bulaşıcı hastalıklar

BULAŞICI
HASTALIKLARDAN
KORUNMA YÖNTEMLERİ
REHBERLİK SERVİSİ
Mikroorganizma:
Doğal olarak her yerde bulunabilen tek
hücreli, karmaşık enzim yapısına sahip
mini canlılardır. Her zaman hastalık
yapmazlar hatta bazen yaşamsal öneme
sahiptirler.
• Normal flora: İnsan vücudunda bulunan
ve yer değiştirmedikçe hastalık yapmayan
mikroorganizmalar topluluğuna denir.
• Patojen mikroorganizmalar: İnsan (veya
hayvan, bitki) vücudunda istenmeyen etki
oluşturan mikroorganizmalardır.
Bunlar virüs, mantar, bakteri, parazit olarak
adlandırılırlar.
Enfeksiyon
İnsan vücuduna giren
mikroorganizmaların üreyip,
çoğalarak vücutta istenmeyen
etki ve belirtiler (hastalık)
oluşturmasıdır.
HASTALIKLARIN BULAŞMA YOLLARI:
- Doğrudan temas,
- Dolaylı temas,
* Hava ile
* Araçlarla
* Vektörle
• Doğrudan Temas:
• Enfekte kişinin duyarlı kişi (konakçı) ile
doğrudan temasıyla oluşan bulaşma
şeklidir.
• Örnek; cinsel ilişki, öpüşme, kan nakli,
yaraya dokunma vs. Bu yolla: AIDS,
Hepatit B, frengi (bel soğukluğu), sifiliz,
vb hastalıklar bulaşmaktadır.
Dolaylı Temas:
• Enfeksiyonla bulaşmış nesnelerle,
enfeksiyonun, konakçıya bulaşmasıdır.
* Hava yoluyla bulaşma:
• Uzun süre açıkta canlı kalabilen
mikroorganizmaların hava, toz veya
damlacıkla duyarlı konakçıya
bulaşmasıdır.TBC (tüberküloz-verem),
grip, soğuk algınlığı, çocuk hastalıklarının
çoğunluğu bu yolla yayılmaktadır.
• Öksürüp-aksırırken ağzın elle
kapatılması ve karşıda bulunan kişilerin
yüzüne doğru hapşırılmaması hava
yoluyla yayılmayı önler.
• * Araçlarla bulaşma: Enfeksiyonla
bulaşmış nesnelerle meydana gelen
bulaşımdır.
• Örneğin; Hepatit A, enfekte
yiyeceklerle; tetanoz, paslı çivi ve
toprakla; yine çoğu hastalıklar iyi
sterilize edilmemiş malzemelerle
bulaşırlar.
• * Vektörle bulaşma: Bazı
mikroorganizmalar bazı hayvanlarda
gelişimlerini tamamlayarak olgunlaşırlar ve
insanda hastalık oluştururlar. Örnek; sıtma
mikrobu, sivrisinekte (anofel cinsi)
sivrisineğin sokması sonucu insana
geçerek hastalık oluşturmaktadır.
• Veba (fare), kuduz (kedi-köpek-fare),
akciğer kisti (iyi pişmemiş hayvan etleri)
vektörlerle bulaşan diğer hastalıklardır.
TOPLU YAŞANAN YERLERDE
EN SIK GÖRÜLEN BULAŞICI
HASTALIKLAR:
Hepatit A Nedir?
Halk arasında sarılık adıyla bilinen,
karaciğerin etkilenmesi ile kendini
belli eden bulaşıcı bir hastalıktır.
Hepatit A’nın Belirtileri Nelerdir?
Ateş,
Yorgunluk,
Bulantı, kusma,
İshaldir.
Bir veya iki hafta sonra karaciğer büyüyebilir
ve sarılık belirtileri görülebilir.
Sarılık en kolay şekilde gözlerin beyaz
kısmında fark edilir.
Sarılık sırasında idrar koyulaşır ve dışkının
rengi açılır.
Genellikle 3-6 hafta sürer. Ancak bazı
durumlarda daha uzun da sürebilir.
Hastalık Nasıl Yayılır?
