )
* Safevilerin doğu topraklarını tehdit etmesi
* Anadolu’da Şiilik propagandası yapmaları üzerine
Sonuç:
* Safeviler yenildi Doğu toprakları güvence altına
alındı.
Uyarı: II. Bayezit, Cem meselesi yüzünden batıya
karşı pasif bir politika izlemiştir.
Turnadağ Savaşı ( 1515 )
* Dulkadiroğlu Beyliğine son verilerek Anadolu’da
Türk siyasi birliği kesin olarak sağlanmıştır
Batıdaki Faaliyetler
* Venedik’ten İnebahtı, Navarin, Modon, Koron
limanları alındı.
* Kili ve Akkerman kaleleri alınarak Boğdan’ın fethi
tamamlanmıştır.
* İspanya’da katliama uğrayan Endülüs Müslüman ve
Yahudilerine yardım etmiştir.
Doğudaki Faaliyetler:
* Karamanoğlu Beyliğine son verildi. ( 1487 )
* Memluklar ile Cem meselesi yüzünden savaş yaptı.
* Safevi Devleti’nin Anadolu’daki Şiilik
propagandaları nedeniyle Anadolu’da Şah Kulu
Ayaklanması çıktı. ( 1511 )
Not: Selim, babası II. Bayezit ile yaptığı mücadeleyi
kaybetmiş fakat yeniçerilerin desteğini alarak tahta
çıkmıştır.
Mısır Seferi ( 1516 – 1517 )
Nedenleri:
* Selim’in İslam dünyasının lideri olma isteği
* Baharat yoluna hakim olma isteği
* Memluk ve Safevilerin ile Osmanlı’ya karşı ittifakı
Not: Mercidabık ( 1516 ) ve Ridaniye Savaşları (1517)
ile Memluk Devletine son verilmiştir.
Sonuçları:
* Suriye, Filistin, Mısır Osmanlı topraklarına katıldı.
* Halifelik Osmanlı Devleti’ne geçti. (Teokratik yapı)
* I. Selim ilk Osmanlı halifesi oldu.
* Mekke ve Medine Osmanlı yönetimine geçti.
* Kutsal emanetler İstanbul’a getirildi.
* Baharat yolunun denetimi ele geçirildi.
Ekonomik Gelişmeler
* İpek ve Baharat yollarının denetimin için fetihler
Gelir Kaynakları
yapıldı.
Şer’i Vergiler: Öşür, Haraç, Cizye
Menzil Teşkilatı: Osmanlı’da taşımacılığın hızlı
Örfi Vergiler: Ağnam, Avarız, Çift Resmi, İspenç,
şekilde yapılmasını sağlardı.
Çift Bozan, Bennak, Mücerret, Baç
Derbentçiler: Ana yollar üzerindeki geçitlerin
güvenliği sağlarlardı.
* Orman, gümrük, maden ve tuzla gelirleri
* Bağlı devletlerden alınan vergiler ve ganimetler
Mekkari Taifesi: Ticaret yolları üzerindeki
taşımacılığı yaparlardı.
Not: Mısır’ın alınması ile hazine en parlak dönemini
yaşamıştır. I. Selim dönemidir.
. TOPLUM
Yönetilenler(Reaya)
* Esnaf, çiftçi, zanaatkar gibi vergi ödeyen kesimdir.
Seyfiye
* Yönetim ve askerlik görevini
üstlenmişlerdir.
* Sadrazam, kaptan-ı derya
vezirler, yöneticiler ve askerler
Yönetenler
* Padişah ve İlmiye, Seyfiye, Kalemiye sınıflarıdır.
İlmiye
* Adalet ve eğitim görevini
üstlenmişlerdir.
* Kazasker, Şeyhülislam, kadı ve
müderrisler
Kalemiye
* Yazışma ve mali görevleri
üstlenmişlerdir.
* Defterdar, nişancı
* Fatih döneminden itibaren imparatorluk karakteri kazanılması ile farklı din, mezhep ve milletten insanlar bir
arada yaşamaya başlamıştır.
* Osmanlı’nın toplumsal, hukuki, siyasi ve idari
yapısı ırk esasına göre değil, Millet Sistemi denen
inanç temeline göre şekillendirilmiştir
* Gayrimüslimlere hoşgörüyle yaklaşılmış dil ve
inançlarına karışılmamış. Böylece Hıristiyan ve
Yahudiler din ve milli kültürlerini koruyabilmişlerdir.
Vakıf Sistemi
* İslam Hukuku’na göre bir kişinin malını, insanların Faydaları:
yararına olacak bir iş için süresiz olarak ayrılmasıdır. * Yol, çeşme camii ve benzeri yapılar inşa etmek
* Yoksulların yemek ihtiyacını karşılamak
* Cami, medrese, hastane gibi topluma hizmet veren
* Yeni fethedilen bölgelerde imar faaliyetlerinde
kuruluşlar yoluyla devletin harcama yapmasına gerek bulunarak bölgenin Türkleşmesini sağlamak
kalmadan hizmetlerin yürütülmesi sağlanmıştır.
* Kervansaraylar yaparak ticareti geliştirmek
I. SÜLEYMAN (KANUNİ) DÖNEMİ ( 1520 1566 )
Avrupa:
Batı’daki Faaliyetler:
* Fransa ile İngiltere Yüzyıl Savaşları nedeniyle güç Belgrat’ın Fethi 1521:
kaybetmişti.
* Kanuni’nin tahta çıkışının tebrik edilmemesi ve
* Alman İmparatoru Şalken Avrupa’da siyasi birliği
gönderilen elçinin öldürülmesi üzerine yapıldı.
sağlamıştı.
* Orta Avrupa’ya yapılan seferlerde üs olarak
* Fransuva’nın Şarlken’e yenilince Kanuni’den
kullanıldı.
yardım istemesi Kanuni’yi batıya yönetmiştir.
Mohaç Meydan Savaşı 1526:
I. Süleyman Dönemi
* Babası I. Selim’den dolu bir hazine, güçlü bir ordu,
güvenliği sağlanmış bir doğu sınırı devraldı.
* Tek çocuk olduğu için taht kavgası yaşanmadı.
* Birçok kanun hazırladığı için Kanuni unvanını aldı.
* Osmanlı tahtında en uzun süre kalan padişahtır. (46)
Kanuni Döneminde Çıkan İsyanlar:
Canberdi Gazali 1521:
* Memluklu komutan Şam’da isyan etmiştir.
Ahmet Paşa İsyanı 1524:
* Sadrazam olamayınca Mısır’da isyan etmiştir.
Baba Zünun 1526
Vergilerin nedeniyle Yozgat’ta isyan etmiştir.
Kalenderoğlu İsyanı
* Maraş’ta çıkmış olan Şii kökenli bir isyandır.
Nedenleri:
* Şarlken’e esir düşen I. Fransuva’nın annesinin
Kanuni’den yardım istemesi
* Kanuni’nin Fransa’yı yanına çekerek Hıristiyan
birliğini parçalamak isteği
Sonuçlar:
* Macar ordusu iki saat gibi kısa bir sürede yenilmiştir.
* Macar Krallığına Jan Zapola ( Yanoş) getirilerek
Macaristan Osmanlı himayesine alınmıştır.
* Osmanlı – Avusturya sınır komşusu olmuştur.
I. Viyana Kuşatması 1529:
* Avusturya Kralı Ferdinant’ın yeni Macar kralı
seçtirme girişimi üzerine Kanuni sefere çıkmış,
Ferdinant karşısına çıkmayınca Viyana’yı kuşatmıştır.
* Kuşatma hazırlığının tam olarak yapılmaması ve kış
şartlarının ağırlaşması nedeniyle kuşatma
kaldırılmıştır.
Almanya Seferi 1532:
* Ferdinant’ın Budin’i alması üzerine Kanuni
Almanya Seferine çıkmıştır. Şarlken ve Ferdinant,
Kanıni’nin karşısına çıkamamış ve barış istemek
zorunda kalmışlardır.
* Trablusgarp 1551’de Sen Jan Şövalyelerinden alındı.
* Turgut Reis İspanyollardan Cebre Adası’nı aldı.
* 1565’te Malta kuşatıldı. Ancak Turgut Reis’in ölümü
üzerine alınamadı.
* Piyale Paşa tarafından 1566’da Cenevizlerden Sakız
Adası alındı.
İstanbul Antlaşması 1533
* Avusturya Kralı Osmanlı sadrazamına denk sayıldı.
Not: Avusturya ile yapılan ilk antlaşmadır. Siyasi
üstünlük sağlanmıştır.
Hint Deniz Seferleri:
Nedenleri:
* Portekizlilerin Baharat yolunu denetim altına
almaları
* Bölgedeki Müslüman devletlerin yardım istemesi
* 1541’de Macaristan’a sefer yapılarak Budin
I. Hint Seferi 1538
Beylerbeyliği oluşturularak Macaristan Osmanlı
II.
Hint Seferi 1551
topraklarına katıldı. Macar Kralı Erdel Beyi tayin
III. Hint Seferi 1552
edildi. Kuzey Macaristan toprakları vergi vermek şartı IV. Hint Seferi 1553
ile Avusturya’ya bırakıldı.
Zigetvar Seferi 1566
* Avusturya’nın vergi vermemesi ve Erdel Beyliğinin
iç işlerine karışması üzereine yapılmıştır.
* Kanuni öldükten sonra kale alınmıştır.
* Kanuni’nin son seferidir.
Hadım Süleyman Paşa
Piri Reis
Murat Reis
Seydi Ali Reis
Başarısızlık Nedenleri:
* Bölge Müslümanlarının gerekli yardımı vermemesi
* Seferlere gereken önemin verilmemesi
Seferin Sonuçları:
*Arap Yarımadası denetim altına alınmıştır.
