Kalp damar hastalıkları - Geriatri Hemşireliği Derneği

KALP DAMAR
HASTALIKLARINDA BAKIM
Yrd.Doç.Dr.Nazan KILIÇ AKÇA
Bozok Üniversitesi Sağlık Yüksek Okulu İç Hastalıkları Hemşireliği
Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
[email protected]
Confucius
◦ Fikir, kalpten aldığı hızla ilerler.
Heinrich Heine
◦ İnsan vücudunda bir et parçası vardır,
o temiz olursa bütün vücut temiz olur, o
bozulursa bütün ceset bozulur, dikkat
edin o kalptir.
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
2
damar hastalıkları(KDH) nedeniyle
hastaneye yatışların yaklaşık %80’inin en az
65 yaş üstü olduğu belirtilmektedir.
 Kalp
Tüm dünyada yılda yaklaşık 17 milyon kişi
KDH’na bağlı nedenlerden dolayı yaşamını
kaybetmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre
2020 yılında dünya üzerindeki tüm ölümlerin
%36’sı KDH’na bağlı olarak gerçekleşecektir.
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
3

KDH prevalansı 70 yaş ve üzerinde olan
bireylerde
%10’a
kadar
yükseldiği
görülmektedir.

KDH yaşla birlikte kabaca her on yılda iki kat
artmaktadır.

KDH tanısı almış hastaların %50’si dört yıl
içinde, ileri evre kalp yetersizliği olgularının ise
%50’si bir yıl içinde yaşamını kaybetmektedir
(McMurray et al 2012,Enar 2007).
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
4
Yaş arttıkça
Damar
elastikiyeti
azalır
Kalbin iletim
sistemi
zayıflar
Damarlarda
kalsifikasyon
artar
Kapak
işlevleri
bozulur
Baroreseptör
yanıtı azalır
Kan basıncı
artar
Kalbin kas
tonusu azalır
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
5
Kalp damar hastalıkları
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
6
Konjestif kalp
yetmezliği
(KKY)
Periferik damar
hastalığı
Hipertansiyon
Romatizmal
kalp hastalığı
İnme
ABD’de dakikada
ortalama bir kişi
inme geçiriyor.
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
7
Kalp-Damar Hastalıklarında
Risk Faktörleri
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
8
KDH Risk Faktörleri
Değiştirilemeyen RF
Yaş, cinsiyet, aile öyküsü
Davranışsal RF
Sigara
Sağlıksız diyet
Sedanter yaşam
Sosyoekonomik ve
kültürel belirleyiciler
Yaşamın erken dönem
özellikleri
Fizyolojik RF
Arterioskleroz
Hipertansiyon
Yüksek Kolesterol
Diyabet
Obezite
Sonuçlar
KKY
Vasküler hast.
İnme
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
9
KDH riskinin %80’i
~10% Diğer etkenler
Yüksek Kan Basıncı ~15%
Sigara ~25%
İnaktivite
Obezite
Diyabet
Yoksulluk
Stres
Homosistein vb
~40% Kolesterol / Sağlıksız diyet
Isles et al 1992; Emberson et al 2004; Unal et al 2004
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
10
TUİK 2013, 15>yaş
Özellik
Hipertansiyon(5/1)
Obezite
Tütün Kullanımı
Toplam
Erkek
Kadın
12.8
17.2
72.9
8.5
13.7
58.5
17.1
20.9
86.9
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
11
Risk faktöründeki 1 birim değişime karşılık KKY
ölümündeki % azalma (Meta-analizler& Kohort
çalışmaları)
Kolesterol Law et al
BMJ 1994
Toplumun ortalama kolesterol düzeyinde
1mg/dl azalma ile KKY ölümünde  %1.2
azalma olur
Kan basıncı
Prospective Studies Col., Lancet 2002
Diastolik KB’da 1 mmHg   %2  KKY
Sigara
Sigfusson et al BMJ 1991
Sigara kullanımında %1 azalma  0.5% 
KKY
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
12
KDH’da Ateroskleroz
Damarın intima tabakasının hasarlanması
Lokositlerin bu yüzeye tutunması
Kolesterolun bu yüzeye yapışması
Bir ya da daha fazla plağın, koroner arter
endoteline yapışması
Arter çapının giderek daralması
Trombosis oluşması
Damarın tıkanması
13
Konjestif kalp yetmezliği