Hepatit A virüsü, kişiler arası temasla ya
da virüs bulaşmış su ve besinlerin
alınmasıyla bulaşır.
Virüs, vücuda ağız yoluyla, özellikle
yiyecek ve içeceklerle girer.
Belirti göstermeden de bu hastalık
geçirilebilir. Bu durumda sessiz bir yayılma
söz konusudur.
Kimler risk altındadır?
En çok sağlık koşullarının kötü
olduğu aşırı kalabalık ortamlarda
yaşayan kişiler arasında görülür.
Ancak herkes bu hastalığa
yakalanabilir ve diğer kişilere
taşıyabilirler.
Çocukların hijyenik tedbirleri
bilmemeleri nedeniyle bu
hastalık en çok çocuklarda
görülür.
Kreş, anaokulu ve okullarda
kolayca yayılır.
Hastalıktan Nasıl Korunulur?
Ellerin sık sık yıkanması,
Bulaştırma riski yüksek besinlerin
pişirilerek tüketilmesi,
Her türlü sebze ve meyvelerin bol su
ile dikkatlice yıkanması,
Temizliğinden emin olunmayan
umuma açık yerlerden yiyecek
tüketilmemesi,
Tuvalet temizliğinin doğru bilinip
uygulanması,
Kişisel temizlik anlayışının
geliştirilmesi,
Çevre temizliğinin sağlanması.
HEPATİT B (Serum Hepatiti):
• Bu da cinsel ilişki ve kan yoluyla bulaşır. Karaciğerde
enfeksiyona neden olur, iyileşme olmazsa karaciğer kanserine,
siroza dönüşebilir.
• Halsizlik, yorgunluk, hafif ateş, baş ağrısı gibi grip benzeri
belirtilerle başlar. Sarılık, bulantı, kusma, ishal, iştahsızlık,
sigaraya karşı tiksinti, idrarın çay rengini alması gibi belirtilerle
kendini gösterir.
• Tedavisi: Yatak istirahati ve dengeli beslenme şarttır. İlk
önceleri karaciğeri yormayacak besinler tercih edilmelidir (ağır
kızartma ve çok yağlı besinlerden kaçınılmalıdır).
• Korunma: Hepatit B aşısı ile korunmak mümkündür. Ancak
bireysel korunma her zaman ve her ortamda önemlidir.
Bulaşma yolu ve korunma önlemleri AIDS ile hemen hemen
aynıdır.
AIDS
• AIDS (Edinsel bağışıklık eksikliği sendromu):
• Bulaşımı: Doğrudan temasla;cinsel ilişki, kan nakli,
ortak kullanılan enjektörler, dövme yaptırma yoluyla ve
anneden bebeğine geçer. Özellikle çok eşli cinsel
yaşamı olan veya bilinmeyen kişilerle cinsel ilişkide
bulunan kişiler cinsel yönden risk altındadır.
• Virüs vücuda girdikten sonra ortalama 5-10 yılda
hastalık belirtileri görülebilir. Bağışıklık sistemi felç
olduğundan, ölüm genellikle bulaşıcı hastalıklar
sonucu meydana gelmektedir, örneğin ölüm nedeni
verem olabileceği gibi gripte olabilir. Etkeni: HIV ‘ dir.
• Tedavi: Henüz yok
• Korunma: Aşı geliştirilemediği için bireysel korunma
önemlidir. Bireysel olarak cinsel yaşama dikkat etmek,
başta gelen korunma yöntemidir.
• * Başkasının kullandığı enjektörler asla kullanılmamalı,
enjektörler mutlaka tek kullanımlık olmalı ve
kullanıldıktan sonra atılmalıdır.
• * Kim olursa olsun, başkasının kullandığı diş fırçası ve
jilet kullanılmamalıdır.
• AIDS
• * Sosyal öpüşme, tokalaşma, aynı odayı, aynı koltuğu
paylaşmakla bulaşmaz;
• * Sivri sinekle bulaşma henüz ispatlanamamıştır.
• * Aynı tabağı paylaşmakla, çatal-kaşıkla bulaşmaz.