* Gemilerimizin okyanuslara dayanıklı olmadığı
Doğudaki Faaliyetler:
anlaşıldı.
* Safevi Devleti’nin Doğu Anadolu topraklarına
* Yemen, Sudan ve Aden alınarak Kızıldeniz’in
saldırması ve faaliyetlerin arttırması nedeniyle Kanuni kontrolü sağlanmıştır.
İran üzerine seferler düzenlemiştir. Bağdat, Tebriz,
* Portekizlilerin bölgedeki gücü kırılamadı.
Karabağ Revan ve Nahçıvan’ın alınca İran barış
istemek zorunda kaldı.
Amasya Antlaşması 1555
* İran; Tebriz ve Doğu Anadolu’nun Osmanlı toprağı
olduğunu kabul etmiştir.
Not: Osmanlı ile İran arasında yapılan ilk antlaşmadır
Denizlerdeki Faaliyetler:
Rodos Adası’nın Fethi 1521
* Ege denizinin güvenliği sağlanmıştır.
Cezayir’in Osmanlı Devleti’ne Katılması 1533
* Cezayir hakimi Barbaros Hayrettin Osmanlı
donanmasının başına geçirilmesiyle Cezayir Osmanlı
topraklarına katılmıştır.
Preveze Deniz Savaşı 1538
Nedeni:
* Osmanlı’nın güçlenmesinin istemeyen Haçlı
Donanması’nın saldırması
Sonuç:
* Barbaros komutasındaki Osmanlı donanması haçlı
donanmasını yenmiştir.
* Akdeniz Türk gölü haline gelmiştir.
Fransa’ya Verilen Kapitülasyonlar
*1533’te Fransa’ya kapitülasyonlar ( İmtiyaz- ı
Mahsusa) verilmiştir.
Kapitülasyonların Veriliş Nedenleri:
* Fransa’yı yanımıza çekerek Hıristiyan Birliğini
bozmak
* Coğrafi Keşifler ile önemi azalan Akdeniz ticaretini
canlandırmak
Not: Antlaşma çift taraflı olup iki hükümdarın hayatta
kaldıkları süre içerisinde geçerli olacaktı.
* Kapitülasyonlar 1740’ta I. Mahmut döneminde
Fransızlara sürekli hale getirildi.
* 1838 Balta Limanı Antlaşması ile İngiltere’ye
* 1774 Küçükkaynarca Antlaşması ile Rusya’ya
verilmiştir.
* Lozan Antlaşması ile her türlü Kapitülasyon
kaldırılmıştır.
Not: Osmanlı’nın yıkılmasında etkili olmuştur.
Sokullu Mehmet Paşa Dönemi ( 1564 – 1579 )
* I. Süleyman, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde sadrazamlık yapmıştır.
Kanal Projeleri
Amaç: Türk – İslam dünyası ile irtibat kurmak ve
ticaret yolları üzerinde denetim sağlamak
Don – Volga Kanal Projesi
* İpek Yolu’nu kontrol altına almak
* Rusya ve İran’ı kontrol altına almak
* Orta Asya Türkleri ile bağlantı sağlamak
* Hazar Denizi ile Karadeniz birleştirmek istenmiştir.
Süveyş Kanalı Projesi
* Baharat Yolu’nu kontrol altına almak
* Akdeniz limanlarını etkin hale getirmek
* Akdeniz ve Kızıldeniz birleştirmek istenmiştir.
II . Selim ( 1566 – 1574)
* Hiç sefere çıkmadı, İstanbul’da ölen ilk padişahtır.
* Yemen, Osmanlı yönetimine katılmıştır. ( 1568 )
Kıbrıs’ın Fethi 1571
Nedeni:
* Anadolu, Suriye ve Mısır topraklarına yakın olması
* Venediklilerin gemilerimize saldırması
Sonuç:
* Lala Mustafa Paşa tarafından alınmıştır.
* Doğu Akdeniz’de Osmanlı hâkimiyeti kesinleşti.
İnehbahtı Deniz Savaşı 1571:
Nedeni:
* Osmanlı’nın Kıbrıs’ı alması
Sonuç:
* Haçlı donanması Osmanlı’yı yenmiştir.
* Haçlılar karşısında alınan ilk yenilgidir.
* 1574’te Tunus İspanyolardan alınmıştır.
III. Murat ( 1574 – 1595 )
* Lehistan (Polonya) Osmanlı himayesine alındı.
* Vadiüs Seyl Savaşı ile Fas Osmanlı himayesine girdi.
Osmanlı toprakları Atlas Okyanusu’na kadar dayandı.
HUKUK SİSTEMİ
Şer’i Hukuk
* Dine dayalı olup padişah için de geçerli olan hukuk
kurallarıdır.
* Sosyal alanda Müslümanlar için geçerlidir.
Örfi Hukuk
* Gelenek ve görenekler etkilidir.
* Gayri Müslimler ve yabancılar için kendi özel
hukuk kuralları geçerlidir. Örfi hukuka tabidirler.
* Kadılar; mahkemede hakimlik, noterlik ve kazalarda
yöneticilik yaparlardı.
* Fatih, Kanunname-i Ali Osman’ı hazırlamıştır.
* Kanuni, Kanun-i Kadim ‘i hazırlamıştır.
* Kadılar evlenme boşanma, nafaka, miras ve ticaret
ile ilgili davalara bakarlardı.
* Başkenti İstanbul kültür merkezi haline gelmiştir.
* Fatih, Sahnıseman medresesini kurmuştur.
* Kanuni, Süleymaniye medresesini yaptırmıştır.
* Dini bilimlerin yanında pozitif bilimlere önem
verilmiştir.
* İlk tıp medresesi Yıldırım Bayezit tarafından
Bursa’da kurulmuştur.
* Yönetim alanında etkilidir.
BİLİM
Coğrafya ve Astronomi: Piri Reis, Ali Kuşcu, Seydi
Ali Reis ve Matrakçı Nasuh
* Piri Reis’in Kitab-ı Bahriye eserini yazmıştır.
* İlk rasathane Takiyüddin tarafından İstanbul’da
kuruldu.
Tarih: Enveri, Hoca Sadettin, Aşıkpaşazade, Tursun
Bey, Neşri ve Mustafa Selaniki
GÜZEL SANAT
* Heykel ve resim dışındaki bütün sanat dalları
gelişmiştir.
* Minyatür, Hat, Tezhip, Ciltçilik, Ebru, Kakmacılık,
Çinicilik sanatları gelişme göstermiştir.
MİMARİ
* Topkapı Sarayı, Revan ve Bağdat Köşkleri önemli
mimari eserlerdir.
* Mimari Sinan döneminde zirveye ulaşmıştır.
* Yıldırım Bayezit, Anadolu Hisarı’nı Fatih ise Rumeli
Hisarı’nı yaptırmıştır. (Askeri Mimari örnekleri)
REFORM HAREKETİ
Hıristiyanlığın Katolik mezhebinde yeniden düzen verme hareketidir.
Endülüjans: Katolik Kilisesi’nin günahlardan
arınma için halka sattığı belgedir.
Gelişmeler
* Martin Luther öncülüğünde Almanya’da başlamıştır.
Aforoz: Hıristiyanlıktan çıkarma belgesidir.
Nedenleri
* Katolik kilisesinin bozulması
* Matbaanın etkisiyle kültür seviyesinin artması
* Kilisenin ele geçirdiği siyasi güçle zenginleşmesi
* Hümanist ve özgür düşüncenin yayılması
* Almanya’da siyasi birliğin olmaması
Sonuçlar
* Avrupa’da mezhep birliği bozuldu.
* Katolik kilisesi kendisine çeki düzen vermek
zorunda kaldı.
* Papa ve din adamlarına olan saygınlık azaldı.
* Eğitim alanında kilisenin baskısı azaldı.
* Kilise topraklarını büyük ölçüde kaybetti.
* 1555 Ogsburg Antlaşması ile Protestanlık Mezhebi
resmen tanınmıştır.
* Fransa’da Nant Fermalı ile Kalvenizm
* İngiltere’de Anglikanizm
* İskoçya’da Presbiteryenlik mezhepleri kuruldu.
Reform’un Osmanlı Devletine Etkileri:
* Osmanlı’da yaşayan Hıristiyanlar Ortodoks
mezhebindendir.
* Hıristiyanlara din ve inanç konusunda serbestlik
tanınmıştır. Bu yüzden Osmanlı Reform Hareketi’nden
etkilenmemiştir.
* Kanuni, Hıristiyan birliğini parçalamak için Luther’in
faaliyetlerini desteklemiştir.
XVII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ ( DURAKLAMA DEVRİ )
Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümü ile başlayıp Karlofça Antlaşmasına kadar geçen zamana Duraklama Devri
denir. ( 1579 – 1699 )
Dönemin Padişahları:
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
III. Murat:
( 1574 – 1595 )
III. Mehmet: ( 1595 – 1603 )
I. Ahmet:
( 1603 – 1617 )
I. Mustafa:
( 1617 – 1618 )
II. Osman:
( 1618 – 1622 )
I. Mustafa:
( 1622 – 1623 ) İkinci kez
IV. Murat:
( 1623 – 1640 )
I. İbrahim:
( 1640 – 1648 )
IV. Mehmet: ( 1648 – 1687 )
II. Süleyman: ( 1687 – 1691 )
II. Ahmet:
( 1691 – 1695 )
II. Mustafa: ( 1695 – 1703 )
* Avrupa’da İngiltere, Fransa, İspanya, Hollanda,
Portekiz gibi devletler sömürge yarışına girmişlerdir.