Kalbin
ve damarların yapısal veya
fonksiyonel bozukluğundan kaynaklanan
dolum
veya
pompa
fonksiyonlarında
bozulmanın izlendiği bir sendromdur.
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu,Yozgat
14
Evreleme
Efor kısıtlılığı
yok.
Günlük
hareket ve
işlerde
semptom yok.
Hafif kısıtlılık.
İstirahatta
rahat.
Günlük işlerde
semptomatik
Belirgin
kısıtlılık
Günlük
işlerden daha
azında
semptomatik
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
İstirahatta
semptomatik
15
Laboratuar Testleri
CK
CKMB
LDH
AST
ALT
LDL,
HDL,
Trigliserit
INR
Na,
K,
Ca
Troponin
Myoglobin
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
CRP
Natriuretic
Peptid
16
Testler




EKG
Stress Test
Ekokardiyografi
Fonokardiyografi
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
17
Radyoloji
X-ray
 Fluoroscopy
 Positron Emission
Tomography (PET)
 MRI
 CAT Scan
 Angiography
◦ Cardiac Cath
◦ DSA (Digital Subtraction
Angiography)

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
18
Belirti ve bulgular











Ağrı
Nefes darlığı (ileri evrelerde dinlenme halinde),
Öksürük(beyaz/pembe köpüklü balgam)
Ödem
Çarpıntı
Halsizlik -yorgunluk,
Bulantı- kusma /iştahsızlık
Siyanoz
Mental durum değişiklikleri,
Noktüri,
Abdominal ağrı

(Kepez ve Kabakçı 2004)
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
19





KDH tanısı olan hastalar;
Günlük
yaşam
aktivitelerini
zorlanmakta,
Cinsel sorunlar yaşamakta,
Psikososyal sorunlar yaşamakta
Ekonomik sorunlar yaşamakta
yapmada
◦ sonuçta
yaşam
kaliteleri
olumsuz
yönde
etkilenmektedir (Kavradım&Özer 2013).
◦ Kötü / bozulmuş yaşam kalitesi ise hastaneye yatış ve
mortalite oranlarını arttırmaktadır (Özer 2009).
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
20
Hastalık yönetimi ve
Hemşirelik bakımı
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
21
ÖRNEK OLAY

ADI-SOYADI:SD
CİNSİYETİ: Erkek
YAŞI:
69
İŞİ: Emekli
BOYU: 1,70 CM

ÖZGEÇMİŞİ:

SOYGEÇMİŞİ:

ALIŞKANLIKLARI: Sigara (10 Yıldır Günde 2 Paket)

YAKINMASI: Göğüs Ağrısı, Terleme, Eforla Gelen Nefes Darlığı




ÇOCUK SAYISI:8
EĞİTİMİ: İlkokul
MEDENİ DURUMU: Evli
KİLO: 96 kg
Astım(2 Yıldır)
Hipertansiyon (5 Yıldır)
Tip 2 Dm (3 Yıldır)
Baba Kalp Krizinden Ex
Anne Ex (Nedeni Bilinmiyor)
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
22
ÖRNEK OLAY