Tüberküloz (verem, TBC):
• Hasta kişinin öksürmesi veya balgam çıkarması
sonucunda damlacıkla yayılır. Vücut direnci
düşük kişilerde sıklıkla ortaya çıkar. Bu kişiler çok
sigara ve içki içen, dengesiz beslenen kişilerdir.
Bir de uzun süren hastalıklar esnasında ortaya
çıkar.
• En iyi önlem, kişilerin ulu orta balgam çıkarıp
sokağa tükürmelerini engellemektir. Ya da
kişilerin yüzüne doğru öksürmeleri önlenmeli
veya maske takmaları sağlanmalıdır. İlaç tedavisi
ve dengeli beslenme ile iyileşir
İSHAL
İSHAL
• İshal; alışılmış sayıdan veya günde 3
defadan daha fazla SULU DIŞKI
yapılmasıdır.
• İshal, en yaygın çocuklarda görülür .
İshal; vücuttan kısa sürede su ve tuz
kaybına yol açarak ÖLÜM'e neden olabilir.
İshalin nedeni olan mikrop şu
yollarla vücuda taşınır:
•
•
•
•
•
Kirli eller,
ishalli çocuğun dışkısı ile temas,
Karasinek ve çöpler,
Temiz olmayan su içilmesi,
Yıkanmadan sebze ve meyvelerin
yenmesi.
İshalden Korunma Yolları
• Yemekten önce, tuvaletten sonra ellerinizi
sabunla yıkayınız.
• Temiz içme suyu içiniz.
• Çocuğunuzun içme suyunu kullanmadan
önce kaynatınız.
• Sebze ve meyveleri bol su ile yıkayınız.
• Yiyeceklerinizi kapalı yerlerde saklayınız,
sineklerden koruyunuz.
• Çöplerinizi kapalı kutularda toplayınız.
Uyuz:
• Pire, bit gibi parazitlerle yayılır. Vücudun her
tarafı kaşınır, özellikle yattıktan sonra ve
parmaklarda kaşıntı artar.
• Bulaşımını önlemek için başkalarının giysilerini,
tarağını, yatağını paylaşmaktan kaçının.
• Uyuz etkeni 40-50 °C de öldüğünden, giysiler
kaynatıldığında temizlenir. Vücuttaki etken ise
yıkanma, kükürt-sülfür içeren solüsyon veya
kwell solüsyonu ile temizlenir.
Bit:
• Genelde pis insanlarda görüldüğü söylense de
bu genel kural değildir. Temiz ve titiz
insanlarda da görülebilir. Halen gelişmiş
ülkelerde bile önemli sorunlardan biridir. Yine
ortak eşya veya yatak kullanımı sonucu yayılır.
• Kwell solüsyonu ile önerildiği şekilde saçlar
yıkanır ve sık dişli (veya pamuk destekli)
tarakla taranır. Giysiler kaynatılarak temizlenir.
• Bitin sirkesini kepekten ayırabilmenin yolu;
kepek saçtan kolaylıkla ayrılıp düşerken sirke
saça yapışmıştır ve zorlukla uzaklaştırılır.
SU İLE BULAŞMA:
• Patojen mikroorganizmalar suya,
enfekte kişilerin salgı ve atıklarıyla gelmektedir.
Bulaşmış (enfekte olmuş) suların içilmesiyle
veya meyve-sebzelerin sulanması ya da
yıkanması ile hastalık insana bulaşır.
• Örnek: enfekte su ile sulanmış marul temiz su
ile yıkanmadan yenirse hastalık bulaşır. Pis su
ile yıkanan süt kapları ile tifo, yüzme
havuzlarında iyi temizleme yapılmamışsa
inklüzyonlu konjuktivit denilen hastalık
bulaşabilir. Su ile en sık bulaşan hastalıklar;
kolera, amipli dizanteri, basilli dizanteri
(shigella), tifo vb dir
• Suyun temizliğinden emin değilseniz kaynatın;
fokurdamaya başladıktan sonra 10 dakika
kaynatıldığında mikroplar ölür.
•Bu su içilebilecek kadar dezenfekte edilmiştir.