Duraklama Nedenleri:
İç Nedenler:
* İmparatorluğun iç yapısı ( çok uluslu olma )
* Başa geçen padişahların tecrübesizliği
* Sancağa çıkma usulünün kaldırılması
* Beşik uleması sisteminin uygulanması
* Tımar Sisteminin bozulması
* Devlet Ocak içindir. anlayışının yerleşmesi
Dış Nedenler:
* Osmanlı Devleti’nin doğal sınırlara ulaşması
* Ticaret yollarının değişmesi
* Avrupa’daki gelişmelerin izlenememesi (Rönesans)
* Asya’da Rusya, Türk Hanlıları ve Hindistan’da Babür
Devleti mevcuttu.
XVII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NİN GENEL DURUMU
* I. Ahmet döneminde taht kavgalarını önlemek amacıyla veraset sisteminde Ekber ve Erşed (Büyük ve akıllı)
düzenlemesine getirmiştir.
* Bu sistem sancağa çıkma usulünü kaldırdığı için şehzadelerin yönetim tecrübesi kazanmasını engellemiştir.
* Sarayda kafes sistemi getirilmiştir.
OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ
Mücadelenin Nedenleri
1. Mezhep Çatışması
2. Siyasi üstünlük kurma arzusu
Gelişmeler
1590 Ferhat Paşa Antlaşması
* Doğudaki en geniş sınırlarımıza ulaşıldı.
1612 Nasuh Paşa Antlaşması
* Osmanlı Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı toprakları
geri verdi. Doğuda ilk kez toprak kaybı yaşanmıştır.
1618 Serav Antlaşması
* Nasuh Paşa Antlaşma şartlarına geri dönülmüştür.
1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması
* Bugünkü Türk –İran sınırı çizilmiştir.
* IV. Murat Bağdat Fatihi unvanını almıştır.
Osmanlı – Lehistan İlişkileri
Hotin Antlaşması 1621
* Lehistan ile yapılan ilk antlaşmadır.
* Yeniçeri Ocağındaki bozulma su yüzüne çıkmıştır.
OSMANLI – AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
Mücadelenin Nedenleri
1. İki devlet arasında sınır ihlallerinin yaşanması
2. Macar toprakları üzerinde üstünlük mücadelesinin
yaşanması
Gelişmeler
1596 Haçova Meydan Muharebesi
* Tiryaki Hasan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu
Avusturya karşısında zafer kazanmıştır.
1606 Zitvatorok Antlaşması
*Avusturya kralı Osmanlı padişahına denk sayıldı.
* Osmanlı’nın Avusturya karşısındaki siyasi üstünlüğü
sona ermiştir.
Not: Osmanlı Avusturya karşısında savaşlarda başarı
diplomatik alanda sağlanamamış. Bunun nedeni Celali
isyanların ve İran ile yapılan savaşların sürmesidir.
XVII. YÜZYIL İSYANLARI
* Merkez yönetiminin bozulması isyanlarda etkilidir.
* Yenilgiler sonrasında artırılan vergiler halkta hoşnutsuzluk yaratmıştır.
İSTANBUL (MERKEZ) İSYANLARI
Nedenleri
* Ulufelerin zamanında ödenmemesi
* Ödemelerin ayarı düşük akçe ile yapılması
* Kapıkulu askerlerinin siyasi etkinliklerinin artması
II. OSMAN
* Hotin Seferi sırasında Yeniçerilerin disiplinsiz
davranışları gerekçesi ile yeniçeri ocağını kaldırmak
isyen II. Osman yeniçeriler tarafından tahttan indirip
öldürülmüştür.
Not: Bu gelişme ıslahatlara karşı ilk ciddi tepkidir.
IV. MURAT
* Küçük yaşta tahta geçen IV. Murat’a gözdağı
vermek isteyen çevreler ve yeniçeriler saraya iki kez
saldırarak sadrazam Hafız Ahmet Paşa’yı öldürmüşler
IV. MEHMET
* Padişah devlet işlerinde zayıf kaldığı için saray
kadınları ve Harem Ağaları etkili olmuşlardır.
* Bu dönemde Vakayi Vakvakiye (Çınar Olayı)
yaşanmıştır.
Sonuçları:
* Merkezi otoritenin sarsılmasına neden olmuştur.
* Merkezde huzur ve güven ortamının bozulmasına
neden olmuştur.
* Temel nedeni ekonomiktir.
* Tımar sisteminin bozulması
ANADOLU (CELALİ) İSYANLARI
* I. Selim zamanında Bozoklu Celal isyanından sonra
Anadolu ‘da çıkan isyanlara Celali İsyanları adı
verilmiştir.
Nedenleri
* Ekonomik durumun bozuk olması
* Vergilerin sayılarının ve miktarının arttırılması
* Dirlik sisteminin bozulması ve reayanın toprağı terk
etmesi
Not: Celali İsyanları rejimi yıkmaya yönelik isyan
hareketleri değildir.
Sonuçları:
* Anadolu’nun zengin ve verimli toprakları yakılıp
yıkılmıştır.
* Ekonomik hayat durgunlaşmış ve her alanda üretim
ve buna bağlı elde edilen gelirler azalmıştır.
EYALET İSYANLARI
* Bu tür isyanlar devlet otoritesinin zayıflaması
sonucunda ya eyalet yöneticileri tarafından ya da
yöneticileri tutumu nedeniyle reayanın çıkarmış
olduğu isyanlardır.
Not:Eyalet İsyanları milliyetçilik düşüncesi olmayan
yerel nitelikli isyanlardır.
Hıristiyan Birliğini Bölme Çalışmaları
Coğrafi Keşiflerin Olumsuz Etkilerinden Kurtulma
Çalışmaları
* Fatih Ortodoksları himaye altına aldı.
* Hint Deniz Seferleri’nin düzenlenmesi
* Venediklere ilk ticari ayrıcalıklar verildi.
* Kanal Projeleri’nin yapılması
* Kanuni 1535’te Fransa’ya kapitülasyonlar verildi.
* Kapitülasyonlar verilmesi
* Kanuni Almanya’daki Protestanları destekledi.
Not: Coğrafi keşifler ile değişen ticaret yolları Osmanlı
ekonomisinde pahalılık ve enflasyon yaratmıştır
Not: XVII. yüzyılda Avrupa’da bir devletin sahip olduğu kıymetli madenler ile ölçen Merkantilizm iktisadi
görüşü egemen olmuştur.
XVII. YY ISLAHATLAR
* Baskı ve şiddete dayalıdır.
Nedeni:
* Yönetimdeki düzensizliğini ve iç isyanları bitirmek * Avrupa’dan yararlanılmamıştır.
* Yenilikçilerin hayatları ile sınırlıdır.
Amacı:
* Devleti, Yükselme Dönemi’ndeki gücüne
* Köklü değişiklikler yapılmamıştır.
ulaştırmak istenmiştir.
Kuyucu Murat Paşa
Köprülü Mehmet Paşa
* Celali İsyanlarını sert yöntemler ile bastırmıştır
* Sadrazam olmak için şartlar öne sürmüştür. (İlk kez)
* Sadrazam olmak için şart öne süren ilk kişidir.
II. Osman
* Islahat çalışmalarını başlatan ilk padişahtır.
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
* Saray dışından biri ile evlenmiştir. (ilk kez)
* Duraklama döneminde yükselme dönemini
* Yeniçeri ocağını kaldırmak istemiş ancak
yaşatmıştır.
yeniçerilerin isyanı sonucunda öldürülmüştür.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa
* Devlet işlerini kimseye danışmadan idare ederdi.
IV. Murat
* Yeniçeri ocağını denetim altına aldı.
* II. Viyana Kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı.
* İçki ve tütünü yasakladı.
* Devlet meseleleriyle ilgili Koçi Bey Risalesi
Köprülü Fazıl Mustafa Paşa
hazırlattı.
* Ağır vergileri kaldırmış, celali isyanlarını sert
şekilde bastırmıştır.
Tarhuncu Ahmet Paşa
* IV. Mehmet’in sadrazamıdır.
Amcazade Hüseyin Paşa
İlk modern bütçeyi hazırlamıştır.
* Askeri ve idari kurumlarda ıslahat yaptı.
* Saray giderlerini kısıtlayınca öldürülmüştür.
* Naima Tarihi’nin yazılmasına vesile oldu.
Tımar Sisteminin Bozulmasının Sonuçları
Siyasi
* Devlet otoritesi sarsılmıştır.
Ekonomik
* Üretim azalmıştır.
* Devlet yeterince vergi toplayamamıştır.
Askeri
* Devlet Sekban adlı ücretli asker almak zorunda
kalmıştır.
Sosyal
* Toprağı terk eden köylüler şehirlere göç etmişlerdir.
* Asayiş problemleri yaşanmıştır.
XVII. AVRUPA
Otuz Yıl Savaşları 1618 – 1648
* Almam Kralı Almanya’da mezhep birliğini sağlamak
için Protestan prenslere saldırması üzerine çıkmıştır.
* Prensleri Fransa, İsveç, Hollanda ve Danimarka
destekleyince Almanya yenildi ve Westfalya
Antlaşması yapıldı.(1648)
* Tımar Sistemi bozulunca İltizam Sistemi uygulandı.
Bu sistemde toprak gelirleri açık artırma ile parası
peşin olarak mültezime satılıyordu. Devlet nakit
sıkıntısını karşılıyordu. Mültezim ödediği parayı vergi
yükümlüsü kişilerden tahsil etmekteydi.
*Avrupa’da skolastik düşünce yerine özgür düşünce
aldı. Bu dönem Aydınlanma veya Akıl Çağı olarak
nitelendirildi. Bu dönemdeki çalışmalar Sanayi
İnkılabı’na zemin hazırlamıştır.
