cinsel şiddet ve istismar

CİNSEL ŞİDDET VE
İSTİSMAR
KEMAL ÖZCAN
PSİKOLOG, EVLİLİK VE ÇIİFT TERAPİSTİ,
www.cised.org.tr
http://kemalozcan.org
Temel Kavramlar

Cinsel istismar,

Cinsel taciz (fiziksel, duygusal, sözel, ekonomik, cinsel),

Cinsel şiddet,

Irza geçme, Tecavüz,

Cinsel nitelikli cinayetler
Cinsel İstismar
Tanım:
Bir çocuk ya da ergenin, bir erişkinin cinsel uyarılması için alet edildiği
her türlü temas ya da etkileşim cinsel istismardır.
İstismar, kurbanından yeterince büyük ya da güçlü olan, erişkin olmayan
biri tarafından da gerçekleştirilebilir. Yani kurban ile istismarcı aynı
yaşlarda da olabilir.
Çocuklara yönelik cinsel istismar : 12 yaş ve altı
Cinsel istismara giren davranışlar

Temas İçermeyen Cinsel İstismar Türleri
* Seksi Konuşma
* Teşhir
* Röntgencilik

Cinsel Dokunma İçeren Cinsel İstismar Türleri
* Cinsel Dokunma
* Oral-Genital Seks
* İnterfemoral İlişki
*Seksüel Penetrasyon
Kimler istismar ediyor?
%14’ ü yabancı
%28’ i aile içi bir birey
%58’ i ise çocuğu tanıyan ancak aileden olmayan birisi tarafından
olmaktadır.
Aile içi cinsel kötüye kullanımın %75' i baba tarafından olmaktadır.
Ensest: Cinsel istismarı yapan kişinin kurban ile kan bağı ya da yasal
açıdan akrabalık (baba-kız veya oğul, abi-kardeş, Amca,dayı-yiğen,
dede-torun, üvey baba-kız veya oğul, vs)
Üvey baba ile cinsel kötüye kullanım, yaşama riski öz babaya göre 6
kat daha fazladır.
Kızlar daha sık aile içi, erkekler ise daha çok aile dışındaki kişiler
tarafından cinsel istismara uğramaktadır
Çocuklarda Cinsel İstismarın Sonuçları

Zedelenmiş cinsellik: Cinsel istismara uğramış çocukta cinsel duygu ve tutumlar
normal gelişimlerinden sapabilir ve uygun olmayan biçimler alabilirler.

İhanet duygusu: İstismarcı çocuğun ona duyduğu güvenin sarsılmamasına ve
çocukta ihanete uğrama duygularının yerleşmesine neden olacaktır.

Acizlik: İstek ve iradesi dışında cinsel amaçlı kullanıldığı ve bunu engelleyemediği
zaman çocuk kendini çaresizlik ve acizlik duyguları içinde bulacaktır.


Damgalanmak: Çocuğun cinsel istismar olayına eşlik eden “kötülük, utanç,
suçluluk” gibi kavramlar zamanla onun benlik algısına karışır ve kendini böyle
algılamaya başlar.
Cinsel istismarın göstergeleri

Mutsuzluk, kaygı, ağlama

Parmak emme, yatak ıslatma

Okul başarısının gerilemesi

Başkalarına güvenmeme

Yabancılara karşı aşırı
yakınlık gösterme

Cinsel organıyla çok fazla meşgul olma
Cinsel istismarın yıkıcı etkisini belirleyen unsurlar








1.Kimin tarafından yapıldığı
1.Cinsel istismarın süresi ve sıklığı
2. Cinsel istismarın başlama yaşı
3. Kurbanın cinsiyeti
4. Kötüye kullanana ait özellikler
5. Cinsel istismarın tipi
6. Ebeveynlerin ve diğer insanların tepkisi
7.Mağdurun kişilik özellikleri
Cinsel taciz
Tanım:
Çimdikleme, öpme, sarılma, sürtünme, okşama, laf atma, ıslık çalma,
göz süzme, teşhircilik, sürtünmecilik, telefonla rahatsız etme, cinsel
içerikli şakalar ve imalar, yazılı mesaj gönderme, zorla cinsel içerikli
resim ve ya video izlettirme, cinsel ilişkide bulunmaya zorlama, karşı
tarafı cinsel ilişkide bulunmakla tehdit etme, küçük düşürme,
değersizleştirmek ve üzerinde güç ve kontrol kurmak için yapılan
davranışlar şeklinde olabilir.
Sokakta, evlilik içinde, çalışma ve okul ortamında yaşanabilir.
-Fiziksel, -Duygusal, -Ekonomik, -Mobbing.

