Sayfa 1 Öngörülebilirlik Şeffaflık YEKDEM Kayıp – Kaçak Rekabet İhlaline Yönelik Davranışlar Çözüm Önerileri Sayfa 2 Kamu Üretim 2015-2016 1.Çeyrek Karşılaştırma 12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.377.570MWh* 1.473.784MWh 2.000.000 376.319MWh 600.650MWh Ocak Şubat - *25 Nisan itibarıyle • • • • Fark Mart 2015 Nisan 2016 Kaynak Tipi 31.Mar 1.Nis AKARSU 77.666,31 75.692,03 ASFALTİT KÖMÜR 8.456,39 9.048,11 BARAJLİ 140.706,42 139.267,13 BİOGAZ 4.102,02 4.032,98 DOĞAL GAZ 247.730,30 269.862,11 F.OİL 13.921,77 12.899,43 İTHAL KÖMÜR 107.096,68 96.337,63 JEOTERMAL 11.241,70 11.407,10 LİNYİT 91.297,51 73.480,45 NAFTA 229,90 238,80 RÜZGAR 16.240,98 16.780,98 TAŞ KÖMÜRÜ 5.063,60 5.091,60 DIŞ ALIM 16.823,00 14.064,00 DIŞ SATIM 1.249,00 2.148,00 Toplam Üretim 739.327,58 726.054,35 116,43 176,81 PTF-Gün Ortalaması EÜAŞ ve TETAŞ; en büyük piyasa katılımcısı, piyasada etkin ve etkili olması normal Fakat bu etkinin ÖNGÖRÜLEBİLİR ve MAKUL olması gerek Kamu oyuncuları 6-12 aylık programları önceden ilan ederek hareket etmeli Üretim programları ve ikili anlaşma seviyelerinde değişiklikler MİNİMUM 6 AY öncesinden sektör ile paylaşılmalı Sayfa 3 Öngörülebilirlik Şeffaflık YEKDEM Kayıp – Kaçak Rekabet İhlaline Yönelik Davranışlar Çözüm Önerileri Sayfa 4 Kaynak Tipi Hidrolik Rüzgar Jeotermal Biyokütle Toplam 2011 2012 21,0 469,1 72,4 45,3 607,7 2013 929,6 675,0 72,4 73,4 1.750,4 2014 216,6 75,9 140,4 101,1 534,0 598,2 824,8 227,8 146,9 1.797,7 2015 2016 2017(T) 2.124,7 9.561,0 11.000,0 2.732,1 4.319,8 5.000,0 389,9 599,2 599,2 185,2 203,7 203,7 5.431,9 14.683,7 16.802,9 Kurulu Güç Gelişimi ve Birim Maliyet - YEKDEM 18.000,0 30-32 16.000,0 25-30 30 14.000,0 25 12.000,0 20 10.000,0 8.000,0 15 8,74 6.000,0 10 4.000,0 2.000,0 0 0,1 0,55 1,43 2011 2012 2013 2014 5 - 0 Hidrolik • • • 35 Rüzgar Jeotermal 2015 Biyokütle 2016 Maliyet-TL/MWh Mevcut USD kur ve PTF gelişimine göre kurulu güç her yıl artacak Birim maliyet ulusal tarife kalemi olacak şekilde değiştirilmeli Dengesizliklerin yönetilebilmesi için kısıtlamalar olmalı(yeni yönetmelik) Sayfa 5 2017 2009 Baz(0-24) TL $ Ocak 146,83 91,65 Şubat 133,11 80,04 Mart 163,70 95,62 Nisan 151,34 94,14 Mayıs 139,76 89,77 Haziran 160,15 103,59 Temmuz 148,74 97,95 Ağustos 146,30 98,39 Eylül 134,42 90,13 Ekim 136,27 92,74 Kasım 134,78 90,62 Aralık 124,40 82,55 Ortalama 143,32 92,26 2013 Baz(0-24) TL $ Ocak 155,41 87,74 Şubat 135,15 76,02 Mart 127,55 70,43 Nisan 144,47 80,30 Mayıs 137,88 75,34 Haziran 147,41 77,59 Temmuz 157,29 81,32 Ağustos 151,73 77,27 Eylül 156,40 77,39 Ekim 143,69 72,16 150,55 74,28 Kasım 192,09 92,94 Aralık Ortalama 149,97 78,57 Kaynak : TCMB Dolar Kuru 2010 Baz(0-24) TL $ 122,52 83,17 111,09 73,30 100,42 65,49 111,04 74,37 118,42 76,55 112,48 71,27 147,21 95,56 166,06 110,00 140,34 94,05 128,39 90,12 96,29 66,85 