* Hollanda ve İsviçre bağımsızlıklarını kazandı.
* Almanya’da siyasi birliği kuracak olan Prusya
Prensliği güçlendi.
IV. Mehmet (1648 – 1687 )
Osmanlı – Venedik İlişkiler
Kuşatmanın Sonucu:
* Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından kuşatılan
Nedeni:
* Girit korsanların Osmanlı ticaretine engel olmaları
Viyana’ya Lehistan’ın yardıma gelmesiyle, iki ateş
arasında kalan Osmanlı ordusu bozguna uğramıştır.
Sonuç:
* Girit 24 yıllık bir kuşatma sonrasında alınmıştır. Bu Bozgunun Sonuçları:
durum Osmanlı donanmasının yetersizliğini gösterir.
* Osmanlı’ya karşı Kutsal İttifak kuruldu.
* Türklerin Avrupalılar karşısında Sakarya Savaşı’na
kadar süren geri çekilmesinin başlangıcı oldu.
Osmanlı – Avusturya İlişkileri
* Avusturya’nın Erdel’in iç işlerine karışması, Fazıl
Ahmet Paşa’nın sefere çıkmasına neden olmuştur.
Kutsal İttifak ( 1683 – 1699 )
* Vasvar Antlaşması yapılmıştır. (1664)
Kuşatma sonrasında Osmanlı Devleti’ni Avrupa’dan
* Avusturya ile imzalanan son karlı antlaşmadır.
atmak için Avusturya, Lehistan, Rusya, Venedik ve
Malta’nın katılımı ile kurulan Haçlı Birliğidir.
16 yıl süren savaşı kaybedince barış istedik.
Osmanlı – Lehistan İlişkileri
* Lehistan’ın Ukrayna Kazaklarına saldırısı üzerine
Fazıl Ahmet Paşa sefere çıkmıştır.
Karlofça Antlaşması 1699
* Osmanlı Avusturya, Lehistan ve Venedik katıldı.
Bucaş Antlaşması 1672
* Osmanlı Devleti son kez topraklarına toprak kattı.
Avusturya – Macaristan
* Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlara ulaştı.
Malta – Toprak alamadı.
Venedik – Mora ve Dalmaçya kıyıları
Lehistan – Podolya ve Ukrayna
Osmanlı – Rusya İlişkileri
* Rusların Ukrayna Kazaklarına saldırması üzerine * Osmanlı batıda ilk kez büyük oranda toprak kaybetti.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sefere çıkmıştır.
* Gerileme dönemi başladı
* Bahçe Saray Antlaşması yapılmıştır. (1681)
* Avrupa’daki Türk ilerleyişi sona erdi.
* Osmanlı ile Rusya arasında yapılan ilk antlaşmadır.
İstanbul Antlaşması 1700
* Azak Kalesi Rusya’ya verilecekti.
II. Viyana Kuşatması 1683
* Rusya İstanbul’da sürekli elçi bulundurabilecekti
Nedenleri:
* Avusturya’nın Macaristan’a müdahale etmesi
* Ruslar Karadeniz’e inme politikasının ilk adımıdır.
Not: XVII. yüzyılda Osmanlı’da matematik, tıp, ekonomi alanında yeni eserlerden çok çeviri eserler
yayınlanmıştır. Edebiyat, tarih, müzik ve güzel sanatlarda ise yeni eserler ortaya konmuştur. Hat sanatında
Hattat Hafız Osman’ın önemli eserleri vardır.
XVIII. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ (GERİLEME DÖNEMİ )
Karlofça Antlaşması ile başlayıp Yaş Antlaşması’nın imzalanmasına kadar geçen zaman Gerileme Dönemi
denir. ( 1699 - 1792 ) Batıda Rusya, Venedik ve Avusturya ile doğuda ise İran ile savaşılmıştır.
Dönemin Padişahları:
* II. Mustafa
* III. Ahmet
* I. Mahmut
* III. Osman
* III. Mustafa
* I. Abdülhamit
* III.Selim
( 1695 – 1703 )
( 1703 – 1730 )
( 1730 – 1754 )
( 1754 – 1757 )
( 1757 - 1774 )
( 1774 – 1789 )
( 1789 – 1807 )
1703 Edirne Olayı
Dönemin Özellikleri:
* Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile kaybedilen
toprakları geri almak
* Kaybedilen toprakların geri alınamayacağı anlaşılınca
eldeki toprakları korumak
* Avrupa’nın gerisinde kalındığının anlaşılması üzerine
özellikle askeri alanda Avrupa tarzı ıslahatlar yapmak
1730 Patrona Halil İsyanı
* Lale Devri’nde eğlenceye dayalı hayat tarzı ve
* Karlofça Antlaşması’ndan sonra II. Mustafa yenilikleri tepki gösterenlerin kışkırtmaları ile
Edirne’de yaşamaya başlamıştır.
çıkmıştır.
* Devlet işlerinde Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin * III. Ahmet yerine I. Mahmut tahta geçirilmiş,
etkinliğinden rahatsız olan yeniçeriler III. Ahmet’i Nevşehirli Damat İbrahim Paşa öldürülmüş ve Lale
tahta çıkarmışlardır.
Devri sona ermiştir.
III. AHMET DÖNEMİ
Osmanlı – Rusya İlişkileri
Osmanlı – Venedik İlişkileri
Prut Savaşı 1711
Mücadelenin Nedenleri :
* Mora halkının Osmanlı’da yardım istemesi
* Osmanlı’nın kaybettiği yerleri geri almak istemesi
Nedenleri:
* Poltova Savaşı’nda Ruslara yenilen İsveç
Kralının Osmanlı’ya sığınması
Pasarofça Antlaşması 1718
* Osmanlının kaybettiği toprakları geri almak * Mora, Osmanlı Devleti’ne bırakılmıştır.
istemesi
* Venedik ile Osmanlı’nın imzaladığı son antlaşmadır.
Sonuç:
Osmanlı – Avusturya İlişkileri
* Baltacı Mehmet Paşa yeniçerilere güvenmediği * Avusturya Karlofça’nın ihlal edildiği gerekçesi ile
için I. Petro’nun barış isteğini kabul etti.
Osmanlı’ya savaş açtı ve Osmanlı’yı mağlup etti.
Prut Antlaşması 1711
* Azak Kalesi Osmanlı’ya verilecekti
* Ruslar İstanbul’da elçi bulundurmayacaktı.
* Kaybedilen toprakların geri alma ümidi doğdu.
Pasarofça Antlaşması 1718
* Belgrat, Banat, Temeşvar Avusturya’ya verildi.
* Osmanlı kaybettiği toprakları kazanamayacağını anlamış,
barışçıl politikalar izleyerek elindeki toprakları koruma
yoluna gitmiştir.
* Avrupa tarzı ıslahatların yapıldığı Lale Devri başlamıştır.
Osmanlı – İran İlişkileri
* Batıdaki toprak kayıplarını doğudan kapatmak istemesi
1732 Ahmet Paşa Antlaşması
* Tiflis ve Dağıstan Osmanlı’ya bırakıldı.
1724 İstanbul Antlaşması
1746 Kerden ( II. Kasr-ı Şirin ) Antlaşması
* İran’ın kuzey toprakları Rusya ile Osmanlı arasında * Kasr-ı Şirin Antlaşması esas alınmıştır.
paylaşılmıştır.
* İran ile imzalanan son antlaşmadır.
* Osmanlı’nın Rusya ile yaptığı ilk işbirliği antlaşmasıdır.
Lale Devri Islahatları ( III. Ahmet Dönemi )
* Yalova’da kağıt fabrikası açılmıştır.
* İstanbul’da ise çini ve kumaş imalathaneleri açılmış.
* III. Ahmet’in tahtta bulunduğu ve batılı anlamda ilk * İlk kez çiçek aşısı kullanılmıştır.
kez ıslahatların görüldüğü dönemdir.
* Tulumbacılar Ocağı adıyla ilk itfaiye örgütü
* Avrupa’ya ilk kez geçici elçiler gönderilmiştir. İlk kurulmuştur.
elçi Yirmi sekiz Mehmet Paris’e gönderilmiştir.
* Mimaride Avrupa’da görülen Barok tarzı köşk ve
* İlk Türk matbaası kuruldu. Dini eserler dışındaki kasırlar yapılmıştır. ( III. Ahmet Çeşmesi )
yayınlar basıldı.
* Doğu ve Latin klasikleri Türkçeye tercüme edildi.
Avrupa’da Düşünce Alanındaki Gelişmeler
* Avrupa’da 17 ve 18. yüzyılda felsefe ve bilim
alanında önemli gelişmeler görülmüştür. 17. yüzyıl
Akıl Çağı, 18. yüzyıl ise Aydınlanma Çağı olarak
isimlendirilmiştir.
* Akıl, deney ve gözlem yöntemi ön plana çıktı.
* Bilim ve teknoloji gelişti.
* Özgürlük, eşitlik ve milliyetçilik kavramları ön
plana çıktı.
* Yönetimde demokrasi ve laiklik kavramları ön
plana çıktı.
Sanayi (Endüstri ) İnkılâbı
* İnsan ve hayvan gücüne dayalı üretimden makine
gücüne dayalı üretime geçilmiştir.
* İngiltere’de buhar gücünün sanayide kullanılması ile
başlamıştır.
* Hammadde ve Pazar ihtiyacı doğdu.
* Sömürgecilik faaliyetleri önem kazandı.
* Köyden kente göç başladı.
* İşçi sınıfı oluştu. Kapitalizm, Sosyalizm,
Emperyalizm gibi fikir akımları ortaya çıktı.
* I. Dünya Savaşı’nın çıkmasına zemin hazırlamıştır.