Fiziksel: En belirgin olanıdır. Tokat atmak, vurmak, tekmelemek,
çimdiklemek, ısırmak, saç çekmek, itip kakmak, kesici ya da delici bir
aletle yaralamak ya da tehdit etmek, kişisel eşyalara zarar vermek,
duvarları yumruklamak, eşya fırlatmak, kişinin giysilerini parçalamak,
yırtmak sayılabilir.

Duygusal: iki kategori kadar belirgin olmamasına karşın çok travmatiktir
ve olumsuz etkileri uzun süre devam edebilir. Kişinin duygusal şiddete
maruz kaldığını inkar etmesi kolaydır ancak bunun etkilerinden
kurtulması uzun sürer. Duygusal şiddet kişinin özgüvenini sistematik
olarak yıkmayı hedefler.
Gözdağı vermek, Tehdit etmek,
Aşırı kontrolcü olmak, İzolasyon gibi.

Ekonomik: Fuhuşa teşfik, parasız bırakma, maddi ihtiyaçları
karşılamama,

Mobbing: Nedensiz dokunma, sürtünme,normal dışı tokalaşma,
karşıdakini gözleriyle süzme, cinsel içerikli şakalar yapılması vs.
Cinsel Şiddet (cinsel tacizin artmış hali)

Karşı taraf üstünde kontrol ve güç oluşturmak amacı ile kişinin isteği dışında cinsel
ilişkide bulunmak ya da zararlı cinsel davranışlara zorlamaktır. Evli olduğu kişi bile
olsa istemediği yerde, istemediği biçimlerde cinsel ilişkiye zorlamak, cinsel
organlara zarar vermek, çocuk doğurmaya veya doğurmamaya, kürtaja, enseste,
fuhuşa zorlamak, zorla evlendirmek, telefonla, mektupla yada sözlü olarak cinsel
içerikli rahatsızlık verici davranışlarda bulunmak gibi eylemler, sözel-sözel olmayan
veya fiziksel cinsel saldırılar, ve tecavüz cinsel şiddettir.

Tehdit ve gözdağı vermek, ’’Hayır’’ cevabını dinlememek, ısrarcı olmak,

Fiziksel güç kullanmak ya da buna dair tehditte bulunmak,

Ekonomik, sosyal, kültürel nedenlere dayanarak cinsel ilişkiye zorlamak,

Para karşılığı cinsel ilişkiye girmek,

Pornografi cinsel şiddetin farklı görünümleridir.
Tecavüz:

Kişinin isteği dışında her türlü cinsel (oral, vajinal, anal) yolla ilişkiye zorlamaktır.
Cinsel şiddetin tacizden sonra gelen en ileri düzeyidir.

Her beş kadından biri tecavüz veya tecavüz girişimi kurbanı olmaktadır (WHO,
1997).
Güney Afrika’da her gün 147 kadın tecavüze uğramaktadır (Güney Afrika Irk İlişkileri
Enstitüsü, 2003).
ABD’de her 90 saniyede bir kadın tecavüze uğramaktadır (ABD Adalet Bakanlığı,
2000).
Fransa’da her yıl 25,000 kadın tecavüze uğramaktadır (Avrupa Kadınlar Lobisi,
2001).
Türkiye’de ise kadınların %35.6 sı bazen, %16.3 ü sık sık aile içi tecavüze
uğramaktadır (wwhr yayınları: İstanbul, 2000).