116,96 76,84 122,60 81,46 2014 Baz(0-24) TL $ 163,23 73,29 171,57 77,50 139,44 62,84 160,61 75,51 155,18 74,23 152,35 71,83 175,97 82,89 177,67 82,13 163,82 74,03 155,70 68,94 180,89 80,83 172,19 74,97 164,05 74,91 2011 Baz(0-24) TL $ 130,03 83,12 113,75 71,53 102,41 64,82 85,56 56,22 92,75 58,89 95,32 59,46 155,47 93,80 145,48 82,84 149,16 82,86 137,87 75,30 150,84 82,99 149,77 80,09 125,70 74,33 2015 Baz(0-24) TL $ 172,88 73,98 140,10 56,85 124,39 47,97 101,72 38,31 108,50 40,93 124,66 46,05 132,81 49,12 154,66 54,13 160,69 53,32 137,63 46,98 133,69 46,58 163,64 56,04 137,95 50,85 2012 Baz(0-24) TL $ 148,23 80,50 195,81 111,36 121,85 68,09 112,55 62,98 141,13 77,98 144,17 79,08 168,42 92,91 160,57 89,42 153,93 85,38 151,77 84,19 145,14 80,92 152,71 85,42 149,69 83,19 2016 Baz(0-24) TL $ 149,58 49,69 104,08 35,28 109,11 36,74 118,62 41,84 Sayfa 6 Nis.16 Tarih PTF 1.04.2016 2.04.2016 3.04.2016 4.04.2016 5.04.2016 6.04.2016 7.04.2016 8.04.2016 9.04.2016 10.04.2016 11.04.2016 12.04.2016 13.04.2016 14.04.2016 15.04.2016 16.04.2016 17.04.2016 18.04.2016 19.04.2016 20.04.2016 21.04.2016 22.04.2016 23.04.2016 24.04.2016 25.04.2016 26.04.2016 27.04.2016 28.04.2016 29.04.2016 30.04.2016 176,81 160,89 108,78 142,46 121,00 139,88 152,95 112,10 113,03 98,77 106,95 125,68 111,92 112,61 108,88 118,99 110,94 113,88 124,03 88,56 86,18 123,12 129,70 92,04 77,35 87,85 128,60 134,52 125,00 125,00 Öngörülebilirlik Şeffaflık YEKDEM Kayıp – Kaçak Rekabet İhlaline Yönelik Davranışlar Çözüm Önerileri Sayfa 7 Güncellenme Tarihi: 27.04.2016 Görevli Tedarik Şirketleri 1 AESAŞ 2 AKDENİZ EPSAŞ 3 AKEDAŞ EPSAŞ 4 ARAS EPSAŞ 5 AYDEM EPSAŞ 6 BAŞKENT EPSAŞ 7 BOĞAZİÇİ EPSAŞ 8 ÇAMLIBEL EPSAŞ 9 ÇORUH EPSAŞ 10 DİCLE EPSAŞ 11 FIRAT EPSAŞ 12 GEDİZ EPSAŞ 13 KEPSAŞ 14 MERAM EPSAŞ 15 OSMANGAZİ EPSAŞ 16 SAKARYA EPSAŞ 17 TOROSLAR EPSAŞ 18 TRAKYA EPSAŞ 19 ULUDAĞ EPSAŞ 20 VANGÖLÜ EPSAŞ 21 YEŞİLIRMAK EPSAŞ TOTAL Görevli Tedarik Şirketleri Abone Sayıları (2013 Sonu) 2.298.764 1.670.971 590.151 837.423 1.668.752 3.313.157 4.464.469 735.108 1.165.273 1.433.048 796.571 2.666.205 609.880 1.758.830 1.515.859 1.487.385 3.084.057 928.541 2.393.109 515.349 1.726.165 35.659.067 Serbest Tüketici Sayısı 201512 143.302 179.673 27.257 15.957 140.158 186.806 399.137 31.519 57.684 17.997 15.446 270.231 7.594 77.256 48.772 67.218 152.191 29.887 122.279 22.447 24.691 2.037.502 % 6,23% 10,75% 4,62% 1,91% 8,40% 5,64% 8,94% 4,29% 4,95% 1,26% 1,94% 10,14% 1,25% 4,39% 3,22% 4,52% 4,93% 3,22% 5,11% 4,36% 1,43% 5,71% Kaynak : EPİAŞ Raporları Sayfa 8 Serbest Tüketici Sayısı 201603 136.496 202.253 31.042 18.960 126.425 152.122 374.889 34.064 56.742 43.582 19.313 240.595 8.358 62.851 40.006 60.827 164.557 44.282 125.865 18.266 31.291 1.992.786 % 5,94% 12,10% 5,26% 2,26% 7,58% 4,59% 8,40% 4,63% 4,87% 3,04% 2,42% 9,02% 1,37% 3,57% 2,64% 