Osmanlı – Rus İlişkileri
* Rusların sıcak denizlere inme isteği
* Rusların Ortodoksları himaye altına almak istemesi
Osmanlı – Rus Savaşı ( 1768 – 1774 )
* Rusya, Lehistan’da kendi adayını tahta çıkmasını
sağlar. Buna karşı çıkan Lehlilerin Osmanlı’ya
sığınması ve onları takip eden Rusların Osmanlı
topraklarına girmesi ile savaş başlamıştır.
1736–1739 Osmanlı – Rus ve Avusturya Savaşları
* Rusların Kırım’a saldırması başlayan savaşa * Ruslar Kırım, Eflak ve Boğdan’ı işgal etmişlerdir.
Avusturya’da katıldı.
* Çeşme Limanı’nda Osmanlı donanması yakılmıştır.
* Osmanlı iki cephede de başarı kazandı.
Küçük Kaynarca Antlaşması 1774
* İlk kez halkı Müslüman olan toprak parçası
Belgrat Antlaşması 1739
* Osmanlı’nın 18. yüzyılda batıda imzaladığı son kaybedildi. ( Kırım )
kazançlı antlaşmadır.
* Halifelik gücü ilk kez siyasi alanda kullanıldı.
* Osmanlı’nın Karadeniz egemenliği son kez * Rusya Ortodoksları himaye altına alarak
onaylanmıştır.
Osmanlı’nın iç işlerine karışma hakkını elde etti.
Not: Antlaşmada Fransa’nın arabuluculuk yapması * Osmanlı ilk kez savaş tazminatı ödedi.
sonucunda, bu devlete tanınan kapitülasyonlar 1740 * Rusya’ya ilk kez kapitülasyonlar verildi.
yılında sürekli hale getirildi.
* Karadeniz Türk gölü olma özelliğini kaybetti.
Kırım; 1475’te Fatih tarafından alınmıştır.
* 1783’te II. Katerina Kırım’ı Rusya’ya ilhak etti.
* 1774’te Küçük Kaynarca ile bağımsızlık kazandı.
* 1792’de Yaş Antlaşması ile Kırım’ın Rusya’ya
* 1779 Aynalı Kavak Tenkihnamesi’nde Rus yanlısı katıldığını kabul ettik.
Şahin Giray’ın Hanlığı kabul edildi.
ABD’NİN KURULMASI (1783)
* Yedi Yıl Savaşlarını kazanan İngiltere ekonomisini
düzeltmek için kolonilere ek vergiler koymuş.
* Bunu kabul etmeyen koloniler 1776’da
Filedelfiya’da toplanarak İngiltere’ye savaş ilan
etmişlerdir.
* 4 Temmuz 1776’da İnsan Hakları Bildirisini
yayınlamışlardır.
* Hollanda, Fransa ve İspanya kolonileri desteklemiş.
* 1783 Versay Antlaşması ile ABD bağımsızlığını
kazanmıştır.
* George Washington başkan seçilmiştir. (1787)
ABD’nin Kurulması İle;
* İlk insan hakları bildirgesi ilan edildi,
* Amerika’ya göç batıda işsizliği azalttı.
* Sömürgeciliğe karşı kazanılan ilk savaştır.
FRANSIZ İHTİLALİ (1789)
Nedenleri :
Sonuçları :
* Krallık rejiminin baskıları
* Eşitlik, adalet, özgürlük ve insan hakları gibi
* Halkın sınıflara ayrılması
kavramlar ortaya çıkmıştır.
* İngiliz ve Amerikan özgürlük hareketlerinin etkisi
* Milliyetçilik akımı güç kazanmıştır.
* Mali sorunlar ve ağır vergilerin konması
* Çok uluslu devletler(imparatorluklar) yıkılmıştır.
* Burjuvaların siyasi hak talepleri
* Ulus devletler kurulmaya başlandı.
* Yakınçağ başladı.
İhtilalin Osmanlı’ya etkileri;
* Osmanlı’da azınlıkların bağımsızlık düşüncesiyle isyan etmelerine yol açmıştır.
* Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme çalışmaları başlatmıştır.
* Avrupa devletleri ihtilalin etkilerini önlemek için Fransa’ya karşı savaş açmışlardır. ( 1805 – 1815 )
Viyana Kongresi 1815
* İhtilalin olumsuz etkilerini önlemek ve Napolyon’un bozduğu Avrupa dengesini tekrar kurmak için
toplanmıştır. İhtilalin sonuçlarının dikkate alınmaması 1830 ve 1848 İhtilallerine neden olmuştur.
* Şark Meselesi ( Doğu Sorunu ) ilk kez ortaya çıkmıştır.
1830 İHTİLALİ
1848 İHTİLALİ
Nedenleri :
Nedenleri:
* Fransa’da kralın, halkın sahip olduğu hakları
* Milliyetçilik ve liberalizm akımlarının güçlenmesi
kısıtlamaya çalışması
* İşçi sınıfının hak arayışları
Sonuçları:
Sonuçları:
* Liberalizm akımı güç ve önem kazanmıştır.
* Sosyalist akımlar güç ve önem kazanmıştır.
1787–1792 Osmanlı – Rus ve Avusturya Savaşları
Nedeni:
* Rusya ve Avusturya’nın Osmanlı’yı paylaşım
antlaşması yapmaları ( Grek Projesi )
Sonuç:
* İki cephede savaşan Osmanlı Prusya ile ittifak kurdu
* Milliyetçilik akımından etkilenen Avusturya 1791
Ziştovi Antlaşması ile savaştan çekildi.
* Rusya ile Yaş Antlaşmasını imzalayarak savaşı sona
erdirmiştir.
Yaş Antlaşması 1792
* Kırım’ın Rusya’ya ait olduğu kabul edildi.
* Osmanlı’da Dağılma Dönemi başladı.
1798 – 1801 Osmanlı Fransız Savaşı
* Mısır’ın alınarak Hint Okyanusuna ulaşma isteği
* Osmanlı’yı İngiltere ve Rusya destekledi.
* İngiltere Ebukır limanında Fransız donanmasını
yaktı.
* Ruslar ilk kez boğazlardan savaş gemisi geçirdiler.
III. Selim Dönemi Islahatları ( 1789 – 1807 )
* Nizam-ı Cedit Ordusu kuruldu. (Avrupa tarzı
kurulan ilk ordu)
* Ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için İrad-ı Cedit
Hazinesi oluşturuldu.
* Avrupa’da sürekli elçilikler kuruldu.
* Selimiye ve Levent kışlaları yapıldı.
* Devletin durumu ile ilgili raporlar hazırlatıldı.
* Fransızca ilk resmi yabancı dil oldu.
* Yerli malı kullanımı teşvik edildi.
* Resmi devlet matbaası kuruldu.
* Akka’da Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki
Nizam-ı Cedit ordusu Fransızları yendi.
* Fransa 1801 El Ariş Antlaşması ile Mısır’ı geri
verdi.
* Osmanlı Denge Politikası uygulamaya başladı.
XVIII. Yüzyıl Islahatları
I. Mahmut ( 1730 – 1754 )
I. Abdülhamit ( 1774 – 1789 )
* Askeri alanda ilk kez batı tarzı ıslahatlar yapan
*Halil Hamit ve Cezayirli Hasan Paşa danışmanlarıdır.
padişahtır.
* Yeniçerilere eğitim zorunluluğu getirilmiştir.
* Kara Mühendishanesi (Kara Harp Okulu) açılmıştır. * Ulufe alım satımı yasaklanmıştır.
* Ayasofya Kütüphanesi açılmıştır.
İdari ( Siyasi )Alanda Yapılan Yenilikler
* Humbaracı Ahmet Paşa topçu ocaklarını düzenlemiş * Divan-ı Hümayun ve Kubbealtı vezirliği kaldırıldı.
* Sadrazam konağı Babıali adıyla önem kazandı.
. III. Mustafa ( 1757 – 1774 )
* Reisülküttap ve kalemiye yönetimde etkin hale geldi.
* Koca Ragıp Paşa ve Baron dö Tot danışmanlarıdır.
* Taşra teşkilatında Tımar Sistemi bozuldu.
* Deniz Mühendishanesi (Deniz Harp Okulu) açıldı.
* Ayanlık ve malikane sistemi önem kazandı.
* Sürat topçuları ocağı kuruldu.
* İlk kez iç borçlanma (esham ) sistemi uygulandı..
* Minyatür alanında Levni, şiirde ise Şeyh Galip ve
Nedim gibi büyük şairler yetişmiştir.
XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ ( DAĞILMA DÖNEMİ )
* III. Selim
( 1789 – 1807 )
Devletin Genel Siyaseti:
* IV. Mustafa
( 1807 - 1808 )
* Dış politikada Denge Siyaseti izlenerek devletler
* II. Mahmut
( 1808 – 1839 )
arası rekabetten yararlanarak toprak bütünlüğü
* Abdülmecit
( 1839 – 1861 )
korunmaya çalışılmıştır.
* Abdülaziz
( 1861 – 1876 )
* Her alanda Avrupa’yı örnek alan ıslahatlar yapılarak
* V. Murat
( 1876 – 1876 )
devlet çöküntüden kurtarmaya çalışıldı.
* II. Abdülhamit
( 1876 – 1909 )
* Halka; toplumsal, hukuksal, siyasal vb alanlarda eşit
* V. Mehmet (Reşat)
( 1909 – 1918 )
haklar tanınarak azınlıkların devlete bağlılığını artırmak
* VI Mehmet (Vahdettin) ( 1918 -1922 )
ve parçalanmayı önlemek hedeflenmiştir.
İngiltere
* 93 Harbi’ne kadar Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü savundu. Çünkü;
- Hindistan’a giden yolların güvenliğini sağlama
- Balta Limanı Antlaşması ile ticari imtiyazlar aldı.