Tecavüze ilişkin mitler





Tecavüz yabancı tarafından ve dışarıda gerçekleşir.
Tecavüz açık giyimli, genç ve güzel kadınlara yönelik bir eylemdir.
Hiçbir kadına rızası dışında tecavüz edilemez.
“Hayır” aslında “evet” demektir.
Kadın tecavüze uğramışsa kuyruk sallamıştır.
Bulgular
1. Fiziksel :
•
Yırtık, kanlı çamaşırlar
•
Genital bölgede şişlik, ağrı ya da kaşıntı
•
Yürüme ya da oturmada güçlük
•
Genital bölgede yara ve bereler
•
Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
•
Sık idrar yolu ya da mantar enfeksiyonları
2. Davranışsal :
•
İçine kapanma, kronik depresyon
•
Cinselliğini aşırı sergileme
•
Rol değişimi, kardeşleri hakkında aşırı kaygı duyma
•
Özdeğerin düşmesi, özgüven eksikliği
•
Akranlarla sorunlar, kendini uzak tutma
•
Aşırı kilo değişikliği
•
İntihar girişimi (özellikle ergenlerde)
•
Histeri, duygusal kontrolsüzlük
•
Yaşına uygun olmayan düzeyde cinsellik hakkında bilgili ya da ilgili olmak
•
Başkalarının yanında giysilerini çıkarmak istememe
•
Fanteziler ya da bebek gibi davranışlar
•
Sık kabus görme
•
Yüksek düzeyde açıklanamayan bir kaygının olması,
Cinsel taciz ve İstismarın Bilinmesini Güçleştiren
Sebepler:
Cinsel istimara uğrayan çocuk ve ergenler bu konu ile ilgili olarak kendilerini ifade
etmekte ve yaşadıklarını anlatmakta zorlanabilirler. Çünkü:
Cinsel
istismara uğrayan çocuk olayın ne olduğunu anlamayacak ve kelimelerle ifade
edemeyecek kadar küçük olabilir.
Olayın
gizli tutulması için tehdit edilmiş veya rüşvet verilmiş olabilir.
Bazı
zamanlarda cinsel istismar yoluyla verilen ilgiden ve buna eşlik eden
duygulardan dolayı kafaları karışmış olabilir.
Kimsenin
kendilerine inanamayacağını düşünebilirler.
Kendilerini
suçlarlar veya kendilerinin kötü ve istismarın kendileri için bir ceza
olduğuna inanırlar.
Söylemek
için çok utanıyor olabilirler, cezalandırma korkusu yaşayabilirler.
Sevdiklerinin
problem yaşayacakları korkusu ile söylemeyebilirler.
Şiddete maruz kalan nasıl anlaşılır?
Şiddete maruz kalan biri bundan utandığı için başkalarından saklama eğilimindedir.
-Yaralarını gizler, hikayeler uydururlar. Aşağıdaki liste şiddet gören birini anlamak için
ipucu niteliğindedir.
-Tutarsız davranışlarda bulunur, yaşam hakkında korkuları vardır.
-Başkalarına güvenmez, izoledir.
-Az sayıda arkadaşı vardır ve başkaları ile fazla ilişki kurmaz.
-Şiddet gördüğü kişiye ekonomik ve duygusal açıdan bağımlıdır.
-Düşük özgüveni vardır.
-Çocuklukta tacize uğramış veya başkasının taciz edildiğine şahit olmuş olabilir.
-Öfke patlamaları yaşayabilir ya da aşırı utanç duyabilir.
-Durumundan kurtulmak için umudu yoktur, sorunun kendisinde olduğunu düşünür.
-İyileşmeyen ve sebebi belli olmayan yaraları vardır.
Şiddete eğilimli kişilerin özellikleri
-Aşırı kıskançlık ve kontrolcü davranma,
-Gerçekçi olmayan beklentiler (Sevgilim herşeyimle ilgilensin),
-Partnerinin diğer insanlarla olan ilişkilerini kısıtlama,
-Sorunları ve duyguları için başkalarını suçlama.
-Kolayca kızma ve savunmacı davranma,
-Hayvanlara ya da çocuklara karşı zalimce davranışlarda bulunma,
-Cinsel ilişki sırasında güç kullanma, sözel olarak tacizde bulunma,
-Cinsel ilişkide kadın erkeğine hizmet eder düşüncesi,
-Duygu durumunda ani değişikliklerin olması,
-Şiddet kullanmakla ilgili tehditler savurma, eşyaları kırmak, zarar vermek,
-Tartışma sırasında güç kullanma.
-Kişilik bozuklukları,
Cinsel taciz ve istismara yaklaşım :
-Öncelikle kişinin güvenliğini sağlayın (yurtta, vs. ise başka yere nakletme, evlilik içi
şiddette sığınma evleri, vs.)
-Gizlilik çok önemli, kişi istemedikçe resmi kanallara başvurulmamalı,
-Güvenini kazanmaya çalışın,
-Yaralanma vs. fiziksel sorunlarını çözümleyin,
-İlk planda olayın ayrıntılarını öğrenmeye çalışmayın, psikolojik olarak daha büyük
yıkıma neden olur,
-Suçluluk duygusunu yenmesine yardımcı olun,
-Resmi kanallardan yardım almayı kabul ederse emniyet, SHÇEK ya da diğer
kurumlara bildirin,
-Konunun uzmanlarından yardım alın,
Tecavüz mağdurlarına psikolojik danışmanlık

Kişiler özgür bırakılarak, kabul edildikleri hissettirilmeli

Yaşadığı olayı anlatmasıyla ilgili yardımcı ve esnek olunmalı

Empati ve anlayış gösterilmeli

Erkeklere yeniden güven duyması için yardımcı olunmalı
Tecavüz sonrası yaşananlar:

Akut stres bozukluğu,

Travma sonrası stres bozukluğu,

Obsesif-kompulsif bozukluk,

Kaygı bozuklukları,

Depresyon, özkıyım (intihar)

Kişilik bozuklukları,

Alkol, madde kullanımı,

Riskli davranışlar,
Terapide çalışılacak konular
Olumsuz inançların yeniden yapılandırılması
 Kurban rolünün ve düşük beklentilerin ele alınması
 Olumlu değişime karşı direncin ele alınması
 Kendini ihmal etme, kendine zarar verme davranışının ele alınması
 Travmatik aktarım ve travmatik bağlılığın ele alınması
 Cinsel istismar anılarında bozulma ve travmatik amnezi
 Kişiler arası ilişkiler ve güvensiz davranışlar

Tecavüz mağdurlarına terapötik yaklaşımlar
Akılcı- duygusal- davranışçı yaklaşım
 Bilişsel metodlar
 Baş etmeye yönelik psikolojik danışma
-Eski yaşam ritüellerine devam etmek
-Televizyon ve gazetelerden benzer haberleri okumak
-Müzik dinlemek, meşguliyetler, hobiler bulmak
-Başkalarına yardım etmek
-Sorunların üstüne gitmek
 Travma sonrası stres bozukluklarına yönelik tedavi
 Depresyon ve diğer anksiyete bozukluklarına yönelik müdahaleler
 Kadın destek grupları
 Bilinç yükseltme grupları

Bilişsel davranışçı yaklaşım
Öncelikle detaylı bir travma öyküsü alınır. Yaşamakta olduğu ruhsal
sorunların olağandışı durumlara verilen olağan cevaplar olduğu ve
yaşadıklarına benzer durumları birçok insanın da yaşadığı ve yalnız
olmadığı duygusu verilmeye çalışılır. Sonra diğer aşamalara geçilir.
Nefes Eğitimi
 Maruz Kalma/Bırakma
 Gerçek hayatta korkulan durumlara maruz kalma
 Travma Yaşantısına Hayali Olarak Maruz Kalma
 Bilişsel Yeniden Yapılandırma

Terapi aşamaları-1
Oturum I
 Travma yaşantılarındaki tepkilerin tartışılması
 Travma Sonrası Stres Bozukluğu hakkında bilgilendirme
 Ev ödevi olarak nefes alıştırması
Oturum II
 Tecavüze verilen normal tepkilerin tartışılması
 Gerçek hayattaki korkularla yüzleşmenin mantığı
 Korkularla yüzleşme için sıralama yapılması
 Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla yüzleşme
alıştırmaları
Terapi aşamaları-2
Oturum III
 Bilişsel yeniden yapılandırma mantığı
 Bilişsel yeniden yapılandırma
 Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla yüzleşme,
günlük tutma alıştırmaları
Oturum IV
 Travma hatıralarına hayali olarak maruz kalmanın mantığı
 Uzun süreli hayali maruz kalma (60 dk)
 Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla yüzleşme,
günlük, kayıt yoluyla hayali maruz kalma alıştırmaları
Terapi aşamaları-3
Oturum V-VIII veya XI
 Uzun süreli hayali maruz kalma (30-45 dk)
 Bilişsel yeniden yapılandırma
 Ev ödevi olarak nefes ve gerçek hayattaki korkularla
yüzleşme, günlük, kayıt yoluyla hayali maruz kalma
alıştırmaları
Son oturum
 Uzun süreli hayali maruz kalma (20-30 dk)
 Gelişmenin gözden geçirilmesi, eski duruma dönmeyi
önleme
Teşekkür ederim.