SÜT İLE BULAŞMA:
• SÜT İLE BULAŞMA: Hasta veya
görünürde sağlam hayvandan, sütle
uğraşan insanların ellerinden veya
kaplardan ya da süt
kaplarını temizlemek için kullanılan
sulardan süt ile bulaşma ortaya
çıkabilir. En sık bulaşan hastalıklar: tbc
(verem), tifo, paratifo, brusella,
dizanteri, poliomyelit (çocuk felci),
stafilokok vs dir.
• Açık alınan sütler içilmeden önce
mutlaka fokurdamaya başladıktan
sonra (TBC ye karşı) 10 dakika
kaynatılmalıdır. Süt kapları daima
çok temiz olmalıdır.
DİKKAT!!!
Mikroplar;
24 saat içinde 1 milyondan
daha fazla sayıya ulaşır!!!
Basit hijyen kurallarına uyarak
bir çok enfeksiyon önemli ölçüde
azaltılabilir.
• Ülkemizde bağırsak enfeksiyonları
ve hepatit başta olmak üzere bazı
bulaşıcı hastalıkların yaygınlığı ile
hijyen kurallarına uyulmaması
arasında çok yakın bir ilişki vardır.
• Hijyen kurallarının ilk aşaması olan
el temizliğinin uygulanması ile bu
hastalıkların azaltılması sağlanabilir.
Eller ne zaman yıkanmalıdır?
• Yemeklerden önce ve sonra,
• Yemek hazırlamadan önce ve sonra,
• Diş, ağız, yüz, göz temizliği yapmadan
önce,
• Tuvalet gereksiniminin giderilmesinden
önce ve sonra,
• Kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra,
• Dışarıdan eve ve işe geldikten sonra,
• Hasta olan bir yakınımızı ziyaretten
sonra,
• Hiçbir iş yapılmasa dahi gün içinde çeşitli
saatlerde.
EL VE TIRNAK TEMİZLİĞİ VE
BAKIMI
Tırnağın etten
ayrıldıktan sonraki
bölümünün altında kir
ve yağ kolayca birikir.
Ayrıca burada
mikroplar barınabilir,
bağırsak parazitlerinin
yumurtaları da
bulunabilir.
Tırnakların düzenli kesilmesi, banyo
yaparken de tırnak fırçası ile fırçalanarak
temizlenmesi gerekir.
Tırnak yemek, bu nedenle de sağlığa
zararlı bir alışkanlıktır.
El tırnakları yarım ay biçiminde, ayak
tırnakları ise düz olarak kesilir.
Ayak tırnaklarının yarım ay biçiminde
kesilmesi tırnak batmalarına neden olabilir.
BESİN HİJYENİ
Sağlığımız açısından büyük tehlikeler oluşturan bakterilerin
bulaşma yolları ve besinlerimizde üremeleri
Basit yöntemlerle kontrol altına alınabilir!
Bunun için, besin hijyeni,
araç-gereç (ortam)hijyeni ve
kişisel hijyene önem verilmelidir.
BESİNLERİN SAĞLIK VE TEMİZLİK
KURALLARINA UYGUN İŞLEM GÖRMESİ
Sağlam, zedelenmemiş, bozuk
olmayan besinler seçilmeli ve satın
alınmalıdır.
 Sebze ve meyveler iyi
yıkanmalıdır.
 Hastalık yapabilecek şüpheli
besinler, özellikle küflenmiş olanlar
yenilmemelidir.
ORTAM HİJYENİNİ SAĞLAMAK İÇİN;
Hazırlama, saklama ve servis sırasında
ellerimizle birlikte, kullanılan araçgereçlerde de mikroorganizmaların
çoğalması önlenmelidir.
Mutfak ve yemek yenen yerlerin
temizliğine özen gösterilmelidir.
Çiğ yenecek sebze ve meyveler, pişirilecek taze
sebze ve kuru meyveler, temizlenmiş ve pişmeye
hazır tavuk, balık, parça etler ve yumurta iyice
yıkanmalıdır.
Sebze ve meyveler toz ve topraklarından
ve ilaç kalıntılarından temizlenmek için bir
müddet su dolu kapta bekletildikten sonra,
bol su ile birkaç kez yıkanmalıdır.
TEŞEKKÜRLER…