* 93 Harbi’nden sonra Osmanlı topraklarını ele geçirmeye başladı.
* Kıbrıs ve Mısır’ı işgal ettiği gibi Ermenileri de desteklemişlerdir.
Fransa
* Kanuni döneminde başlayan ilişkiler Fransa’nın Mısır’ı işgali ile
bozulmuştur.
* Frnsa aCezayir ve Tunus’u işgal ermiştir.
Rusya
* Sıcak denizlere inme politikası izlediler.
* Ortodoksları himaye ederek iç işlerimize karıştılar.
* Panslavizm politikası ile Balkan milletlerini Osmanlı’ya karşı isyan
etmelerini teşvik ettiler.
* Ermenileri isyana teşvik ettiler.
Avusturya
* Çok uluslu olduğu için milliyetçilik hareketlerine karşı çıktılar.
* Rusların Balkanlarda yayılmasına karşı çıktılar.
* II. Meşrutiyet döneminde Bosna Hersek’i aldılar.
Almanya
* 1871’de siyasi birliğini sağladı.
* İngiltere Osmanlı’dan desteğini çekince Almanya ile yakınlaştık.
II. MAHMUT DÖNEMİ ( 1808 – 1839 )
Sened-i İttifak 1808
* Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa tarafından
tahta çıkarılmıştır.
* II. Mahmut ile ayanlar arasında imzalanmıştır.
* Padişah ayanların varlığını kabul ettiler.
* İlk kez padişah yetkilerini başka bir güç ile paylaştı.
* Ayanlar devlete olan bağlılıklarını bildirdiler.
II. Mahmut Islahatları
İdari ( Yönetim ) Alanında
Eğitim ve Kültür Alanında
* Divan kaldırılarak nazırlıklar ( Bakanlılar ) kuruldu.
* Sadrazamlık Başvekalete çevrilmiştir.
* Devlet adamı yetiştirmek için Mektep-i Maarif-i
* Tımar sistemi kaldırılarak devlet memurlarına maaş Adliye açılmıştır.
bağlanmıştır.
* Mektep-i Tıbbiye açılmıştır.
* İdari birim olarak muhtarlıklar kurulmuştur.
* Mızıkayı Hümayun kurulmuştur.
* Posta teşkilatı kurulmuştur.
* Takvim-i Vekayi adlı ilk resmi gazete yayınlandı.
* Müsadere usulü kaldırılmıştır.
* İlköğretim zorunlu hale getirildi.
* İlk kez karantina uygulamasına başlanmıştır.
* Avrupa’ya ilk kez öğrenci gönderilmiştir.
* Memurlara fes, pantolon ve ceket giyme
zorunluluğu getirilmiştir.
Ekonomik Alanında
* Dış seyahatlerde pasaport uygulaması başlamıştır
* Yerli malının kullanımı teşvik edildi.
Askeri Alanında
* Eşkinci Ocağını kurmuştur.
* Fes ihtiyacını karşılamak için feshane kuruldu.
* 1826’da Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. Vakayı Hayriye) * Bakırköy’de bez fabrikası açıldı.
* Asakir-i Mansure- i Muhammediye ordusu kuruldu. * Osmanlı tüccarlarına vergi indirimi sağlandı.
* Redif birlikleri kurulmuştur.
* 1838 Balta Limanı Antlaşmasıyla İngiltere’ye
* İlk kez nüfus sayımı yapılmıştır. (Askeri amaçlıdır.) verilen imtiyazlar Osmanlı ekonomisine darbe vurdu.
Milliyetçilik Hareketleri ve İsyanlar
* Eflak ve Boğdan’da başlatılan isyan bastırıldı.
* Yanya Valisi Tepedenli Ali Paşa’nın isyanında
yararlanan Rumlar Mora’da isyan başlatmışlardır.
* II. Mahmut isyanı bastıramayınca Mısır valisi
Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemek zorunda kaldı.
( Vali Girit ve Mora valilikleri karşılığı yardım etti. )
Sırp İsyanı
* Avrupalılar Osmanlı ve Mısır donanmaları 1827’de
* Milliyetçilik hareketlerinin etkisi
Navarin’de yakılmıştır.
* Sırbistan’ın savaş alanı olması
* Avrupalı devletlerin kışkırtması
1829 Osmanlı Rus Savaşı
* Mahalli yöneticilerin halka kötü davranmaları
* Osmanlı devletinin Yunanistan’a özerklik vermemesi
* Sırplar Kara Yorgi önderliğinde isyan ettiler.(1804) * Ruslar batıda Edirne’ye doğuda Kars ve Erzurum’a
geldiler.
* Sırplar 1812 Bükreş Antlaşması ile imtiyaz elde
Başarılı olamadık. Çünkü;
eden ilk azınlık olmuşlardır.
* Yeniçeri Ocağının kaldırmıştır. ( 1826 )
* 1829 Edirne Antlaşması ile özerklik kazanmışlar.
* 1878 Berlin Antlaşması ile bağımsızlık kazanmışlar. * Navarin’de donanmamız yakılmıştır. ( 1827 )
1829 Edirne Antlaşması
* Yunanistan bağımsızlığını kazanmıştır.
Yunan İsyanı
* Yunanlılar bağımsızlığını kazanan ilk azınlıktır.
* Milliyetçilik hareketlerinin etkisi
* Avrupalıların desteği
* Fransa 1830’da Cezayir’i işgal etmiştir.
* Etnik-i Eterya Cemiyetinin etkisi
Yunanistan
Sırbistan
Karadağ
Romanya
Bulgaristan
Arnavutluk
1829 Edirne Antlaşması
1878 Berlin Antlaşması
1878 Berlin Antlaşması
1878 Berlin Antlaşması
1909 II. Meşrutiyet döneminde
1912 Balkan Savaşı’nda bağımsız oldu.
Şark Meselesi ( Doğu Sorunu)
* İlk kez Viyana Kongresinde ifade edilmiştir.
* Osmanlı’nın nasıl paylaşılacağı meselesidir.
* XIX. yüzyılın ilk yarısında Avrupalılar, Osmanlı
himayesindeki Hıristiyan durumlarının düzeltilmesini
bahane ederek iç işlerimize karışmışlardır.
* XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı’nın
Avrupa’daki topraklarının paylaşılma şekline dönüştü.
* XX. Yüzyılda ise Avrupalı Devletler Osmanlı
topraklarını paylaşım yarışına girdiler.
* İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini kurmaları
Avrupa güç dengesini değiştirmiştir. ( 1870 – 1871 )
MISIR SORUNU VE MEHMET ALİ PAŞA İSYANI
* Yunan isyanında donanmasını ve Mora valiliğini
kaybeden Mehmet Ali Paşa, Suriye valiliğini istemiş * Mısır valisi bağımsızlığını ilan ederek Nizip’te
ve bu isteği II. Mahmut tarafından kabul edilmeyince Osmanlı ordusunu yendi.
isyan etmiştir.
* Rusya’nın müdahalesinden çekinen İngiltere sorunu
* Mısır ordusu Kütahya’ya kadar gelince Osmanlı Avrupa Sorunu haline getirdi.
İngiltere ve Fransa’dan yardım istedi.
* Rusya donanmasının yardım amacıyla İstanbul’a Londra Konferansı 1840
gelince İngiltere ve Fransa soruna müdahil oldular.
* Mısır valiliği Mehmet Ali Paşa ve oğullarına verildi.
* Suriye, Girit ve Adana valilikleri Osmanlı’ya verildi.
Kütahya Antlaşması 1833
Önemi
* M. Ali Paşa’ya Girit ve Suriye valilikleri verildi.
* Osmanlı’nın bir valisi ile başa edemeyecek kadar
* Oğlu İbrahim’e Cidde ve Adana valilikleri verildi.
zayıf olduğu anlaşıldı.
* Mısır sorunu uluslar arası bir sorun haline gelmiştir. * Mısır valiliği özel bir statüye kavuşturuldu.
* İngiltere ve Fransa’ya güvenmeyen Osmanlı, Rusya
ile antlaşma imzalamıştır.
Hünkar İskelesi Antlaşması 1833
* Osmanlı boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını
son kez kullanmıştır.
* Boğazlar uluslar arası bir sorun haline gelmiştir.
* İngiltere’nin desteğini de almak için İngiltere’ye
genişletilmiş kapitülasyonlar verilmiştir.
Balta Limanı Antlaşması 1838
* % 3 gümrük vergisi karşılığında yabancı tüccarlara
ticaret yasağı kalkmıştır.
* Osmanlı ekonomisinin gelişimi engellenmiştir.
* Osmanlı toprakları İngiliz mallarının açık pazarı
haline gelmiştir.
* Osmanlı yarı sömürge haline gelmiştir.
Sanayi İnkılâbının Osmanlı Devleti’ne Etkisi
* Kapitülasyonlar nedeniyle ucuz Avrupa mallarına
karşı yerli üretim korunamamıştır.
* Atölyeler kapanmış ve işsizlik artmıştır.
* Dış ticaret açığı artmıştır.
* Avrupa’nın hammadde ve pazar kaynağı durumuna
düşmüştür.
Not: Mısır sorununda Avrupalı devletlerin desteğini
sağlamak amacı ile Tanzimat Fermanı ilan edildi.
* Hünkar İskelesi Antlaşmasının süresinin dolması
üzerine İngiltere’nin girişim ile boğazlar konusu
uluslar arası bir konferansta gündeme geldi.
Londra Boğazlar Sözleşmesi 1841
* Ticaret gemilerinin boğazlardan geçişi serbest olacak
* Barış zamanında yabancı savaş gemisi geçemeyecek
Önemi
* Boğazlar sorunu ilk kez uluslar arası bir antlaşma ile
çözüme kavuşturulmuştur.