4,09% 5,34% 4,77% 5,26% 3,54% 1,81% 5,59% Serbest Tüketici Sayısı 201604 144.316 205.518 30.828 21.081 130.552 158.889 372.129 32.771 57.881 50.568 20.358 247.946 8.559 65.085 39.065 61.924 182.797 44.340 123.191 18.979 34.835 2.051.612 % 6,28% 12,30% 5,22% 2,52% 7,82% 4,80% 8,34% 4,46% 4,97% 3,53% 2,56% 9,30% 1,40% 3,70% 2,58% 4,16% 5,93% 4,78% 5,15% 3,68% 2,02% 5,75% Dağıtım özelleştirmelerinin tamamlanması ve serbest tüketici limitinin düşürülmesi ile birlikte perakende satış seviyesinde rekabetçi yapının canlandığı görülmekte, üretim özelleştirmelerinin gerçekleşmesiyle bu canlılığın daha da artacağı tahmin edilmektedir. Gerek Rekabet Kurumuna yapılan şikayetlerden, gerekse sektör araştırması süresince tedarik şirketleriyle yapılan görüşmelerden, bu süreçte yaşanan problemlerin odak noktasını yerleşik dağıtım şirketlerinin ve görevli tedarik şirketlerinin davranışlarının oluşturduğu görülmektedir. Genel olarak, bağımsız tedarik şirketlerinin faaliyetlerinin zorlaştırılması ve tüketicilerin sağlayıcı değiştirmesinin zorlaştırılması olarak sınıflandırılabilecek olan bu şikayetler aşağıdaki gibi özetlenebilir: Bağımsız tedarik şirketlerinin faaliyetlerinin zorlaştırıldığı yönündeki şikayetler: • • • • • Dağıtım şirketleri tarafından, sayaç okuma, faturalandırma, elektrik kesme ve arızalara müdahale etme gibi faaliyetler bakımından, görevli tedarik şirketi lehine ve bağımsız tedarik şirketleri aleyhine ayrımcılık yapıldığı; mevzuattan kaynaklı bu yükümlülüklerin, tüketiciler nezdinde, görevli tedarik şirketini rakip tedarikçilere kıyasla öne çıkaran birer hizmet olarak lanse edildiği, Dağıtım şirketlerinin, ellerindeki (müşteri portföyü, tüketim verileri, sayaç okuma detayı gibi) verileri eşit koşullarda paylaşmadığı, Perakende satış faaliyetinde çapraz sübvansiyon yoluyla rekabetçi avantaj elde edildiği, Rakip tedarik şirketlerinin, görevli tedarik şirketinin katlanmadığı birtakım maliyetlere (tahmini verilere dayalı faturalandırmadan kaynaklı dengesizlik maliyeti, pazarlama maliyeti, vb.) katlanmasına sebep olunduğu, Ayrıştırmaya ilişkin kurallara rağmen, dağıtım şirketi ve görevli tedarik şirketinin ortak hizmet alımı yapmaya devam ettiği, Sayfa 9 Tüketicilerin sağlayıcı değiştirmesinin zorlaştırıldığı yönündeki şikayetler: • Görevli tedarik şirketi ile dağıtım şirketinin aynı ekonomik büyüklük altında olmasının, tüketicilerin sağlayıcı değiştirmesini önlemek amacıyla kullanıldığı; tüketiciler nezdinde, iki faaliyetin birbiriyle ilişkili ve bütünleşik olduğu izlenimini oluşturduğu • Tüketicilere, görevli tedarik şirketi dışındaki tedarikçilerden elektrik almaları halinde iyi bir dağıtım hizmeti alamayacakları mesajının her fırsatta verildiği, • Dağıtım şirketinin, görevli tedarik şirketinin müşterisi olmayan serbest tüketicilerin taleplerine karşı ayrımcı yaklaştığı, • Dağıtım şirketinin, bölgesindeki serbest tüketicileri görevli tedarik şirketine yönlendirecek çabalar içerisine girdiği, • Sağlayıcı değiştirme sürecinde çeşitli yollarla güçlükler yaratıldığı. Sayfa 10 Şikayet Sayısı ( Son 3 Yıl ) 6 5 5 5 4 4 3 2 1 0 Hakim durumu kötüye kullanmak Perakende Satış İhlali 2013 2014 2013 2014 Çoruh Kayseri ve Çevresi Çoruh Enerjisa A.