ÖYKÜSÜ: Yaklaşık 15 yıldır efor anginası ve efor
dispnesi olan hastanın … tarihinde saat 02:00 de sağ
göğüse sıkıştırıcı vasıfta sırtına yayılan bulantı ve
terlemenin eşlik ettiği göğüs ağrısı olan hasta bu
şikayetlerle acil servise başvurmuş. Acilde 250 mg
aspirin çiğnetilen hastanın göğüs ağrısının devam
etmesi ve troponin değerinin yükselme eğiliminde
olması nedeniyle koroner yoğun bakım ünitesine
yatırılmıştır.
Bilinç açık, oryante, koopere, endişeli
Acil Servise Geldiği Andaki Yaşam Bulguları:
 Nabız: 78/dk
 Tansiyon: 110/70 mm/Hg
 Ateş: 37C
 Solunum: 38/dk Dispne/Wheezing

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
23
ÖRNEK OLAY
Yaygın 2. anterior MI tanısı konarak yoğun bakıma
alınan hastaya ağrısının 2.Saat 30. dakikasında
spreptokinaz(antitrombotik enzim) uygulanmaya
başlandı. 1 saat süren infüzyonda herhangi bir
komplikasyon olmadı.
 Bir saat sonra çekilen kontrol EKG’ sinde %50
oranında reperfüze olduğu saptanmıştır.
 Diyet: 4 gr tuzlu, kolestrolden fakir. 1400 kal. Diabetik
diyet

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
24
ÖRNEK OLAY

TEDAVİ:
inf.
500 cc sf içine 2 amp perlinganit, 7gut/dk İV
Coraspirin 300 mg 1x1
Tarden 20 mg 1x1
Enapril 5 mg 2x1/2
Beloc 50 mg 1x1/2
Clexan 0,7 cc 2x1 (sc)
Ventolin nebul 4x1
Duphalac ssp 3x1 (lh)
Nervium 5 mg 1x1
 Aktivite: hareketle artan angina ve dipnesi olduğu için
24 saat mobilize edilmedi. Günlük yaşamda
hareketsiz,hareketle nefes nefese kalıyor, aralıklı
konstüpe oluyor.

Emosyonel durum: anksiyeteli
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
25
TEDAVİ-HEMŞİRELİK SÜRECİ
Sağlık
kontrolleri
Yaşam tarzı
değişimi
Diyet
İlaç tedavisi
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
26
İlaç Tedavi







ACE inhibitörleri
Beta blokerler
Antikoagülanlar
Dijital tedavi
Diüretikler
Aldosteron antagonistleri
Vazodilatörler
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu,
Yozgat
27
İlaç Tedavisi
İlacın içeriği
İlacın etkileri
İlacın yan etkileri
Dikkat edilmesi
gereken hususlar
Beta Blokerler
•Kalp hızını
artıran
kimyasalları
azaltır.
•KB ↓
•Fiziksel güçte
azalma
•KB ↓
•Astım bulgularında
kötüleşme
•İlaç verilmeden önce
KB ölçülmeli
•Nabız sayısı 60↓
•Öksürük artabilir.
Antikoagülanlar
•Kanın
pıhtılaşmasını
önler
•İnme riskini
azaltır.
•Kanama riski artar.
•PT ve INR değeri
izlenmeli
•Başka bir doktora
başvurulduğunda
kullandığı ilacı
söylemeli.
Kalsiyum Kanal
blokerleri
•Kan
damarlarının
gevşemesini
sağlar.
•Baş ağrısı
•Yüzde kızarma
•Baş dönmesi
•Ayak bileklerinde
18.04.2014
Yozgat
ödem
Yan etkiler ortaya
çıkarsa doktora
başvurmalı
Geriatri Hemşireliği Kursu,
28
İlaç Tedavisi
İlacın içeriği
İlacın etkileri
İlacın yan
etkileri
Dikkat edilmesi
gereken hususlar
ACE
inhibitörleri
•Anjiyotensin
oluşmasını
engeller.
•Öksürük
•Böbrek
problemleri
•Halsizlikbaşdönmesi
•Tat değişikliği
•K↑
•İlaç verilmeden önce
KB ölçülmeli
•Düşme riski gözlenmeli
•3-6 ayda bir K takibi
yaptırmalı
Diüretikler
•Vücuttaki fazla su
ve sodyumun
böbreklerden
atılımını sağlar.
•KB↓
•K↓
•Böbrek fonk.
yavaşlatır.
•AÇT yapılmalı.
•Günde 1-2 kilo, Hf3-5
kilo alırsanız, ayaklarda
ödem,dispne Dr. haber
verilmeli
Dijital
türevleri
•Kalbin pompalama
gücünü ↑
•Düzensiz atımları
yavaşlatır
•İştah kaybı
•Ağızda kötü tat
•Böbrek fonk.
yavaşlatır 18.04.2014
•Sarı yeşil görme
Yozgat
•Nabız apexten 1 dk
sayılmalı
•60↓, 120↑, ritim
değişikliği varsa Dr.
Geriatri Hemşireliği Kursu,
haber verilmeli
29
İlaç Tedavisi
İlacın içeriği
İlacın etkileri
Vazodilatatör •Kan
damarlarının
genişlemesini
sağlar.
İlacın yan
etkileri
Dikkat edilmesi gereken
hususlar
•Baş ağrısı
•Yüzde kızarma
•Baş dönmesi
•Senkop
•Palpitasyon
•Uzun süre ayakta
kalınmamalı
•Düşme riski gözlenmeli
•Dil altı ilaçlarını sürekli
yanında bulundurmalı
•İlacı almadan önce oturmalı
•İlacı ışıktan,ısıdan ve
nemden korumalı
•Altı ayda bir ilaç
yenilenmeli
• 1 tb dil altı almalı
•Ağrı geçmediyse 5 dk
sonra tekrar almalı
• 5 dk daha beklemeli ağrı
devam ediyorsa hastaneye
başvurmalı
30
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
31
Fiziksel değerlendirme