* Osmanlı Devleti’nin boğazlar üzerindeki egemenlik
hakları sınırlandırılmıştır.
* İpek ve Baharat Yolarının kontrol altına alınması
* Coğrafi Keşifler ile Akdeniz Ticaretinin önemini yitirmesi
* Fransa ya kapitülasyonlar verilmesi 1535
* Kapitülasyonların daimi olması ve Sanayi İnkılâbı
* Balta Limanı Antlaşması ile İngiltere’nin açık pazarı olmamız
* Kırım Savaşı’nda ilk kez dış borç almamız
* 1875 Osmanlı Maliyesinin İflası
* 1881 Duyun-u Umumiye İdaresinin kurulması ve Osmanlı
Gelirlerine el konması
TANZİMAT FERMANI 3 KASIM 1839
* Fermanı Mustafa Reşit Paşa Gülhane Parkı’nda
okumuştur. I. Abdülmecit dönemin padişahıdır.
Yayınlanış Nedenleri
* Mısır Sorununda Avrupalıların desteğini almak
* Avrupalıların iç işlerimize karışmasını engellemek
Fermanın Sonuçları
* Padişahın yetkileri ilk kez yasa karşısında kısıtlandı
* Hukukun üstünlüğü benimsendi.
* Osmanlıda anayasacılık hareketinin başlangıcıdır.
* Azınlıklar ilk kez Müslümanlar ile eşit haklar
verildi.
* Batılılaşma hareketi hız kazanmıştır.
Maddeleri
* Halkın can, mal ve namus güvenliği sağlanacak
* Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak
* Mahkemeler herkese açık olacak, hiç kimse
yargılanmadan cezalandırılmayacak
* Kanun önünde herkes eşit sayılacak
* Herkes malının sahibi olacak, varislerine miras
bırakabilecek
* Askerlik işleri düzenlenecek ve askerlik vatan hizmeti
şekline olacak
* Rüşvet ve iltimas kaldırılacak
* Müsadere usulü kaldırılmıştır.
KIRIM SAVAŞI 1853 -1856
Paris Antlaşması 1856
* Osmanlı, Avrupa devleti sayılacak ve Avrupa
Nedenleri
* Rusya’nın Hasta Adam olarak gördüğü Osmanlı’yı
hukukundan faydalanacaktır.
paylaşma teklifinin İngiltere tarafından reddedilmesi, * Osmanlı toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin
Rusya’nın bunu tek başına gerçekleştirmek istemesi
garantisi altında olacak
* Macar mültecileri meselesinde Rusya ve
* Karadeniz silahsızlandırılacaktır.
Avusturya’nın Osmanlı’ya cephe alması
* Osmanlı’da yapılacak ıslahatlara karışılmayacak
* Rusya’nın kutsal yerler meselesini kendi lehine
Sonuç
çözülmesini istemesi
* Osmanlı yenik duruma düşürülmüştür.
* Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü koruyamayacak
durumda olduğu anlaşıldı.
Savaşın Gelişimi
* Ruslar Sinop baskını ile Osmanlı donanmasını
* Osmanlı Avrupalıların iç işlerimize karışmasını
yakınca Fransa, İngiltere ve Piyemonte Osmanlı’nın
engellemek için Islahat Fermanı’nı yayınlamıştır.
yanında savaşa katıldılar.
* Karadeniz’deki donanmaları yakılınca Ruslar barış
Not: Osmanlı Devleti ilk kez bu savaşta dış borç
istemek zorunda kaldılar.
almıştır. ( 1854 )
ISLAHAT FERMANI 1856
* Ferman Abdülmecit zamanında yayınlanmıştır.
Maddeleri
* Azınlıklara din ve mezhep özgürlüğü sağlanacak
Nedeni
* Paris Konferansında Avrupalıları etkileyerek
* Azınlıklara küçük düşürücü ifadeler kullanılmayacak
Osmanlı lehine karar çıkmasını sağlamak
* Azınlıklara devlet memuru olma hakkı sağlandı.
* Osmanlı’nın Avrupalıların iç işlerine karışmasını
* Azınlıklara bedelli askerlik hakkı tanınacaktı.
engellemek
* Müslümanlar ile azınlıklar kanun önünde eşit
sayılmıştır.
* Mahkemeler herkese açık olacak ve herkes dinine
Fermanın Sonuçları
* Müslümanlar ile azınlıklar eşit haklara sahip oldu.
göre yemin edecektir.
* Müslümanlar bu durumdan hoşnut olmamışlar ve
* Vergi toplanmasında iltizam usulüne son verildi.
isyan etmişlerdir.
* Yabancılar mülk sahibi olma hakkını tanındı.
* Avrupalılar iç işlerimize karışmaya devam ettiler.
* Azınlıklar kendi okul ve hastanelerini açabilecekler.
ABDÜLAZİZ ( 1861 – 1876 )
* Bu dönemde bir devlet ile savaş yapılmamıştır.
* Donanmayı yenilenerek dünyanın 3. büyük filosu
* Balkanlarda bağımsızlık için isyanlar çıkmıştır.
haline getirildi.
* Avrupa’yı ziyaret eden ilk padişah’tır.
* Beylerbeyi ve Çırağan Saraylarını yapıldı
* Yavuz’dan sonra Mısır’ı ziyaret eden tek padişahtır. * Osmanlı’nın en ciddi manada borçlandığı dönemdir.
Not: V. Murat Osmanlı tahtında en kısa süre tahta kalan padişahtır. 93 gün tahta kalmıştır.
I. MEŞRUTİYET’İN İLANI 23 ARALIK 1876
Meşrutiyet: Saltanat ile yönetilen ülkelerde padişahın * Hükümet padişaha karşı sorumludur.
başkanlığında oluşturulan meclis sistemine denir.
* Meclis, Mebusan ve Ayan meclislerinden oluşacaktı.
* Azınlıklara temsil hakkı verilmiştir.
* II. Abdülhamit Genç Osmanlıların ( Jön Türklerin ) * Padişaha kişileri sürgüne gönderme yetkisi vardı.
baskısı ile meşrutiyeti ilan etmiştir.
* Osmanlıcılık fikir akımı savunuldu.
* Kanun-i Esasi (İlk Anayasa) ilan edilmiştir.
Kanun-ı Esasi’nin Önemi
* Türk tarihindeki ilk anayasadır.
İlan Edilme Nedenleri
* Avrupalıların iç işlerimize karışmasını engellemek
* Halk ilk kez padişahın yanında yönetime katılmıştır.
* İmparatorluğun dağılmasını engellemek
Not: II. Abdülhamit 93 Harbini gerekçe göstererek
Kanun-i Esasi’yi yürürlükten kaldırmıştır. Böylece
Maddeleri
* Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha aittir.
I. Meşrutiyet dönemi sona ermiştir. ( 14 Şubat 1877 )
II. MEŞRUTİYET’İN İLANI 23 TEMMUZ 1908
* II. Abdülhamit İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin
baskısı sonucunda ilan edilmiştir.
31 Mart Olayı ( 13 Nisan 1909 )
* Meşrutiyet rejimine son vermek için çıkarılmış olan
bir isyandır.
Kanun-i Esasi’de Yapılan Değişikler
* Hükümet meclise karşı sorumludur.
* Selanik’ten gelen Hareket Ordusu isyanı bastırdı.
* Padişahın meclisi açma kapama, kişileri sürgüne
Ordu komutanı Mahmut Şevket, kurmay başkanı ise
gönderme yetkisi kısıtlandırılmıştır.
Mustafa Kemal Paşa’dır.
* Siyasi partiler kuruldu. İttihat ve Terakki, Ahrar ve
* II. Abdülhamit tahttan indirilerek V. Mehmet Reşat
Hürriyet ve İtilaf Fırkası kuruldu.
tahtta çıkarılmıştır.
Osmanlıcılık
Dağılmayı Önleme Çabaları
* Osmanlıda yaşayan bütün milletlere aynı hakları vermekle devletin kurtulacağını savundular.
İslamcılık
(Ümmetçilik)
* Kurtuluşu Müslümanları bir çatı altında toplamakta ve halifenin gücünden yararlanmakta
gördüler.
Türkçülük
(Turancılık)
* Kurtuluşu Osmanlı Türkleri ile Orta Asya Türklerin birleşmesinde gördüler. (Turan) Daha
sonra ise Osmanlı Türklerini tek çatı altında toplanmasını savundular.
Batıcılık
* Kurtuluşu Avrupa değerlerine sahip çıkmakla mümkün olacağını savundular.
Adem-i
Merkeziyetçilik
* Kurtuluşu merkezi yönetimin yerel yönetime geniş yetkiler vermesinde gördüler.
XIX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİN’DEKİ KÜLTÜREL GELİŞMELER
Toplum Yapısı
Basın –Yayın Hayatı
* Kaybedilen topraklar ile birlikte genel nüfus azaldı. * İlk resmi gazete Takvim-i Vakayi
* Balkanlardan ve Kafkaslardan göçler yaşanmıştır.
* İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval (Şinasi)
* İlk tıp dergisi Vekayı Tıbbiye
Not: İspanya’dan Müslüman ve Yahudiler (1492),
* İlk mizah dergisi Diyojen’dir.
İsveç kralı Demirbaş Şarl, Macar mülteciler ve Leh
* İlk kadın dergisi Terakki-i Muhadderat
milliyetçileri Osmanlı’ya sığınmıştır.
Kültür, Sanat ve Mimari Alanındaki Gelişmeler
* Osman Hamdi Bey ve Şeker Ahmet Paşa önemli
Eğitim Alanındaki Değişimler
* II. Mahmut Avrupa’ya öğrenci göndermiştir.
ressamlarımızdandır.
