ACİL SERVİSLERDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı ilaç kullanımı; Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. Akılcı ilaç kullanımı; Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en düşük fiyata ve kolayca ulaşabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. (DSÖ,1985) Sorumluluk Sahibi Taraflar • Hekim • Eczacı • Hemşire • Diğer sağlık personeli • Hasta/ hasta yakını • Üretici • Düzenleyici Otorite • Diğer (Medya, Akademi vb.) AİK Doğrular Bütünüdür Belirlenen doğru ilacın Doğru miktarda Doğru uygulama yoluyla Doğru zamanlamayla Yeterli bilgilendirme yapılarak Maliyet uygunluğu da dikkate alınarak kullanılması ilkelerinin bütünüdür. AİK Doğrular Bütünüdür İlacın üretiminden eczaneye varmasına Doktorun ilacı yazmasından hastanın kullanmasına Uygun şartlarda saklanmasından imha edilmesine kadar bir çok doğruyu kapsar Söz konusu doğruların yerine getirilmesi bakımından başta hekimler olmak üzere bir çok kişi ve kuruma önemli sorumluluklar düşer Dikkat Edilmesi Gerekenler • Öncelikle hastanın probleminin tanımlanması, yani hekim tarafından doğru teşhisin konulması gerekmektedir • Buna paralel olarak, ilaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması, eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa, uygun ilaçların seçimi, her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama süresinin belirlenmesi ve uygun reçetenin yazılması basamakları izlenmelidir • Bu aşamada onaylanmış, güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır Dikkat Edilmesi Gerekenler Kullanılmakta olan ve en son kullanılan ilaçlar, hastanın alerjik durumları sorgulanmalı ve hasta tarafından belirtilmelidir İlaçların nasıl, hangi dozda, hangi sıklıkta (günde 2 defa, 12 saat arayla), ne kadar süre (kaç gün) kullanılacağı ve hangi koşullarda saklanacağı hastaya tam olarak anlatılmalı ve hasta/hasta yakını tarafından eksiksiz olarak uygulanmalıdır Hasta/hasta yakını ilacın olası yan etkileri, ilacın besin ve ilaç etkileşimleri konusunda bilgilendirilmelidir. Bu durum hasta/hasta yakını tarafından da sorgulanmalıdır İlaçlar kullanma talimatında belirtilen şekilde saklanmalıdır. Uygun olmayan saklama koşullarında ilaçların kimyasal yapılarında bozulma olabileceği yani etkisini kaybedebileceği hatta istenmeyen etkilerin ortaya çıkabileceği, zehirlenmelerin oluşabileceği unutulmamalıdır Dikkat Edilmesi Gerekenler • Buzdolabında saklanması gereken ilaçlar kesinlikle buzlukta saklanmamalı ve dondurulmamalıdır • Hamilelik ve emzirme döneminde, çocuklarda, yaşlılarda, böbrek ve karaciğer yetmezliği olan hastalarda, kronik hastalığı olanlarda, ilaç alerjisi öyküsü olanlarda ilaç kullanımı konusunda daha dikkatli olunmalıdır • İlaç; hekimin veya eczacının önerisi dışında; çiğnenerek, kırılarak, bölünerek veya suda çözülerek kullanılmamalıdır. Unutmayınız ki her ilaç buna uygun olarak üretilmemiştir • İlaçlar çocukların göremeyeceği, ulaşamayacağı yerlerde, ışıktan ve nemden korunarak ve ambalajında saklanmalıdır Dikkat Edilmesi Gerekenler • İlaç, hekiminiz tarafından önerilen süre boyunca kullanılmalıdır. İlaç kullanımı yarıda kesilmemeli, hekime danışmadan doz değişikliğine gidilmemelidir • Doz atlamamaya ve ilacı hekimin önerdiği şekilde almaya özen gösterilmelidir • İlaç dışı gıda takviyesi, bitkisel ürün gibi tedaviye yönelik diğer ürünlerin bilinçsiz kullanımından kaçınılmalıdır • Kesilmiş veya açılmış ambalajlar satın alınmamalı, son kullanma tarihi geçmiş olan ilaçlar kesinlikle kullanılmamalıdır Akılcı İlaç Kullanımı Faydaları Antibiyotik direnci Ekonomik sorunlar Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Nedenleri Hasta başına çok fazla ilaç kullanımı(polifarmasi) Bilgi eksikliği Hasta hekim arasında iletişim eksikliği Hastanın ilaç talebi İlaç şirketlerinin promosyon aktiviteleri Oral formülasyonların uygun olmasına rağmen enjeksiyon ilaçları kullanma Klinik kılavuzlara göre reçete yazmamak Sadece reçete ile alınabilecek ilaçların uygunsuz alımı Dozlama rejimlerine uymama Uygun Olmayan İlaç Kullanımı Şekilleri Gereksiz yere antibiyotik tüketimi Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi Akılcı olmayan ilaç kullanımı Zararları • Bazı ilaçlara karşı direnç ve ilaç etkileşiminde artışa • Hastaya acı ve zarar verme • Tedavi maliyetlerinin artması • Hasta ve tedavi uyumunun bozulması ya da azalmasına • İlaç etkileşimleri nedeniyle istenmeyen sonuçların görülmesine • Hastalık sürelerinin uzamasına • Hastalığın tekrarlanmasına • Yan etki görülme sıklığının artmasına • Tedavi başarısının azalması • Hastaların tedaviye olan güvencinin azalması • Fiyat baskısı nedeniyle ilaç bulunurluğunun azalması Tanı Ve Tedavi Sürecinde Akılcı İlaç