Ağrı değerlendirmesi
Genel görünüm
Ruhsal Durum
Yaşam bulguları
Kalp hızı ve ritmi
Solunum hızı ve tipi
Akciğer sesleri
Siyanoz
Kapiller dolaşım
Ödem
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
32
Hemşirelik bakım amaçları
Ağrının azaltılması yada ortadan kaldırılması
Oksijenlenmenin sağlanması
Anksiyete düzeyinin düşürülmesi
Doğal hastalık sürecinin anlaşılması
Komplikasyonlardan korunması
İlaç ve diyet tedavisine uyumun sağlanması
Yaşam biçimi değişikliklerine uyumun
sağlanması
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
33
Neler yapıyoruz?
Ağrısını azaltabilir yada önleyebiliriz
 Oksijen desteği verip, solunumu
düzenleyebiliriz
 Anksiyetesini kontrol altına alabiliriz
 Kanamayı gözleyebiliriz önleyebiliriz
 İlaç tedavisini düzenli verebiliriz.

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
34
Neler yapabiliriz?
İlaç tedavisine uyumunu sağlayabiliriz
 Diyete uyumu sağlayabiliriz.
 Konstüpasyonun hastalık riski üzerindeki etkisini
anlatabiliriz.
 GYA karşılarken aktivite planlaması yapabiliriz
 Sigara bırakması konusunda bilgilendirip yönlendirebiliriz
 Fiziksel aktivite konusunda bilgi verebiliriz
 İdeal kiloya ulaşmada destek olabiliriz.
 Cinsel yaşam hakkında bilgilendirebiliriz
 Bir saatten uzun seyahatler için planlama yapabiliriz
 Stresten etkili baş etme yöntemlerini öğretebiliriz
 Hastalıkta tehlike belirtilerini öğretip bildirmesini
sağlayabiliriz

18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
35
Yaşam tarzı değişikliği/Uyum

Hastalığını tanıma (kanıt Düzeyi C)
◦ Kronik hastalık
◦ Kendi sorumluluğu
 “Uygun eğitimden sonra, hastalar kendi
ihtiyaçlarına göre diüretik dozlarını
belirleyebilmeli.”

Semptomları tanıma (kanıt Düzeyi C)
◦ Zamanında müdahale
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
36
Yaşam tarzı değişikliği/Uyum

Sağlık ekibi - hasta uyumunun iyi olması
mortaliteyi azaltıyor.
EuroHeart Survey:
 Hastaların ancak % 20–60 farmakolojik / nonfarmakolojik tedaviye uyumlu

Çok büyük orandaki hasta hastalığı / tedavisi
hakkında yanlış / eksik bilgiye sahip
Eur J Heart Fail 2007;9:1095–1103
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
37
Primer-Sekonder korunma bileşenleri







Sigaranın bırakılması (kanıt düzeyi A)
Lipid kontrolü (kanıt düzeyi A)
Kilo kontrolü (kanıt düzeyi A)
Fiziksel aktivite planlaması (kanıt düzeyi B)
Kan basıncı kontrolü (kanıt düzeyi A)
DM kontrolü (kanıt düzeyi B)
Düzenli ilaç kullanımı (kanıt düzeyi A)
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
38
Kalp damar hastalıklarında
semptom yönetimi
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu,
Yozgat
39
Ağrı
Kardiyak outputta azalma
Gaz alışverişinde bozulma
Anksiyete-korku
Sıvı volüm fazlalığı
Elektrolit dengesizliği riski
Beslenme sürecinde değişim
Aktivite intoleransı
Deri bütünlüğünde bozulma riski
Uyku sürecinde değişim
Düşme- yaralanma riski
Emboli-kanama riski
Tedavi rejimini yönetmede etkisizlik
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
40
Hasta ve aile eğitimi
•KDH
olan bireylerin başarılı yönetimi, sıklıkla temel,
uzun dönem yaşam şekli düzenlemelerinin hastalar ve
aileleri tarafından uygulanmasını gerektirir.
•Yaşam şekli düzenlemeleri diyet ve aktivitelerinin
değişimini, kompleks ilaç reçetelerine bağlılığı ve
semptomların yönetimini içerir.
Hasta ve aile eğitimi
•Eğitim
planında, hasta ve ailesinin öz-bakımı ne
derece sağlayabileceğine dair dikkatli yapılmış bir
hemşirelik değerlendirmesine gerek vardır.
•Eğitimin
içeriği, hastanın eğitim seviyesi, sağlık
sistemindeki daha önceki deneyimleri, yaş, meslek,
gelenekleri ve kültürel yapıları, genel yaşam şekli
hakkında toplanan bilgilerle belirlenir
Hasta ve aile eğitimi
•Hasta
ve aile eğitimi, evde sağlık bakımı bu hastalarda
daha sonraki tekrar hastaneye yatışları önlemede en
önemli faktördür.
•Hasta
eğitiminin etkinliği eğitim toplantılarına aile
üyeleri ve/veya diğer önemli kişilerin katılmasıyla
artırılmaktadır.
Eğitim içeriği









Kalbin basit anatomi ve fizyolojisi
KKY nedenleri ve belirtileri
KKY tedavi ve önemi
Sağlıklı ideal kilonun önemi
Fiziksel aktivite
Sigara ve alkol kullanımı varsa hastaya etkisi
Stresten kaçınma ve baş etme yöntemleri
Bağışıklama, seyahat ve cinsel yaşam
Düzenli kontrol
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
44
İlaç eğitimi







İlacın adı ve kısaca etkisi
Tablet ve kapsülün kaç gram olduğu ve kaç gram
kullanacağı
Günde kaç kez ve nasıl kullanacağı
Nerede ve nasıl saklayacağı
En sık görülen yan etkileri
İlaç, bitki ve yiyecek etkileşimleri
Doktora haber vermeden ilaçları bırakmaması
gerektiği konularında
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
45
Kalbiniz sevgiyle ,
vücudunuz sağlıkla dolsun
18.04.2014 Geriatri Hemşireliği Kursu, Yozgat
46