* Medreselerin yanında modern okullar açılmıştır.
* Sanayi Nefise Mektebi açılmıştır.
* 1868’de Galatasaray Sultanisi açıldı.
* Osman Hamdi Bey Arkeoloji Müzesini kurdu.
* 1870 ‘de Darülfünun açıldı.
Müzik, Eğlence ve Spor
* Rumlar 1844’te Heybeliada’da Papaz okulu açıldı.
* Mızıkayı Hümayun kuruldu.
* Yahudiler 1854’te Musevi Asri Mektebini kurdular. * Güllü Agop modern Osmanlı tiyatrosunu kurmuştur.
* Azınlık okulların bölücü faaliyetleri 3 Mart 1924’te * Selim Sırrı Tarcan tarafından Osmanlı Milli
çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile sona ermiştir.
Olimpiyat Cemiyeti kuruldu.
Nedenleri:
* İtalya’nın gelişen
sanayilerine pazar ve
hammadde kaynağı arayışı
* Osmanlı Devleti’nin zayıf
durumda olması
TRABLUSGARP SAVAŞI 1911 -1912
Gelişmeler:
Uşi Antlaşması 1912:
* M. Kemal’in de yer aldığı savaşta
* Trablusgarp İtalya’ya bırakıldı.
İtalyanlar Derne ve Tobruk’ta durduruldu. * 12 Ada, geçici olarak İtalya’ya
bırakıldı.
* İtalya 12 adayı işgal etti.
Önemi:
*Balkan Savaşı’nın çıkması üzerine
* Osmanlı’nı K. Afrika’daki
Osmanlı barış istemek zorunda kaldı.
varlığı sona ermiştir.
BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)
I. BALKAN SAVAŞI (1912 -1913)
II. BALKAN SAVAŞI (1913)
Osmanlı Devleti – Balkan Devletleri
Bulgaristan – Balkan Devletleri
* Yunanistan, Sırbistan, Bulgaristan ve Karadağ
Osmanlı’ya karşı savaşmışlardır.
I. BALKAN SAVAŞI
Nedenleri:
* Balkan devletlerinin Osmanlı’nın Balkan
topraklarını ele geçirmek istemeleri
* Milliyetçilik akımının etkisi
* Rusya’nın kışkırtmaları
* Reval Görüşmesinde İngiltere’nin Balkanlarda
Rusya’yı serbest bırakması
Sonuçları:
* Osmanlı Devleti yenildi.
* Londra Konferansı’nda Midye Enez hattı sınırı
olarak kabul etti.
* Bab-ı Ali Baskını ile İttihat ve Terakki cemiyeti
yönetime el koydu.
II. BALKAN SAVAŞI
Nedeni:
* Bulgaristan’ın I. Balkan Savaşı’nda fazla toprak
alması ve Ege Denizi’ne ulaşması üzerine Balkan
Devletleri Bulgaristan’a savaş açtılar.
Kurucuları
* Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve Romanya
Bulgaristan’a karşı savaşmışlardır.
* I. Balkan Savaşı’na katılmayan Romanya bu savaşta
yer almıştır.
* Osmanlı, Bulgaristan’ın zor durumundan
faydalanarak Edirne ve Kırklareli’ni geri almıştır.
Sonuçları
* Balkan devletleri kendi aralarında Bükreş
Antlaşmasını imzalamışlardır.
* Osmanlı, Bulgaristan ve Sırbistan ile İstanbul,
Yunanistan ile Atina antlaşmasını imzalamıştır.
BALKAN SAVAŞLARI’NIN SONUÇLARI
* Osmanlı’nın Avrupa’daki varlığı Doğu Trakya ile
sınırlı kalmıştır.
* Balkanlarda Türk azınlığı sorunu başlamıştır.
(Batı Trakya Türkleri)
* Türkçülük akımı güçlenmiştir.
* Balkanlardan, Osmanlı sınırları içene yoğun Türk
göçleri yaşanmıştır.
* Orduda modernleşme gereksinimi doğmuştur. Buda
* Osmanlı Almanya yakınlaşması başlatmıştır.
I. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİNDEKİ BLOKLAŞMA
Üçlü İttifak 1881
Üçlü İtilaf 1907
* Avusturya - Macaristan
* İngiltere
* Fransa
* Rusya
* Almanya * İtalya
Daha Sonra * Osmanlı
Katılanlar
* Bulgaristan
* Sırbistan * ABD
* Japonya * Brezilya
* Belçika * İtalya * Romanya
* Portekiz * Yunanistan
I. DÜNYA SAVAŞI’NIN NEDENLERİ
* Fransa’nın Almanya’ya kaptırdığı Alsas Loren
Genel Nedenleri
* Sanayi inkılâbının ortaya çıkardığı hammadde ve
bölgesini almak istemesi
pazar arayışı ( sömürge edinme yarışı)
* İtalya’nın Akdeniz’de egemen olma isteği
* Fransız ihtilali’nin ortaya çıkardığı milliyetçilik
* Avusturya ve Rusya’nın Balkanlarda egemenlik
hareketleri ve özgürlük hareketleri
mücadelesi
Özel Nedenler
* İngiltere ve Almanya arasındaki siyasi rekabet
* Rusya’nın sıcak denizlere inme isteği
Not: 28 Haziran 1914’de Avusturya Macaristan
veliaht prensinin bir Sırp milliyetçi tarafından
öldürülmesi savaşın görünen nedeni olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girme Nedenleri
* Diplomatik yalnızlıktan kurtulma isteği
* Kaybettiği toprakları geri alma isteği
* Almanya’nın savaşı kazanacağının düşünülmesi
Almanya’nın Osmanlı ile İttifak Yapma Nedenleri
* Halife’nin dini gücünden yararlanma isteği
* Yeni cepheler açarak savaş yükünü hafifletme isteği
* Osmanlı’nın hammadde kaynaklarından yararlanmak
Not: Almanya’dan alınan Goben(Yavuz) ve Breslaw (Midilli) denizaltılarının Rus limanlarını bombalaması
üzerine Osmanlı savaşa katılmış oldu. Osmanlı 11 Kasım 1914’te Cihat ilan etmiştir.
Osmanlı’nın Savaştığı Cepheler
Taarruz Cepheleri
Savunma Cepheleri
Müttefiklere Yardım Cepheleri
Almanya
Versay
* Kafkas
* Irak
* Galiçya
* Kanal ( Süveyş )
* Çanakkale
* Suriye Filistin
* Makedonya
* Romanya
I. Dünya Savaşı Sonunda İmzalanan Ateşkes Antlaşmaları
Avusturya
Macaristan
Bulgaristan
Sen Jermen
Triyanon
Nöyyi
I. Dünya Savaşı’nın Sonuçları
* Çok uluslu imparatorlulardan bazıları parçalandı.
* Yeni devletler kuruldu.
(Yugoslavya, Çekoslovakya ve Polonya )
* Dünya barışı için Milletler Cemiyeti kuruldu.
* İlk kez kimyasal silah, denizaltı ve tank bu savaşta
kullanıldı.
* Sivil Savunma Teşkilatı kuruldu.
* Hicaz Yemen
Osmanlı / TBMM
Sevr
/ Lozan
* Rusya’da Komünizm, Almanya’da Nazizm ve
İtalya’da Faşizm rejimleri ortaya çıktı.
* Yenilen devletlere ağır antlaşmalar imzalatılması II.
Dünya Savaşı’nın başlamasına neden olmuştur.
Not: Dünya barışını korumak için Küçük Antant,
Locarno Barışı ve Kellog Paktı gibi antlaşmalar
yapılmıştır.
MUSTAFA KEMAL’İN HAYATI
* 1881’de Selanik’te doğmuştur.
Fikir Hayatı
* Annesi Zübeyde Hanım, babası Ali Rıza Bey’dir.
* Tarih eserleri okumayı çok severdi.
Not: Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule ve Naciye
* Tevfik Fikret, Namık Kemal ve Ziya Gökalp’tan
isimli kardeşleri vardı.
etkilenmiştir.
* Onun düşünce sistemine “Atatürkçü Düşünce
Sistemi” denir.
Öğrenim Hayatı
* Mahalle Mektebi
* Manastır Askeri
Siyasi Hayatı
* Şemsi Efendi Okulu
İdadisi
* Suriye’de Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurmuştur.
* Selanik Mülkiye Rüştiyesi * Harp Okulu
* Selanik’te İttihat ve Terakki Cemiyetine üye oldu.
* Selanik Askeri Rüştiyesi
* Harp Akademisi
(Matematik Öğretmeni Kemal adı)
* 1920 – 1923 yılları arasında Meclis Başkanlığı yaptı.
* 1923 – 1938 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı yaptı.
Askerlik Hayatı
* İlk görev yeri Şam’daki V. Ordu’dur. ( 1905 )
* İlk katıldığı savaş Trablusgarp Savaşı’dır.
* Sofya Askeri Ataşeliği
* Çanakkale Cephesi
* Kafkas Cephesi
* Suriye Cephesi
* Veliaht Vahdettin ile Almanya gezisine çıktı. 1917
* Sakarya Savaşı – Mareşal- Gazi Unvanı
Eserleri
* En büyük eseri Türkiye Cumhuriyeti’dir.
* Nutuk (1919-1927 arası olaylar anlatılmıştır.) 1927
yılında Cumhuriyet Halk Fırkasını II. Kurultayı’nda
36saatte 31 dakikada okumuştur.
* Askerlik ve Savaş sanatına dair eserler
* Vatandaş İçin Medeni Bilgiler
.
* Geometri Kitabı