Ş. Başkent CLK Boğaziçi CLK Akdeniz Sakarya Kaynak: Rekabet Kurumu Websitesi Sayfa 11 2015 2015 Gediz-Aydem CLK Akdeniz İstanbul Anadolu Yakası • • • • • EPDK’nın yasal ve ikinci mevzuattan kaynaklanan yetkilerinin bulunduğu EPDK’da konuya ilişkin bir incelemenin yürütüldüğü Serbestleşmenin önünde engel teşkil eden her türlü uygulamaya son verilmesi gerektiği Ön araştırma dosyasındaki bilgilerin EPDK’ya yollanması gerektiği EPDK tarafından yürütülen inceleme sonucunun Rekabet Kurumu’na ivedilikle bildirilmesi gerektiği Rekabet Kurumu’nda sabit veriler bulunmasına rağmen, EPDK’nın gerekli yetkilere sahip olduğu ve bu yetkileri kullanılması gerektiği dile getirilmiş, bu gerekçe ve oy fazlalığıyla ile ilgili şikayetin reddine ve soruşturma açılmamasına karar verilmiştir. Bu karara, 2 üye karşıt yönde oy kullanmıştır. Kaynak: Rekabet Kurumu Websitesi Sayfa 12 Öngörülebilirlik Şeffaflık YEKDEM Kayıp – Kaçak Rekabet İhlaline Yönelik Davranışlar Çözüm Önerileri Sayfa 13 • Devletin elinde bulunan EÜAŞ ve TETAŞ santralları ile ilgili üretim programlarını orta ve uzun vadede 6 ay / 12 ay önceden piyasa ile paylaşması ve buna sadık kalması • Piyasayı etkileyecek tüm bilgiler tüm katılımcılara aynı anda, aynı miktarda ulaşmalı Devlet (EÜAŞ ve TETAŞ) 6-12 aylık orta/uzun vadeli planlarını piyasa ile şeffaf bir şekilde paylaşmalı ve bu plana sadık kalmalı Devlete ait olan üretim santrallarının verileri yayınlanmalı Baraj kotları, emre amadelik, bakım programları vb. veriler şeffaflık platformundan yayınlanmalı (Kamu Spotu) Öngörülebilirlik Şeffaflık • • • YEKDEM Kayıp-Kaçak Rekabet ihlalinin ortadan kaldırılması • • • Kurulu güç azalmayacak, her yıl artacak (2017-2018) Maliyet tarife kalemi olmalı Dengesizliklerin yönetilebilmesi için kısıtlamalar olmalı (yeni yönetmelik bunu sağlayacak) • • Meclisteki yasa ivedilikle çıkartılıp, sektörün önündeki problem kaldırılmalıdır. Bütün tedarikçilere mahkemeleri işgal etmeden, tüketiciye ödenmiş ve ödenecek olan kayıp-kaçak ve dava bedellerinin dağıtım şirketinden tahsilatı sağlanmalıdır. • • • • • • Tüketici portalının oluşturulması (Yeni yönetmelikte var) Faturalara sözleşme başlangıç ve bitiş tarihlerinin konulması Sözleşmelerin 1 yıldan uzun süreli olmaması Tüketiciyi bilgilendirme – Kamu Spotu Tüketicinin, Serbest Tüketici hakkı konusunda bilgilendirilmesi Dağıtım şirketinin bağımsız ve eşit hizmet vermekle yükümlü olduğu algısının güçlendirilmesi Sayfa 14