Kullanımı (1) • Hastanın sorununun tanımlanması, • Hekim tarafından doğru tanının konulması, • İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması, • Tedavinin gerçekleşebilirliğinin ve maliyetinin değerlendirilmesi, • Tedavinin başarısı ve hastanın uyuncunun değerlendirilmesi, Tanı Ve Tedavi Sürecinde Akılcı İlaç Kullanımı (2) • Eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa uygun ilaçların seçimi, • Çoklu ilaç kullanımlarında etkileşimlerin öngörülmesi, • Her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama süresinin belirlenmesi ve uygun reçetenin yazılması gerekmektedir. • Bu aşamada güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır. • Hasta ve hasta yakını tedavi hakkında bilgilendirilmelidir. Nasıl? Hangi dozda? Hangi sıklıkta? Ne kadar süre ? Saklama koşulları? Hastaya ve yakınına net olarak anlatılmalıdır Uygun saklanma koşullarında saklanmayan ve son kullanma tarihi geçmiş ilaçlarda; - etkinlik azalabilir - kimyasal yapısı bozulabilir - zehirlenme meydana gelebilir - yan etki görülme riski artabilir Özel gruplar Çocuklar Yaşlılar Hamilelik ve Emzirme dönemindeki kadınlar Böbrek ve Karaciğer yetmezliği olanlar Kronik hastalığı olanlar İlaç veya Besin alerjisi öyküsü olanlar ACİL SERVİSLER Nüfusuna göre acil servis başvurularının en fazla olduğu ülkelerden biri olarak acil serviste çalışan hekimlerimize Akılcı İlaç Kullanımı konusunda büyük sorumluluk düşmektedir. Acil servislerde ; 1. Parasetamol 2. Soğuk Algınlığı İlaçları 3. Amoksisilin grubu Antibiyotikler İlaçlar reçete edilirken olası yan etkileri ve raporlu ilaçları da dikkate alınarak nasıl kullanacağı konusunda hasta bilgilendirilmeli Firmaların bilgilendirmelerinden bağımsız olarak kılavuzlar üzerinden uygulamak daha güvenli Acil servis aynı zamanda ilaçların uygulama yerleri olmakta; Uygulanan bütün ilaçların etkileri ve yan etkileri bilinmeli İstenmeyen bir durumla karşılaşıldığında antidot ve müdahalede kullanılacak malzemeler bulundurulmalı Acil Servislerde Akılcı Antibiyotik Kullanımı Antibiyotik direncinin en yüksek olduğu Avrupa ülkesiyiz Acil serviste kültür almak? - ilk tedaviye yanıt vermeyen immün yetmezliği olan hospitalizasyon gerektiren enfeksiyonlar - menenjit şüphesi hariç önerilmemektedir ÜSYE ve Gribal enfeksiyonlar çoğunlukla kendi kendine destek tedavisi ile düzelir ve antibiyotik gerektirmez Reçetelerimizde mümkün olduğunca dar spektrumlu AB ler tercih edilmeli Bilindiği üzere uzun zamandır yeni antibiyotikler keşfedilmemiş Var olanlarında uygunsuz kullanımından dolayı yakın gelecekte etkisiz kalacağı düşünülmekte Antibiyotik direnci gelişen bakteriler sonradan dirençli bakteriye yakalanma riski olan herkes için tehlike oluşturur. Hayvanlarda dahi bilinçsizce kullanılan Antibiyotikler ve Atık sularının iyi kontrol edilmemesi durumunda dirençli bakterilerin gelişmesine neden olmakta Akılcı Ağrı kesici kullanımı Acil hekimi sağlam farmakolojik ilkeleri uygulayan, beklenen ağrı yoğunluğu tahminlerine dayanan, etkili ve güvenli analjezik rejimi geliştirebilmelidir. Kişiye ve hastalığa uygun ağrı kesici dozu ve çeşidi farklıdır En sık GİS yan etkileri mevcuttur - Hepatotoksik; Asetaminofen(Paresetamol) - Bulantı, kusma, GİS kanamaları; Aspirin ve NSAİD Opioid grubu analjezikleri hipotansiyon ve solunum depresyonu etkileri Yaşlı ve gastroenteritli hastalarda ABY neden olabilir. Astım atak, MI ve inme riskini artırabilir AİK’da Türkiye ve Dünya Türkiye’de 1996 yılından itibaren tıp eğitiminde akılcı ilaç uygulamalarına yer verilmiştir 12 Ekim 2010 tarihinde Akılcı İlaç Kullanımı Birimi kurulmuştur Ülkemizde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu(TİTCK) akılcı ilaç kullanımı ile ilgili düzenli bülten yayınlayıp akilciilac.gov.tr sitesinden bilgilendirmeler yapmaktadır Yine TİTCK bünyesinde Akılcı İlaç Kullanım Dairesi kurulmuştur Aynı zamanda ilaç kullanımı İTS(ilaç takip sistemi) üzerinden çok sıkı takipler yapılmaktadır DSÖ daha akılcı kullanımı teşvik etmek için 12 adet temel müdahaleyi savunmaktadır 1-İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum 2-Klinik rehberlerin kullanımı 3-Ulusal temel ilaç listesinin geliştirilmesi ve uygulanması 4-Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma 5- Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama 6- Bir gereklilik olarak hizmet içi tıp eğitimleri verme 7- Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi 8- İlaçlar konusunda bağımsız bilgi kaynaklarını kullanma 9- Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi 10- Etik olmayan mali teşviklerden sakınılması 11- Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme 12-İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması
